Rachunkowość zarządcza (menadżerska)- system gromadzenia, klasyfikacji, agregacji, analizy i prezentacji informacji finansowych i operacyjnych dotyczących przeszłych i przyszłych zjawisk gospodarczych wykorzystywanych przez kierownictwo do planowania, odejmowania decyzji, oceny i kontroli w ramach organizacji.

Rachunkowość zarządcza jest więc działem rachunkowości do dostarczania informacji ekonomicznych dal odbiorców wewnętrznych wykorzystywanych w procesie zarządzania.

System rach.zarzadz. korzysta z danych:

• finansowych pod kątem ich wartości,

• ilościowych- liczba zaistniałych zjawisk/procesów,

• jakościowych- jakość materiałów, towarów, produktów gotowych,

• o klientach, na potrzeby, których wytwarza się produkty,

• techniczno-technologiczne- wykorzystanie maszyn, urządzeń oraz parametry technologiczne.

Dane te powinny mieć następujące cechy:

• szybkość,

• prawdziwość,

• konkretność czyli to co istotne,

• aktualność,

• szczegółowość-stpień szczegółowości powinien być stosowny do potrzep przeprowadzonych badań,

• zrozumiałość- tak formułowanie inf. aby były one do odebranie bez zniekształcenia,

• poprawność językową.

Rachunkowość finansowa	Rachunkowość zarządcza
Użytkownicy
Głownie zewnętrzni: inwestorzy, pożyczkodawcy, GUS.	Głownie wewnętrzni: kierownictwo firmy.
Wymagania prawne
UoR, prwo podatkowe, przepisy Min.Fin. MSR	Brak regulacji prawnych. Prowadzona w zależności od kierownictwa.
Przyjęte zasady
Jednolite zasady np.: wycena zapasów wg kosztu historycznego.	Stosowanie równolegle różnych zasad użytecznych w podejmowaniu decyzji.
Dokładność
Zachowuje wymagane cechy dokładności, prawidłowości, ciągłości, sprawdzalności.	Ukierunkowanie jest na istotność, szybkość i koszt informacji, podporządkowana konkretnemu celowi.
Wymiar czasowy
Odwzorowuje zdarzenia przeszłe, tworzy informacje ex post.	Kierunkuje się na przyszłość (wariantowe projekcje przychodów i kosztów)
Częstotliwość
Obowiazuje ścisła periodyzacja (msc, kwartał, rok)	Inf. mogą być przygotowane w dowolnym czasie np.: uwzględniając cykl robót budowlanych, cykl finansowy
Zakres
Głównie dane firmy.	Dame finansowe i niefinansowe.
Pomiar
Pomiar wartościowy danych finansowych.	Pomiar obejmuje także dane niefinansowe, dotyczące ilości, jakości, terminowości

Funkcje rachunkowości zarządczej:

1. Informacyjna- podst.funkcja. Jej realizacji służą następujące funkcję szczegółowe:

   1. Statystyczna- gromadzenie danych do wykorzystania w przyszłości na potrzeby zarządzania;

   2. Optymalizacyjna- wykorzystywana przy tworzeniu optymalnych programów rozwoju przedsiębiorstwa z zastosowaniem np. analizy progu rentowności;

   3. Kontrolo-analityczna-związana z porównywaniem danych rzeczywistych i planistycznych i ocen a odchyleń za pomocą analizy przyczynowo-skutkowej.

Inf. gromadzone przez rachunkowość zarządczą umożliwiają kadrze kierowniczej:

• Ustalenie planów długookresowych do osiągnięcia wyznaczonych celów;

• Formułowanie krótkoterminowych planów i budżetowanie;

• Pomiar i komunikowanie przebiegu bieżących zdarzeń i transakcji;

• Podejmowanie działań korekcyjnych w celu oddziaływania na przyszłe transakcje;

• Pozyskiwanie źródeł finansowania i sterowania finansami;

• Badanie funkcjonowania działalności i systemu sterowania poprzez kontrolę.

Rach. zarządcza umożliwia rozwiązywanie następujących problemów decyzyjnych:

• Utrzymanie płynności finansowej w przedsię-e;

• Sterowanie obiegiem środków obrotowych;

• Sterowanie ekonomią środków trwałych;

• Sterowanie kosztami;

• Kalkulacje decyzje cenowe i planowanie zysków z przedsięwzięć;

• Politykę produkcji i sprzedaży;

• Osiągniecie stałego wzrostu wydajności i produktywności;

• pobudzanie aktywności załogi;

• raporty i sprawozdania dla zarządzających;

• skuteczny system kontroli i zarządzania.

Uwzględniając podporządkowanie informacji tworzonych przez rach.zarządczą poziomem zarządzania operacyjnego i zarządzania strategicznego, można wyodrębnić 2 działy rach.zarządczej:

• rach.zarządcza operacyjna,

• rach.zarządcza strategiczna.

Wyróżnione działy rachunkowości zarządczej powinny tworzyć spójny system, co warunkuje osiągniecie celów postawionych przez kierownictwo.

Cechy charakterystyczne zarządzania
Operacyjnego
Poziom zarządzania
Zarzadzanie operacyjne
Horyzont czasowy
Krótki okres
Odbiorcy informacji
Kierownictwo ….. niższego szczebla
Kryterium optymalizacji
Zysk przedsiębiorstwa
Przedmiot zadań
Efektywne wykorzystanie zasobów
Rodzaj uwarunkowań
Wew.
Wymiar czasowy
Teraźniejszość
Zaangażowanie środków
Środki dostępne w danym momencie
Orientacja decydentów
Produkcja
Wymiar zdarzeń
Zadania ilościowe

KRYTERIUM KLASYFIKACJI KOSZTÓW NA POTRZEBY ZARZĄDZANIA

Klasyfikacja kosztów opiera się na podstawie przyjętych sposobów wyceny efektów produkcji. Wycena dokonywana jest na podstawie kosztów:

• historycznych (poniesionych),

• przyszłych (planowanych).

Wg przyjętych zasad wyceny efektów produkcji wyróznia się 3 kategorię kosztów niezbędnych do:

• wyceny zapasów i pomiaru zysku,

• celów decyzyjnych,

• celów kontroli.

Klasyfikacja kosztówdo wyceny zapasów i pomiaru zysku opiera się na kosztach historycznych

Jej zadaniem jest taki podział kosztów w przedsię-e aby można było udzielić odpowiedzi na 2 pytania:

• Jakie wielkości kosztów poniosło przedsię-o na wytworzenie wyrobów i usług w danym okresie sprawozdawczym?

• Jaki zysk osiągnęło przedsiębiorstwo z produkcji wyrobów/ usług w rozpatrywanym okresie?

Podział I wg rodzaju działalności przedsiębiorstwa

1. W układ kosztów działalności eksploatacyjnej wchodzą:

   1. K.działalności produkcyjnej-> koszty poniesione na wytworzenie odpowiednich wyrobów/usług (K.produkcji podstawowej i pomocniczej)

   2. K. działalności handlowej-> k.zakupu surowców i materiałów oraz k.sprzedaży wyrobów gotowych.

   3. K.działalności zarządu (ogólnozakładowe)->k.zwiazane z kierownictwem, całokształtem działalności przedsię-a, a także koszty powstałe w części …. obsługi np. wynagrodzenia

2. Koszty inwestycyjne- związane z tworzeniem i powiększaniem potencjału produkcyjnego przedsię-a.

3. K.remontowe- związane z utrzymaniem potencjału produkcyjnego w pełni sprawności technicznej.

4. K.działalnosci socjalno-bytowej oraz innych rodzajów działalności wyodrębnionej finansowo, obejmuje np.: dofinansowanie wypoczynku dzieci, pożyczki na budowę domu lub zakup mieszkania.

Podział II wg rodzaju zużytych czynników produkcji

Są to pierwotne, jednorodne składniki kosztów, które z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa stanowią proste elementy procesu pracy, składniki te określane są mianem rodzajów kosztów, a ich odpowiednie segregowanie tworzy rodzajowy układ kosztów.

2. Zużycie materiałów i energii:

• zużycie materiałów podstawowych i pomocniczych

• zużycie opakowań

• zużycie materiałów biurowych

• zużycie energii elektrycznej i cieplnej

• zużycie ciepłej i zimnej wody

• zużycie gazów

• zużycie pary wodnej

2. Usługi obce:

• transportowe

• budowlane

• remontowe

• składowania

• łączności (telekomunikacyjne, pocztowe itp.)

• poligraficzne

• informatyczne

• bankowe

• wykonanie ekspertyz i badań

• tłumaczenie tekstu

• pozostałe usługi np. (pranie odzieży, utrzymanie czystości

2. Podatki i opłaty:

• podatek od nieruchomości

• podatek od środków transportu

• podatek akcyzowy

• opłaty skarbowe

• opłaty sądowe i notarialne

• opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów

• roczne opłaty licencyjne uprawniające do wykonywania działalności

2. Wynagrodzenia:

• wartości wynagrodzenia brutto wypłacanego w formie pieniężnej

• wartości świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalent

2. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia z tytułu wynagrodzeń:

• składki z tytułu ubezpieczeń społecznych opłaconych ze środków pracodawcy

• składki na fundusz pracy

• składki na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

• odzież ochronna i robocza

• świadczenia rzeczowe związane z bezpieczeństwem i higieną pracy

• szkolenie pracowników

• dopłaty do okresowych biletów za dojazdy pracowników do pracy

2. Amortyzacja:

• planowe zużycie środków trwałych

• planowe zużycie wartości niematerialnych i prawnych

2. Pozostałe koszty:

• ubezpieczenia majątkowe

• koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych

• koszty reprezentacji i reklamy

• koszty wynajęcia kwater lub ryczałtu za noclegi w przypadku czasowego zatrudnienia pracowników poza miejscem stałego zatrudnienia.

• wypłaty ryczałtów za używanie przez pracowników własnych samochodów dla celów służbowych.

Podział III wg możliwości przypisania kosztów do jednostki kalkulacyjnj.

Ukł.kalkulacyjny kosztów pozwala udzielić odpowiedzi na pyt. na co zostały poniesione koszty zużycia czynników produkcji czyli na jakie jednostki kalkulacyjne. Podstawowym zadaniem ukł.kalkulacyjnego kosztów jest ustalenie wysokości i struktury jednostkowych kosztów własnych.

Podstawą układu kalkulacyjnego kosztów jest jego podział na koszty bezpośrednie i niebezpośrednie:

K. bezpośrednie- są sciśle związane z wytworzeniem konkretnych wyrobów, bez dodatkowego przeliczenia można je odnieść wprost na jednostkę kalkulacyjną. Są to np. koszty materiałów bezpośrednich, płace bezpośrednie, skóra, sznurówki- w firmie produkującej obuwie.

K. pośrenie- koszty których nie można odnieść wprost do określonych jednostek kalkulacyjnych. Rozlicza się je na poszczególne jednostki kalkulacyjn. Np.: proporcjonalnie do kosztów wynagrodzeń bezpośrednich+ wynagrodzenia księgowej, ochrona budynku, reklama, pensaj prezesa.

Do kosztów tych zalicza się:

• k. wydziałowe,

• k. ogólnozakładowe,

• k. zakupu,

• k. sprzedaży.

W kształtowaniu racjonalizacji kosztów ważny jest wzajemny stosunek kosztów bezpośrednich i pośrednich. Racjonalna struktura kosztów układu kalkulacyjnego powinna wykazywać przewagę w kosztach bezpośrednich nad kosztami pośrednimi.

Podział IV wg miejsca powstania kosztów

Za miejsce powstania kosztów uważa się organizacyjnie wyodrębnioną komórkę (np.: wydział produkcji pomocniczej, magazyn lub pojedyncze stanowisko pracy).

