dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

1

1

Podatki i opłaty lokalne

Podatki i opłaty lokalne

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

2

2

Wykład VI.

Wykład VI.



Pojęcie opłaty publicznej i opłaty lokalnej

Pojęcie opłaty publicznej i opłaty lokalnej



Cechy charakterystyczne opłat

Cechy charakterystyczne opłat

publicznych, w tym opłat lokalnych

publicznych, w tym opłat lokalnych



Przyczyny pobierania opłat publicznych

Przyczyny pobierania opłat publicznych



Systematyka opłat

Systematyka opłat



Znaczenie fiskalne opłat

Znaczenie fiskalne opłat

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

3

3

Pojęcie opłaty publicznej i

Pojęcie opłaty publicznej i

opłaty lokalnej

opłaty lokalnej



określona kwota pieniężna, wpłacana za pewne

określona kwota pieniężna, wpłacana za pewne

świadczenia, czynności, usługi, za prawo do

świadczenia, czynności, usługi, za prawo do

czegoś

czegoś



świadczenie pieniężne o charakterze

świadczenie pieniężne o charakterze

przymusowym, bezzwrotnym i odpłatnym,

przymusowym, bezzwrotnym i odpłatnym,

ustalane jednostronnie i pobierane przez

ustalane jednostronnie i pobierane przez

władze publiczne z tytułu określonych

władze publiczne z tytułu określonych

czynności urzędowych oraz usług jednostek

czynności urzędowych oraz usług jednostek

sektora publicznego, pobierane na jednolitych

sektora publicznego, pobierane na jednolitych

zasadach od wszystkich podmiotów

zasadach od wszystkich podmiotów

zobowiązanych do ich ponoszenia

zobowiązanych do ich ponoszenia

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

4

4

Opłaty publiczne – uwagi

Opłaty publiczne – uwagi

ogólne

ogólne



za ich pomocą władze publiczne mogą

za ich pomocą władze publiczne mogą

ukrywać nadmierny fiskalizm

ukrywać nadmierny fiskalizm



fakt ich pobierania powoduje uszczuplenie

fakt ich pobierania powoduje uszczuplenie

zasobów finansowych podmiotu

zasobów finansowych podmiotu

zobowiązanego do ich uiszczenia

zobowiązanego do ich uiszczenia



często jej wniesienie stanowi warunek

często jej wniesienie stanowi warunek

konieczny do skorzystania z czynności

konieczny do skorzystania z czynności

urzędowych lub usług publicznych

urzędowych lub usług publicznych



obowiązek jej uiszczenia powstaje bez

obowiązek jej uiszczenia powstaje bez

względu na to, czy podmioty na których on

względu na to, czy podmioty na których on

ciąży, same żądały podjęcia określonych

ciąży, same żądały podjęcia określonych

czynności przez organy publiczne, czy też do

czynności przez organy publiczne, czy też do

korzystania z nich zostały prawnie

korzystania z nich zostały prawnie

zobowiązane

zobowiązane

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

5

5

Opłaty publiczne – uwagi

Opłaty publiczne – uwagi

ogólne

ogólne



warunkiem ustalenia i pobrania opłaty za czynności i

warunkiem ustalenia i pobrania opłaty za czynności i

usługi świadczone przez podmioty sektora finansów

usługi świadczone przez podmioty sektora finansów

publicznych jest mierzalność kosztów tej czynności i

publicznych jest mierzalność kosztów tej czynności i

usługi oraz możliwość odniesienia tego kosztu do

usługi oraz możliwość odniesienia tego kosztu do

indywidualnego odbiorcy

indywidualnego odbiorcy



wysokość tych danin pozostaje w różnej relacji do

wysokość tych danin pozostaje w różnej relacji do

kosztów ich „wytworzenia”

kosztów ich „wytworzenia”



