Rozdział VI

ADMINISTRACJA A OBYWATEL

l. Wprowadzenie

Problematykę objętą tytułem rozdziału można rozdzielić na cztery dojścia badawcze dotyczące:

a) obywatela wobec przemian w podziale terytorialnym,

b) obywatela wobec przemian w organizacji struktur na poszczególnych i poziomach organizacji,

c) obywatela wobec przemian funkcjonalnych,

d) obywatela wobec dobrej administracji.

Ponieważ jednak nie ma przemian w strukturze bez przemian w zadaniach i kompetencjach, dwa ujęcia b) i c) da się sprowadzić do jednego, obrazującego pozycję obywatela wobec przemian funkcjonalnych,

Z kolei badanie tak wyodrębnionej problematyki z pozycji obywatela dotyczyłoby jego sytuacji jako: l) kreatora przemian organizacyjnych, 2) od­biorcy przemian organizacyjnych.

2. Pozycja obywatela jako kreatora przemian organizacyjnych

Pozycja obywatela jako kreatora przemian organizacyjnych może być rozpatrywana łącznie zarówno wobec przemian w podziale terytorialnym, jak i wobec przemian funkcjonalnych, jednak z zastrzeżeniem, które wyraża róż­nicę między wpływem na koncepcję i wpływem na szczegółowe rozstrzygnię­cia prawa (przy założeniu, że idzie o przemiany ujawniające się ostatecznie w treści porządku prawnego). Zastrzeżenie to ma wyłącznie znaczenie w obszarze

250

kształtowania podziału terytorialnego, gdzie możemy wyróżnić utrwaloną prawnie koncepcję ogólną i możliwości szczegółowych zmian tego podziału.

Oczywiście, pozycji tej nie reguluje żadne prawo. Po pierwsze, dlatego że prawo, które określałoby warunki przemian organizacyjnych i ich treść nie istnieje a zważywszy wielorodzajowość przesłanek leżących u podstaw prze­mian, prawdopodobnie istnieć nie może. Po drugie, dlatego że nie ma prawa, które regulowałoby całościowo toki czynności podejmowanych dla potrzeb reformy. A istniejące dla takich celów cząstkowych pewne fragmenty po­rządku prawnego o jakby proceduralnym charakterze ustalają rolę obywatela jako podmiotu, którego opinia ma jakieś znaczenie dla podejmowania prze­mian i ich kształtowania jedynie w kontekście zmian w podziale terytorialnym.

Wobec których z możliwych przemian obywatel mógłby zostać wyposa­żony w prawo wyrażania opinii wiążącej podmioty prawodawcze? Można ogólnie powiedzieć, iż nie ma takiej materii w zakresie organizacji państwa, która musiałaby być wyłączona spod wpływu społecznego. Ale znaczenie merytoryczne wyników konsultacji czy referendum wobec poszczególnych rozwiązań systemowych czy prawnych nie jest i nie musi być równe, i oczy­wiście, nie musi być istotne.

Warto jednak pamiętać że możliwości konsultacyjnego wpływu na kształt podziału terytorialnego państwa nie dotyczą i nie przysługują pojedynczemu obywatelowi a jedynie wszystkim łącznie uprawnionym obywatelom danej jednostki podziału administracyjnego.

3. Sytuacja obywatela jako odbiorcy przemian organizacyjnych i funkcjonalnych

Podstawowym adresatem przemian organizacyjnych są, oczywiście, nowo kreowane struktury organizacyjne lub te jednostki organizacyjne starych struk­tur, którym zmieniono zadania i kompetencje. Wpływ takich przemian na sytuację obywateli może być badany wyłącznie w kontekście porównania z ich sytuacją dotychczasową.

Wpływ ten jest w miarę łatwy do uchwycenia, gdy idzie o bezpośrednie kształtowanie sytuacji prawnych obywateli, trudniejszy w zakresie kształto­wania sytuacji prawnych pośrednich i trudny w obszarze takich skutków organizacyjnego działania nowej administracji, które dotykają obywateli w sferze zaspokajania ich odczuwalnych społecznie i życiowo interesów fak­tycznych.

Jednym ze sposobów badania, leżącym w zasięgu nauki badającej admi­nistrację publiczną, mogłoby być praktyczne weryfikowanie takich motywacji

251

---