9576709640

—    No oczyszczać Powygania Żydów i Polaków z Ukrainy. Żydów do ich Jerozolimy. Polaków do Polski, a my. Slepan klepnął go po plecach Iwan — dostaniemy całą Ukrainę, po same Zaporowe Samostijna stolica nasza będzie w Kijowie. O. jak dawniej bywało! Czy to będzie źle? Pomyśl. Abrum. ten Hitler ma mądrą głowę i dobrze myśli On chce dobrze zrobić wszystkim Po co mają ludzie mieszkać zmieszani i patrzeć na siebie wilkiem. Nie lepię) to ka>dy naród w swojej krainie, w swojej bafkiwczynic? Ty, Abrum. masz swoją chatę w Jerozolimie, tam gdzie żyli twoi Patryjarchy. a len Polak co we wsi S2ynkujc_a w Polszczy, a my Ukraiócy chadziajujcmy od Chełmszczyzny aż do Kaukazu' Czy to byłoby kiepsko? — Zerknął na Stepana — Slepan. cziyę. że byłoby dobrze, ten Adolf pojawił się z nieba jak jaki* prorok.

Matka z zaciśniętymi ustami milczała Abrum kiwał głową i bezgłośnie odmawiał: „Szma Israel adnoj dejmu adnej ach od". Słuchaj Izraelu nasz Bóg jest jeden Uważał, żc la modlitwa jest najlepszym lekarstwem na odżegnanie złych myśli powstałych z przykrej rozmowy z Iwanem Slepan Kolpeł uśmiechał się pobłażliwie, ruszając wąsami; nic potakiwał ani nie zaprzeczał Wierzył i nie wierzył, jego sprawa była mała. Odsłużył caru. przelał krew za honor Putilowskoho polka. Jej łmperatorskoje Wieliczcslwo Caryca odwiedziła go w bolnicy. patrzał na nią z bliska, o tak jak pauzy teraz na Malkę. Teraz me ma cara. ani Putilowskoho polka, jest natomiast Polska. Ludzie mówią, że ta Polska jak macocha. Czort brał macochę, ale Hitler leż nam Ukrainy za darmo me przywiezie. W tym musi być jakiś kruczek. Po chwili powiedział:

—    Iwan. Hitler czy nie Hitler. Polszczą abo Ukraina, muzyk będzie nadal chodził w łykowych łapciach! Nie wierzę, aby jaka wlaść ozulu mnie w skórzane buty. Nasz Car Mikołka był potężny, władał tyloma krajami, wojska miał jak piachu w morzu. Pamiętam jak wyruszaliśmy na front. Pomyślałem Kto nas złamie? Kto może być silniejszy? A co wyszło? Ech. Iwan. byłeś jeszcze molokos. siedziałeś jeszcze przy cycku, wojska me widziałeś, jeszcze i teraz jesteś miody i głupi Wierzysz wszystkim. Liweranl nagadał ci o jakimś Hitlerze, a ty wierzysz, że Niemiec, któremu w czternastym roku zapachniała rosyjska ziemia zhudujc czystą Ukrainę! Od Chełmszczyzny aż po Kaukaz Ech. dureń z ciebie, dureń Iwan! Trzeba było służyć w Putiłowskom pólku, zobaczyć tyle wojska, co ja widziałem, to byś inaczej myślał

—    Ja tam też me bardzo wierzę, aby lak to mogło się stać. ale ludzie gadają, to ja powtarzam — zaprzeczył sam sobie Iwan, wycofując się z tego co poprzednio mówił.

Drażliwy temat został przerwany. Abrum. na wpół leżąc na kanapie oparł się plecami o poręcz, patrzał tępo przed siebie. Ciężka troska rysowała się na jego twarzy.

—    Gam ze llojwo. dziękuję ci Boże i za to — rzucił półgłosem — jak postanowiłeś tak zrobisz — szepnął sam do siebie, wstał i odszedł.

Zofia Grzesiak

WACŁAW SADKOWSKI

Mit galicyjski w literaturze polskiej

Nie ma właściwie roku. w którym scnsaqą literackiego sezonu w I Polsce nie stałaby się jakaś książka podejmująca Lzw tematykę I galicyjską, a mówiąc ściślej, powracająca do tradycji tego regionu.

W tym roku takim szeroko dyskutowanym wydarzeniem były Mieszaniny obyczajowe Andrzeja Kuśmewicza Kilka lal wcześniej żywy oddźwięk wzbudziły Krótkie dni Włodzimierza Painicwskiego. a jeszcze ’ wcześniej książki Andrzeja Slojowskiego i Piotra Wojciechowskiego Obie te książki ewokują klimat obyczajowy tzw „kresów wschodnich** dawnej Rzeczypospolitej z okresu między wojnami W tej samej aurze kształtowała się osobowość Leona Gomolickiego. jednej z najciekawszych (choć niedocenionych) indywidualności w naszej prozie Czarny Potok i Borycki krużganek Leopolda Buczkowskiego są jednym z najbardziej wstrząsających w polskim piśmiennictwie dokumentów „czasów pogardy" wojennej na tych ziemiach; wracał do tych doświadczeń nieodżałowanej pamięci Wilhelm Mach w Górach nad Czarnym Morzem, przejmujące grozą wspomnienia z lego samego czasu wydobywa z dna chłopięcej pamięci Jerzy Srokowski w Duchach dzieciństwa. Stanisław Vincenz i Julian Woloszynowski. a także Kuśniewicz w Strefach, najpiękniej chyba wyrazili urodę lej ziemi z jej „złotego wieku", poprzedzającego wojenne kataklizmy, a Julian Stryjkowski w Austerii oraz znów Kuśniewicz w Lekcji martwego jfzykaz przejmującą sugestywnością uchwycili moment, w którym ów „zloty wiek" dobiegi właśnie kresu i przed mieszkańcami Galicji otworzyła się otchłań.

To tylko kilka przykładów świadczących o inspirującej płodności regionu galicyjskiego dla polskiej literatury współczesnej Można by przyjąć, iż szczęśliwym zbiegiem okoliczności pojawiło się w polskim piśmiennictwie spore grono wybitnie utalentowanych pisarzy (a trzeba by do nich dodać kilka przynajmniej jeszcze niepoślednich nazwisk poetyckich — przede wszystkim Jerzego Harasymowicza) o galicyjskiej proweniencji, pisarzy powiązanych z tą ziemią swą genealogią Byłoby to jednak tylko stwierdzenie pewnego faktu, a me próba jego wytłumaczenia. Kiedy się zaś próbuje odnaleźć jakiś wspólny mianownik artystyczny w tych różnych książkach podejmujących ..wątki galicyjskie", stwierdza się. że wszystkie one traktują regionalną specyfikę galicyjską i jej historyczne przeobrażenia jak szczególny model ..polskiego losu", jak to określał Melchior Wańkowicz. Zawsze zresztą ..literatura regionalna" trafiała w świat dzięki zdolności uchwycenia „na własnym podwórku" ogólnych praw condition humaine: dla lej właśnie przyczyny piewca powiatu Yoknapatawpha William Faulkner sial się jednym z największych epików pełnego „sound and fury" wieku dwudziestego — i miał rację Norwid, kiedy o muzyce Chopina powiedzijl. iż „podniosła ludowe dc ludzkości". Jakie ogólnoludzkie, a z pewnością ważne dla całego narodu polskiego doświadczenia szczególne podnosi i uogólnia, ewokujc i metaforyzuje literatura „mitu j galicyjskiego"?

13