„Matka krowa” M. Harris

1. Notka biograficzna.

Marvin Harris żył w latach 1927 - 2001. Urodził się w Nowym Jorku niedługo przed wielkim kryzysem gospodarczym, więc jako dziecko zaznał biedy. Jako młody mężczyzna zaciągnął się do amerykańskiej armii i walczył pod koniec drugiej Wojny Światowej. Dzięki wsparciu finansowemu w ramach G.I Bill dostał się na Columbia University. Po ukończeniu studiów zaproponowano mu posadę asystenta profesora na tymże uniwersytecie. Jego pierwsze samodzielne badania terenowe odbyły się w Mozambiku w 1957 roku. Zmieniły one jego podejście teoretyczne do antropologii. Dużo podróżował badając między innymi Amerykę Łacińską, Brazylię i Indie. Harris prowadził wydział antropologii na Columbia University do roku 1981, kiedy to przeszedł na University of Florira. Tam też otrzymał tytuł profesora honorowego antropologii (the Anthropology Graduate Research Professor Emeritus). Został też przewodniczącym Głównego Oddziału Antropologii (General Anthropology Division) Amerykańskiego Stowarzyszenia Antropologicznego.

W swoich pracach czerpał inspiracje z Karola Marksa. Przejął od niego pojęcie bazy i nadbudowy a także dialektykę. Jego teoria została nazwana kulturowym materializmem. Harris wyjaśniał różnice między kulturami za pomocą czysto ekonomicznych czynników. Stał się popularny po opublikowaniu eseju „Matka krowa” w 1965 roku.

Główne prace: Krowy, świnie, wojny i czarownice, zagadki kultury (1975, wydanie polskie 1985), Cultural Anthropology (1985).

Wywiad z Marvinem Harrisem http://www.cultural-materialism.org/cultural-materialism/harris.asp

2. Referat.

Harris w swoim eseju „Matka krowa” przedstawia problem świętych krów. Hindusi czczą krowy. Nie tylko ich nie jedzą, ale pozwalają im na przykład swobodnie chodzić po ulicach, czy też prowadzą przytułki dla starych krów, nawet potrafią walczyć o prawa krów (pogrom 1917, manifestacja 1966). Zwykli ludzie a także eksperci i uczeni zazwyczaj przeciwstawiają logikę zachodnią logice hinduskiej, traktując tę ostatnią jako irracjonalną. Twierdzą, że utrzymywanie przy życiu „bezużytecznych” zwierząt obniża wydajność gospodarczą Indii. Krowy nie dają mleka, nie są też źródłem mięsa, ponadto rywalizują z człowiekiem o dostęp do pożywienia. Czy może być jakieś logiczne wytłumaczenia takiego stanu rzeczy? - pyta Harris. Tak, wystarczy spojrzeć na kulturę hinduską oczami Hindusa, a nie człowieka z zachodu. Krowa pełni bardzo wiele funkcji w Indiach.

FUNKCJE KROWY

Krowa amerykańska

Święta krowa

Krowa pełni istotne funkcje nie tylko z punktu widzenia jednostki, ale również jest częścią całego ekosystemu, pozwalającemu przeżyć społeczeństwu. Gdy krowa żyje zapewnia podstawę bytu swojemu właścicielowi, gdy umiera zapewnia pożywienie i zarobek kaście „niedotykalnych”. Ponadto, gdyby wybudować w Indiach fabryki i przestawić gospodarkę na model zachodni, to zwiększyłaby się migracja ze wsi do miast. W konsekwencji wzrosłaby stopa bezrobocia i bieda. Kolejnym ważnym elementem jest fakt, iż człowiek jedząc warzywa dostarcza do swojego ciała więcej kalorii niż jedząc mięso, gdyż wartość kaloryczna tego co zwierzę zjada jest wyższa niż wartość kaloryczna jego ciała.

Jak wygląda życie świętych krów w Indiach?

• Są wychudzone

• Jedzą to, czego człowiek nie może zjeść, np. różne odpadki

• Są wykorzystywane do maksimum

• Cielęta pozbawiane są swojej porcji mleka

• Zwierzęta są często chore

• Hindusi mają metody na zabijanie krów: przywiązują je do drzewa i skazują je na śmierć z głodu

• Czasem sprzedaje się zwierzęta do rzeźni na zachodzie

Kilka wniosków.

Kultura dla Harrisa jest formą adoptowania się człowieka do warunków środowiska, każdy element kultury jest funkcjonalny. Świadczyć o tym może fakt, iż stosunek krów do wołów na podobnym terenie rolniczym w Indiach i Pakistanie jest podobny.

Kult krowy jest motorem mobilizującym ludzkie działanie tak, by było ono jak najbardziej dostosowane do warunków życia danej społeczności. Bez krowy rolnik hinduski umarłby z głodu (np. zjadając krowę podczas suszy, nie miałby czym zaorać pola podczas pory deszczowej).

Kulturę można zrozumieć tylko patrząc na nią całościowo.

Podłożem każdej kultury jest dążenie do przetrwania.

Odrzucenie założenia o kulturowej ewolucji ogólnej.

To raczej Indie osiągają większą wydajność niż Stany Zjednoczone.

Zwierzęta pociągowe

Źródło materiału podłogowego

Produkcja mleka

Źródło skóry

Jako pożywienie

Źródło paliwa

Źródło nawozu

„Fabryka wołów”

Zarobek (sprzedaż łajna)

Produkcja mleka

Źródło mięsa

---