X. PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

Administracja cechuje się wielką aktywnością, która z jednej strony polega na kreowaniu pewnych norm prawnych, a z drugiej stronie polega na wykonywaniu prawa. Aktywność administracji w zakresie sposobów jej działania określa się mianem form działania administracji.

„Prawne” - określenie to ściśle wiąże się z zasadą legalności działania administracji. Wszystkie jej działania muszą mieć podstawę prawną, muszą pozostawać w zgodzie z obowiązującym prawem.

„Formy działania” - oznacza wszelką aktywność administracji, wszelkie czynności jakie podejmuje administracja.

Można zaprezentować różne podziały prawnych form działania administracji.

A. Jednostronne formy działania administracji

1. Akt normatywny

Jest to akt tworzony przez administrację na podstawie ustaw. To na przykład rozporządzenie.

Cechy aktu normatywnego:

1. Nie konsumuje się przez jednorazowe stosowanie - jeżeli adresat zastosuje się do przepisów określonych w rozporządzeniu, do innego adresata norma ta także będzie miała zastosowanie. Przykład: rozporządzenie określa szczególny tryb wydawania leków refundowanych. Jeżeli pewna apteka zastosuje te przepisy, to inna także będzie mogła je zastosować. Rozporządzenie ma charakter aktu powszechnie obowiązującego.

2. Ma charakter generalny (dotyczy bliżej nieokreślonego adresata, a także bliżej nieokreślonej liczby adresatów) - w takim akcie określa się jedynie ogólne cechy adresata, nie wskazując go przykładowo z imienia i nazwiska.

3. Ma charakter abstrakcyjny (normuje bliżej nieokreśloną sytuację, dotyczy nieokreślonych zdarzeń) - taki akt nie wskazuje konkretnej sytuacji, a jedynie zakreśla ogólne ramy.

Przykłady:

a) rozporządzenie Rady Ministrów

b) uchwała rady miasta

2. Akt administracyjny

Jest to bardzo ważna forma działania administracji, gdyż bezpośrednio ma zastosowanie wobec adresatów. Przykładem jest decyzja administracyjna. Przepisy z zakresu prawa administracyjnego wskazują, w jakich przypadkach można wydawać decyzję administracyjną.

Akt administracyjny ma charakter aktu jednostronnego i władczego jednocześnie. Organ administracji ma zatem możliwość jednostronnego kształtowania pozycji prawnej adresata.

Akt administracyjny jest czynnością prawną podejmowaną w celu ustanowienia (skonkretyzowania) norm zachowania się, której dokonanie wywołuje bezpośrednio albo obowiązki określonego prawem zachowania się względem administracji albo uzyskanie w akcie pewnych korzyści.

Inne określenia decyzji administracyjnej, to: koncesja, zezwolenie, pozwolenie.

Cechy aktu administracyjnego:

1. Konsumuje się przez jednorazowe zastosowanie - jeżeli pewien adresat „wykona” postanowienia decyzji, inny już nie może z niej skorzystać. Przykład - decyzja administracyjna wydana Janowi Kowalskiemu dotycząca pozwolenia na budowę domu na działce nr 14 w Warszawie. Inny adresat - np. Piotr Malinowski nie może skorzystać z takiej decyzji, gdyż nie jest Janem Kowalskim i nie ma we władaniu działki nr 14;

2. Ma charakter indywidualny - przykładowo w decyzji wskazuje się oznaczenie adresata, np. osobę fizyczną z imienia i nazwiska;

3. Ma charakter konkretny - dotyczy szczegółowej, wskazanej w decyzji sytuacji;

4. Jest to czynność władcza jednostronna;

5. Wiąże obie strony! - np. decyzja pozwalająca na posiadanie broni - adresat otrzymuje pewne uprawnienie, zaś organ zobowiązuje się do poszanowania tego uprawnienia.

Elementy essentialia negoti decyzji administracyjnej zostały określone w art. 107 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Przepisy wskazują, że organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu postępowania administracyjnego stanowią inaczej. Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji.

Przykładowe rodzaje aktów administracyjnych:

1. ze względu na obszar oddziaływania:

1. akty zewnętrzne - obowiązujące na zewnątrz administracji, np. pozwolenie na budowę, koncesja na prowadzenie określonej działalności gospodarczej,

2. akty wewnętrzne - wiążące struktury administracji - np. polecenia służbowe, nakazy, wytyczne;

2. według kryterium treści:

1. akty konstytutywne - to takie, które tworzą, zmieniają lub uchylają stosunki administracyjnoprawne. Wywołują skutki od chwili wydania - ex nunc (od teraz). Mają charakter twórczy. Przykład - pozwolenie na budowę domu.

2. akty deklaratoryjne - to takie, które potwierdzają jedynie skutki prawne, które wynikają bezpośrednio z ustaw. Wywołują skutki ex tunc (od wtedy, wstecz). Potwierdzają pewien stan, który zaistniał w przeszłości wraz z normami ustawowymi. Przykład - decyzja o przyznaniu świadczeń emerytalnych, stwierdzenie nieważności innego aktu.

3. według kryterium związania prawem:

1. akty związane - w sytuacjach, w których organ zobowiązany jest do wydania aktu, przy zaistnieniu pewnych, określonych przesłanek. Nie można wydać aktu, gdy te przesłanki nie występują.

2. akty swobodne - w sytuacji, gdy organ uzna za stosowne wydanie odpowiedniego aktu.

Tzw. „nieakty”

Nieakty to taka czynność organu, która ma charakter jedynie pozorny i brak jest podstaw do uznania jej za akt wadliwy.

Przykładem nieaktu jest wydanie decyzji administracyjnej przez woźnego (woźny nie jest organem administracji publicznej).

---