z reguły kalkulowane są na poziomie kosztów

z reguły kalkulowane są na poziomie kosztów

wytworzenia

wytworzenia



ustalenie dokładnego kosztu jest niemożliwe

ustalenie dokładnego kosztu jest niemożliwe



jeżeli koszty będą niewspółmiernie niskie w stosunku

jeżeli koszty będą niewspółmiernie niskie w stosunku

do wysokości opłaty – upodabnia się ona do podatku

do wysokości opłaty – upodabnia się ona do podatku



opłata może też być symboliczna w stosunku do

opłata może też być symboliczna w stosunku do

wartości świadczenia, które się za nią otrzymuje

wartości świadczenia, które się za nią otrzymuje

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

6

6

Cechy charakterystyczne opłat

Cechy charakterystyczne opłat

publicznych, w tym opłat lokalnych

publicznych, w tym opłat lokalnych



pieniężność, przymusowość, bezzwrotność,

pieniężność, przymusowość, bezzwrotność,

jednostronność, ogólność

jednostronność, ogólność



przymusowość

przymusowość

można rozpatrywać w dwóch

można rozpatrywać w dwóch

aspektach:

aspektach:

a)

a)

może się ona wiązać z przymusem

może się ona wiązać z przymusem

administracyjnym, charakterystycznym dla

administracyjnym, charakterystycznym dla

stosunku podatkowego, co oznacza, że można użyć

stosunku podatkowego, co oznacza, że można użyć

środków administracyjnych w celu

środków administracyjnych w celu

wyegzekwowania opłaty; pobór opłaty jest

wyegzekwowania opłaty; pobór opłaty jest

przymusowy, jeśli w stosunku do niej mają

przymusowy, jeśli w stosunku do niej mają

zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej,

zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej,

b)

b)

ma charakter pośredni, a wynika z tego, że

ma charakter pośredni, a wynika z tego, że

obywatele zobowiązani są do korzystania z

obywatele zobowiązani są do korzystania z

niektórych odpłatnych świadczeń ze strony

niektórych odpłatnych świadczeń ze strony

podmiotów publicznych (np. posiadanie dowodu

podmiotów publicznych (np. posiadanie dowodu

osobistego, uzyskanie pozwolenia na budowę

osobistego, uzyskanie pozwolenia na budowę

domu)

domu)

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

7

7

Cechy charakterystyczne opłat

Cechy charakterystyczne opłat

publicznych, w tym opłat

publicznych, w tym opłat

lokalnych – cd.

lokalnych – cd.



odpłatność

odpłatność

może być rozumiana w dwóch

może być rozumiana w dwóch

ujęciach:

ujęciach:

a)

a)

są one pobierane w związku ze świadczeniem

są one pobierane w związku ze świadczeniem

wzajemnym, polegającym na dokonaniu czynności

wzajemnym, polegającym na dokonaniu czynności

urzędowej lub w związku z usługami świadczonymi

urzędowej lub w związku z usługami świadczonymi

przez państwowe lub samorządowe jednostki

przez państwowe lub samorządowe jednostki

organizacyjne

organizacyjne

b)

b)

odpłatność może się też kojarzyć z równowartością,

odpłatność może się też kojarzyć z równowartością,

ekwiwalentnością czynności lub usługi, którą

ekwiwalentnością czynności lub usługi, którą

otrzymuje podmiot w zamian za wniesienie opłaty,

otrzymuje podmiot w zamian za wniesienie opłaty,

odpłatność opłaty zbliża ją do ceny

odpłatność opłaty zbliża ją do ceny



w daninie tej występują wszystkie elementy

w daninie tej występują wszystkie elementy

techniki podatkowej

techniki podatkowej

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

8

8

Przyczyny pobierania opłat

Przyczyny pobierania opłat

publicznych

publicznych



chęć pozyskania środków niezbędnych do

chęć pozyskania środków niezbędnych do

sfinansowania realizacji zadań (

sfinansowania realizacji zadań (

chodzi o

chodzi o

wydajność fiskalną

wydajność fiskalną

)

)



chęć oddziaływania na zachowania

chęć oddziaływania na zachowania

podmiotów sektora prywatnego (

podmiotów sektora prywatnego (

chodzi o

chodzi o

cele pozafiskalne

cele pozafiskalne

)

)

