WYKA
AD 4
ANALIZA OBCI
ŻENIA
PSYCHICZNEGO
PRZYDATNOŚĆ I NIEZAWODNOŚCI
CZA
OWIEKA
Dr inż. Krzysztof Buchalski
Instytut Pojazdów, Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn
Politechnika A
ódzka
A
ódz
2007
Przydatność do zawodu i pracy jest to ogół cech psychofizjologicznych
i psychicznych człowieka, składających się na określone kwalifikacje warunkujące sprawne
wykonanie zadań przypisanych konkretnemu stanowisku pracy.
Jest szczególnie ważna w zawodach i na stanowiskach charakteryzujących się znaczną
zmiennością warunków pracy, ponadprzeciętnymi wymogami oraz tam, gdzie zawodność
człowieka pociąga z sobą zbyt duże konsekwencje (straty w ludziach, znaczne straty
materialne).
W teorii niezawodności człowieka funkcjonują ilościowe i jakościowe definicje. Niezawodność operatora w
sensie ilościowym to zdolność określona przez prawdopodobieństwo do wykonywania
powierzonych zadań.
W rozumieniu jakościowym (Ratajczak) jest to zdolność do wykonywania zadań z
minimalnym ryzykiem popełniania błędu i w określonym czasie.
Niezawodność jest obiektywno - względną cechą człowieka i należy rozumieć ją jako funkcję
odpowiedniości między czynnikami wewnętrznymi operatora (cechy temperamentu, osobowość,
motywacja, kwalifikacje) a czynnikami zewnętrznymi (zadania, jakość techniczna i eksploatacyjna
maszyn, metody pracy, fizyczne warunki środowiskowe, klimat społeczny, atmosfera w pracy).
Niezawodność - dokładne, efektywne i bezbłędne wykonywanie zadań w przewidywanym
czasie pracy, zarówno w warunkach optymalnych jak i ekstremalnych
[Milerian].
Plastyczność - zdolność przystosowania się człowieka do zmiany warunków pracy.
Wskaz
niki wykorzystywane w ocenie przydatności do pracy
1. Wskaz
nik niezawodności operatora
N = czas bezbłędnie wykonanych czynności / czas ogólnego
wykonania zadania
N = prawidłowo wykonane czynności / ogół czynności
2. Wskaz
nik dokładności wykonania
W= ilość elementów poprawnie odtworzonych/ilość elementów
prezentowanych [%]
3. Wskaz
nik uciążliwości pracy
U = 100 x średni wynik pomiaru przed wydatku
energetycznego przed pracą / średni wynik pomiaru wydatku
energetycznego popracy
U wyrażamy w [%]
Określanie niezawodności człowieka w zadaniach operatorskich
metoda TESEO
Prawdopodobieństwo błędu ludzkiego:
P(F) = K1 � K2 � K3 � K4 � K5
Przykład:
Operator musi włączyć przepływ pomiędzy dwoma zbiornikami otwierając zdalne dwa elektrozawory. Włącznik
elektrozaworu nie ma oznakowanego aktualnego stanu zaworu. W sterowni jest duży hałas i słabe
oświetlenie. Czas wymagany do ukończenia operacji wynosi 5 min. Operator ma przeciętne
doświadczenie i kwalifikacje.
Z tabel: K1= 0.01, K2 = 0.5, K3 = 1, K4 = 1, K5 = 10
P(F) = K1 � K2 � K3 � K4 � K5 = 0.05
(Wg: Bello GC, Colombari V, 1980. The Human Factors in Risk Analyses of Process
Plants:The Control Room Operator Model TESEO. Reliability Engineering 1, pp3-14)