Zgrupowanie kosztów wg miejsca powstania ułatwia kontrolę kształtowania się kosztów i ocenę odpowiedzialności poszczególnych komórek organizacyjnych za ich wysokość, wspomaga też planowanie kosztów w komórkach organizacyjnych

KLASYFIKACJA KOSZTÓW DO CELÓW DECYZYJNYCH

Podejmując decyzje produkcyjne poszukuje się odpowiedzi na pytania :

• ile należy sprzedać wyrobów aby pokryć całkowity koszt własny?

• Który wyrób produkować, a który wycofać z produkcji?

• Ile trzeba zwiększyć sprzedaż aby osiągnąć zaplanowany przyrost zysku?

• Czy wytwarzać półfabrykaty czy zlecić to innej firmie?

Do realizacji powyższych decyzji konieczne jest wprowadzenie kryterium klasyfikacji kosztów:

Podział I wg relacji na zmianę wielkości produkcji:

K. stałe- nie zależa od rozmiarów działalności przedsiębiorstwa (np. amortyzacja, koszt dzierżaw, wynagrodzenia pracowników zarządu, czynsz, przeglądy ochrona).

K. zmienne- wykazują korelację z rozmiarem działalności przedsiębiorstwa (np.: k materiałów bezpośrednich, zuzycie energii, paliw).

Podział II wg wpływu na decyzje:

K. istotne- mają wpływ na wybór wariantu działania (np.: cena biltu miesięcznego, jednorazowego, cena paliwa);

K. nieistotne nie mają takiego wpływu (np.: ubezpieczenie auta, przeglądy).

Podział III wg stanu dokonania:

K. przesądzone- wywołane decyzjami wcześniejszymi, których nie można zmienić na etapie podejmowania bieżących decyzji. Są to koszty zapadłe i nieodwracalne. Np.: nadmiar zapasów materiałów, których przedsiębiorstwo niej Est w stanie zużyć ani sprzedać;

K nie przesądzone (przyszłe)-których przedsiębiorstwo może uniknąc ponieważ nie są zdeterminowane wcześniejszymi umowami ani zaangażowaniem środków.

KLASYFIKACJA KOSZTÓW DO CELÓW KONTROLI

Komórki odpowiedzialne za ponoszone koszty są określane mianem ośrodków odpowiedzialności.

Koszty przypadające na dany ośrodek odpowiedzialności można podzielić na:

K. kontrolowane- takie w których wysokość i struktura są zależne od kierownika danego ośrodka odp. Np.: wynagrodzenia pracowników gdy są one określane w tym osrodku.

K. nie kontrolowane- ich wysokość i struktura nie są zależne od ośrodków odpowiedzialności; np.: wysokość stawek amortyzacyjnych, gdy kierownik ośr.odp. nie ma wpływu na zakup danego środka trwałego.

ISTOTA RODZAJE I METODY KALKULACJI

Zadaniem kalkulacji jest podział kosztów wg ustalonych pozycji kalkulacyjnych na przedmiot kalkulacji. Przedmiotem kalkulacji może być m.in.:

• jednostka wyrobu gotowego (kg wyprodukowanego masła);

• jednostka usługi (roboczogodzina koszenia trawnika);

• jednostka zlecenia produkcyjnego (zlecenie wyprodukowania dodatkowej partii 100 szt. spodni);

• jednostka towaru (opakowanie mydła w sklepie).

Istotą kalkulacji jest ustalenie kosztu jednostkowego danego przedmiotu kalkulacji w układzie kalkulacyjnym. Uproszczony układ kalkulacyjny oparty na podziale kosztów na pośrednie i bezpośrednie jest następujący:

Materiały bezpośredni;
Płace bezpośrednie
Inne koszty bezpośrednie
Razem koszty bezpośrednie (1+2+3)
Koszty wydziałowe
Koszty wytworzenia (4+5)
Koszty ogólnozakładowe
Koszty sprzedaży
Koszty sprzedaży produktów (6+7+8)

Kalkulacje można przeprowadzać 2 razy:

• Przed rozpoczęciem produkcji wyrobu/wykonaniem usługi- jest to kalkulacja wstępna.

• Po zakończeniu produkcji/wykonaniu usługi- jest to kalkulacja wynikowa.

Kalkulacja wstępna- oparta na wielkościach przewidywanych, planowanych; przewidywanie wielkości produkcji, świadczenie usług normy zużycia materiałów, spodziewane ceny materiałów, usług obcych, wynagrodzeń.

W ramach kalkulacji wstępnej wyodrębnia się:

• kalkulację planowaną (oparta na wielkościach planowanych),

• kalkulację normatywną oparta na ustalonych normach zużycia materiałów, normach czasu pracy),

• kalkulacja ofertowa oparta na wielkościach szacunkowych, zgodnie z poziomem ceni kosztów w danym regionie).

Kalkulacja wynikowa (sprawozdawcza, rzeczywista)- oparta na rzeczywistych kosztach, które zostały poniesione w danym okresie . Dzięki porównywaniu kosztów jednostkowych ustalonych w kalkulacji wstępnej i wynikowej można ustalić różnice pomiędzy kosztami rzeczywistymi a przewidywanymi. Wyciagnięcie odpowiednich wniosków z takiego porównania może przyczynić się do obniżenia kosztów prowadzonej działalności, a w konsekwencji przyczynienia się do zwiększenia jej rentowności.

W celu przeprowadzenia kalku.wynikowej należy poznać wszystkie poniesione koszty dotyczące danej działalności. W przypadku przedsiębiorstwa, które prowadzą pełną rachunkowość jest to stosunkowo proste zadanie, gdyż koszty bieżącej działalności są ewidencjonowane na kontach:

• zespołu IV- koszty rodzajowe;

• zespołu V- kosztów wg typu działalności.

Przyjmując za kryterium podziału kalkulacji kompletność kosztów uwzględnionych przy ustaleniu kosztu jednostkowego można wyodrębnić:

• kalku. kosztu częściowego- znajduje zastosowanie w rachunku kosztów zmiennych. Jje podstawę stanową jedynie koszty zmienne, które są odnoszone bezpośrednio lub pośrednio na jednostki kalkulacyjne, pozostałe koszty doliczane są do przedmiotu kalkulacji sporadycznie.

• kalku. Kosztu pełnego- stosuje się ją w rachunku kosztów pełnych. Podstawę tej kalkulacji stanowią wszystkie poniesione na przedmiot kalkulacji kosztów- zarówno pośrednie jak i bezpośrednie.

Koszt jednostkowy może być ustalony za pomocą różnych metod. Dobór odpowiedniej metody jest uzależniony od:

• przedmiotu kalkulacji;

• przebiegu i organizacji procesu kalkulacyjnego oraz charakteru wytwarzanego produktu.

Metody kalkulacji:

1. Kalkulacja podziałowa: prosta, współczynnikowa, procesowa;

2. Kalkulacja doliczeniowa: zleceniowa, asortymentowa.

Rachunkowość zarządcza (menadżerska)- system gromadzenia, klasyfikacji, agregacji, analizy i prezentacji informacji finansowych i operacyjnych dotyczących przeszłych i przyszłych zjawisk gospodarczych wykorzystywanych przez kierownictwo do planowania, odejmowania decyzji, oceny i kontroli w ramach organizacji.

Rachunkowość zarządcza jest więc działem rachunkowości do dostarczania informacji ekonomicznych dal odbiorców wewnętrznych wykorzystywanych w procesie zarządzania.

System rach.zarzadz. korzysta z danych:

• finansowych pod kątem ich wartości,

• ilościowych- liczba zaistniałych zjawisk/procesów,

• jakościowych- jakość materiałów, towarów, produktów gotowych,

• o klientach, na potrzeby, których wytwarza się produkty,

• techniczno-technologiczne- wykorzystanie maszyn, urządzeń oraz parametry technologiczne.

Dane te powinny mieć następujące cechy:

• szybkość,

• prawdziwość,

• konkretność czyli to co istotne,

• aktualność,

• szczegółowość-stpień szczegółowości powinien być stosowny do potrzep przeprowadzonych badań,

• zrozumiałość- tak formułowanie inf. aby były one do odebranie bez zniekształcenia,

• poprawność językową.

Rachunkowość finansowa	Rachunkowość zarządcza
Użytkownicy
Głownie zewnętrzni: inwestorzy, pożyczkodawcy, GUS.	Głownie wewnętrzni: kierownictwo firmy.
Wymagania prawne
UoR, prwo podatkowe, przepisy Min.Fin. MSR	Brak regulacji prawnych. Prowadzona w zależności od kierownictwa.
Przyjęte zasady
Jednolite zasady np.: wycena zapasów wg kosztu historycznego.	Stosowanie równolegle różnych zasad użytecznych w podejmowaniu decyzji.
Dokładność
Zachowuje wymagane cechy dokładności, prawidłowości, ciągłości, sprawdzalności.	Ukierunkowanie jest na istotność, szybkość i koszt informacji, podporządkowana konkretnemu celowi.
Wymiar czasowy
Odwzorowuje zdarzenia przeszłe, tworzy informacje ex post.	Kierunkuje się na przyszłość (wariantowe projekcje przychodów i kosztów)
Częstotliwość
Obowiazuje ścisła periodyzacja (msc, kwartał, rok)	Inf. mogą być przygotowane w dowolnym czasie np.: uwzględniając cykl robót budowlanych, cykl finansowy
Zakres
Głównie dane firmy.	Dame finansowe i niefinansowe.
Pomiar
Pomiar wartościowy danych finansowych.	Pomiar obejmuje także dane niefinansowe, dotyczące ilości, jakości, terminowości

Funkcje rachunkowości zarządczej:

1. Informacyjna- podst.funkcja. Jej realizacji służą następujące funkcję szczegółowe:

   1. Statystyczna- gromadzenie danych do wykorzystania w przyszłości na potrzeby zarządzania;

   2. Optymalizacyjna- wykorzystywana przy tworzeniu optymalnych programów rozwoju przedsiębiorstwa z zastosowaniem np. analizy progu rentowności;

   3. Kontrolo-analityczna-związana z porównywaniem danych rzeczywistych i planistycznych i ocen a odchyleń za pomocą analizy przyczynowo-skutkowej.

Inf. gromadzone przez rachunkowość zarządczą umożliwiają kadrze kierowniczej:

• Ustalenie planów długookresowych do osiągnięcia wyznaczonych celów;

• Formułowanie krótkoterminowych planów i budżetowanie;

• Pomiar i komunikowanie przebiegu bieżących zdarzeń i transakcji;

• Podejmowanie działań korekcyjnych w celu oddziaływania na przyszłe transakcje;

• Pozyskiwanie źródeł finansowania i sterowania finansami;

• Badanie funkcjonowania działalności i systemu sterowania poprzez kontrolę.

Rach. zarządcza umożliwia rozwiązywanie następujących problemów decyzyjnych:

• Utrzymanie płynności finansowej w przedsię-e;

• Sterowanie obiegiem środków obrotowych;

• Sterowanie ekonomią środków trwałych;

• Sterowanie kosztami;

• Kalkulacje decyzje cenowe i planowanie zysków z przedsięwzięć;

• Politykę produkcji i sprzedaży;

• Osiągniecie stałego wzrostu wydajności i produktywności;

• pobudzanie aktywności załogi;

• raporty i sprawozdania dla zarządzających;

• skuteczny system kontroli i zarządzania.

Uwzględniając podporządkowanie informacji tworzonych przez rach.zarządczą poziomem zarządzania operacyjnego i zarządzania strategicznego, można wyodrębnić 2 działy rach.zarządczej:

• rach.zarządcza operacyjna,

• rach.zarządcza strategiczna.

