Rachunkowość zarządcza –

wykład 2

Ewa Pastor

Rachunkowość zarządcza w

gospodarce rynkowej



     Rola rachunkowości w gospodarce rynkowej wzrosła przede

wszystkim z tego względu, iż stała się przedsiębiorstwu

potrzebna. Służy jego globalnym interesom.



Należy stwierdzić, iż w procesie transformacji najbardziej na

znaczeniu zyskały funkcje marketingowe oraz finansów i

rachunkowości.

     O rosnącym znaczeniu rachunkowości w przedsiębiorstwie

można mówić dopiero wtedy, kiedy wyjaśnimy, jakim

potrzebom przedsiębiorstwa służy rachunkowość.



Syntetycznie rzecz ujmując, należy stwierdzić, iż rachunkowość

służy trzem głównym potrzebom przedsiębiorstwa, a

mianowicie:

•  ewidencji operacji gospodarczych,

•  wykorzystaniu danych do analizy i oceny działalności

przedsiębiorstwa,

•  potrzebom zarządzania.

Rachunkowość finansowa a

przepływ informacji.



     Rachunkowość finansowa służy głównie celom

zewnętrznym. Dostarcza informacji ujętych w

sprawozdaniach zewnętrznych, tj. w bilansie, rachunku

zysków i strat oraz sprawozdaniu z przepływu środków

pieniężnych.

     Należy podkreślić, iż rachunkowość - realizując cel

zewnętrzny - stoi także na straży interesów państwa.

Główny księgowy jest nie tylko pracownikiem

przedsiębiorstwa, ale także pełni funkcje powiernika

dobra ogólnego. Kierując się ustalonymi przepisami

prawa, ma on obowiązek czuwania nad wysokością

dochodu państwa z działalności gospodarczej

prowadzonej w przedsiębiorstwach bez względu na formę

ich własności.

Rachunkowość zarządcza a

informacja



     Rachunkowość zarządcza służy z kolei celom

wewnętrznym przedsiębiorstwa. Dostarcza w

odbiorcom w przedsiębiorstwie danych do

podejmowania decyzji bieżących i rozwojowych. Jest

więc ważnym elementem procesu zarządzania

przedsiębiorstwem. Ranga tego elementu

systematycznie wzrasta, ponieważ przedsiębiorstwo

działa w coraz trudniejszych warunkach zewnętrznych,

w których powinno być zarządzane sprawniej i

efektywniej.

     Należy wskazać na jeszcze jeden ważny aspekt

znaczenia rachunkowości w gospodarce rynkowej. Jest

on związany ze standaryzacją rozwiązań rachunkowości

w skali międzynarodowej.

Rachunek kosztów



     Rachunek kosztów pełnych powstał w okresie

produkcyjnej orientacji przedsiębiorstw, kiedy głównym

zadaniem przedsiębiorstwa była nie sprzedaż wyrobów, lecz

produkcja. Podstawową cechą tego rachunku było ustalenie

rzeczywistego kosztu jednostkowego wyrobu,

uwzględniającego wszystkie poniesione w przedsiębiorstwie

koszty, zarówno te, które wiązały się bezpośrednio z

wytworzonym wyrobem, jak i te, które nie miały ścisłego

związku. Taki rachunek kosztów miał charakter

informacyjno-kontrolny. Dostarczał danych o wysokości

poniesionych kosztów w celu ich minimalizacji.

Z charakteru i zadań tego rachunku wynika, iż był on bardziej

związany z rachunkowością finansową niż zarządczą.

Zmiany kształtowania się

rachunku kosztów pełnych

     Zmiana orientacji z produkcyjnej na rynkową, która zaczęła się

wykształcać już w latach trzydziestych XX w., postawiła

przedsiębiorstwom wiele nowych zadań, takich jak:

•  przewartościowanie struktury celów przedsiębiorstwa,

•  koncentrowanie sił i środków nie na tym, co można wytworzyć, a na

tym, co można sprzedać,

•  dążenie do sprostania coraz to nowym wymaganiom rynku,

•  uznanie rynku i jego wymogów, a nie tylko produkcji, za główne

źródła sukcesu przedsiębiorstwa,

•  przestawienie się z koncepcji przedsiębiorstwa jako systemu

zamkniętego na koncepcję przedsiębiorstwa otwartego na potrzeby

otoczenia,

•  przesunięcie głównych zainteresowań przedsiębiorstwa z bieżącej

produkcji i bieżącego zysku na rozwój produkcji mogącej sprostać

przyszłym potrzebom i osiągnięciu przyszłego zysku.

