9621686948

Układ zdań w wypowiedzeniu i wyrazów w zdaniu. 85

nie jako cząstka wypowiedzenia. W każdym języku są pewne zwyczaje fonologiczne, według których układają się wymienione jednostki fonologiczne w tworach bezpośrednio od nich wyższych. Język polski ma również właściwe sobie zwyczaje fonologiczne, regulujące układ zdań w wypowiedzeniu, układ wyrazów w zdaniu, układ zgłosek w wyrazie i układ fonematów w zgłosce.

d) Układ zdań w wypowiedzeniu i wyrazów w zdaniu.

§ 48. Układ zdań w wypowiedzeniu, a wyrazów w zdaniu jest wypadkową różnych czynników’, wśród których obok zwyczajów fonologicznych współdziałają także czynniki intelektualne (przedstawieniowe) i emocjonalne; należące więc do tej dziedziny zjawiska i fakty muszą być rozpatrywane w całokształcie działających na nie przyczyn, a zagadnienie, jako całość, należy do składni; tutaj przeto trzeba się z konieczności ograniczyć do podkreślenia pewmych tylko objaw^rów o charakterze przykładowym.

Wśród fonologicznych czynników’, w^rpływdających na układ wyrazów’ w zdaniu polskiem, do najważniejszych należą: 1) przycisk w^ryrazowy, i 2) rytmika zespołu fonologicznego, tworzącego zdanie. W zakresie działania pierwszego z wymienionych czynników w^rskazać należy na dążność wyrazów i wyrazków (partykuł) enklitycznych do zajmowania drugiego miejsca w zdaniu. Tak, naprzykład, w zdaniu widziałem go wczoraj w wyśmienitym humorze można, zależnie od okoliczności, zmieniać w rozmaity sposób układ wyrazów’, ale enklityka go musi zaw^rsze pozostawać na drugiem miejscu: wczoraj go widziałem w wyśmienitym humorze lub w wyśmienitym go wczoraj widziałem humo-^rze, ale nigdy wczoraj w yjyśmienitym humorze widziałem go. Podobnie w zdaniu poioierzyl mu to w wielkiej tajemnicy guóaiiail¹ rówmież zmieniać układ wyrazów, a|e    ^by-cńklityła

znalazły się na jego    tajem

nicy mu to łub w wielIcieP^litaiem7iicy ptiiurertijŁ mu to byłyby nieprawidłowo, choć ten ostatni bardziej poprawny ze względu