Rachunkowość zarządcza – wykład, 21.02.2012

Dr Marlena Ciechan-Kujawa

Sojak, Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, 2012: rozdziały I, VI, VII, X-XIV, XVI-XVIII, XXII, XXIII

12 czerwca egzamin!!!

na egzaminie będzie teoria i zadania, pytania krótkie otwarte

dyżur środa 13:00-14:00 p. 237

Rachunkowość finansowa i zarządcza – porównanie

Kryterium	Finansowa	Zarządcza
Użytkownicy	Zewnętrzni	Wewnętrzni
Wymagania prawne	Ustawy, rozporządzenia, dyrektywy, wytyczne itp.	Brak
Wymiar czasowy	Przeszłość	Teraźniejszość i przyszłość
Cechy charakterystyczne	Dokładność, ciągłość, sprawdzalność, rzetelność i wiarygodność danych	Istotność, szybkość, koszt pozyskania informacji
Częstotliwość	Ścisła periodyzacja	Elastyczne cykle sprawozdawcze
Zakres sprawozdań	Cała firma	Wg potrzeb
Rodzaj danych	Finansowe, ilościowe	Finansowe i niefinansowe, ilościowe i jakościowe
Rodzaj kontroli	Zewnętrzna	Wewnętrzna

Wynik finansowy (różnica między wszystkimi przychodami a wszystkimi kosztami) dotyczy całego przedsiębiorstwa, gdy rozpatrujemy jakąś jego część to mówimy o marży brutto (różnica między adekwatnymi przychodami a kosztami).

Element łączący rachunkowość zarządczą i finansową to rachunek kosztów.

Jest to system identyfikacji, pomiaru i przetwarzania informacji o kosztach dla celów:

• rachunkowości finansowej (według wymogów sprawozdawczych),

• rachunkowości zarządczej (zgodnie z potrzebami procesów zarzadzania).

Stosowane dla potrzeb ewidencyjnych lub problemowych.

Ewidencyjny rachunek kosztów pełni w przedsiębiorstwie funkcje związane z:

• pomiarem i wyceną kosztów wiążących się z nabywaniem, posiadaniem i wykorzystywaniem zasobów oraz przekształceniem tych zasobów w produkty,

• prezentacją informacji o kosztach mającą formę sprawozdań, dzięki którym można interpretować i analizować koszty.

Sporządza się bilans i rachunek zysków i strat w oparciu o ewidencyjny rachunek kosztów.

Rachunki problemowe wykorzystywane są do podjęcia jakiejś decyzji.

Problemowe rachunki kosztów wykorzystywane są w zakresie:

• predykcji i kontroli kosztów (np. budżetowania, analizy odchyleń, ustalania kosztów docelowych nowych produktów),

• zarządzania poszczególnymi czynnikami produkcji (np. kosztami pracy, zapasów),

• zarządzania efektywnością działania (np. kosztami jakości, kosztami ciągłego doskonalenia),

• wyboru wariantu działania (np. rozmiarów i struktury produkcji, częstotliwości zakupów).

Koszt:

Wyrażone wartościowo celowe zużycie:

• środków pracy (środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych),

• przedmiotów pracy (materiałów),

• usług obcych i samej pracy (w wysokości wynagrodzeń).

oraz pewne wydatki nieodzwierciedlające zużycia (np. podatek akcyzowy, świadczenia na rzecz pracowników), które są związane z prowadzeniem typowej działalności przez jednostkę gospodarczą w określonym czasie.

Koszty sprawozdawcze, decyzyjne i kontrolne – typowa klasyfikacja.

