9621686306

Pamiętnikarstwo

niosły oczekiwanych rezultatów finansowych. Pozbawiony środków do życia oraz perspektyw' na poprawę sytuacji materialnej Władysław Ja-gniątkowski podjął decyzję, która znacząco wpłynęła na dalsze dzieje jego życia. W dniu 1 lip-ca 1887 r. przyszły pamiętnikarz wstąpił w szeregi Legii Cudzoziemskiej. Postanowienie to komentował później: „Odczuwałem już w sobie ducha legionisty, czułem, że jeżeli sposobność się nadarzy, to będę walczył jak lew i jeżeli kula mnie ominie, to wkrótce zostanę oficerem". (Polak w Legii Cudzoziemskiej s. 51; dalsze cytowania tylko z podaniem strony).

Rzeczywiście - przez szereg kolejnych lat, w trudzie lecz z zapałem, piął się po szczeblach wojskowej kariery. Był szeregowcem, kapralem, sierżantem i porucznikiem; uczestniczył w wyprawach do Maroka, Tonkinu, Annamu, Senegalu, Dahomeju oraz na Madagaskar. Za precyzyjnie wykonane projekty topograficzne otrzymał order Smoka Annamu, zaś udział w tłumieniu powstania bokserów (1899-1901) przyniósł mu najwyższe odznaczenie wojskowe we Francji: Legię Honorową oraz nominację na stopień kapitana. W roku 1890 Jagniątkowski otrzymał także obywatelstwo francuskie, które w rezultacie ułatwiło mu objęcie funkcji dowódcy fortów na francuskiej Riwierze. Zintensyfikował wtedy kiełkującą od dłuższego czasu działalność literacką, skupioną wokół wspomnień podróżniczych i wojennych. W przeciągu lat 1909-1927 opublikował w języku polskim szereg książek beletrystycznych, do których należą: Kartki z podróży po Indo-Chinach (Warszawa 1909), Na brzegach Senegalu. Z przygód Polaka na obczyźnie (Warszawa b.r.); Z podróży po Annamie (Warszawa, b.r.), W krainie bokserów (Warszawa, Kraków 1913), Ona i Madagaskar, czyli walka z kobietą (Warszawa-Kraków 1914), Mussa. Powieść z życia afrykańskiego (Warszawa-Płock 1924), a także inspirowana wierzeniami Dalekiego Wschodu rozprawa teozoficzna: Religia nowoczesna. Podstawy ogólne (Warszawa 1927).

Wybuch I wojny światowej zastał Jagniąt-kowskiego w Krakowie. Prozaik był już wtedy mężczyzną w sile wieku (55 lat), od 1 lipca 1912 r. przeniesionym przez dowództwo francuskich sił zbrojnych w stan spoczynku. Zaradnemu eks-Ie-gioniście udało się jednak przedostać na powrót do kraju nad Sekwaną, gdzie szybko powrócił do czynnej służby wojskowej. Bral udział w organizacji i szkoleniu oddziałów polskich na Zachodzie, od 1917 r. współpracował także z generałem Józefem Hallerem w tworzeniu tzw. „błękitnej armii”. W roku 1919 wraz z Wojskiem Polskim wkroczył do wyzwalanej ojczyzny. Podczas walk o kształt granic 11 Rzeczypospolitej z podległym sobie 43 pułkiem strzelców kresowych (im. Bajoń-czyków) odbył kampanię na Wołyniu. Po zakończeniu działań zbrojnych na wschodnich rubieżach RP Jagniątkowski powołany został w poczet międzynarodowej komisji ds. regulacji przebiegu granicy polsko-czechosłowackiej. Jego zasługi militarno-dyplomatyczne zostały docenione przez polskie władze - w okresie dwudziestolecia międzywojennego literacko usposobiony oficer pełnił m.in. obowiązki szefa saperów Okręgu Gene-

Konspekt nr 2/2007 (29)