Stan prawny na egzamin 2012
Ochrona prawna – stała i zorganizowana działalność podejmowana głównie dla ochrony prawa. w znaczeniu przedmiotowym – ochrona interesu społecznego (porządku prawnego); w znaczeniu podmiotowym – ochrona interesu indywidualnego. Przedmiot ochrony – prawo w znaczeniu podmiotowym i przedmiotowym. Ochrona prawna sensu stricto to wszelkie działania organów państwa w celu ochrony prawa .Ochrona prawna sensu largo to strzeżenie nienaruszalności norm prawnych będących regułami obowiązującego zachowania w państwie. Zasada prawa do sądu art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 175 Konstytucji (K RP). Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.
Cele ochrony prawnej – Prewencyjny - gdy prawo nie zostało jeszcze naruszone OOP wszelkimi środkami prawnymi starają się zapobiec naruszeniu go w przyszłości. Represyjny - gdy już zostanie naruszone prawo OOP stosują w stosunku do naruszającego prawo normy prawne represyjne – reakcję karną, cywilną lub administracyjną.
Pojęcie, cechy i rodzaje organów ochrony prawnej - „OOP są to organy specjalnie powołane do sprawowania ochrony prawnej i specjalnie pod tym kątem zorganizowane”:
organy rozstrzygające (orzekające) - sądy, trybunały, inne organy rozstrzygające, organy quasi sądowe
organy kontroli legalności- podstawowym organem kontroli legalności jest prokuratura - kontroluje całokształt życia prawnego w Polsce. Także Policja, NIK, ABW, Agencja Wywiadu, CBA, Straż Graniczną, UOKiK, NSA, itp. Sprawowanie kontroli może być funkcją główną organu, lub jedną z funkcji (np. NIK kontroluje legalność, gospodarność, celowość, rzetelność). W Polsce nie ma organów których zakres działania byłby wyłącznie kontrolą legalności.
rzecznicy i organy pomocy prawnej - RPO, RPU, RPD oraz rzecznicy patentowi, organy obsługi prawnej: adwokatura, notariat, radcy prawni, doradcy podatkowi itp. Pomoc prawna są to wszelkie świadczenia na rzecz podmiotów stosunków prawnych w celu ochrony ich prawnie chronionych interesów: np. poradnictwo prawne, opracowywanie aktów prawnych bądź o charakterze ogólnym bądź indywidualnym, zastępstwo procesowe, nieprocesowe lub pozaprocesowe.
Sposoby ochrony prawa (stosowanie ochrony prawa) - rozstrzyganie (orzecznictwo) procesowe i nieprocesowe, działalność pojednawcza, mediacja, rozjemstwo (koncyliacja), pośrednictwo. Działalność pojednawcza ma najszersze znaczenie w stosunkach międzynarodowych – z uwagi na brak możliwości zastosowania środków przymusu. Sąd polubowny, w sposób stanowczy i wiążący dla stron rozstrzyga, nie ma charakteru pojednawczego. Zbliżone do pojednawstwa są: instytucja posiedzenia pojednawczego – prawo karne i rodzinne, (przeprowadza sąd i jest obligatoryjną fazą postępowania rozwodowego i prywatnoskargowego) i instytucja mediacji (art. 23a kpk).
Kontrola przestrzegania prawa to stosowanie środków przymusu prawnego (państwowego) oraz środki wychowawcze.
Sądy i Trybunały - odrębności i cechy (art. 173 Konstytucji).
Sąd w znaczeniu materialnym – organ specjalnie powołany do sprawowania wymiaru sprawiedliwości, uprawniony do rozstrzygania w imieniu państwa, wyposażony w pełne, ustrojowe i procesowe gwarancje prawidłowego orzekania (niezawisłość, jawność, procesowa forma postępowania).
Sądy w znaczeniu formalnym – każdy organ nazwany sądem przez obowiązujące przepisy. Sądy te nie sprawują wymiaru sprawiedliwości. Są nimi np. sądy koleżeńskie, honorowe czy polubowne, w związkach sportowych, w samorządzie.
A/ Sądy w RP:
Sąd Najwyższy- sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania, oraz kasatoryjnie, rozpoznaje protesty wyborcze oraz stwierdza ważność wyborów do parlamentu i prezydenta RP, opiniuje projekty ustaw i innych aktów normatywnych.
