984502240

214 REFORMA GIMNAZYARNA

nadzwyczaj ograniczonym, bo tylko dwuletnim zakresie, „urządzenie to jednak należałoby uważać tylko za tymczasowe, gdyż dla każdego jest widoczne, że potrzeba znajomości tego języka dla tej gałęzi nauk z biegiem czasu zupełnie zniknie, dla każdego kto tylko miał sposobność zauważyć, jak ten język, który dawniej w świecie uczonym miał do tego stopnia wyłączne panowanie, że człowiek nieposiadają-cy go, miał zamkniętą drogę do wszelkiego wykształcenia, w następstwie, w ostatnie!) dziesiątkach lat, był powoli wypierany z każdej zajmowanej przedtem przez niego pozycyi •).

Pod względem klasycznego wykształcenia komisyaszkolna zwróciła uwagę na kwestyą, czy dla osiągnięcia takiego wykształcenia jest koniecznem aby nauka języka łacińskiego w szkołach była obowiązkowa. Zdaniem jej—przeciwko zniesieniu obowiązkowego uczenia się łaciny i pozostawieniu tego dowolnemu uznaniu uczących się, przemawiają ci, którzy obawiają się, że z tego powodu zmniejszy się znacznie w kraju liczba osób umiejących po łacinie, wskutek czego rozerwą się węzły, łączące współczesne pokolenie z obecnym czasem i z wielkimi cywilizowanymi narodami. Sądziła jednak, że obawę tę należy u-ważuć za bezzasadną, gdyż dla każdego, kto zdał sobie sprawę z tego, na czem polega duchowy związek narodów, widocznem jest, że węzły te polegają nie na języku łacińskim, ale na żywych językach tych właśnie narodów. Uważała dalej komisya, że dla rozwoju w danym kraju pewnej nauki, prawoznawstwa, medycyny, filozofii, językoznawstwa, historyi, archeologii, matematyki, astronomii i t. p. uznawano zawsze za potrzebne, ażeby w kraju tym znajdowała się pewna liczba osób, nie koniecznie nawet bardzo wielka, któreby nią dobrowolnie się zajmowały i poświęcając jej swe siły i zdolności, przyczyniały się do dalszego jej rozwoju. Nigdy jednak nie uważano za konieczne, aby do osiągnięeia tego celu początki wszystkich tych nauk były udzielane większej części dorastającej młodzieży tego kraju i to jeszcze obowiązkowo. Nie można też dowieść, ażeby klasyczna filologia i nauka klasycznych starożytności zajmowały pod tym względem wyjątkowe stanowisko, ażeby od zasady, która się stosuje do innych nauk, dla nich należało zrobić wyjątek. Wskutek tego komisya doszła do wniosku, że rozwój prawdziwego klasycznego wykształcenia można popierać temi tylko środkami, które są używane dla rozwoju innych nauk. Na poparcie zdania, że zniesienie obowiązkowego uczenia sic łaciny może wywrzeć tylko pomyślny wpływ na prawdziwe klasyczne wykształcenie, komisya powoływała się na urzędową opinię co do tego dwóch profesorów języka łacińskiego w Lund. Jeden z nich, prof. Ek., twierdził, że w skutek zniesienia obowiązkowego uczenia się łaciny, zmniejszy się wprawdzie liczba osób, zajmujących się tym przedmiotem, zdaniem jego jednak lepiej

') Klinghnrdt. ibidem, str. 122.