Wyróżnione działy rachunkowości zarządczej powinny tworzyć spójny system, co warunkuje osiągniecie celów postawionych przez kierownictwo.

Cechy charakterystyczne zarządzania
Operacyjnego
Poziom zarządzania
Zarzadzanie operacyjne
Horyzont czasowy
Krótki okres
Odbiorcy informacji
Kierownictwo ….. niższego szczebla
Kryterium optymalizacji
Zysk przedsiębiorstwa
Przedmiot zadań
Efektywne wykorzystanie zasobów
Rodzaj uwarunkowań
Wew.
Wymiar czasowy
Teraźniejszość
Zaangażowanie środków
Środki dostępne w danym momencie
Orientacja decydentów
Produkcja
Wymiar zdarzeń
Zadania ilościowe

KRYTERIUM KLASYFIKACJI KOSZTÓW NA POTRZEBY ZARZĄDZANIA

Klasyfikacja kosztów opiera się na podstawie przyjętych sposobów wyceny efektów produkcji. Wycena dokonywana jest na podstawie kosztów:

• historycznych (poniesionych),

• przyszłych (planowanych).

Wg przyjętych zasad wyceny efektów produkcji wyróznia się 3 kategorię kosztów niezbędnych do:

• wyceny zapasów i pomiaru zysku,

• celów decyzyjnych,

• celów kontroli.

Klasyfikacja kosztówdo wyceny zapasów i pomiaru zysku opiera się na kosztach historycznych

Jej zadaniem jest taki podział kosztów w przedsię-e aby można było udzielić odpowiedzi na 2 pytania:

• Jakie wielkości kosztów poniosło przedsię-o na wytworzenie wyrobów i usług w danym okresie sprawozdawczym?

• Jaki zysk osiągnęło przedsiębiorstwo z produkcji wyrobów/ usług w rozpatrywanym okresie?

Podział I wg rodzaju działalności przedsiębiorstwa

1. W układ kosztów działalności eksploatacyjnej wchodzą:

   1. K.działalności produkcyjnej-> koszty poniesione na wytworzenie odpowiednich wyrobów/usług (K.produkcji podstawowej i pomocniczej)

   2. K. działalności handlowej-> k.zakupu surowców i materiałów oraz k.sprzedaży wyrobów gotowych.

   3. K.działalności zarządu (ogólnozakładowe)->k.zwiazane z kierownictwem, całokształtem działalności przedsię-a, a także koszty powstałe w części …. obsługi np. wynagrodzenia

2. Koszty inwestycyjne- związane z tworzeniem i powiększaniem potencjału produkcyjnego przedsię-a.

3. K.remontowe- związane z utrzymaniem potencjału produkcyjnego w pełni sprawności technicznej.

4. K.działalnosci socjalno-bytowej oraz innych rodzajów działalności wyodrębnionej finansowo, obejmuje np.: dofinansowanie wypoczynku dzieci, pożyczki na budowę domu lub zakup mieszkania.

Podział II wg rodzaju zużytych czynników produkcji

Są to pierwotne, jednorodne składniki kosztów, które z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa stanowią proste elementy procesu pracy, składniki te określane są mianem rodzajów kosztów, a ich odpowiednie segregowanie tworzy rodzajowy układ kosztów.

2. Zużycie materiałów i energii:

• zużycie materiałów podstawowych i pomocniczych

• zużycie opakowań

• zużycie materiałów biurowych

• zużycie energii elektrycznej i cieplnej

• zużycie ciepłej i zimnej wody

• zużycie gazów

• zużycie pary wodnej

2. Usługi obce:

• transportowe

• budowlane

• remontowe

• składowania

• łączności (telekomunikacyjne, pocztowe itp.)

• poligraficzne

• informatyczne

• bankowe

• wykonanie ekspertyz i badań

• tłumaczenie tekstu

• pozostałe usługi np. (pranie odzieży, utrzymanie czystości

2. Podatki i opłaty:

• podatek od nieruchomości

• podatek od środków transportu

• podatek akcyzowy

• opłaty skarbowe

• opłaty sądowe i notarialne

• opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów

• roczne opłaty licencyjne uprawniające do wykonywania działalności

2. Wynagrodzenia:

• wartości wynagrodzenia brutto wypłacanego w formie pieniężnej

• wartości świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalent

2. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia z tytułu wynagrodzeń:

• składki z tytułu ubezpieczeń społecznych opłaconych ze środków pracodawcy

• składki na fundusz pracy

• składki na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

• odzież ochronna i robocza

• świadczenia rzeczowe związane z bezpieczeństwem i higieną pracy

• szkolenie pracowników

• dopłaty do okresowych biletów za dojazdy pracowników do pracy

2. Amortyzacja:

• planowe zużycie środków trwałych

• planowe zużycie wartości niematerialnych i prawnych

2. Pozostałe koszty:

• ubezpieczenia majątkowe

• koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych

• koszty reprezentacji i reklamy

• koszty wynajęcia kwater lub ryczałtu za noclegi w przypadku czasowego zatrudnienia pracowników poza miejscem stałego zatrudnienia.

• wypłaty ryczałtów za używanie przez pracowników własnych samochodów dla celów służbowych.

Podział III wg możliwości przypisania kosztów do jednostki kalkulacyjnj.

Ukł.kalkulacyjny kosztów pozwala udzielić odpowiedzi na pyt. na co zostały poniesione koszty zużycia czynników produkcji czyli na jakie jednostki kalkulacyjne. Podstawowym zadaniem ukł.kalkulacyjnego kosztów jest ustalenie wysokości i struktury jednostkowych kosztów własnych.

Podstawą układu kalkulacyjnego kosztów jest jego podział na koszty bezpośrednie i niebezpośrednie:

K. bezpośrednie- są sciśle związane z wytworzeniem konkretnych wyrobów, bez dodatkowego przeliczenia można je odnieść wprost na jednostkę kalkulacyjną. Są to np. koszty materiałów bezpośrednich, płace bezpośrednie, skóra, sznurówki- w firmie produkującej obuwie.

K. pośrenie- koszty których nie można odnieść wprost do określonych jednostek kalkulacyjnych. Rozlicza się je na poszczególne jednostki kalkulacyjn. Np.: proporcjonalnie do kosztów wynagrodzeń bezpośrednich+ wynagrodzenia księgowej, ochrona budynku, reklama, pensaj prezesa.

Do kosztów tych zalicza się:

• k. wydziałowe,

• k. ogólnozakładowe,

• k. zakupu,

• k. sprzedaży.

W kształtowaniu racjonalizacji kosztów ważny jest wzajemny stosunek kosztów bezpośrednich i pośrednich. Racjonalna struktura kosztów układu kalkulacyjnego powinna wykazywać przewagę w kosztach bezpośrednich nad kosztami pośrednimi.

Podział IV wg miejsca powstania kosztów

Za miejsce powstania kosztów uważa się organizacyjnie wyodrębnioną komórkę (np.: wydział produkcji pomocniczej, magazyn lub pojedyncze stanowisko pracy).

Zgrupowanie kosztów wg miejsca powstania ułatwia kontrolę kształtowania się kosztów i ocenę odpowiedzialności poszczególnych komórek organizacyjnych za ich wysokość, wspomaga też planowanie kosztów w komórkach organizacyjnych

KLASYFIKACJA KOSZTÓW DO CELÓW DECYZYJNYCH

Podejmując decyzje produkcyjne poszukuje się odpowiedzi na pytania :

• ile należy sprzedać wyrobów aby pokryć całkowity koszt własny?

• Który wyrób produkować, a który wycofać z produkcji?

• Ile trzeba zwiększyć sprzedaż aby osiągnąć zaplanowany przyrost zysku?

• Czy wytwarzać półfabrykaty czy zlecić to innej firmie?

Do realizacji powyższych decyzji konieczne jest wprowadzenie kryterium klasyfikacji kosztów:

Podział I wg relacji na zmianę wielkości produkcji:

K. stałe- nie zależa od rozmiarów działalności przedsiębiorstwa (np. amortyzacja, koszt dzierżaw, wynagrodzenia pracowników zarządu, czynsz, przeglądy ochrona).

K. zmienne- wykazują korelację z rozmiarem działalności przedsiębiorstwa (np.: k materiałów bezpośrednich, zuzycie energii, paliw).

Podział II wg wpływu na decyzje:

K. istotne- mają wpływ na wybór wariantu działania (np.: cena biltu miesięcznego, jednorazowego, cena paliwa);

K. nieistotne nie mają takiego wpływu (np.: ubezpieczenie auta, przeglądy).

Podział III wg stanu dokonania:

K. przesądzone- wywołane decyzjami wcześniejszymi, których nie można zmienić na etapie podejmowania bieżących decyzji. Są to koszty zapadłe i nieodwracalne. Np.: nadmiar zapasów materiałów, których przedsiębiorstwo niej Est w stanie zużyć ani sprzedać;

K nie przesądzone (przyszłe)-których przedsiębiorstwo może uniknąc ponieważ nie są zdeterminowane wcześniejszymi umowami ani zaangażowaniem środków.

KLASYFIKACJA KOSZTÓW DO CELÓW KONTROLI

Komórki odpowiedzialne za ponoszone koszty są określane mianem ośrodków odpowiedzialności.

Koszty przypadające na dany ośrodek odpowiedzialności można podzielić na:

K. kontrolowane- takie w których wysokość i struktura są zależne od kierownika danego ośrodka odp. Np.: wynagrodzenia pracowników gdy są one określane w tym osrodku.

K. nie kontrolowane- ich wysokość i struktura nie są zależne od ośrodków odpowiedzialności; np.: wysokość stawek amortyzacyjnych, gdy kierownik ośr.odp. nie ma wpływu na zakup danego środka trwałego.

ISTOTA RODZAJE I METODY KALKULACJI

Zadaniem kalkulacji jest podział kosztów wg ustalonych pozycji kalkulacyjnych na przedmiot kalkulacji. Przedmiotem kalkulacji może być m.in.:

• jednostka wyrobu gotowego (kg wyprodukowanego masła);

• jednostka usługi (roboczogodzina koszenia trawnika);

• jednostka zlecenia produkcyjnego (zlecenie wyprodukowania dodatkowej partii 100 szt. spodni);

• jednostka towaru (opakowanie mydła w sklepie).

Istotą kalkulacji jest ustalenie kosztu jednostkowego danego przedmiotu kalkulacji w układzie kalkulacyjnym. Uproszczony układ kalkulacyjny oparty na podziale kosztów na pośrednie i bezpośrednie jest następujący:

Materiały bezpośredni;
Płace bezpośrednie
Inne koszty bezpośrednie
Razem koszty bezpośrednie (1+2+3)
Koszty wydziałowe
Koszty wytworzenia (4+5)
Koszty ogólnozakładowe
Koszty sprzedaży
Koszty sprzedaży produktów (6+7+8)

Kalkulacje można przeprowadzać 2 razy:

• Przed rozpoczęciem produkcji wyrobu/wykonaniem usługi- jest to kalkulacja wstępna.

• Po zakończeniu produkcji/wykonaniu usługi- jest to kalkulacja wynikowa.

Kalkulacja wstępna- oparta na wielkościach przewidywanych, planowanych; przewidywanie wielkości produkcji, świadczenie usług normy zużycia materiałów, spodziewane ceny materiałów, usług obcych, wynagrodzeń.

W ramach kalkulacji wstępnej wyodrębnia się:

• kalkulację planowaną (oparta na wielkościach planowanych),

• kalkulację normatywną oparta na ustalonych normach zużycia materiałów, normach czasu pracy),

• kalkulacja ofertowa oparta na wielkościach szacunkowych, zgodnie z poziomem ceni kosztów w danym regionie).