Sądy powszechne - organy władzy sądowniczej, które sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem ustawowo zastrzeżonych dla właściwych innych sądów.
Sądy administracyjne – ich kompetencją są władcze decyzje administracyjne. Sąd adm. bada jedynie legalność, a nie celowość działania administracji, a także orzeka kasatoryjnie.Sprawuje kontrolę administracji, a nie nadzór.
Sądy wojskowe - sprawują w siłach zbrojnych RP wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych w zakresie przewidzianym w ustawach oraz orzekają w innych sprawach, i dla innych podmiotów, jeżeli taką właściwość przewidują odrębne ustawy.
Sąd ochrony konkurencji i konsumentów- stanowi odrębną jednostkę organizacyjną do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego. Do jego wyłącznej właściwości należy rozpatrywanie w I instancji decyzji Prezesa UOKiK oraz innych organów regulacyjnych, a także pozwów o wykluczenie z obrotu prawnego postanowień wzorców umów oferowanych konsumentom, niezgodnych z obowiązującym przepisami (klauzule abuzywne).
Izby morskie art. 1 – 3, 6 – 9 u. izb. mor. są organami powołanymi do orzekania w sprawach wypadków morskich oraz innych spraw przekazanych do ich kompetencji na podstawie przepisów. Charakter ich orzeczeń jest wyraźnie dyscyplinarny bądź prewencyjny. Sprawy należące do właściwości izb morskich rozpoznawane mogą być w II instancjach. W skład izby morskiej wchodzą sędziowie, w tym przewodniczący oraz jeden lub więcej wiceprzewodniczących i ławnicy.
Sądy polubowne są to organy niepaństwowe, swe kompetencje uzyskują na podstawie porozumienia stron i przepisu prawnego, który na to pozwala. W zakresie obowiązków przejmują funkcje sądu państwowego do rozpoznania i rozstrzygnięcia w sposób stanowczy danej sprawy, wydając orzeczenie o takiej samej mocy jak wyrok sądu państwowego. Postępowanie polubowne jest jednoinstancyjne.
B/ Trybunały - władza sądownicza, ale nie są sądami w rozumieniu art. 175 ust. 1 Konst. RP, nie sprawują wymiaru sprawiedliwości w przyjętym tam rozumieniu. Trybunały w RP:
Konstytucyjny- ma badać zgodność ustaw z konstytucją.
Stanu- ma egzekwować odpowiedzialność osób piastujących najwyższe stanowiska władzy publicznej za czyny niestanowiące przestępstw, a jedynie naruszające Konstytucję lub ustawy w związku z wykonywaniem przez nich ustawowo powierzonych im funkcji.
C/ Pozasądowe organy orzekające – specjalnie powołane do rozstrzygania i pod tym kątem zorganizowane, działające na zasadzie własnych, wyłącznych kompetencji, nie spełniające jednak wymogów stawianych sądowi w znaczeniu materialnym – np. izby morskie.
D/ Krajowa Rada Sądownictwa- ma za zadanie strzec niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów.
KONSTYTUCYJNE ZASADY USTROJOWE sądowego wymiaru sprawiedliwości, Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.
Zasada niezawisłości sędziowskiej – sędziowie są niezawiśli w sprawowaniu urzędu co oznacza, że podlegają tylko przepisom Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1). Podmiotowo niezawisłość posiadają – sędziowie, ławnicy, sędziowie SN, członkowie sądów dyscyplinarnych. Przedmiotowo niezawisłość mają sędziowie s. powszechnych (Konst. i ustawy), sędziowie TK (Konst.) i sędziowie TS (Konst. i ustawy). Gwarancje niezawisłości sędziowskiej ustrojowe Art. 180 K RP – nieusuwalność; złożenie, zawieszenie, przeniesienie wbrew jego woli tylko na podstawie orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie. Wymagany jest odpowiedni poziom etyczno-moralny, przygotowanie zawodowe, stałość zawodu, zakaz łączenia urzędów (incompatibilitas), materialna niezależność, immunitet sędziowski, doświadczenie życiowe – 26 lat; w SN kwalifikacje sędziowskie i min. 10 lat pracy, w NSA 35 lat, 10 na stanowisku sędziego lub prokuratora). Procesowe – kolegialność orzekania, jawność rozprawy, swobodna ocena dowodów, tajność narady i głosowania. Art. 68 USP określa możliwość dodatkowego zatrudnienia za zgodą prezesa odpowiedniego sądu; nie wolno podejmować zajęcia, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków lub mogło uchybiać godności sędziego lub zachwiać zaufanie do jego bezstronności. Immunitet sedziowski - sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania lub ujęcia na gorącym uczynku, jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.
