9621686623

Zmiany ionematów spółgłoskowych. 167

przed samogłoskami przedniego szeregu (e e i b ę), spółgłoski prócz tylnojęzykowych (Jc g y) uległy tylko częściowemu zmiękczeniu. Niektóre z języków słowiańskich, jak czeski, serbsko-chorwacki, ukraiński, to połowiczne zmiękczenie usunęły, natomiast język polski tak, jak rosyjski, poszedł dalej i odziedziczone zmiękczenie połowiczne rozwinął w całkowite. To była jedna przemiana, jaka się dokonała w języku polskim w dziedzinie odziedziczonych spółgłosek zmiękczonych. Drugą, niemniej ważną i charakterystyczną dla języka polskiego, jest stwardnienie spółgłosek c fi s z c\ r, których poprzedniki prasłowiańskie powstały jako wynik zmiękczenia i które w polskim musiały niegdyś brzmieć miękko. Wreszcie trzecim, bardzo ważnym momentem w rozwoju polskich spółgłosek zmiękczonych jest to, że miękkość ich uniezależniła się od pozycji fonetycznej i stała się ich indywidualną własnością. Z chwilą, gdy ten proces odbył się w poczuciu językowem, zmiękczanie jako żywy zwyczaj fonologiczny wyszło z użycia językowego i w następstwie tego odziedziczone spółgłoski miękkie zaczęły się zjawiać przed samogłoskami nietyiko przed-niemi, lecz także tylnemi np. bielić biały, niesie niosą, lecie lot; a z drugiej strony możliwemi się stały połączenia spółgłosek twardych z samogłoskami przedniego szeregu, np. sen, deska, ten, płotem, dębem. Wszystko to wskazuje, że proces zmiękczania spółgłosek odbył się w epokach dawniejszych w każdym razie przed wiekiem XII¹), a współczesny język polski dziedziczy w tej dziedzinie tylko gotowe wytwory dawniej dokonanych przeobrażeń.

§ 100. Zmiękczenie spółgłosek przed j i przed samogłoskami przedniego szeregu odbyło się w języku prasłowiańskim niewątpliwie w dwóch różnych epokach, — przed j wcześniej — ale rezultat jego w języku polskim naogół jest w obu wypadkach jednaki; różnicę wykazuje tylko szereg spółgłosek zębowych t d s z i w pewnym zakresie spółgłoski wargowe p b v m.

§ 101. Zmiękczenie spółgłosek wargowych p b u m. W języku prasłowiańskim spółgłoski p b v m w pozycji

^J) W wieku XII *5 już się rozwinęło w e, a e takiego pochodzenia poprzedzającej spółgłoski już nie zmiękczało, np. Kwiatek, Kwasek w bulli 1136.