Kalkulacja wynikowa (sprawozdawcza, rzeczywista)- oparta na rzeczywistych kosztach, które zostały poniesione w danym okresie . Dzięki porównywaniu kosztów jednostkowych ustalonych w kalkulacji wstępnej i wynikowej można ustalić różnice pomiędzy kosztami rzeczywistymi a przewidywanymi. Wyciagnięcie odpowiednich wniosków z takiego porównania może przyczynić się do obniżenia kosztów prowadzonej działalności, a w konsekwencji przyczynienia się do zwiększenia jej rentowności.

W celu przeprowadzenia kalku.wynikowej należy poznać wszystkie poniesione koszty dotyczące danej działalności. W przypadku przedsiębiorstwa, które prowadzą pełną rachunkowość jest to stosunkowo proste zadanie, gdyż koszty bieżącej działalności są ewidencjonowane na kontach:

• zespołu IV- koszty rodzajowe;

• zespołu V- kosztów wg typu działalności.

Przyjmując za kryterium podziału kalkulacji kompletność kosztów uwzględnionych przy ustaleniu kosztu jednostkowego można wyodrębnić:

• kalku. kosztu częściowego- znajduje zastosowanie w rachunku kosztów zmiennych. Jje podstawę stanową jedynie koszty zmienne, które są odnoszone bezpośrednio lub pośrednio na jednostki kalkulacyjne, pozostałe koszty doliczane są do przedmiotu kalkulacji sporadycznie.

• kalku. Kosztu pełnego- stosuje się ją w rachunku kosztów pełnych. Podstawę tej kalkulacji stanowią wszystkie poniesione na przedmiot kalkulacji kosztów- zarówno pośrednie jak i bezpośrednie.

Koszt jednostkowy może być ustalony za pomocą różnych metod. Dobór odpowiedniej metody jest uzależniony od:

• przedmiotu kalkulacji;

• przebiegu i organizacji procesu kalkulacyjnego oraz charakteru wytwarzanego produktu.

Metody kalkulacji:

1. Kalkulacja podziałowa: prosta, współczynnikowa, procesowa;

2. Kalkulacja doliczeniowa: zleceniowa, asortymentowa.

Rachunkowość zarządcza (menadżerska)- system gromadzenia, klasyfikacji, agregacji, analizy i prezentacji informacji finansowych i operacyjnych dotyczących przeszłych i przyszłych zjawisk gospodarczych wykorzystywanych przez kierownictwo do planowania, odejmowania decyzji, oceny i kontroli w ramach organizacji.

Rachunkowość zarządcza jest więc działem rachunkowości do dostarczania informacji ekonomicznych dal odbiorców wewnętrznych wykorzystywanych w procesie zarządzania.

System rach.zarzadz. korzysta z danych:

• finansowych pod kątem ich wartości,

• ilościowych- liczba zaistniałych zjawisk/procesów,

• jakościowych- jakość materiałów, towarów, produktów gotowych,

• o klientach, na potrzeby, których wytwarza się produkty,

• techniczno-technologiczne- wykorzystanie maszyn, urządzeń oraz parametry technologiczne.

Dane te powinny mieć następujące cechy:

• szybkość,

• prawdziwość,

• konkretność czyli to co istotne,

• aktualność,

• szczegółowość-stpień szczegółowości powinien być stosowny do potrzep przeprowadzonych badań,

• zrozumiałość- tak formułowanie inf. aby były one do odebranie bez zniekształcenia,

• poprawność językową.

Rachunkowość finansowa	Rachunkowość zarządcza
Użytkownicy
Głownie zewnętrzni: inwestorzy, pożyczkodawcy, GUS.	Głownie wewnętrzni: kierownictwo firmy.
Wymagania prawne
UoR, prwo podatkowe, przepisy Min.Fin. MSR	Brak regulacji prawnych. Prowadzona w zależności od kierownictwa.
Przyjęte zasady
Jednolite zasady np.: wycena zapasów wg kosztu historycznego.	Stosowanie równolegle różnych zasad użytecznych w podejmowaniu decyzji.
Dokładność
Zachowuje wymagane cechy dokładności, prawidłowości, ciągłości, sprawdzalności.	Ukierunkowanie jest na istotność, szybkość i koszt informacji, podporządkowana konkretnemu celowi.
Wymiar czasowy
Odwzorowuje zdarzenia przeszłe, tworzy informacje ex post.	Kierunkuje się na przyszłość (wariantowe projekcje przychodów i kosztów)
Częstotliwość
Obowiazuje ścisła periodyzacja (msc, kwartał, rok)	Inf. mogą być przygotowane w dowolnym czasie np.: uwzględniając cykl robót budowlanych, cykl finansowy
Zakres
Głównie dane firmy.	Dame finansowe i niefinansowe.
Pomiar
Pomiar wartościowy danych finansowych.	Pomiar obejmuje także dane niefinansowe, dotyczące ilości, jakości, terminowości

Funkcje rachunkowości zarządczej:

1. Informacyjna- podst.funkcja. Jej realizacji służą następujące funkcję szczegółowe:

   1. Statystyczna- gromadzenie danych do wykorzystania w przyszłości na potrzeby zarządzania;

   2. Optymalizacyjna- wykorzystywana przy tworzeniu optymalnych programów rozwoju przedsiębiorstwa z zastosowaniem np. analizy progu rentowności;

   3. Kontrolo-analityczna-związana z porównywaniem danych rzeczywistych i planistycznych i ocen a odchyleń za pomocą analizy przyczynowo-skutkowej.

Inf. gromadzone przez rachunkowość zarządczą umożliwiają kadrze kierowniczej:

• Ustalenie planów długookresowych do osiągnięcia wyznaczonych celów;

• Formułowanie krótkoterminowych planów i budżetowanie;

• Pomiar i komunikowanie przebiegu bieżących zdarzeń i transakcji;

• Podejmowanie działań korekcyjnych w celu oddziaływania na przyszłe transakcje;

• Pozyskiwanie źródeł finansowania i sterowania finansami;

• Badanie funkcjonowania działalności i systemu sterowania poprzez kontrolę.

Rach. zarządcza umożliwia rozwiązywanie następujących problemów decyzyjnych:

• Utrzymanie płynności finansowej w przedsię-e;

• Sterowanie obiegiem środków obrotowych;

• Sterowanie ekonomią środków trwałych;

• Sterowanie kosztami;

• Kalkulacje decyzje cenowe i planowanie zysków z przedsięwzięć;

• Politykę produkcji i sprzedaży;

• Osiągniecie stałego wzrostu wydajności i produktywności;

• pobudzanie aktywności załogi;

• raporty i sprawozdania dla zarządzających;

• skuteczny system kontroli i zarządzania.

Uwzględniając podporządkowanie informacji tworzonych przez rach.zarządczą poziomem zarządzania operacyjnego i zarządzania strategicznego, można wyodrębnić 2 działy rach.zarządczej:

• rach.zarządcza operacyjna,

• rach.zarządcza strategiczna.

Wyróżnione działy rachunkowości zarządczej powinny tworzyć spójny system, co warunkuje osiągniecie celów postawionych przez kierownictwo.

Cechy charakterystyczne zarządzania
Operacyjnego
Poziom zarządzania
Zarzadzanie operacyjne
Horyzont czasowy
Krótki okres
Odbiorcy informacji
Kierownictwo ….. niższego szczebla
Kryterium optymalizacji
Zysk przedsiębiorstwa
Przedmiot zadań
Efektywne wykorzystanie zasobów
Rodzaj uwarunkowań
Wew.
Wymiar czasowy
Teraźniejszość
Zaangażowanie środków
Środki dostępne w danym momencie
Orientacja decydentów
Produkcja
Wymiar zdarzeń
Zadania ilościowe

KRYTERIUM KLASYFIKACJI KOSZTÓW NA POTRZEBY ZARZĄDZANIA

Klasyfikacja kosztów opiera się na podstawie przyjętych sposobów wyceny efektów produkcji. Wycena dokonywana jest na podstawie kosztów:

• historycznych (poniesionych),

• przyszłych (planowanych).

Wg przyjętych zasad wyceny efektów produkcji wyróznia się 3 kategorię kosztów niezbędnych do:

• wyceny zapasów i pomiaru zysku,

• celów decyzyjnych,

• celów kontroli.

Klasyfikacja kosztówdo wyceny zapasów i pomiaru zysku opiera się na kosztach historycznych

Jej zadaniem jest taki podział kosztów w przedsię-e aby można było udzielić odpowiedzi na 2 pytania:

• Jakie wielkości kosztów poniosło przedsię-o na wytworzenie wyrobów i usług w danym okresie sprawozdawczym?

• Jaki zysk osiągnęło przedsiębiorstwo z produkcji wyrobów/ usług w rozpatrywanym okresie?

Podział I wg rodzaju działalności przedsiębiorstwa

1. W układ kosztów działalności eksploatacyjnej wchodzą:

   1. K.działalności produkcyjnej-> koszty poniesione na wytworzenie odpowiednich wyrobów/usług (K.produkcji podstawowej i pomocniczej)

   2. K. działalności handlowej-> k.zakupu surowców i materiałów oraz k.sprzedaży wyrobów gotowych.

   3. K.działalności zarządu (ogólnozakładowe)->k.zwiazane z kierownictwem, całokształtem działalności przedsię-a, a także koszty powstałe w części …. obsługi np. wynagrodzenia

2. Koszty inwestycyjne- związane z tworzeniem i powiększaniem potencjału produkcyjnego przedsię-a.

3. K.remontowe- związane z utrzymaniem potencjału produkcyjnego w pełni sprawności technicznej.

4. K.działalnosci socjalno-bytowej oraz innych rodzajów działalności wyodrębnionej finansowo, obejmuje np.: dofinansowanie wypoczynku dzieci, pożyczki na budowę domu lub zakup mieszkania.

Podział II wg rodzaju zużytych czynników produkcji

Są to pierwotne, jednorodne składniki kosztów, które z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa stanowią proste elementy procesu pracy, składniki te określane są mianem rodzajów kosztów, a ich odpowiednie segregowanie tworzy rodzajowy układ kosztów.

2. Zużycie materiałów i energii:

• zużycie materiałów podstawowych i pomocniczych

• zużycie opakowań

• zużycie materiałów biurowych

• zużycie energii elektrycznej i cieplnej

• zużycie ciepłej i zimnej wody

• zużycie gazów

• zużycie pary wodnej

2. Usługi obce:

• transportowe

• budowlane

• remontowe

• składowania

• łączności (telekomunikacyjne, pocztowe itp.)

• poligraficzne

• informatyczne

• bankowe

• wykonanie ekspertyz i badań

• tłumaczenie tekstu

• pozostałe usługi np. (pranie odzieży, utrzymanie czystości

2. Podatki i opłaty:

• podatek od nieruchomości

• podatek od środków transportu

• podatek akcyzowy

• opłaty skarbowe

• opłaty sądowe i notarialne

• opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów

• roczne opłaty licencyjne uprawniające do wykonywania działalności

2. Wynagrodzenia:

• wartości wynagrodzenia brutto wypłacanego w formie pieniężnej

• wartości świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalent

2. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia z tytułu wynagrodzeń:

• składki z tytułu ubezpieczeń społecznych opłaconych ze środków pracodawcy

• składki na fundusz pracy

• składki na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

• odzież ochronna i robocza

• świadczenia rzeczowe związane z bezpieczeństwem i higieną pracy

• szkolenie pracowników

• dopłaty do okresowych biletów za dojazdy pracowników do pracy

2. Amortyzacja:

• planowe zużycie środków trwałych

• planowe zużycie wartości niematerialnych i prawnych

2. Pozostałe koszty:

• ubezpieczenia majątkowe

• koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych

• koszty reprezentacji i reklamy

• koszty wynajęcia kwater lub ryczałtu za noclegi w przypadku czasowego zatrudnienia pracowników poza miejscem stałego zatrudnienia.