Zasada niezależności sądów – Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz (art. 173 K RP). Zasada ta stanowi uzupełnienie niezawisłości sędziowskiej. Implikuje to zakaz podejmowania przez władzę ustawodawczą i wykonawczą kontroli nad orzecznictwem sądowym (nie dotyczy prawa łaski).
Zasada udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości (art. 182 Konstytucji). Czynnik społeczny: (nie-urzędnik) nie posiada specjalnych kwalifikacji zawodowych, wykonuje czynności wymiaru sprawiedliwości obok swej normalnej pracy zawodowej i to bez specjalnego wynagrodzenia. Udział w składzie orzekającym: karne: na rozprawie głównej 1 sędzia i 2 ławników, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz sprawy ze stosunków rodzicielskich, z wyjątkiem spraw o alimenty w I instancji 1 sędzia jako przewodniczący i 2 ławników. Zawsze przewaga czynnika społecznego (2+1, 3+2), ławnicy występują tylko w I instancji. Rozprawa odbywa się publicznie – art. 355 kpk – jawnie, ograniczenia jawności określa ustawa.
Zasada instancyjności (art. 176 ust. 1, art. 236 ust. 2 Konstytucji). Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Każda decyzja I instancji może być poddana kontroli przez organ wyższego rzędu na skutek zaskarżenia. /Rejonowy (I instancja) – Okręgowy (II instancja)/ Okręgowy – Apelacyjny/ WSA – NSA / Wojskowy Sąd Garnizonowy – Wojskowy Sąd Okręgowy / WSO – SN Izba Wojskowa/
Zasada stabilności orzeczeń: dyrektywa, zgodnie z którą orzeczenie prawomocne nie może zostać zmienione inaczej, jak tylko w trybie kontroli o charakterze nadzwyczajnym (przez wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem lub kasacja). Stabilność oznacza pewność prawa, a dążenie do prawdy oznacza praworządność i sprawiedliwość, zatem istnieje sprzeczność tonowana instancyjnością postępowania.
Krajowa Rada Sądownictwa (art. 187 Konstytucji, art. 4 – 7 u. KRS) nadzoruje niezależność sądów i niezawisłość sędziów.
Organizacja Sądu Najwyższego (art. 183 ust. 3 Konstytucji, art. 3, 9-10, 13, 15 u. SN).W skład SN wchodzi obecnie ok. 80 sędziów. Kieruje nimi Pierwszy Prezes SN. SN dzieli się na Izby: a) cywilną b) karną c) pracy, ubezpieczeń społecznych i spraw publicznych d) wojskową. Organami SN są: Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, Zgromadzenie sędziów izb SN, Kolegium SN. Podstawowe kompetencje SN:
sprawowanie wymiaru sprawiedliwości
rozpoznawanie protestów wyborczych oraz sprawdzanie ważności wyborów do Sejmu i Senatu oraz Prezydenta RP, a także sprawdzanie ważności referendów ogólnokrajowego i konstytucyjnego
rozpoznawanie protestów wyborczych do parlamentu UE
opiniowanie projektów ustaw i innych aktów normatywnych, na podstawie których orzekają i funkcjonują sądy, a także innych ustaw w zakresie, w którym uzna to za celowe
wykonywanie innych czynności określonych w ustawach
Wydziały w sądach rejonowych: Cywilny, Karny, Rodzinny i nieletnich, Pracy, Ksiąg wieczystych
Wydziały w sądzie okręgowym: Cywilny, Karny, Penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych, Pracy oraz ubezpieczeń społecznych, Gospodarczy
Wydziały w sądzie apelacyjnym: Cywilny, Karny, Pracy i ubezpieczeń społecznych,
Kolegium sądu apelacyjnego art. 28 – 29 usp Na wniosek prezesa sądu apelacyjnego ustala podział czynności w sądzie apelacyjnym, Wyraża zgodę na delegowanie sędziego sądu okręgowego przez prezesa sądu apelacyjnego, Wypowiada się w przypadkach zachowań sędziów naruszających zasady etyki.