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

9

9

Funkcje pozafiskalne opłat

Funkcje pozafiskalne opłat

publicznych, w tym opłat

publicznych, w tym opłat

lokalnych

lokalnych



redystrybucyjna

redystrybucyjna

(regulacyjna) – celem jest

(regulacyjna) – celem jest

kształtowanie zasobów pieniężnych podmiotów

kształtowanie zasobów pieniężnych podmiotów

obciążonych opłatami

obciążonych opłatami



interwencyjna

interwencyjna

(prohibicyjna, prewencyjna) – chodzi o

(prohibicyjna, prewencyjna) – chodzi o

oddziaływanie negatywne i pozytywne na podmioty

oddziaływanie negatywne i pozytywne na podmioty



ewidencyjno-kontrolna

ewidencyjno-kontrolna

– celem jest pozyskanie

– celem jest pozyskanie

informacji

informacji



kompensacyjna

kompensacyjna

(dotyczy opłat związanych z

(dotyczy opłat związanych z

eksploatacją środowiska naturalnego) – opłata jest

eksploatacją środowiska naturalnego) – opłata jest

zryczałtowanym wynagrodzeniem i zadośćuczynieniem

zryczałtowanym wynagrodzeniem i zadośćuczynieniem

dla społeczeństwa z tytułu zanieczyszczenia

dla społeczeństwa z tytułu zanieczyszczenia

środowiska lub korzystania z zasobów naturalnych

środowiska lub korzystania z zasobów naturalnych

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

10

10

Systematyka opłat

Systematyka opłat



kryterium podmiotu czynnego

kryterium podmiotu czynnego

:

:

a)

a)

opłaty nakładane przez państwo i stanowiące

opłaty nakładane przez państwo i stanowiące

źródło dochodów budżetu państwa lub dochodów

źródło dochodów budżetu państwa lub dochodów

(przychodów) podmiotów zaliczanych do

(przychodów) podmiotów zaliczanych do

rządowego podsektora finansów publicznych

rządowego podsektora finansów publicznych

b)

b)

opłaty pobierane (czasem nakładane) przez

opłaty pobierane (czasem nakładane) przez

jednostki samorządu terytorialnego, będące

jednostki samorządu terytorialnego, będące

źródłem dochodów gmin, powiatów i województw

źródłem dochodów gmin, powiatów i województw

lub dochodów (przychodów) podmiotów

lub dochodów (przychodów) podmiotów

zaliczanych do samorządowego podsektora

zaliczanych do samorządowego podsektora

finansów publicznych

finansów publicznych

c)

c)

opłaty stanowiące wspólne źródło dochodów

opłaty stanowiące wspólne źródło dochodów

podmiotów z sektora finansów publicznych

podmiotów z sektora finansów publicznych

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

11

11

Systematyka opłat – cd.

Systematyka opłat – cd.



kryterium przedmiotu opłaty

kryterium przedmiotu opłaty

:

:

-

-

w wąskim ujęciu:

w wąskim ujęciu:

a)

a)

opłaty za czynności urzędowe (opłaty administracyjne) –

opłaty za czynności urzędowe (opłaty administracyjne) –

opłaty publiczne

opłaty publiczne

b)

b)

opłaty za świadczenie usług (opłaty użytkowania) –

opłaty za świadczenie usług (opłaty użytkowania) –

nazywane cenami za usługi

nazywane cenami za usługi

-

-

w szerokim ujęciu:

w szerokim ujęciu:

a)

a)

opłaty za usługi administracyjne organów państwa i JST

opłaty za usługi administracyjne organów państwa i JST

(najbardziej podobne do podatków)

(najbardziej podobne do podatków)

b)

b)

opłaty za usługi świadczone przez państwowe i

opłaty za usługi świadczone przez państwowe i

samorządowe jednostki organizacyjne i osoby prawne

samorządowe jednostki organizacyjne i osoby prawne

(opłaty za usługi): z zakresu infrastruktury technicznej

(opłaty za usługi): z zakresu infrastruktury technicznej

(zbliżone do cen, mierzalne, aktualizowane) i z zakresu

(zbliżone do cen, mierzalne, aktualizowane) i z zakresu

infrastruktury społecznej (nieadekwatne do kosztów

infrastruktury społecznej (nieadekwatne do kosztów

świadczenia)

świadczenia)

c)

c)

opłaty za prawo korzystania z dóbr objętych w interesie

opłaty za prawo korzystania z dóbr objętych w interesie

publicznym szczególną ochroną (nazywane ekologicznymi)

publicznym szczególną ochroną (nazywane ekologicznymi)

d)

d)

opłaty „nietypowe” przyjmujące postać składek i tzw. dopłat

opłaty „nietypowe” przyjmujące postać składek i tzw. dopłat

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

12

12

Systematyka opłat – cd.