• wypłaty ryczałtów za używanie przez pracowników własnych samochodów dla celów służbowych.

Podział III wg możliwości przypisania kosztów do jednostki kalkulacyjnj.

Ukł.kalkulacyjny kosztów pozwala udzielić odpowiedzi na pyt. na co zostały poniesione koszty zużycia czynników produkcji czyli na jakie jednostki kalkulacyjne. Podstawowym zadaniem ukł.kalkulacyjnego kosztów jest ustalenie wysokości i struktury jednostkowych kosztów własnych.

Podstawą układu kalkulacyjnego kosztów jest jego podział na koszty bezpośrednie i niebezpośrednie:

K. bezpośrednie- są sciśle związane z wytworzeniem konkretnych wyrobów, bez dodatkowego przeliczenia można je odnieść wprost na jednostkę kalkulacyjną. Są to np. koszty materiałów bezpośrednich, płace bezpośrednie, skóra, sznurówki- w firmie produkującej obuwie.

K. pośrenie- koszty których nie można odnieść wprost do określonych jednostek kalkulacyjnych. Rozlicza się je na poszczególne jednostki kalkulacyjn. Np.: proporcjonalnie do kosztów wynagrodzeń bezpośrednich+ wynagrodzenia księgowej, ochrona budynku, reklama, pensaj prezesa.

Do kosztów tych zalicza się:

• k. wydziałowe,

• k. ogólnozakładowe,

• k. zakupu,

• k. sprzedaży.

W kształtowaniu racjonalizacji kosztów ważny jest wzajemny stosunek kosztów bezpośrednich i pośrednich. Racjonalna struktura kosztów układu kalkulacyjnego powinna wykazywać przewagę w kosztach bezpośrednich nad kosztami pośrednimi.

Podział IV wg miejsca powstania kosztów

Za miejsce powstania kosztów uważa się organizacyjnie wyodrębnioną komórkę (np.: wydział produkcji pomocniczej, magazyn lub pojedyncze stanowisko pracy).

Zgrupowanie kosztów wg miejsca powstania ułatwia kontrolę kształtowania się kosztów i ocenę odpowiedzialności poszczególnych komórek organizacyjnych za ich wysokość, wspomaga też planowanie kosztów w komórkach organizacyjnych

KLASYFIKACJA KOSZTÓW DO CELÓW DECYZYJNYCH

Podejmując decyzje produkcyjne poszukuje się odpowiedzi na pytania :

• ile należy sprzedać wyrobów aby pokryć całkowity koszt własny?

• Który wyrób produkować, a który wycofać z produkcji?

• Ile trzeba zwiększyć sprzedaż aby osiągnąć zaplanowany przyrost zysku?

• Czy wytwarzać półfabrykaty czy zlecić to innej firmie?

Do realizacji powyższych decyzji konieczne jest wprowadzenie kryterium klasyfikacji kosztów:

Podział I wg relacji na zmianę wielkości produkcji:

K. stałe- nie zależa od rozmiarów działalności przedsiębiorstwa (np. amortyzacja, koszt dzierżaw, wynagrodzenia pracowników zarządu, czynsz, przeglądy ochrona).

K. zmienne- wykazują korelację z rozmiarem działalności przedsiębiorstwa (np.: k materiałów bezpośrednich, zuzycie energii, paliw).

Podział II wg wpływu na decyzje:

K. istotne- mają wpływ na wybór wariantu działania (np.: cena biltu miesięcznego, jednorazowego, cena paliwa);

K. nieistotne nie mają takiego wpływu (np.: ubezpieczenie auta, przeglądy).

Podział III wg stanu dokonania:

K. przesądzone- wywołane decyzjami wcześniejszymi, których nie można zmienić na etapie podejmowania bieżących decyzji. Są to koszty zapadłe i nieodwracalne. Np.: nadmiar zapasów materiałów, których przedsiębiorstwo niej Est w stanie zużyć ani sprzedać;

K nie przesądzone (przyszłe)-których przedsiębiorstwo może uniknąc ponieważ nie są zdeterminowane wcześniejszymi umowami ani zaangażowaniem środków.

KLASYFIKACJA KOSZTÓW DO CELÓW KONTROLI

Komórki odpowiedzialne za ponoszone koszty są określane mianem ośrodków odpowiedzialności.

Koszty przypadające na dany ośrodek odpowiedzialności można podzielić na:

K. kontrolowane- takie w których wysokość i struktura są zależne od kierownika danego ośrodka odp. Np.: wynagrodzenia pracowników gdy są one określane w tym osrodku.

K. nie kontrolowane- ich wysokość i struktura nie są zależne od ośrodków odpowiedzialności; np.: wysokość stawek amortyzacyjnych, gdy kierownik ośr.odp. nie ma wpływu na zakup danego środka trwałego.

ISTOTA RODZAJE I METODY KALKULACJI

Zadaniem kalkulacji jest podział kosztów wg ustalonych pozycji kalkulacyjnych na przedmiot kalkulacji. Przedmiotem kalkulacji może być m.in.:

• jednostka wyrobu gotowego (kg wyprodukowanego masła);

• jednostka usługi (roboczogodzina koszenia trawnika);

• jednostka zlecenia produkcyjnego (zlecenie wyprodukowania dodatkowej partii 100 szt. spodni);

• jednostka towaru (opakowanie mydła w sklepie).

Istotą kalkulacji jest ustalenie kosztu jednostkowego danego przedmiotu kalkulacji w układzie kalkulacyjnym. Uproszczony układ kalkulacyjny oparty na podziale kosztów na pośrednie i bezpośrednie jest następujący:

Materiały bezpośredni;
Płace bezpośrednie
Inne koszty bezpośrednie
Razem koszty bezpośrednie (1+2+3)
Koszty wydziałowe
Koszty wytworzenia (4+5)
Koszty ogólnozakładowe
Koszty sprzedaży
Koszty sprzedaży produktów (6+7+8)

Kalkulacje można przeprowadzać 2 razy:

• Przed rozpoczęciem produkcji wyrobu/wykonaniem usługi- jest to kalkulacja wstępna.

• Po zakończeniu produkcji/wykonaniu usługi- jest to kalkulacja wynikowa.

Kalkulacja wstępna- oparta na wielkościach przewidywanych, planowanych; przewidywanie wielkości produkcji, świadczenie usług normy zużycia materiałów, spodziewane ceny materiałów, usług obcych, wynagrodzeń.

W ramach kalkulacji wstępnej wyodrębnia się:

• kalkulację planowaną (oparta na wielkościach planowanych),

• kalkulację normatywną oparta na ustalonych normach zużycia materiałów, normach czasu pracy),

• kalkulacja ofertowa oparta na wielkościach szacunkowych, zgodnie z poziomem ceni kosztów w danym regionie).

Kalkulacja wynikowa (sprawozdawcza, rzeczywista)- oparta na rzeczywistych kosztach, które zostały poniesione w danym okresie . Dzięki porównywaniu kosztów jednostkowych ustalonych w kalkulacji wstępnej i wynikowej można ustalić różnice pomiędzy kosztami rzeczywistymi a przewidywanymi. Wyciagnięcie odpowiednich wniosków z takiego porównania może przyczynić się do obniżenia kosztów prowadzonej działalności, a w konsekwencji przyczynienia się do zwiększenia jej rentowności.

W celu przeprowadzenia kalku.wynikowej należy poznać wszystkie poniesione koszty dotyczące danej działalności. W przypadku przedsiębiorstwa, które prowadzą pełną rachunkowość jest to stosunkowo proste zadanie, gdyż koszty bieżącej działalności są ewidencjonowane na kontach:

• zespołu IV- koszty rodzajowe;

• zespołu V- kosztów wg typu działalności.

Przyjmując za kryterium podziału kalkulacji kompletność kosztów uwzględnionych przy ustaleniu kosztu jednostkowego można wyodrębnić:

• kalku. kosztu częściowego- znajduje zastosowanie w rachunku kosztów zmiennych. Jje podstawę stanową jedynie koszty zmienne, które są odnoszone bezpośrednio lub pośrednio na jednostki kalkulacyjne, pozostałe koszty doliczane są do przedmiotu kalkulacji sporadycznie.

• kalku. Kosztu pełnego- stosuje się ją w rachunku kosztów pełnych. Podstawę tej kalkulacji stanowią wszystkie poniesione na przedmiot kalkulacji kosztów- zarówno pośrednie jak i bezpośrednie.

Koszt jednostkowy może być ustalony za pomocą różnych metod. Dobór odpowiedniej metody jest uzależniony od:

• przedmiotu kalkulacji;

• przebiegu i organizacji procesu kalkulacyjnego oraz charakteru wytwarzanego produktu.

Metody kalkulacji:

1. Kalkulacja podziałowa: prosta, współczynnikowa, procesowa;

2. Kalkulacja doliczeniowa: zleceniowa, asortymentowa.

Rachunkowość zarządcza (menadżerska)- system gromadzenia, klasyfikacji, agregacji, analizy i prezentacji informacji finansowych i operacyjnych dotyczących przeszłych i przyszłych zjawisk gospodarczych wykorzystywanych przez kierownictwo do planowania, odejmowania decyzji, oceny i kontroli w ramach organizacji.

Rachunkowość zarządcza jest więc działem rachunkowości do dostarczania informacji ekonomicznych dal odbiorców wewnętrznych wykorzystywanych w procesie zarządzania.

System rach.zarzadz. korzysta z danych:

• finansowych pod kątem ich wartości,

• ilościowych- liczba zaistniałych zjawisk/procesów,

• jakościowych- jakość materiałów, towarów, produktów gotowych,

• o klientach, na potrzeby, których wytwarza się produkty,

• techniczno-technologiczne- wykorzystanie maszyn, urządzeń oraz parametry technologiczne.

Dane te powinny mieć następujące cechy:

• szybkość,

• prawdziwość,

• konkretność czyli to co istotne,

• aktualność,

• szczegółowość-stpień szczegółowości powinien być stosowny do potrzep przeprowadzonych badań,

• zrozumiałość- tak formułowanie inf. aby były one do odebranie bez zniekształcenia,

• poprawność językową.

Rachunkowość finansowa	Rachunkowość zarządcza
Użytkownicy
Głownie zewnętrzni: inwestorzy, pożyczkodawcy, GUS.	Głownie wewnętrzni: kierownictwo firmy.
Wymagania prawne
UoR, prwo podatkowe, przepisy Min.Fin. MSR	Brak regulacji prawnych. Prowadzona w zależności od kierownictwa.
Przyjęte zasady
Jednolite zasady np.: wycena zapasów wg kosztu historycznego.	Stosowanie równolegle różnych zasad użytecznych w podejmowaniu decyzji.
Dokładność
Zachowuje wymagane cechy dokładności, prawidłowości, ciągłości, sprawdzalności.	Ukierunkowanie jest na istotność, szybkość i koszt informacji, podporządkowana konkretnemu celowi.
Wymiar czasowy
Odwzorowuje zdarzenia przeszłe, tworzy informacje ex post.	Kierunkuje się na przyszłość (wariantowe projekcje przychodów i kosztów)
Częstotliwość
Obowiazuje ścisła periodyzacja (msc, kwartał, rok)	Inf. mogą być przygotowane w dowolnym czasie np.: uwzględniając cykl robót budowlanych, cykl finansowy
Zakres
Głównie dane firmy.	Dame finansowe i niefinansowe.
Pomiar
Pomiar wartościowy danych finansowych.	Pomiar obejmuje także dane niefinansowe, dotyczące ilości, jakości, terminowości

Funkcje rachunkowości zarządczej:

1. Informacyjna- podst.funkcja. Jej realizacji służą następujące funkcję szczegółowe:

   1. Statystyczna- gromadzenie danych do wykorzystania w przyszłości na potrzeby zarządzania;

   2. Optymalizacyjna- wykorzystywana przy tworzeniu optymalnych programów rozwoju przedsiębiorstwa z zastosowaniem np. analizy progu rentowności;

   3. Kontrolo-analityczna-związana z porównywaniem danych rzeczywistych i planistycznych i ocen a odchyleń za pomocą analizy przyczynowo-skutkowej.