Kolegium sądu okręgowego art. 30 – 31 usp stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do kolegium sądu apelacyjnego.
Tryb powoływania sędziów art. 179 Konstytucji, art. 55 § 1, art. 56 – 60 usp sędziowie powoływani są przez Prezydenta RP, na wniosek KRS na czas nieoznaczony.
Wymogi dotyczące kandydatów na stanowisko sędziego sądu rejonowego, okręgowego i apelacyjnego (art. 61, 63 - 64 u.s.p.).Sędzia sądu rejonowego: obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, Jest nieskazitelnego charakteru, Ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce lub zagraniczne uznane w Polsce i uzyskał tytuł mgr, Jest zdolny ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, Ukończył 29 lat, Złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski, Ukończył aplikację w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury lub pracował w charakterze asesora prokuratorskiego co najmniej przez 3 lata przed wystąpieniem o powołanie na stanowisko sędziego. Sądu okręgowego: Musi spełnić powyższe wymagania oraz mieć 4-letni staż na stanowisku sędziego sądu rejonowego, wojskowego sądu garnizonowego lub na stanowisku prokuratora. Sądu apelacyjnego: Sędzią sądu powszechnego lub prokuratorem z co najmniej 6-letnim doświadczeniem na stanowisku w tym minimum 3 lata na stanowisku sędziego sądu okręgowego lub wojskowego sądu okręgowego lub prokuratora prok. okręgowej.
Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów art. 107, 109, 110§1 usp Jeśli sędzia uchybił obowiązkom urzędu państwowego, lub okazał się niegodny stanowiska sędziego, odpowiada on dyscyplinarnie. W sprawach dyscyplinarnych sędziów orzekają w składzie 3 sędziów następujące sądy: I instancja- sąd apelacyjny/II instancja – SN. Uprawnionym oskarżycielem jest rzecznik dyscyplinarny. Karami dyscyplinarnymi są: Upomnienie, Nagana, Usunięcie z zajmowanej funkcji, Przeniesienie na inne miejsce służbowe, Złożenie sędziego z urzędu.
Prokuratura – stanowią ją Prokurator Generalny, prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy IPN. Jednostki organizacyjne: Prokuratura Generalna, prokuratura, apelacyjne, okręgowe i regionalne. Naczelnym organem prokuratury jest PG powoływany przez Prezydenta RP. Kadencja PG trwa 6 lat licząc od dnia ślubowania. Na PG można powołać prokuratora w stanie czynnym powszechnej lub wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury, IPN, z min. 10-cio letnim stażem na stanowisku prok-ra, sędziego Izby Karnej lub Izby Wojskowej SN w stanie czynnym, sędziego sądu powszechnego lub wojskowego w stanie czynnym o co najmniej 10-cio letnim stażu sędziowskim w sprawach karnych. Powołania: Prok. powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prok. wojsk. jednostek prawnych powołuje PG na wniosek KRP. Odwołania: Prokurator Generalny może odwołać prokuratora jednostki organizacyjnej prokuratury, jeżeli prokurator, mimo dwukrotnego ukarania przez sąd dyscyplinarny karą wymienioną w art. 67 ust. 1 pkt 2-4 lub art. 113 pkt 2-4, popełnił przewinienie służbowe, w tym dopuścił się oczywistej obrazy przepisów prawa lub uchybił godności urzędu prokuratorskiego.
Autonomia prokuratora i polecenie przełożonego art. 8 u. prok. Prokurator przy wykonywaniu czynności określonych w ustawach jest niezależny, z zastrzeżeniem przepisów ust. 2 oraz art. 8a i 8b. Prokurator jest obowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia przełożonego prokuratora. Zarządzenia, wytyczne i polecenia nie mogą dotyczyć treści czynności procesowej. Zarządzenia i wytyczne dotyczące konkretnie oznaczonej sprawy oraz polecenia są włączane do akt sprawy. W przypadku gdy w postępowaniu sądowym ujawnią się nowe okoliczności, prokurator samodzielnie podejmuje decyzje związane z dalszym tokiem tego postępowania.
