Tadeusz Zbroja Zarządzanie produkcją i usługami (temat 2)
2. SYSTEM ZARZ
DZANIA PRODUKCJ

Decyzje strategiczne i operacyjne
(przygotowanie działania i działanie)
2.1 Funkcje zarządzania produkcją
Decyzje w procesie zarządzania obszarem produkcji (operacji) podejmowane są w trakcie
realizacji czterech podstawowych funkcji zarządzania: planowania, organizowania,
kierowania (przewodzenia) i kontroli. Tak rozumiany zakres funkcjonalny decyzji pozostaje
w komplementarnym stosunku do pierwotnych rzeczowych (logistycznych) funkcji
przedsiębiorstwa: zaopatrzenia, produkcji i sprzeda\
y (rys. 2-1).
(logistyczne)
Funkcje rzeczowe
Funkcje
ZAOPATRZENIE PRODUKCJA SPRZEDAś
zarządzania
PLANOWANIE
ORGANIZOWANIE
KIEROWANIE
KONTROLOWANIE
Rys. 2-1. Relacje między funkcjami zarządzania i funkcjami rzeczowymi (logistycznymi) przedsiębiorstwa
Podstawowe funkcje zarządzania realizowane są na poziomie ogólnym w ka\
dym systemie
zarządzania przedsiębiorstwem oraz, poprzez ich delegowanie i uszczegóławianie, w ka\
dym
obszarze funkcjonalnym przedsiębiorstwa (produkcja, marketing, finanse itp.). W obszarze
produkcji realizacja funkcji zarządzania zmierza do:
planowanie  ustalanie celów i zadań produkcyjnych oraz sposobów ich efektywnej
realizacji,
organizowanie  łączenie zasobów kapitałowych, rzeczowych i osobowych celem
realizacji planowanych zadań,
kierowanie  realizacja planów (przydzielanie zadań, ich koordynacja i motywacja),
kontrolowanie  ocena wykonania zadań i (w miarę potrzeby) podejmowanie działań
korekcyjnych.
PWr / IOZ
2-1
Tadeusz Zbroja Zarządzanie produkcją i usługami (temat 2)
Celem osiągnięcia, w miarę upływu czasu, ciągłości procesu zarządzania i bie\
ącej aktualności
ustalanych planów produkcyjnych, realizację funkcji zarządzania zamyka się w cykl zarządzania.
Wyniki kontroli wykonania zadań upływających okresów oraz stwierdzone odchylenia od
zadań planowanych stanowią podstawę aktualizacji (korekty) planów ustalanych dla przyszłych
okresów. W ten sposób tworzona jest tzw.  pętla zarządzania produkcją (rys. 2-2).
PLANOWANIE
PLANOWANIE
PLANOWANIE
KONTROLOWANIE
KONTROLOWANIE ORGANIZOWANIE
KONTROLOWANIE ORGANIZOWANIE
KIEROWANIE
KIEROWANIE
KIEROWANIE
Rys. 2-2.  Pętla zarządzania produkcją
2.2 Poziomy zarządzania produkcją
Charakter i stopień szczegółowości podejmowanych decyzji w zarządzaniu produkcją jest
zró\
nicowany w zale\
ności od poziomu (szczebla) zarządzania. Stosowana wcześniej w tym
zakresie w przedsiębiorstwach (zaczerpnięta z wojska) tradycyjna trzyszczeblowa hierarchia
zarządzania obejmowała poziom decyzji strategicznych, taktycznych i operatywnych
(wykonawczych). W warunkach działalności gospodarczej jest ona zbie\
na z trójpoziomową
hierarchią systemu planowania produkcji: obejmującą planowanie strategiczne
(długookresowe), taktyczne (średniookresowe) i operatywne/wykonawcze (krótkookresowe).