Zmiana orientacji produkcyjnej na orientację rynkową spowodowała

także nowe podejście do kalkulacji kosztów i ustalania wyniku

finansowego.

!!!

     Dotychczasowy rachunek kosztów oparty na

kosztach pełnych okazał się w warunkach orientacji

rynkowej mało przydatny w zarządzaniu

przedsiębiorstwem, ponieważ :

•  nie dostarczał informacji o kształtowaniu się

kosztów i wyników pod wpływem zmian rynkowych i

zmian stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych,

•  nie uwzględniał warunków rynkowych w

kształtowaniu cen, przez co traciły one na

konkurencyjności względem innych wyrobów, z

powodu ustalania ich na podstawie pełnych kosztów

jednostkowych,

•  nie był w pełni przydatny do podejmowania decyzji

inwestycyjnych

Rachunek kosztów zmiennych

   Nowe warunki funkcjonowania przedsiębiorstw

zrodziły nową koncepcję rachunku kosztów -
rachunek kosztów zmiennych. Jego istota
polegała na podziale kosztów na koszty stałe i
koszty zmienne oraz na wliczaniu do kosztu
jednostkowego wyrobu tylko kosztów
zmiennych, czyli bezpośrednio zależnych od
wielkości produkcji. Natomiast koszty stałe
zostały wyeliminowane z kosztu
jednostkowego.

Ranga kosztów zmiennych w podejmowaniu decyzji i w

zarządzaniu przedsiębiorstwem systematycznie wzrasta.

     Ten fakt sprawia, że następuje ciągły rozwój

rachunku kosztów zmiennych. Rozwijają się
rachunki problemowe dotyczące
gospodarowania poszczególnymi czynnikami
produkcji, np. rachunek kosztów pracy, czy też
odnoszące się do rozwiązywania określonych
problemów, np. rachunek kosztów jakości.

Koszty

Koszty w rachunkowości zarządczej są

jednym z istotnych elementów
decyzyjnych!!, natomiast w rachunku
kosztów!! stanowią zasadniczy cel ich
obliczania.

Ukierunkowanie rachunkowości zarządczej na

aktywne wspomaganie procesu podejmowania
decyzji w przedsiębiorstwie sprawia, że - oprócz
rachunku kosztów - w procesie tym
wykorzystuje się wiele innych narzędzi.

Pytania sprawdzające!!

1. Na co jest ukierunkowana gospodarka rynkowa?
2. Jakie zmiany w wyborach przedsiębiorstwa nastąpiły w gospodarce rynkowej?

3. Omów kryteria wyborów w gospodarce planowej i rynkowej.

4. Jaki jest wpływ otoczenia na wybory przedsiębiorstwa?

5. Dlaczego istotne stały się powiązania poziome między przedsiębiorstwami?

6. Co dowartościowało rachunkowość przedsiębiorstwa?

7. Jakie są główne wartości współczesnego przedsiębiorstwa?

8. Jakie czynniki wpłynęły na wzrost roli rachunkowości w gospodarce rynkowej?

9. Jakim potrzebom przedsiębiorstwa służy rachunkowość?

10. Na jakie potrzeby jest ukierunkowana rachunkowość finansowa?

11. Na jakie potrzeby jest zorientowana rachunkowość zarządcza?

12. Wyjaśnij istotę i cele rachunkowości zarządczej.

13. Jakim celom służą informacje rachunkowości zarządczej?

14. Wyjaśnij rolę rachunkowości zarządczej w sprawowaniu funkcji planowania.

15. Scharakteryzuj funkcję organizowania i jej cele.

16. Co jest treścią funkcji motywowania?

17. Co wchodzi w zakres funkcji kontroli?

18. Omów miejsce rachunkowości zarządczej w procesie decyzyjnym.

19. Jakie są cele rachunkowości finansowej?

20. Porównaj rachunkowość zarządczą z rachunkowością finansową.

21. Omów różnice między rachunkowością zarządczą a rachunkiem kosztów.