Inf. gromadzone przez rachunkowość zarządczą umożliwiają kadrze kierowniczej:

• Ustalenie planów długookresowych do osiągnięcia wyznaczonych celów;

• Formułowanie krótkoterminowych planów i budżetowanie;

• Pomiar i komunikowanie przebiegu bieżących zdarzeń i transakcji;

• Podejmowanie działań korekcyjnych w celu oddziaływania na przyszłe transakcje;

• Pozyskiwanie źródeł finansowania i sterowania finansami;

• Badanie funkcjonowania działalności i systemu sterowania poprzez kontrolę.

Rach. zarządcza umożliwia rozwiązywanie następujących problemów decyzyjnych:

• Utrzymanie płynności finansowej w przedsię-e;

• Sterowanie obiegiem środków obrotowych;

• Sterowanie ekonomią środków trwałych;

• Sterowanie kosztami;

• Kalkulacje decyzje cenowe i planowanie zysków z przedsięwzięć;

• Politykę produkcji i sprzedaży;

• Osiągniecie stałego wzrostu wydajności i produktywności;

• pobudzanie aktywności załogi;

• raporty i sprawozdania dla zarządzających;

• skuteczny system kontroli i zarządzania.

Uwzględniając podporządkowanie informacji tworzonych przez rach.zarządczą poziomem zarządzania operacyjnego i zarządzania strategicznego, można wyodrębnić 2 działy rach.zarządczej:

• rach.zarządcza operacyjna,

• rach.zarządcza strategiczna.

Wyróżnione działy rachunkowości zarządczej powinny tworzyć spójny system, co warunkuje osiągniecie celów postawionych przez kierownictwo.

Cechy charakterystyczne zarządzania
Operacyjnego
Poziom zarządzania
Zarzadzanie operacyjne
Horyzont czasowy
Krótki okres
Odbiorcy informacji
Kierownictwo ….. niższego szczebla
Kryterium optymalizacji
Zysk przedsiębiorstwa
Przedmiot zadań
Efektywne wykorzystanie zasobów
Rodzaj uwarunkowań
Wew.
Wymiar czasowy
Teraźniejszość
Zaangażowanie środków
Środki dostępne w danym momencie
Orientacja decydentów
Produkcja
Wymiar zdarzeń
Zadania ilościowe

KRYTERIUM KLASYFIKACJI KOSZTÓW NA POTRZEBY ZARZĄDZANIA

Klasyfikacja kosztów opiera się na podstawie przyjętych sposobów wyceny efektów produkcji. Wycena dokonywana jest na podstawie kosztów:

• historycznych (poniesionych),

• przyszłych (planowanych).

Wg przyjętych zasad wyceny efektów produkcji wyróznia się 3 kategorię kosztów niezbędnych do:

• wyceny zapasów i pomiaru zysku,

• celów decyzyjnych,

• celów kontroli.

Klasyfikacja kosztówdo wyceny zapasów i pomiaru zysku opiera się na kosztach historycznych

Jej zadaniem jest taki podział kosztów w przedsię-e aby można było udzielić odpowiedzi na 2 pytania:

• Jakie wielkości kosztów poniosło przedsię-o na wytworzenie wyrobów i usług w danym okresie sprawozdawczym?

• Jaki zysk osiągnęło przedsiębiorstwo z produkcji wyrobów/ usług w rozpatrywanym okresie?

Podział I wg rodzaju działalności przedsiębiorstwa

1. W układ kosztów działalności eksploatacyjnej wchodzą:

   1. K.działalności produkcyjnej-> koszty poniesione na wytworzenie odpowiednich wyrobów/usług (K.produkcji podstawowej i pomocniczej)

   2. K. działalności handlowej-> k.zakupu surowców i materiałów oraz k.sprzedaży wyrobów gotowych.

   3. K.działalności zarządu (ogólnozakładowe)->k.zwiazane z kierownictwem, całokształtem działalności przedsię-a, a także koszty powstałe w części …. obsługi np. wynagrodzenia

2. Koszty inwestycyjne- związane z tworzeniem i powiększaniem potencjału produkcyjnego przedsię-a.

3. K.remontowe- związane z utrzymaniem potencjału produkcyjnego w pełni sprawności technicznej.

4. K.działalnosci socjalno-bytowej oraz innych rodzajów działalności wyodrębnionej finansowo, obejmuje np.: dofinansowanie wypoczynku dzieci, pożyczki na budowę domu lub zakup mieszkania.

Podział II wg rodzaju zużytych czynników produkcji

Są to pierwotne, jednorodne składniki kosztów, które z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa stanowią proste elementy procesu pracy, składniki te określane są mianem rodzajów kosztów, a ich odpowiednie segregowanie tworzy rodzajowy układ kosztów.

2. Zużycie materiałów i energii:

• zużycie materiałów podstawowych i pomocniczych

• zużycie opakowań

• zużycie materiałów biurowych

• zużycie energii elektrycznej i cieplnej

• zużycie ciepłej i zimnej wody

• zużycie gazów

• zużycie pary wodnej

2. Usługi obce:

• transportowe

• budowlane

• remontowe

• składowania

• łączności (telekomunikacyjne, pocztowe itp.)

• poligraficzne

• informatyczne

• bankowe

• wykonanie ekspertyz i badań

• tłumaczenie tekstu

• pozostałe usługi np. (pranie odzieży, utrzymanie czystości

2. Podatki i opłaty:

• podatek od nieruchomości

• podatek od środków transportu

• podatek akcyzowy

• opłaty skarbowe

• opłaty sądowe i notarialne

• opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów

• roczne opłaty licencyjne uprawniające do wykonywania działalności

2. Wynagrodzenia:

• wartości wynagrodzenia brutto wypłacanego w formie pieniężnej

• wartości świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalent

2. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia z tytułu wynagrodzeń:

• składki z tytułu ubezpieczeń społecznych opłaconych ze środków pracodawcy

• składki na fundusz pracy

• składki na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

• odzież ochronna i robocza

• świadczenia rzeczowe związane z bezpieczeństwem i higieną pracy

• szkolenie pracowników

• dopłaty do okresowych biletów za dojazdy pracowników do pracy

2. Amortyzacja:

• planowe zużycie środków trwałych

• planowe zużycie wartości niematerialnych i prawnych

2. Pozostałe koszty:

• ubezpieczenia majątkowe

• koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych

• koszty reprezentacji i reklamy

• koszty wynajęcia kwater lub ryczałtu za noclegi w przypadku czasowego zatrudnienia pracowników poza miejscem stałego zatrudnienia.

• wypłaty ryczałtów za używanie przez pracowników własnych samochodów dla celów służbowych.

Podział III wg możliwości przypisania kosztów do jednostki kalkulacyjnj.

Ukł.kalkulacyjny kosztów pozwala udzielić odpowiedzi na pyt. na co zostały poniesione koszty zużycia czynników produkcji czyli na jakie jednostki kalkulacyjne. Podstawowym zadaniem ukł.kalkulacyjnego kosztów jest ustalenie wysokości i struktury jednostkowych kosztów własnych.

Podstawą układu kalkulacyjnego kosztów jest jego podział na koszty bezpośrednie i niebezpośrednie:

K. bezpośrednie- są sciśle związane z wytworzeniem konkretnych wyrobów, bez dodatkowego przeliczenia można je odnieść wprost na jednostkę kalkulacyjną. Są to np. koszty materiałów bezpośrednich, płace bezpośrednie, skóra, sznurówki- w firmie produkującej obuwie.

K. pośrenie- koszty których nie można odnieść wprost do określonych jednostek kalkulacyjnych. Rozlicza się je na poszczególne jednostki kalkulacyjn. Np.: proporcjonalnie do kosztów wynagrodzeń bezpośrednich+ wynagrodzenia księgowej, ochrona budynku, reklama, pensaj prezesa.

Do kosztów tych zalicza się:

• k. wydziałowe,

• k. ogólnozakładowe,

• k. zakupu,

• k. sprzedaży.

W kształtowaniu racjonalizacji kosztów ważny jest wzajemny stosunek kosztów bezpośrednich i pośrednich. Racjonalna struktura kosztów układu kalkulacyjnego powinna wykazywać przewagę w kosztach bezpośrednich nad kosztami pośrednimi.

Podział IV wg miejsca powstania kosztów

Za miejsce powstania kosztów uważa się organizacyjnie wyodrębnioną komórkę (np.: wydział produkcji pomocniczej, magazyn lub pojedyncze stanowisko pracy).

Zgrupowanie kosztów wg miejsca powstania ułatwia kontrolę kształtowania się kosztów i ocenę odpowiedzialności poszczególnych komórek organizacyjnych za ich wysokość, wspomaga też planowanie kosztów w komórkach organizacyjnych

KLASYFIKACJA KOSZTÓW DO CELÓW DECYZYJNYCH

Podejmując decyzje produkcyjne poszukuje się odpowiedzi na pytania :

• ile należy sprzedać wyrobów aby pokryć całkowity koszt własny?

• Który wyrób produkować, a który wycofać z produkcji?

• Ile trzeba zwiększyć sprzedaż aby osiągnąć zaplanowany przyrost zysku?

• Czy wytwarzać półfabrykaty czy zlecić to innej firmie?

Do realizacji powyższych decyzji konieczne jest wprowadzenie kryterium klasyfikacji kosztów:

Podział I wg relacji na zmianę wielkości produkcji:

K. stałe- nie zależa od rozmiarów działalności przedsiębiorstwa (np. amortyzacja, koszt dzierżaw, wynagrodzenia pracowników zarządu, czynsz, przeglądy ochrona).

K. zmienne- wykazują korelację z rozmiarem działalności przedsiębiorstwa (np.: k materiałów bezpośrednich, zuzycie energii, paliw).

Podział II wg wpływu na decyzje:

K. istotne- mają wpływ na wybór wariantu działania (np.: cena biltu miesięcznego, jednorazowego, cena paliwa);

K. nieistotne nie mają takiego wpływu (np.: ubezpieczenie auta, przeglądy).

Podział III wg stanu dokonania:

K. przesądzone- wywołane decyzjami wcześniejszymi, których nie można zmienić na etapie podejmowania bieżących decyzji. Są to koszty zapadłe i nieodwracalne. Np.: nadmiar zapasów materiałów, których przedsiębiorstwo niej Est w stanie zużyć ani sprzedać;

K nie przesądzone (przyszłe)-których przedsiębiorstwo może uniknąc ponieważ nie są zdeterminowane wcześniejszymi umowami ani zaangażowaniem środków.

KLASYFIKACJA KOSZTÓW DO CELÓW KONTROLI

Komórki odpowiedzialne za ponoszone koszty są określane mianem ośrodków odpowiedzialności.