Niemniej specyfika i odmienność charakteru działalności gospodarczej od wojskowej
przyczyniła się do stosowania w niej od pewnego czasu dwóch poziomów zarządzania
obszarem produkcji  poziomu decyzji strategicznych (długookresowych, długofalowych)
i operacyjnych (średnio- i krótkookresowych), co zilustrowano na rys. 2-2. W działalności
gospodarczej rozró\
nienie to wynika z odmiennego charakteru decyzji strategicznych
i operacyjnych w zarządzaniu produkcją.
Decyzje strategiczne, przypadające naczelnemu kierownictwu przedsiębiorstwa mają
charakter natury projektowej, przygotowującej działania kierownictwa operacyjnego.
Skoncentrowane są na osiągnięciu skuteczności rynkowej przedsiębiorstwa. Ich zakres
obejmuje sześć obszarów decyzji długoterminowych dających odpowiedz
na pytania: co
wytwarzać, ile, jak, gdzie i przez kogo?
PWr / IOZ
2-2
Tadeusz Zbroja Zarządzanie produkcją i usługami (temat 2)
PODEJŚCIE TRADYCYJNE PODEJŚCIE WSPÓA
CZESNE
DECYZJE STRATEGICZNE
DECYZJE STRATEGICZNE
DECYZJE STRATEGICZNE
DECYZJE STRATEGICZNE
projektowe
projektowe
długookresowe
długookresowe
(długookresowe)
(długookresowe)
DECYZJE TAKTYCZNE
DECYZJE TAKTYCZNE
średniookresowe
średniookresowe
DECYZJE OPERACYJNE
DECYZJE OPERACYJNE
produkcyjne
produkcyjne
(średnio- i krótkookresowe)
(średnio- i krótkookresowe)
DECYZJE OPERATYWNE
DECYZJE OPERATYWNE
(WYKONAWCZE)
(WYKONAWCZE)
krótkookresowe
krótkookresowe
Rys. 2-2. Hierarchia decyzji w zarządzaniu produkcją
1. Wybór i projektowanie produktu / domen działalności (co wytwarzać?, kupować czy
produkować?)
2. Planowanie zdolności produkcyjnej (ile wytwarzać?)
3. Wybór i projektowanie procesu produkcyjnego (jak wytwarzać?)
4. Wybór lokalizacji (gdzie wytwarzać?)  aspekt zewnętrzny
5. Projektowanie rozmieszczenia (gdzie wytwarzać?)  aspekt wewnętrzny
6. Projektowanie pracy (jak organizować i mierzyć pracę?)
Przedstawione kluczowe cechy decyzji strategicznych w zarządzaniu produkcją zestawiono
w tabeli 2-1.
Tabela 2-1. Decyzje strategiczne w zarządzaniu produkcją
DECYZJE STRATEGICZNE (projektowe) - przygotowanie działania
 Robienie właściwych rzeczy - SKUTECZNOŚĆ
Koncentracja
(Are we doing the right things ?)
Projektowanie struktury produkcji
Faza
i struktury (organizacji) systemu produkcyjnego
Ustalanie celów, strategii i przyszłych działań
Zadanie
(przewaga w strukturze systemu produkcyjnego)
Sześć obszarów decyzji długoterminowych dających odpowiedz

Zakres
na pytania: co wytwarzać, ile, jak, gdzie i przez kogo?
PWr / IOZ
2-3
Tadeusz Zbroja Zarządzanie produkcją i usługami (temat 2)
Z kolei decyzje operacyjne (planistyczno-sterujące), przypadające średniemu i ni\
szemu
kierownictwu przedsiębiorstwa, mają charakter natury wykonawczej. Skoncentrowane są na
osiągnięciu efektywności operacyjnej przedsiębiorstwa. Ich zakres obejmuje obszary decyzji
średnio- i krótkoterminowych podejmowanych dla trzech poziomów struktury produktu
(wyrobów, składników i operacji).
1. Planowanie produkcji (średniookresowe)  poziom rodzin wyrobów
(kształtowanie i wybór efektywnej strategii planowania)
2. Harmonogramowanie spływu produkcji (krótkookresowe)  poziom wyrobów
(co, ile i na kiedy produkować, aby zaspokoić bie\
ące potrzeby rynku?)
