9621686162

Psychologia

tych². Używa się też sformułowania „wypalenie sił”. Warto podkreślić, że wypalenie sił jest nie tyle konstruktem akademickim, co poważnym problemem społecznym, któremu należy zapobiegać.

Interesujące podejście do procesu wypalenia prezentuje Alyala M. Pines, która przedstawia argumenty za tym, że najbardziej obciążającym emocjonalnie aspektem sytuacji pracy jest cechujący ją brak egzystencjalnego znaczenia i sensu. Kiedy osoby o wysokim poziomie motywacji znajdą się we wspierającym je środowisku pracy, mogą zwykle lepiej osiągnąć swoje cele oraz trafniej spełniać oczekiwania. Wspierające środowisko pracy jest to środowisko posiadające maksimum pozytywnych cech, które umożliwiają profesjonalistom osiągnięcie ich celów przez zapewnienie niezbędnej autonomii, środków i wsparcia. Ma ono także minimum cech negatywnych, które mogą przeszkadzać w osiąganiu celów. Z kolei wynikiem długotrwałego borykania się z negatywnymi cechami pracy jest często subiektywne doświadczenie porażki. Dla ludzi, którzy własną wartość łączą z rezultatami swego działania, i którzy czerpią z pracy poczucie egzystencjalnego znaczenia, porażka może być druzgocącym doświadczeniem i potężnym czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu syndromu wypalenia. Warto pamiętać, że czynnikiem powodującym wypalenie nie musi być i nie zawsze jest obiektywne niepowodzenie, lecz raczej subiektywne poczucie, że bez względu na to, jak ciężko się pracuje, nigdy nie osiąga się upragnionych celów. Podstawowym czynnikiem decydującym o tym, czy osoby o wysokim poziomie motywacji osiągną poczucie sukcesu i znaczenia, czy też będą miały poczucie porażki i wypalą się, jest sposób postrzegania środowiska pracy. To samo środowisko może być różnie odbierane przez różne osoby. Chociaż jest prawdą, że ludzie czasem mogą mieć poczucie sukcesu nawet w stresującym otoczeniu (i odwrotnie - poczucie klęski w otoczeniu wspierającym), to jednak nie jest to reguła. Wyjątki te można wyjaśnić niezwykle wysokimi lub niskimi indywidualny

mi celami i oczekiwaniami. W większości przypadków warunki środowiskowe w znacznym stopniu przesądzają o tym, czy osoby o wysokim poziomie motywacji wypalą się, czy też nie⁵.

Służba wojskowa należy do tych rodzajów aktywności zawodowej, które stwarzają szczególnie duże ryzyko powstania zespołu wypalenia. Istnieje dość znaczna liczba stanowisk, które wymagają: sporego zaangażowania w interakcje personalne, kształtowania odpowiedniego poziomu postaw, ponoszenia odpowiedzialności za atmosferę wśród podwładnych, niesienia pomocy w rozwiązywaniu trudnych problemów, wpływania na motywację i poziom gotowości do efektywnego realizowania zadań. Cechą każdej instytucji z założenia totalitarnej (np. wojsko, policja) jest pewne ograniczenie wolności osobistej (warunki jednostek wojskowych, konieczność postępowania zgodnie z regulaminem itd.), wymóg działania na rozkaz i częste sytuacje przymusu. Służba wojskowa to najczęściej praca z ludźmi. Praca ta na wielu stanowiskach wymaga między innymi umiejętności dowodzenia i kierowania personelem, pełnienia funkcji wychowawczych i szkoleniowych, umiejętności kształtowania motywacji i budowania właściwej atmosfery wśród podwładnych, konieczności podejmowania trudnych decyzji dotyczących podopiecznych i współpracowników. Od powodzenia tej pracy zależy osiąganie celów i realizowanie zadań. W systemach państw demokratycznych człowiek jest wartością nadrzędną, a wymogiem stawianym dowódcom wojskowym jest efektywna praca dowódczo-wychowawcza. Efektywność ta wyraża się między innymi w dobrym samopoczuciu podwładnych i ich wewnętrznej aprobacie dla zasad funkcjonowania systemu. Każdy żołnierz pełniący funkcję do- 23

wódczą posiada dwa rodzaje „władzy”: formalną -

- wynikającą z racji objęcia określonego stanowiska, oraz nieformalną - opartą na wewnętrznym przekonaniu podwładnych o słuszności działań i decyzji dowodzącego. Szczególnie ważnym wyznacznikiem dowódczej skuteczności jest zyskanie wewnętrznej aprobaty podwład-

Konspekt nr 2/2007 (29)