Zakres działania prokuratury - strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Wszczyna i prowadzi postępowanie przygotowawcze albo zleca wszczęcie lub prowadzenie takiego postępowania innemu uprawnionemu organowi. W toku post. stosuje, w wypadkach przewidzianych w ustawach, środki zapobiegawcze wobec podejrzanych. Prokurator wykonuje czynności oskarżyciela publicznego przed wszystkimi sądami. Może również wykonywać te czynności w sprawach wniesionych do sądu przez innych oskarżycieli. Prokurator sprawuje, w granicach przewidzianych ustawami, nadzór nad wykonywaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu i decyzji o pozbawieniu wolności. Prokurator Generalny może wystąpić z wnioskiem do właściwego organu o podjęcie odpowiednich środków, w tym również o wydanie lub zmianę określonych przepisów, w celu przeciwdziałania przestępczości. Takie zadania wykonują także prokuratorzy okręgowi i rejonowi w stosunku do wojewodów i terenowych organów administracji niezespolonej oraz innych o terenowym zakresie działania. Organ, do którego zwrócił się prokurator, jest obowiązany, w terminie trzydziestu dni od daty otrzymania wniosku, zawiadomić prokuratora o podjętych środkach. Udział w postępowaniu cywilnym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach określają odrębne ustawy.
Immunitet prokuratorski art. 54 i 66 ust. 2 u. prok. Prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani tymczasowo aresztowany bez zezwolenia sądu dyscyplinarnego, a zatrzymany – bez zgody przełożonego dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku przestępstwa. Do wydania zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej wolno przedsięwziąć tylko czynności niecierpiące zwłoki, zawiadamiając o tym niezwłocznie prokuratora przełożonego. Za nadużycie wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie.
Odpowiedzialność dyscyplinarna prokuratora art. 66 ust. 1, art. 67 i 70 ust. 1 u. prok. Prokurator odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu prokuratorskiego Kary dyscyplinarne: upomnienie; nagana; usunięcie z zajmowanej funkcji; przeniesienie na inne miejsce służbowe; wydalenie ze służby prokuratorskiej.
Wymierzenie kary pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania przez okres trzech lat oraz niemożność udziału w tym okresie w kolegium prokuratury okręgowej, w kolegium prokuratury apelacyjnej i w zgromadzeniu prokuratorów, w Krajowej Radzie Prokuratury i w sądzie dyscyplinarnym. Orzekają sądy dyscyplinarne: dla prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych działający przy Prokuratorze Generalnym Sąd Dyscyplinarny, w drugiej instancji – Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny. Dla prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury – Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej.
Adwokatura hierarchicznie: Krajowy Zjazd Adwokatury, Naczelna Rada Adwokacka, Wyższy Sąd Dyscyplinarny, Okręgowe Izby Adwokackie. Wpis na listę adwokatów możliwy jeżeli:
jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata;
korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych;
ukończył wyższe studia prawnicze w RP i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w RP;
odbył w RP aplikację adwokacką i złożył egzamin adwokacki.
Skreślenie z listy m.in. jeżeli utracił z mocy wyroku sądowego prawa publiczne lub prawa wykonywania zawodu, albo orzeczenie dyscyplinarne o wydaleniu z adwokatury.
Izbę adwokacką stanowią adwokaci i aplikanci adwokaccy, mający siedzibę na terenie izby, posiada własny sąd dyscyplinarny. Adwokaci i aplikanci adwokaccy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godności zawodu bądź
za naruszenie swych obowiązków zawodowych, a adwokaci również za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia.
Kary dyscyplinarne: upomnienie, nagana, kara pieniężna, zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od trzech miesięcy do pięciu lat, wydalenie z adwokatury. Obok nagany i kary pieniężnej można orzec dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od roku do pięciu lat.
Immunitet adwokacki – adwokat korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa. Nadużycie tej wolności, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej.
Radcowie prawni art. 24, 26, 31 u. radc. pr.
Krajowy Zjazd Radców Prawnych / Krajowa Izba Radców Prawnych / Okręgowa Izba radców prawnych / Okręgowy sąd dyscyplinarny I-sza inst. + Wyższy Sąd Dyscyplinarny.