Koszty przypadające na dany ośrodek odpowiedzialności można podzielić na:

K. kontrolowane- takie w których wysokość i struktura są zależne od kierownika danego ośrodka odp. Np.: wynagrodzenia pracowników gdy są one określane w tym osrodku.

K. nie kontrolowane- ich wysokość i struktura nie są zależne od ośrodków odpowiedzialności; np.: wysokość stawek amortyzacyjnych, gdy kierownik ośr.odp. nie ma wpływu na zakup danego środka trwałego.

ISTOTA RODZAJE I METODY KALKULACJI

Zadaniem kalkulacji jest podział kosztów wg ustalonych pozycji kalkulacyjnych na przedmiot kalkulacji. Przedmiotem kalkulacji może być m.in.:

• jednostka wyrobu gotowego (kg wyprodukowanego masła);

• jednostka usługi (roboczogodzina koszenia trawnika);

• jednostka zlecenia produkcyjnego (zlecenie wyprodukowania dodatkowej partii 100 szt. spodni);

• jednostka towaru (opakowanie mydła w sklepie).

Istotą kalkulacji jest ustalenie kosztu jednostkowego danego przedmiotu kalkulacji w układzie kalkulacyjnym. Uproszczony układ kalkulacyjny oparty na podziale kosztów na pośrednie i bezpośrednie jest następujący:

Materiały bezpośredni;
Płace bezpośrednie
Inne koszty bezpośrednie
Razem koszty bezpośrednie (1+2+3)
Koszty wydziałowe
Koszty wytworzenia (4+5)
Koszty ogólnozakładowe
Koszty sprzedaży
Koszty sprzedaży produktów (6+7+8)

Kalkulacje można przeprowadzać 2 razy:

• Przed rozpoczęciem produkcji wyrobu/wykonaniem usługi- jest to kalkulacja wstępna.

• Po zakończeniu produkcji/wykonaniu usługi- jest to kalkulacja wynikowa.

Kalkulacja wstępna- oparta na wielkościach przewidywanych, planowanych; przewidywanie wielkości produkcji, świadczenie usług normy zużycia materiałów, spodziewane ceny materiałów, usług obcych, wynagrodzeń.

W ramach kalkulacji wstępnej wyodrębnia się:

• kalkulację planowaną (oparta na wielkościach planowanych),

• kalkulację normatywną oparta na ustalonych normach zużycia materiałów, normach czasu pracy),

• kalkulacja ofertowa oparta na wielkościach szacunkowych, zgodnie z poziomem ceni kosztów w danym regionie).

Kalkulacja wynikowa (sprawozdawcza, rzeczywista)- oparta na rzeczywistych kosztach, które zostały poniesione w danym okresie . Dzięki porównywaniu kosztów jednostkowych ustalonych w kalkulacji wstępnej i wynikowej można ustalić różnice pomiędzy kosztami rzeczywistymi a przewidywanymi. Wyciagnięcie odpowiednich wniosków z takiego porównania może przyczynić się do obniżenia kosztów prowadzonej działalności, a w konsekwencji przyczynienia się do zwiększenia jej rentowności.

W celu przeprowadzenia kalku.wynikowej należy poznać wszystkie poniesione koszty dotyczące danej działalności. W przypadku przedsiębiorstwa, które prowadzą pełną rachunkowość jest to stosunkowo proste zadanie, gdyż koszty bieżącej działalności są ewidencjonowane na kontach:

• zespołu IV- koszty rodzajowe;

• zespołu V- kosztów wg typu działalności.

Przyjmując za kryterium podziału kalkulacji kompletność kosztów uwzględnionych przy ustaleniu kosztu jednostkowego można wyodrębnić:

• kalku. kosztu częściowego- znajduje zastosowanie w rachunku kosztów zmiennych. Jje podstawę stanową jedynie koszty zmienne, które są odnoszone bezpośrednio lub pośrednio na jednostki kalkulacyjne, pozostałe koszty doliczane są do przedmiotu kalkulacji sporadycznie.

• kalku. Kosztu pełnego- stosuje się ją w rachunku kosztów pełnych. Podstawę tej kalkulacji stanowią wszystkie poniesione na przedmiot kalkulacji kosztów- zarówno pośrednie jak i bezpośrednie.

Koszt jednostkowy może być ustalony za pomocą różnych metod. Dobór odpowiedniej metody jest uzależniony od:

• przedmiotu kalkulacji;

• przebiegu i organizacji procesu kalkulacyjnego oraz charakteru wytwarzanego produktu.

Metody kalkulacji:

1. Kalkulacja podziałowa: prosta, współczynnikowa, procesowa;

2. Kalkulacja doliczeniowa: zleceniowa, asortymentowa.

Rachunkowość zarządcza (menadżerska)- system gromadzenia, klasyfikacji, agregacji, analizy i prezentacji informacji finansowych i operacyjnych dotyczących przeszłych i przyszłych zjawisk gospodarczych wykorzystywanych przez kierownictwo do planowania, odejmowania decyzji, oceny i kontroli w ramach organizacji.

Rachunkowość zarządcza jest więc działem rachunkowości do dostarczania informacji ekonomicznych dal odbiorców wewnętrznych wykorzystywanych w procesie zarządzania.

System rach.zarzadz. korzysta z danych:

• finansowych pod kątem ich wartości,

• ilościowych- liczba zaistniałych zjawisk/procesów,

• jakościowych- jakość materiałów, towarów, produktów gotowych,

• o klientach, na potrzeby, których wytwarza się produkty,

• techniczno-technologiczne- wykorzystanie maszyn, urządzeń oraz parametry technologiczne.

Dane te powinny mieć następujące cechy:

• szybkość,

• prawdziwość,

• konkretność czyli to co istotne,

• aktualność,

• szczegółowość-stpień szczegółowości powinien być stosowny do potrzep przeprowadzonych badań,

• zrozumiałość- tak formułowanie inf. aby były one do odebranie bez zniekształcenia,

• poprawność językową.

Rachunkowość finansowa	Rachunkowość zarządcza
Użytkownicy
Głownie zewnętrzni: inwestorzy, pożyczkodawcy, GUS.	Głownie wewnętrzni: kierownictwo firmy.
Wymagania prawne
UoR, prwo podatkowe, przepisy Min.Fin. MSR	Brak regulacji prawnych. Prowadzona w zależności od kierownictwa.
Przyjęte zasady
Jednolite zasady np.: wycena zapasów wg kosztu historycznego.	Stosowanie równolegle różnych zasad użytecznych w podejmowaniu decyzji.
Dokładność
Zachowuje wymagane cechy dokładności, prawidłowości, ciągłości, sprawdzalności.	Ukierunkowanie jest na istotność, szybkość i koszt informacji, podporządkowana konkretnemu celowi.
Wymiar czasowy
Odwzorowuje zdarzenia przeszłe, tworzy informacje ex post.	Kierunkuje się na przyszłość (wariantowe projekcje przychodów i kosztów)
Częstotliwość
Obowiazuje ścisła periodyzacja (msc, kwartał, rok)	Inf. mogą być przygotowane w dowolnym czasie np.: uwzględniając cykl robót budowlanych, cykl finansowy
Zakres
Głównie dane firmy.	Dame finansowe i niefinansowe.
Pomiar
Pomiar wartościowy danych finansowych.	Pomiar obejmuje także dane niefinansowe, dotyczące ilości, jakości, terminowości

Funkcje rachunkowości zarządczej:

1. Informacyjna- podst.funkcja. Jej realizacji służą następujące funkcję szczegółowe:

   1. Statystyczna- gromadzenie danych do wykorzystania w przyszłości na potrzeby zarządzania;

   2. Optymalizacyjna- wykorzystywana przy tworzeniu optymalnych programów rozwoju przedsiębiorstwa z zastosowaniem np. analizy progu rentowności;

   3. Kontrolo-analityczna-związana z porównywaniem danych rzeczywistych i planistycznych i ocen a odchyleń za pomocą analizy przyczynowo-skutkowej.

Inf. gromadzone przez rachunkowość zarządczą umożliwiają kadrze kierowniczej:

• Ustalenie planów długookresowych do osiągnięcia wyznaczonych celów;

• Formułowanie krótkoterminowych planów i budżetowanie;

• Pomiar i komunikowanie przebiegu bieżących zdarzeń i transakcji;

• Podejmowanie działań korekcyjnych w celu oddziaływania na przyszłe transakcje;

• Pozyskiwanie źródeł finansowania i sterowania finansami;

• Badanie funkcjonowania działalności i systemu sterowania poprzez kontrolę.

Rach. zarządcza umożliwia rozwiązywanie następujących problemów decyzyjnych:

• Utrzymanie płynności finansowej w przedsię-e;

• Sterowanie obiegiem środków obrotowych;

• Sterowanie ekonomią środków trwałych;

• Sterowanie kosztami;

• Kalkulacje decyzje cenowe i planowanie zysków z przedsięwzięć;

• Politykę produkcji i sprzedaży;

• Osiągniecie stałego wzrostu wydajności i produktywności;

• pobudzanie aktywności załogi;

• raporty i sprawozdania dla zarządzających;

• skuteczny system kontroli i zarządzania.

Uwzględniając podporządkowanie informacji tworzonych przez rach.zarządczą poziomem zarządzania operacyjnego i zarządzania strategicznego, można wyodrębnić 2 działy rach.zarządczej:

• rach.zarządcza operacyjna,

• rach.zarządcza strategiczna.

Wyróżnione działy rachunkowości zarządczej powinny tworzyć spójny system, co warunkuje osiągniecie celów postawionych przez kierownictwo.

Cechy charakterystyczne zarządzania
Operacyjnego
Poziom zarządzania
Zarzadzanie operacyjne
Horyzont czasowy
Krótki okres
Odbiorcy informacji
Kierownictwo ….. niższego szczebla
Kryterium optymalizacji
Zysk przedsiębiorstwa
Przedmiot zadań
Efektywne wykorzystanie zasobów
Rodzaj uwarunkowań
Wew.
Wymiar czasowy
Teraźniejszość
Zaangażowanie środków
Środki dostępne w danym momencie
Orientacja decydentów
Produkcja
Wymiar zdarzeń
Zadania ilościowe

KRYTERIUM KLASYFIKACJI KOSZTÓW NA POTRZEBY ZARZĄDZANIA

Klasyfikacja kosztów opiera się na podstawie przyjętych sposobów wyceny efektów produkcji. Wycena dokonywana jest na podstawie kosztów:

• historycznych (poniesionych),

• przyszłych (planowanych).

Wg przyjętych zasad wyceny efektów produkcji wyróznia się 3 kategorię kosztów niezbędnych do:

• wyceny zapasów i pomiaru zysku,

• celów decyzyjnych,

• celów kontroli.

Klasyfikacja kosztówdo wyceny zapasów i pomiaru zysku opiera się na kosztach historycznych

Jej zadaniem jest taki podział kosztów w przedsię-e aby można było udzielić odpowiedzi na 2 pytania:

• Jakie wielkości kosztów poniosło przedsię-o na wytworzenie wyrobów i usług w danym okresie sprawozdawczym?

• Jaki zysk osiągnęło przedsiębiorstwo z produkcji wyrobów/ usług w rozpatrywanym okresie?