3. Planowanie potrzeb materiałowych (krótkookresowe) - poziom składników
(co, ile i kiedy kupować? co, ile i kiedy wytwarzać?)
4. Sterowanie zaopatrzeniem  poziom surowców i składników
(uruchamianie, koordynacja i kontrola realizacji zakupów)
5. Sterowanie produkcją  poziom operacji
(uruchamianie, koordynacja i kontrola realizacji produkcji)
Przedstawione kluczowe cechy decyzji operacyjnych w zarządzaniu produkcją zestawiono
w tabeli 2-2.
Tabela 2-2. Decyzje operacyjne w zarządzaniu produkcją
DECYZJE OPERACYJNE (planistyczno-sterujące) - działanie
 Robienie rzeczy właściwie - EFEKTYWNOŚĆ
Koncentracja
(Are we doing the things right ?)
Faza Funkcjonowanie systemu produkcyjnego
Planowanie, uruchamianie i efektywne wykorzystanie zasobów
Zadanie
celem wytworzenia po\
ądanych produktów
(przewaga w infrastrukturze systemu produkcyjnego)
Obszary decyzji średnio- i krótkoterminowych
Zakres
podejmowanych na trzech poziomach struktury produktu
(wyrobów, składników i operacji)
Jak widać z przedstawionej krótkiej charakterystyki współczesnej hierarchii zarządzania
produkcją obydwa poziomy decyzyjne są w przedsiębiorstwie potrzebne i ściśle ze sobą
integrowane. Skuteczne rynkowo kierownictwo musi mieć strategię, a jednocześnie
efektywnie działać z dnia na dzień, aby ją realizować.
PWr / IOZ
2-4
Tadeusz Zbroja Zarządzanie produkcją i usługami (temat 2)
2.3 Decyzje operacyjne w zarządzaniu produkcją
W kształtowaniu struktury przepływów materiałowych przez wewnętrzne łańcuchy dostaw
przedsiębiorstwa kluczowe znaczenie mają decyzje operacyjne zarządzania produkcją
(średnio- i krótkookresowe). W odró\
nieniu od decyzji strategicznych, w obszarze których
kształtowane są rozwiązania projektowe dotyczące struktury produkcji i organizacji systemu
produkcyjnego, decyzje operacyjne związane są z planowaniem, uruchamianiem i sprawnym
wykorzystaniem zasobów produkcyjnych celem osiągania zamierzonych skutków w sposób
efektywny. Przyjmując, \
e większość czytelników jest zatrudniona bądz
będzie w przyszłości
pracować w funkcjonujących ju\
na rynku organizacjach gospodarczych, treść dalszej części
materiałów skoncentrowana zostanie na zagadnieniach związanych z podejmowaniem decyzji
operacyjnych w logistycznym zarządzaniu działalnością produkcyjną.
W ich realizacji wyró\
nia się dwie podstawowe fazy:
" faza planowania, realizowana przed rozpoczęciem działania (ustalanie celów, zadań
i sposobów ich efektywnej realizacji),
" faza sterowania, realizowana w trakcie działania (uruchamianie zadań, koordynacja
i kontrola ich wykonania).
Stąd system je realizujący określa się zwykle jako system planowania i sterowania produkcją,
system planowania i kontroli produkcji itp.(rys. 2-3)
Decyzje operacyjne dotyczą efektywnego gospodarowania zarówno zasobami materiałowymi
(zasileniowymi) jak i obiektowymi (zdolnościami produkcyjnymi) przedsiębiorstwa.
Kształtowanie właściwych w tym zakresie rozwiązań realizowane jest na wielu poziomach
zarządzania operacyjnego w fazie hierarchicznego planowania produkcji (rys. 2-4).
W hierarchicznym planowaniu produkcji w przedsiębiorstwie parametry przepływów
materiałowych i związanych z tym zadań określane są w trzech przekrojach dotyczących
struktury wyrobu, struktury produkcyjnej i struktury czasu.