Systematyka opłat – cd.



kryterium ekonomiczne

kryterium ekonomiczne

(ekwiwalentność):

(ekwiwalentność):

a)

a)

opłaty o charakterze podatku – nie istnieje świadczenie

opłaty o charakterze podatku – nie istnieje świadczenie

wzajemne

wzajemne

b)

b)

opłaty o charakterze cen – są częściową lub całkowitą

opłaty o charakterze cen – są częściową lub całkowitą

rekompensatą kosztów czynności urzędowych lub usług

rekompensatą kosztów czynności urzędowych lub usług



kryterium podstawy prawnej poboru

kryterium podstawy prawnej poboru

:

:

a)

a)

o charakterze cywilnoprawnym (prywatnoprawnym) –

o charakterze cywilnoprawnym (prywatnoprawnym) –

pobierane na podstawie umowy, ich wysokość kształtuje rynek

pobierane na podstawie umowy, ich wysokość kształtuje rynek

(np. opłaty za usługi komunalne)

(np. opłaty za usługi komunalne)

b)

b)

o charakterze publicznoprawnym (cechy zbliżone do

o charakterze publicznoprawnym (cechy zbliżone do

podatków, często brak wzajemności świadczenia, trudne do

podatków, często brak wzajemności świadczenia, trudne do

określenia koszty jednostkowe, stawki ustalane jednostronnie

określenia koszty jednostkowe, stawki ustalane jednostronnie

- decyzje władz publicznych - przez państwo lub w granicach

- decyzje władz publicznych - przez państwo lub w granicach

stawek maksymalnych – przez organy stanowiące JST) – np.

stawek maksymalnych – przez organy stanowiące JST) – np.

opłaty za usługi administracyjne, za prawo korzystania z dóbr

opłaty za usługi administracyjne, za prawo korzystania z dóbr

objętych ochroną, za usługi „nietypowe”

objętych ochroną, za usługi „nietypowe”



kryterium formalne

kryterium formalne

– opłatą jest danina, która nosi

– opłatą jest danina, która nosi

taka nazwę

taka nazwę

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

13

13

Znaczenie fiskalne opłat lokalnych

Znaczenie fiskalne opłat lokalnych

(dotyczy opłat o charakterze

(dotyczy opłat o charakterze

podatkowym)

podatkowym)



jest trudne do określenia, dlatego dla

jest trudne do określenia, dlatego dla

celów statystycznych ujmuje się często

celów statystycznych ujmuje się często

łącznie z dochodami z podatków lokalnych

łącznie z dochodami z podatków lokalnych



wśród opłat lokalnych z reguły najwyższa

wśród opłat lokalnych z reguły najwyższa

wydajność fiskalna związana jest z opłatą

wydajność fiskalna związana jest z opłatą

targową

targową



w gminach górniczych najbardziej

w gminach górniczych najbardziej

wydajna fiskalnie jest opłata

wydajna fiskalnie jest opłata

eksploatacyjna

eksploatacyjna

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

14

14

Opłaty omawiane na zajęciach

Opłaty omawiane na zajęciach



targowa, miejscowa, uzdrowiskowa

targowa, miejscowa, uzdrowiskowa



skarbowa

skarbowa



eksploatacyjna

eksploatacyjna



związane z korzystaniem z majątku

związane z korzystaniem z majątku

komunalnego

komunalnego



adiacencka i planistyczna

adiacencka i planistyczna

dr Janina Kotlińska

dr Janina Kotlińska

15

15

Dziękuję!

Dziękuję!