Zawód rp może wykonywać ten, kto: jest mgr prawa RP lub nostryfikował zagraniczne studia prawnicze w RP, korzysta w pełni z praw publicznych, ma pełną zdolność do czynności prawnych, jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego, odbył w RP aplikację radcowską i złożył egzamin radcowski. Radca prawny ma prawo sporządzenia poświadczeń odpisów dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem w zakresie określonym odrębnymi przepisami. Poświadczenie powinno zawierać podpis radcy prawnego, datę i oznaczenie miejsca jego sporządzenia, na żądanie – również godzinę dokonania czynności. Jeżeli dokument zawiera cechy szczególne (dopiski, poprawki lub uszkodzenia) radca prawny stwierdza to w poświadczeniu.
Notariat art.1–3 u. not. Krajowa Rada Notarialna / Izba Notarialna stanowią ją notariusze prowadzący kancelarię w okręgu sądu apelacyjnego. Notariuszem może być, kto: posiada obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich, jest nieskazitelnego charakteru i daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu notariusza, jest mgr prawa w RP lub nostryfikował zagraniczne studia prawnicze uznane w RP, odbył aplikację notarialną i złożył egzamin notarialny, pracował w charakterze asesora notarialnego co najmniej 3 lata, ukończył 26 lat. Notariusz jest powołany do dokonywania czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną. Notariusz w zakresie uprawnień, działa jako osoba zaufania publicznego, korzystając z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego. Czynności notarialnych dokonuje się w języku polskim. Na żądanie strony notariusz może dokonać dodatkowo tej czynności w języku obcym, wykorzystując własną znajomość języka obcego wykazaną w sposób określony dla tłumaczy przysięgłych lub korzystając z pomocy tłumacza przysięgłego. Notariusz jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na wykonywane czynności notarialne. Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po odwołaniu notariusza. Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje, gdy notariusz składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu. W tych wypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić notariusza Minister Sprawiedliwości. Obowiązek zachowania tajemnicy nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu. Notariusz nie może podejmować zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody rady właściwej izby notarialnej, z wyjątkiem zatrudnienia w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego, dydaktycznego lub naukowego. Nie wolno mu w szczególności zajmować się handlem, przemysłem, pośrednictwem i doradztwem w interesach.
Udzielanie wykładni przez Sąd Najwyższy. Jeżeli SN rozpoznając kasację lub inny środek odwoławczy, poweźmie poważne wątpliwości co do wykładni prawa, może przedstawić zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego Sądu. Jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, sądów wojskowych lub Sądu Najwyższego ujawnią się rozbieżności w wykładni prawa, Pierwszy Prezes SN, może przedstawić wniosek o ich rozstrzygnięcie Sądowi Najwyższemu w składzie siedmiu sędziów lub innym odpowiednim składzie. Prawo zgłoszenia wniosku, posiadają także RPO, RPU, Prokurator Generalny oraz Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego. Uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej izby z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych. Skład siedmiu sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej.
Pomoc sądowa art. 44 u.s.p. W przypadkach przewidzianych w ustawach sądy są obowiązane wykonywać poszczególne czynności sądowe na żądanie innych sądów oraz innych organów oraz udzielać pomocy sądowej również na żądanie sądów zagranicznych, jeżeli wzajemność jest zapewniona; żądanie pomocy sądowej, skierowane przez Ministra Sprawiedliwości, jest wiążące dla sądu wezwanego.
Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji art. 33 – 34 u.s.p. składa się z sędziów tego sądu. Zbiera się co najmniej raz w roku,
przedstawia KRS kandydatów na stanowiska sędziów sądu apelacyjnego spośród osób zaopiniowanych przez kolegium właściwego sądu, wybiera kandydata na rzecznika dyscyplinarnego,
Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu art. 35 – 36 u.s.p. składa się z sędziów sądu okręgowego, oraz delegatów sądów rejonowych działających na obszarze właściwości sądu okręgowego, w liczbie odpowiadającej połowie liczby sędziów sądu okręgowego. Zbiera się co najmniej raz w roku, przedstawia KRS kandydatów na stanowiska sędziów, ustala liczbę i wybiera członków kolegium sądu okręgowego,
Pojęcie i rodzaje immunitetów. Immunitet oznacza ograniczenie odpowiedzialności prawnej danej osoby z tytułu pełnienia przez nią określonej funkcji. W polskim prawie karnym immunitet oznacza stałe lub czasowe wyłączenie możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej określonych osób z powodu popełnienia przestępstwa. Wyróżniamy immunitety materialne i procesowe. Immunitety w Polsce:
immunitet materialny – brak odpowiedzialności za działalność z zakresu sprawowania mandatu w czasie i po jego wygaśnięciu. Deputowany odpowiada tylko przed właściwą izbą za tą działalność. Za naruszenie praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej za zgodą izby. Działania te mogą dotyczyć wniosków, wystąpień lub głosowania. Immunitet ten dotyczy odpowiedzialności cywilnej i karnej, a nie dyscyplinarnej.
