Clifford Geertz, ur. 23 sierpnia 1926 w San Francisco, zm. 30 października 2006 w Filadelfii.
Ukończył studia filozoficzne na Antioch College w Yellow Springs, antropologię zajął się stosunkowo późno, doktoryzując się na Uniwersytecie Harvarda i wiążąc karierę naukową z innymi prestiżowymi ośrodkami uniwersyteckimi (Chicago, Princeton); prowadził badania w Afryce Północnej (Maroko) i Azji Południowo- Wschodniej (Bali, Jawa); uważany za jednego z najważniejszych przedstawicieli myśli antropologicznej i humanistycznej 2. połowy XX w.; twórca antropologii interpretatywnej (symbolicznej), charakteryzującej się położeniem nacisku na osobę badacza, jego przeżyć i ich "nieprzezroczystości", postulującej skupienie na interpretacji kultury, raczej niż na doszukiwaniu się jej struktur, odrzucającej metody ilościowe na rzecz jakościowych.
Autor wstępu do polskiego wydania „Zastanego światła”, Zbigniew Pucek, podkreśla konsekwentne stanowisko Geertza jako rzecznika pluralistycznego postrzegania pola kultury i wskazuje na filozoficzne inspiracje teorią Ludwika Wittgensteina (głównie koncepcją „sposobów życia” jako kompleksu naturalnych i kulturowych przesłanek, które stanowią założenie każdego określonego rozumienia świata). Geertz zawęża horyzont teoretyczny antropologii do wiedzy lokalnej, kwestionuje uniwersalia i generalizacje. Analizę antropologiczną rozumie jako rekonstruowanie układu domniemanych znaczeń i umieszczanie ich w ramach zrozumiałej struktury; tym samym postuluje skupienie uwagi antropologa na semiotycznej funkcji kultury wytwarzanej w procesie życia zbiorowego, co umożliwia dostęp do świata pojęć, w którym żyją inni ludzie, a przez to- nawiązanie dialogu. Geertz zaadaptował metodę zagęszczonego opisu, według której opis antropologiczny musi uwzględniać nie tylko warstwę empiryczną, obserwacyjną, ale także sugerować strukturę znaczeń, w ramach której znaki są konstruowane, odbierane i interpretowane. Implikacją takiego sposobu tworzenia tekstu antropologicznego jest stanowisko kreacjonizmu, zakładające postrzeganie narracji jako zabiegu retorycznego, łączącego konstruowanie obrazu badanej rzeczywistości z określonymi intencjami perswazyjnymi.
Wybrane dzieła:
Interpretacje kultur (The Interpretation of Cultures, 1973, wyd. polskie, 2005)
Negara. Państwo-teatr na Bali w XIX wieku (Negara: The Theater State in Nineteenth Century Bali, 1980, wyd. polskie 2006.
Wiedza lokalna ( Local Knowledge, 1983, wyd. polskie 2005)
Dzieło i życie (Works and Lives,1988, wyd. polskie 2000)
Zastane światło (Available Light, 2000, wyd. polskie 2003)
Główne tezy zawarte w eseju „Anty- antyrelatywizm”
Tytułowy „anty- antyrelatywizm” jest postawą programowo niekonstruktywną, jego celem jest krytyka koncepcji antyrelatywistycznych, a nie apologia relatywizmu samego w sobie.
Geertz sprzeciwia się antyrelatywistycznym „mitom”, to jest:
błędnemu utożsamieniu antropologii jako dyscypliny naukowej z relatywizmem i definiowaniu jej poprzez relatywizm, podczas gdy, zdaniem Geertza to dane antropologiczne wpływają na kształt tej dyscypliny i wykluczają możliwość absolutnych sądów intelektualnych;
przekonaniu, że antropologia w konkretnej fazie swojego rozwoju została „zainfekowana” relatywizmem (Franza Boasa, Ruth Benedict, Mellville'a Herskovitsa), wobec którego istnieją w jej ramach teorie alternatywne, podczas gdy, zdaniem Geertza postawę „relatywistyczną” można przypisać takim „prekursorom” antropologii jak Montaigne, czy nawet Herodot;
błędnemu rozumieniu samego „relatywizmu” i „antyrelatywizmu” jako samowystarczalnych postaw ideologicznych, podczas gdy stanowią one reakcję na nowy sposób postrzegania rzeczywistości po uświadomieniu sobie zróżnicowania kulturowego, co było następstwem badań antropologicznych;
postrzeganiu sporu między relatywistami i antyrelatywistami jako alternatywy dwóch „ucieczek”- przed prowincjonalizmem z jednej i intelektualną indyferencją (wszystko równie ważne= wszystko równie nieważne) z drugiej strony, podczas gdy charakter debaty powinien dotyczyć celów i możliwości antropologii jako dyscypliny naukowej;
dwóm podstawowym alternatywom wobec relatywizmu, czyli:
neonaturalizmowi
neoracjonalizmowi.
Neonaturalizm, konsekwencja postępu genetyki i teorii ewolucji, jest tutaj rozumiany jako koncepcja natury ludzkiej stanowiącej uniwersalną „istotę” gatunku, czyli zespół wrodzonych cech biologicznych tożsamych dla wszystkich homo sapiens. Na jego gruncie przejawy kulturowej różnorodności rozpatrywane są w kategoriach zdrowia- choroby, normalności- nienormalności, funkcji- dysfunkcji, etc. Neonaturaliści piętnują zatem przede wszystkim relatywizm moralny.
Neoracjonalizm, konsekwencja rozwoju lingwistyki, informatyki i nauk kognitywnych, jest koncepcją umysłu ludzkiego, stanowiącego o „istocie” gatunku ludzkiego i tworzącego fundament wszelkich kultur. Na gruncie neoracjonalizmu przejawy różnorodności kulturowej rozpatrywane są w kategoriach wiedzy- opinii, faktu- złudzenia, prawdy- fałszu, etc. Neoracjonalizm krytykuje zatem przede wszystkim relatywizm pojęciowy.
Clifford Geertz sprzeciwia się wszelkim przedstawieniom interpretacji badań nad danym przedmiotem jako jego istoty, a nie tylko konstrukcji, modelu teoretycznego.