984502280

1 OPIEKA NAD NIMI. 167

bodę uczyniło tylko indywidualną, nie pozwalając robotnikom drogą stowarzyszenia ustanawiać warunki umowy o pracę. Te przepisy prawne doprowadziły do przewagi pojedynczych wielkich przedsiębiorców nad robotnikami pojedynczymi przy stawianiu warunków pracy i wybuchła walka pomiędzy kapitałem i pracą. Następstwa swobody pracy fabrycznej były opłakane, przeciwne względom humanitarnym i wymaganiom sprawiedliwości i moralności i wystąpiły najjaskrawiej w Anglii, której przemysł fabryczny prześcignął i wyprzedził przemysł innych państw.

Kwestya robotnicza 19 wieku pierwiastkowo dotyczyła robotników fabrycznych i opieki państwowej nad dziećmi i nieletniemi pracownikami, ażeby ich uchronić od przeciążenia zbytnią długością dnia pracy i od zajęć szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych dla życia. Opieka państwa, miała na celu dać możność robotnikom, przy pomocy związków roboczych, poprawić położenie pracownika odosobnionego w obec wielkich przedsiębiorców i urzeczywistnić żą-dania!uzasadnione klasy robotniczej. Kwestya robotnicza w Anglii nabiera charakteru socyalno-politycznego od czasu reformy parlamentarnej 1832 r. i ruchu chartistów pomiędzy robotnikami. Powstało w Anglii osobne prawodawstwo opiekuńcze nad robotnika* mi czyli tak zwane prawa fabryczne, które zdołały rozproszyć rozpowszechnione początkowo obawy, że mięszanie się państwa do stosunków przemysłu wielkiego w’płvnie szkodliwie na położenie przemysłu angielskiego. Opieka państwa, ograniczona początkowo do robotników fabrycznych, została następnie rozszerzoną do wszelkiego rodzaju pracujących, otrzymujących zarobek we wszelkiego rodzaju przedsiębiorstwach.

Pierwsi którzy we Francyi rozszerzyli pojęcie o ważności kwestyi roboczej, byli przedstawiciele socyalizmu: St. Simon, Fourier i Ludwik Blanc. Jednak jej rozwiązania oczekiwali oni od przewrotu zupełnego dotychczasowego porządku własności i gospodarstwa narodowego. Żądali oni zniesienia pracy zarobkowej, przy pomocy powołania do życia stowarzyszeń produkcyjnych i spól-nej własności środków materyalnych wytwarzania.

Zasługą niewątpliwą nauki jest wykazanie, że przy kwestyi roboczej nie idzie tylko o uregulowanie stosunków zarobkowych i dochodowych całej warstwy społeczuej, ale że muszą być uwzględnione zadania daleko wyższe i obszerniejsze i że inne niż obecne ukształtowanie dochodów, nawet na drodze socyalistycznej, me rozwiąże ostatecznie samej kwestyi.

Prawa fabryczne Wielkiej Brytanii.

Przegląd prawodawstw opiekuńczych nad robotnikami rozpo-^Czynamy od Wielkiej Brytanii, albowiem w tern państwie przyszło ono najprzód do pewnego stopnia rozwoju.