Podział I wg rodzaju działalności przedsiębiorstwa

1. W układ kosztów działalności eksploatacyjnej wchodzą:

   1. K.działalności produkcyjnej-> koszty poniesione na wytworzenie odpowiednich wyrobów/usług (K.produkcji podstawowej i pomocniczej)

   2. K. działalności handlowej-> k.zakupu surowców i materiałów oraz k.sprzedaży wyrobów gotowych.

   3. K.działalności zarządu (ogólnozakładowe)->k.zwiazane z kierownictwem, całokształtem działalności przedsię-a, a także koszty powstałe w części …. obsługi np. wynagrodzenia

2. Koszty inwestycyjne- związane z tworzeniem i powiększaniem potencjału produkcyjnego przedsię-a.

3. K.remontowe- związane z utrzymaniem potencjału produkcyjnego w pełni sprawności technicznej.

4. K.działalnosci socjalno-bytowej oraz innych rodzajów działalności wyodrębnionej finansowo, obejmuje np.: dofinansowanie wypoczynku dzieci, pożyczki na budowę domu lub zakup mieszkania.

Podział II wg rodzaju zużytych czynników produkcji

Są to pierwotne, jednorodne składniki kosztów, które z punktu widzenia danego przedsiębiorstwa stanowią proste elementy procesu pracy, składniki te określane są mianem rodzajów kosztów, a ich odpowiednie segregowanie tworzy rodzajowy układ kosztów.

2. Zużycie materiałów i energii:

• zużycie materiałów podstawowych i pomocniczych

• zużycie opakowań

• zużycie materiałów biurowych

• zużycie energii elektrycznej i cieplnej

• zużycie ciepłej i zimnej wody

• zużycie gazów

• zużycie pary wodnej

2. Usługi obce:

• transportowe

• budowlane

• remontowe

• składowania

• łączności (telekomunikacyjne, pocztowe itp.)

• poligraficzne

• informatyczne

• bankowe

• wykonanie ekspertyz i badań

• tłumaczenie tekstu

• pozostałe usługi np. (pranie odzieży, utrzymanie czystości

2. Podatki i opłaty:

• podatek od nieruchomości

• podatek od środków transportu

• podatek akcyzowy

• opłaty skarbowe

• opłaty sądowe i notarialne

• opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów

• roczne opłaty licencyjne uprawniające do wykonywania działalności

2. Wynagrodzenia:

• wartości wynagrodzenia brutto wypłacanego w formie pieniężnej

• wartości świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalent

2. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia z tytułu wynagrodzeń:

• składki z tytułu ubezpieczeń społecznych opłaconych ze środków pracodawcy

• składki na fundusz pracy

• składki na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

• odzież ochronna i robocza

• świadczenia rzeczowe związane z bezpieczeństwem i higieną pracy

• szkolenie pracowników

• dopłaty do okresowych biletów za dojazdy pracowników do pracy

2. Amortyzacja:

• planowe zużycie środków trwałych

• planowe zużycie wartości niematerialnych i prawnych

2. Pozostałe koszty:

• ubezpieczenia majątkowe

• koszty krajowych i zagranicznych podróży służbowych

• koszty reprezentacji i reklamy

• koszty wynajęcia kwater lub ryczałtu za noclegi w przypadku czasowego zatrudnienia pracowników poza miejscem stałego zatrudnienia.

• wypłaty ryczałtów za używanie przez pracowników własnych samochodów dla celów służbowych.

Podział III wg możliwości przypisania kosztów do jednostki kalkulacyjnj.

Ukł.kalkulacyjny kosztów pozwala udzielić odpowiedzi na pyt. na co zostały poniesione koszty zużycia czynników produkcji czyli na jakie jednostki kalkulacyjne. Podstawowym zadaniem ukł.kalkulacyjnego kosztów jest ustalenie wysokości i struktury jednostkowych kosztów własnych.

Podstawą układu kalkulacyjnego kosztów jest jego podział na koszty bezpośrednie i niebezpośrednie:

K. bezpośrednie- są sciśle związane z wytworzeniem konkretnych wyrobów, bez dodatkowego przeliczenia można je odnieść wprost na jednostkę kalkulacyjną. Są to np. koszty materiałów bezpośrednich, płace bezpośrednie, skóra, sznurówki- w firmie produkującej obuwie.

K. pośrenie- koszty których nie można odnieść wprost do określonych jednostek kalkulacyjnych. Rozlicza się je na poszczególne jednostki kalkulacyjn. Np.: proporcjonalnie do kosztów wynagrodzeń bezpośrednich+ wynagrodzenia księgowej, ochrona budynku, reklama, pensaj prezesa.

Do kosztów tych zalicza się:

• k. wydziałowe,

• k. ogólnozakładowe,

• k. zakupu,

• k. sprzedaży.

W kształtowaniu racjonalizacji kosztów ważny jest wzajemny stosunek kosztów bezpośrednich i pośrednich. Racjonalna struktura kosztów układu kalkulacyjnego powinna wykazywać przewagę w kosztach bezpośrednich nad kosztami pośrednimi.

Podział IV wg miejsca powstania kosztów

Za miejsce powstania kosztów uważa się organizacyjnie wyodrębnioną komórkę (np.: wydział produkcji pomocniczej, magazyn lub pojedyncze stanowisko pracy).

Zgrupowanie kosztów wg miejsca powstania ułatwia kontrolę kształtowania się kosztów i ocenę odpowiedzialności poszczególnych komórek organizacyjnych za ich wysokość, wspomaga też planowanie kosztów w komórkach organizacyjnych

KLASYFIKACJA KOSZTÓW DO CELÓW DECYZYJNYCH

Podejmując decyzje produkcyjne poszukuje się odpowiedzi na pytania :

• ile należy sprzedać wyrobów aby pokryć całkowity koszt własny?

• Który wyrób produkować, a który wycofać z produkcji?

• Ile trzeba zwiększyć sprzedaż aby osiągnąć zaplanowany przyrost zysku?

• Czy wytwarzać półfabrykaty czy zlecić to innej firmie?

Do realizacji powyższych decyzji konieczne jest wprowadzenie kryterium klasyfikacji kosztów:

Podział I wg relacji na zmianę wielkości produkcji:

K. stałe- nie zależa od rozmiarów działalności przedsiębiorstwa (np. amortyzacja, koszt dzierżaw, wynagrodzenia pracowników zarządu, czynsz, przeglądy ochrona).

K. zmienne- wykazują korelację z rozmiarem działalności przedsiębiorstwa (np.: k materiałów bezpośrednich, zuzycie energii, paliw).

Podział II wg wpływu na decyzje:

K. istotne- mają wpływ na wybór wariantu działania (np.: cena biltu miesięcznego, jednorazowego, cena paliwa);

K. nieistotne nie mają takiego wpływu (np.: ubezpieczenie auta, przeglądy).

Podział III wg stanu dokonania:

K. przesądzone- wywołane decyzjami wcześniejszymi, których nie można zmienić na etapie podejmowania bieżących decyzji. Są to koszty zapadłe i nieodwracalne. Np.: nadmiar zapasów materiałów, których przedsiębiorstwo niej Est w stanie zużyć ani sprzedać;

K nie przesądzone (przyszłe)-których przedsiębiorstwo może uniknąc ponieważ nie są zdeterminowane wcześniejszymi umowami ani zaangażowaniem środków.

KLASYFIKACJA KOSZTÓW DO CELÓW KONTROLI

Komórki odpowiedzialne za ponoszone koszty są określane mianem ośrodków odpowiedzialności.

Koszty przypadające na dany ośrodek odpowiedzialności można podzielić na:

K. kontrolowane- takie w których wysokość i struktura są zależne od kierownika danego ośrodka odp. Np.: wynagrodzenia pracowników gdy są one określane w tym osrodku.

K. nie kontrolowane- ich wysokość i struktura nie są zależne od ośrodków odpowiedzialności; np.: wysokość stawek amortyzacyjnych, gdy kierownik ośr.odp. nie ma wpływu na zakup danego środka trwałego.

ISTOTA RODZAJE I METODY KALKULACJI

Zadaniem kalkulacji jest podział kosztów wg ustalonych pozycji kalkulacyjnych na przedmiot kalkulacji. Przedmiotem kalkulacji może być m.in.:

• jednostka wyrobu gotowego (kg wyprodukowanego masła);

• jednostka usługi (roboczogodzina koszenia trawnika);

• jednostka zlecenia produkcyjnego (zlecenie wyprodukowania dodatkowej partii 100 szt. spodni);

• jednostka towaru (opakowanie mydła w sklepie).

Istotą kalkulacji jest ustalenie kosztu jednostkowego danego przedmiotu kalkulacji w układzie kalkulacyjnym. Uproszczony układ kalkulacyjny oparty na podziale kosztów na pośrednie i bezpośrednie jest następujący:

Materiały bezpośredni;
Płace bezpośrednie
Inne koszty bezpośrednie
Razem koszty bezpośrednie (1+2+3)
Koszty wydziałowe
Koszty wytworzenia (4+5)
Koszty ogólnozakładowe
Koszty sprzedaży
Koszty sprzedaży produktów (6+7+8)

Kalkulacje można przeprowadzać 2 razy:

• Przed rozpoczęciem produkcji wyrobu/wykonaniem usługi- jest to kalkulacja wstępna.

• Po zakończeniu produkcji/wykonaniu usługi- jest to kalkulacja wynikowa.

Kalkulacja wstępna- oparta na wielkościach przewidywanych, planowanych; przewidywanie wielkości produkcji, świadczenie usług normy zużycia materiałów, spodziewane ceny materiałów, usług obcych, wynagrodzeń.

W ramach kalkulacji wstępnej wyodrębnia się:

• kalkulację planowaną (oparta na wielkościach planowanych),

• kalkulację normatywną oparta na ustalonych normach zużycia materiałów, normach czasu pracy),

• kalkulacja ofertowa oparta na wielkościach szacunkowych, zgodnie z poziomem ceni kosztów w danym regionie).

Kalkulacja wynikowa (sprawozdawcza, rzeczywista)- oparta na rzeczywistych kosztach, które zostały poniesione w danym okresie . Dzięki porównywaniu kosztów jednostkowych ustalonych w kalkulacji wstępnej i wynikowej można ustalić różnice pomiędzy kosztami rzeczywistymi a przewidywanymi. Wyciagnięcie odpowiednich wniosków z takiego porównania może przyczynić się do obniżenia kosztów prowadzonej działalności, a w konsekwencji przyczynienia się do zwiększenia jej rentowności.

W celu przeprowadzenia kalku.wynikowej należy poznać wszystkie poniesione koszty dotyczące danej działalności. W przypadku przedsiębiorstwa, które prowadzą pełną rachunkowość jest to stosunkowo proste zadanie, gdyż koszty bieżącej działalności są ewidencjonowane na kontach:

• zespołu IV- koszty rodzajowe;

• zespołu V- kosztów wg typu działalności.

Przyjmując za kryterium podziału kalkulacji kompletność kosztów uwzględnionych przy ustaleniu kosztu jednostkowego można wyodrębnić:

• kalku. kosztu częściowego- znajduje zastosowanie w rachunku kosztów zmiennych. Jje podstawę stanową jedynie koszty zmienne, które są odnoszone bezpośrednio lub pośrednio na jednostki kalkulacyjne, pozostałe koszty doliczane są do przedmiotu kalkulacji sporadycznie.

• kalku. Kosztu pełnego- stosuje się ją w rachunku kosztów pełnych. Podstawę tej kalkulacji stanowią wszystkie poniesione na przedmiot kalkulacji kosztów- zarówno pośrednie jak i bezpośrednie.

Koszt jednostkowy może być ustalony za pomocą różnych metod. Dobór odpowiedniej metody jest uzależniony od:

• przedmiotu kalkulacji;

• przebiegu i organizacji procesu kalkulacyjnego oraz charakteru wytwarzanego produktu.

Metody kalkulacji:

1. Kalkulacja podziałowa: prosta, współczynnikowa, procesowa;

2. Kalkulacja doliczeniowa: zleceniowa, asortymentowa.