7. Przekrój przedmiotowy  ustalanie obiektu planowania (co i ile kupować i wytwarzać?).
8. Przekrój podmiotowy  ustalanie wykonawcy (kto będzie realizować zadanie?).
9. Przekrój czasowy  ustalanie terminów (kiedy realizować zadanie?).
W ustalaniu parametrów realizowanych zadań w przekroju czasu funkcjonują dwa pojęcia:
" horyzont planowania  przedział czasu objęty planowaniem,
" okres planowania  ustalony dla horyzontu planowania odcinek czasu dla potrzeb
terminowania zadań i bilansowania obcią\
enia zdolności produkcyjnych.
PWr / IOZ
2-5
Tadeusz Zbroja Zarządzanie produkcją i usługami (temat 2)
PLANOWANIE
PLAN STRATEGICZNY
DA
UGOOKRESOWE
F
(strategiczny program produkcji)
A
granica zarządzania produkcją
Z
dla decyzji operacyjnych
A
Planowanie marketingu Planowanie finansów
P
L PLANOWANIE
A
ŚREDNIOOKRESOWE
PLAN PRODUKCJI (zagregowany)
N
(techniczno-ekonomiczne)
O
W
poziom
A
HARMONOGRAM PRODUKCJI
PLANOWANIE wyrobów
N
KRÓTKOOKRESOWE
I
poziom
(wykonawcze)
A
PLAN POTRZEB MATERIAA
OWYCH
składników
STEROWANIE STEROWANIE
ZAOPATRZENIEM PRODUKCJ

FAZA STEROWANIA
poziom
zlecenia zewnętrzne zlecenia wewnętrzne
operacji
(realizacja)
(zakupu) (produkcyjne)
informacje planistyczne informacje ewidencyjno-kontrolne
Rys. 2-3 . System planowania i sterowania produkcją.
PLANOWANIE ZASOBÓW PLANOWANIE ZASOBÓW
ZASILENIOWYCH OBIEKTOWYCH
Rodzaje zasobów
(materiałowych) (zdolności produkcyjnych)
Zarządzanie popytem Planowanie produkcji
Planowanie zasobów
(prognozy, zamówienia) (zagregowane)
Harmonogramowanie Wstępne planowanie
produkcji zdolności produkcyjnej
Harmonogramowanie
monta\
u końcowego
Planowanie potrzeb Dokładne planowanie
materiałowych zdolności produkcyjnej
Sterowanie zaopatrzeniem Sterowanie produkcją
FAZA
STEROWANIA (zlecenia zakupu) (zlecenia produkcyjne)
Rys. 2-4. Planowanie zasobów materiałowych i zdolności produkcyjnych w decyzjach operacyjnych.
PWr / IOZ
2-6
FAZA PLANOWANIA
Tadeusz Zbroja Zarządzanie produkcją i usługami (temat 2)
Omówione parametry planowania, typowe dla poszczególnych poziomów planowania
operacyjnego, zestawiono w tabeli 2-3.
Tabela 2-3. Parametry operacyjnego planowania produkcji.
POZIOM PLANOWANIA PRZEDMIOT PODMIOT HORYZONT OKRES
Planowanie produkcji rodzina miesiąc
organizacja 1 rok
(zagregowane) wyrobów (kwartał)
wyrób
Harmonogramowanie tydzień
organizacja < 1 rok
element serwisowy
produkcji (miesiąc)
moduł opcjonalny
Planowanie potrzeb element tydzień
wydział < 1 rok
materiałowych (składnik) (miesiąc)
operacja dzień
Sterowanie produkcją
stanowisko < 1 miesiąc
technologiczna zmiana
(harmonogramy warsztatowe)
lub monta\
owa godzina
Jak widać z danych zawartych w tabeli 2-3, w miarę przechodzenia na ni\
sze poziomy
planowania, parametry ustalanych zadań planistycznych określane są z coraz większym
stopniem szczegółowości, zarówno w przekroju struktury wyrobu, struktury produkcyjnej jak
i struktury czasu.
PWr / IOZ
2-7