immunitet formalny - obowiązuje od ogłoszenia wyników wyborów do wygaśnięcia mandatu. Nie wyklucza on od odpowiedzialności cywilnej. Postępowanie wszczęte bez uchylenia immunitetu ulega umorzeniu, a przed uzyskaniem mandatu - zawieszeniu.
nietykalność - stan wyższej konieczności lub obrony koniecznej, w przestępstwach ściganych z oskarżenia publicznego wymagana jest zgoda Prokuratora Generalnego, a z oskarżenia prywatnego — podpis adwokata
.
Najważniejsze to: Immunitet sędziowski art. 80 – 81 u.s.p.
Sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściweg
o sądu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania w razie ujęcia sędziego na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Do czasu wydania uchwały zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej wolno podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki.
Za wykroczenia sędzia odpowiada wyłącznie dyscyplinarnie. Immunitet prokuratorski art. 54 i 66 ust. 2 u. prok.
Prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani tymczasowo aresztowany bez zezwolenia sądu dyscyplinarnego, a zatrzymany - bez zgody przełożonego dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Za nadużycie wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie. Immunitet adwokacki art. 8 u. adw. Adwokat przy wykonywaniu zawodu adwokackiego korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa. Nadużycie tej wolności, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej.
Rzecznik
Praw Obywatelskich
jednoosobowy urząd centralny „ombudsman”. Stoi na straży
wolności, praw człowieka i obywatela. RPO
to niezawisły i
niezależny od innych organów państwowych, organ ochrony prawa,
pełniący funkcję strażnika określonej w ustawie zasadniczej i
innych aktów normatywnych wolności i praw człowieka i obywatela.
Wobec władzy wykonawczej przysługuje mu przymiot niezależności i
niezawisłości. PRO powinien działać bezstronnie, bez uprzedzeń
i powziętych sądów. Nie może poddawać się wpływom żadnych
środowisk, ani jakiejkolwiek presji. Konstytucja gwarantuje RPO
immunitet i nietykalność. Kadencja trwa 5 lat od chwili złożenia
ślubowania przed Sejmem. Powołuje go Sejm za zgodą Senatu na
wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów. Ta sama osoba może
być Rzecznikiem max. dwie kadencje.
Kontroluje a także
podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu
celowego działania lub zaniechania przez organa, organizacje albo
instytucje zobowiązane do przestrzegania i realizacji wolności
człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad
współżycia i sprawiedliwości społecznej. W sprawach o ochronę
wolności i praw człowieka i obywatela Rzecznik bada, czy wskutek
działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji,
obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw,
nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i
sprawiedliwości społecznej. Podejmując sprawę Rzecznik
może:
1)
samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,
2)
zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych
organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli
państwowej, zawodowej lub społecznej,
3)
zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli
przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej
części.
Rzecznik
ma prawo:
zbadać
każdą sprawę na miejscu, żądać złożenia wyjaśnień,
przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i
centralne organy administracji państwowej, organy administracji
rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych,
zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek
organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy
jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek
organizacyjnych, żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy
prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy
ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw
Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych
organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu
rozstrzygnięcia, zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.
W
sprawach objętych tajemnicą państwową na zasadach i w trybie o
ochronie informacji niejawnych. Po zbadaniu sprawy Rzecznik
może:
skierować
wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których
działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i
obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości
sędziowskiej, zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką,
o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków
przewidzianych w przepisach prawa,
żądać
wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć
udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach
przysługujących prokuratorowi,
żądać
wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania
przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,
zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić
skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych
postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi,
wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego
rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na
zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach,
wnieść
kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na
zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach.
panJacek 2011/2012