podstawy stosowania nowych rozwiązań technicznych powinien oznaczać, że funkcjonowanie tych rozwiązań staje się niejako wewnętrzną sprawą admini­stracji, nie wywołującą dla obywatela innych skutków prawnych niż te, które są przewidziane przez dotychczas obowiązujące prawo.

Najdobitniejszym dziś przykładem potwierdzającym znaczenie powyż­szego problemu jest:

a) z jednej strony dostęp do informacji,

b) a z drugiej strony ochrona informacji.

W najogólniejszym ujęciu wprowadzenie do procesu administrowania postępu technicznego oznacza zastępowanie przez urządzenie elektroniczne dotychczasowych czynności (lub wydzielonych ich elementów składowych) pracownika administracji włącznie z wydawaniem decyzji. Włączenie do rzę­du zastępowanych czynności również decyzji wynika z dotychczasowych doświadczeń w wydzielonych obszarach aktywności administracji. Jednak włączanie decyzji ma swoje granice, wyznaczone przez kryterium potrzeby dokonywania zindywidualizowanej oceny. Tam, gdzie indywidualność sprawy jest stypizowana, nie występuje prawny obowiązek przeprowadzania szczegól­nych postępowań zmierzających do ukształtowania oceny organu, mającej znaczenie dla treści decyzji, oraz gdzie pozwala na to określona budowa normy prawnej stanowiącej podstawę działania administracji, tam czynność ludzka może być zastąpiona urządzeniem elektronicznym. Brak potrzeby zindywidu­alizowanej oceny wyznacza więc zewnętrzne ramy pola, w którym określone urządzenie może zastąpić czynność decyzyjną człowieka z administracji. Trze­ba jednak pamiętać, iż pole to jest w istocie niewielkie i że idzie tu nie o decyzję w sensie prawnym z wszystkimi ustalonymi normatywnie jej wymogami, a jedynie o pewien sposób eksponowania jakiejś informacji.

Zasięg wprowadzania postępu technicznego ograniczony jest przedmio­towym rozumieniem administracji, ale nie jest od niego węższy. Oznacza to, że istniejące i możliwe jego przejawy nie muszą służyć celom wyraźnie związanym z obywatelem czy grupami obywateli. Widać to wyraźnie zwłasz­cza w tych dziedzinach przedsięwzięć administracji, w których obywatel nie jest zindywidualizowanym i bezpośrednim adresatem jej działań. Można np. skomputeryzować przebieg wydawania decyzji lokalizacyjnych, których reali­zacja dopiero będzie mieć przeróżny wpływ również na prawną sytuację obywatela. A przy okazji warto pamiętać, że taki sposób dochodzenia do decyzji będzie się odbywać poza organem administracji państwowej jedynie w sensie względnym, bo przecież organ ten musi uprzednio wyznaczyć wartość poszczególnych parametrów branych pod uwagę przy lokalizacji. Tak więc ustalenie czy ważniejszy jest na przykład stan zanieczyszczenia środowiska

116

w obrębie przyszłej alokacji, czy interes biznesu będzie wynikiem ludzkiej (uprzedniej) oceny, a nie zrealizowanego przez komputer zadania.

Ograniczenia wprowadzania postępu technicznego do administracji mają wysoce zróżnicowany i wyraźnie niejednorodny charakter. Najważniejsze z nich wyrażają się w uwarunkowaniach koncepcyjnych, politycznych, meryto­rycznych, a także - przede wszystkim wobec obywatela - w uwarunkowaniach wynikających ze sposobu powstawania sytuacji prawnych.

Uwarunkowania koncepcyjne są złączone także z uwarunkowaniami

finansowo-materialnymi. Nie ma koncepcji postępu technicznego w administra­cji, której realizacja nic by nie kosztowała. Nie wydaje się pieniędzy i nie wyposaża administracji bez określonej koncepcji. Oczywiście, jedne koncep­cje są koncepcjami sensu stricte, mają charakter nowatorski i dotyczą rozwią­zań systemowych o wysokim stopniu złożoności i wysokim poziomie tech­nologicznym, inne zaś obrazują jedynie potrzebę odpowiedniego nasycenia administracji w takie systemy i urządzenia.

Ograniczenia polityczne nie są bez znaczenia, jeśli idzie o taki zasięg wyposażania administracji, który dotyczy sposobu wydawania decyzji. W ob­szarze tym bowiem następuje unieważnienie znaczenia określonej polityki działania prowadzonej wobec administracji czy w administracji, a także pozba­wienie znaczenia dla administracji określonych wypowiedzi organów partii politycznych.

Uwarunkowania merytoryczne obrazują możliwość i celowość wprowa­dzania określonych rozwiązań ze względu na dziedzinę i materię spraw oraz zadań administracji znajdujących się w zasięgu użycia tych rozwiązań. Trzeba przyznać, iż ten typ uwarunkowań bywa szczególnie skomplikowany i nierzad­ko nasycony aspektami społecznymi.

Uwarunkowania związane ze sposobem powstawania sytuacji prawnych wynikają z faktu pominięcia administracji w razie, gdy obowiązki czy upraw­nienia obywateli powstają z mocy samego prawa. Jeślibyśmy założyli więc możliwość znacznego poszerzenia pola takich bezpośrednio tworzonych sy­tuacji prawnych, oznaczałoby to zarazem kasowanie w tym zakresie prak­tycznego znaczenia postępu technicznego. Nierealność tej idei, wymagającej pierwszorzędnego rozeznania w prawie i ogromnej dyscypliny społecznej obywateli, nie neguje możliwości przesunięcia posiadanych przez admini­strację środków technicznych w obręb procesu kontroli uruchamianej wobec podmiotu uprawnień i obowiązków powstających z mocy prawa. Niemniej jednak trzeba pamiętać, iż państwo pamięta o takiej możliwości i że na przy­kład w podatkach intensywnie ją wprowadza jako obowiązek prawny (w ten sposób uciążliwość dokładnego obliczania podatku - poza pewnymi wyjąt­kami - spada na podatnika).

117

---