Klasyfikacje kosztów

Kryterium podziału	Charakterystyka
Rodzaj kosztu (układ rodzajowy kosztów)	Amortyzacja, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników, pozostałe koszty
Sfera działalności (układ funkcjonalny kosztów)	Koszty zakupu, koszty produkcji, koszty sprzedaży, koszty ogólnego zarządu
Działalności operacyjnej i finansowej	koszty zwykłej działalności operacyjnej (podstawowej, pomocniczej, zarządu, sprzedaży), pozostałe koszty operacyjne (np. dotacje unijne), koszty operacji finansowych (np. różnice kursowe, odsetki)
Związek kosztów z przedmiotem odniesienia	koszty bezpośrednie – mogą być przyporządkowane bez dodatkowych przeliczeń do poszczególnych wyrobów, koszty pośrednie – są kontrolowane według miejsc powstawania i rozliczane na poszczególne produkty za pomocą specjalnych kluczy podziałowych
Reakcja na zmianę rozmiarów produkcji	koszty zmienne – koszty, które zmieniają się wraz ze wzrostem lub spadkiem produkcji/sprzedaży, koszty stałe – koszty, które musza być ponoszone niezależnie od zmian w poziomie produkcji i sprzedaży, koszty mieszane – obejmują elementy zmienne i stałe
Istotność przy podejmowaniu decyzji	koszty istotne – zmieniają się w zależności od wariantu decyzyjnego, koszty nieistotne – nie zależą od wariantu decyzyjnego
Inne kategorie decyzyjne	koszty utracone – będące efektem decyzji podjętych w przeszłości, na które nie mamy wpływu, koszty alternatywne (utracone możliwości) – utracone dochody z powodu podjętej decyzji, w wyniku której zaniechamy jednego działania na rzecz podjęcia innego

Zagadnienie sytuacyjne 1

Na podstawie poniższych informacji ustal poziom poszczególnych kategorii kosztów poniesionych przez firmę w miesiącu wrześniu 2011 r.

1. kosztów bezpośrednich/pośrednich

2. kosztów zmiennych/stałych

3. kosztów utraconych

Dane:

1. Amortyzacja maszyn produkcyjnych – 100 000 – koszt pośredni, stały,

2. Zużycie materiałów do produkcji – 300 000 – koszt bezpośredni, zmienny,

3. Wynagrodzenie akordowe pracowników produkcyjnych – 450 000 – koszt bezpośredni, zmienny,

4. Ubezpieczenie majątkowe opłacone w styczniu z góry za cały rok – 960 000 – koszt pośredni, ale tylko 1/12 tej kwoty (rozliczanie międzyokresowe kosztów)

5. Zużyta energia elektryczna na cele:

   1. Zarządu – 120 000 - koszt pośredni

   2. Wydziałów produkcyjnych (w tym do napędu maszyn produkcyjnych) – 360 000

6. Wynagrodzenie pracowników zarządu – 180 000 – koszt pośredni, stały

7. Prowizja od sprzedanych produktów – 90 000 – koszt pośredni, zmienny

W firmie są koszty produkcyjne i nieprodukcyjne.

Produkcyjne mogą mieć charakter kosztów bezpośrednich i pośrednich.

Nieprodukcyjne zawsze są kosztami pośrednimi.

Koszty bezpośrednie nazywane są bezpośrednio-produkcyjnymi. Koszty zużycia materiałów, koszty robocizny bezpośredniej, koszty mediów technologicznych – to wszystko koszty bezpośrednie. Pozostałe koszty to zawsze koszty pośrednie.

Koszty bezpośrednie mają zazwyczaj charakter kosztów zmiennych.

Koszty pośrednie mogą mieć charakter zarówno kosztów zmiennych jak i stałych. Prowizja zaliczana jest do kosztów zmiennych.

Koszty zmienne i stałe

K_c = z_jx + S

K_c – koszt całkowity,

z_j – koszty jednostkowe zmienne,

x – wielkość sprzedaży lub produkcji,

S – całkowite koszty stałe.

Koszty zmienne

• wskaźnik zmienności kosztów:

%zmiana całkowitych kosztów zmiennych / % zmiana produkcji, sprzedaży

• rodzaje kosztów:

  • proporcjonalne W_z=1

  • progresywne W_z>1

  • degresywne W_z<1

W_z = %Δ z / % (delta) x = 1 proporcjonalne, >1 progresywne, <1 degresywne

Zagadnienie sytuacyjne 2

W minionym okresie przedsiębiorstwo wytworzyło 1 000 produktów, ponosząc następujące koszty: zmienne 10 000 zł, stałe 150 000 zł. W następnym okresie planuje się zwiększyć produkcję o 100 sztuk.

Polecenie:

Ustal koszty wytworzenia całkowite i jednostkowe wiedząc, ze wskaźnik zmienności kosztów wynosi 2,00.

%Δx = 100/1000 * 100% = 10% (planowany przyrost produkcji)

W_z = 2

2 = %ΔZ/10% -> %ΔZ = 20%

Planowana zmiana poziomu produkcji wynosi 20%

K_C1100 = 10000 (-> Z₁₀₀₀) + (20% * 10000)(->%ΔZ) + 150000 = 162000