Marcin Sołtysik
nauczyciel wychowania fizycznego
w Gimnazjum w Kluczach
GIMNASTYKA WYRÓWNAWCZA W WADACH POSTAWY
Program usprawniania w przypadkach wad postawy powinien być oparty na dokładnej analizie mechanizmu wady postawy. Sprawdzamy zakres ruchów we wszystkich stawach kończyn i tułowia, oceniamy stopień elastyczności i siły mięśni oraz sprawność narządu oddechowego oraz krążenia. Badanie wstępne powinno wykazać, czy wada postawy ma charakter czynnościowy, pewne zmiany utrwalone, jak przykurcze mięśni i stawów, co wymaga gimnastyki leczniczej i wyrównawczej.
Do podstawowych ćwiczeń stosowanych w przypadkach wad postawy zaliczamy:
ćwiczenia oddechowe,
ćwiczenia mięśni grzbietu i pośladków,
ćwiczenia mięśni brzucha,
ćwiczenia korygujące ustawienia miednicy,
ćwiczenia antygrawitacyjne,
ćwiczenia poczucia dobrej postawy.
ĆWICZENIA ODDECHOWE
Prawidłowa czynność narządu oddechowego ma duży wpływ na kształtowanie się postawy. Upośledzona czynność oddychania może doprowadzić do nieprawidłowego rozwoju, a nawet deformacji klatki piersiowej. W przypadkach wady postawy przeważnie stwierdza się wąską klatkę piersiową, barki uniesione i wysunięte do przodu, plecy okrągłe. Ćwiczenia oddechowe mają na celu wzmocnienie siły mięśni oddechowych oraz zwiększenie ruchomości klatki piersiowej.
PRZYKŁAD:
Pacjent leży na plecach, kończyny górne splecione na karku, kończyny dolne zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, pacjent wykonuje głęboki wdech nosem z jednoczesnym rozszerzeniem klatki piersiowej i uniesieniem żeber, następnie pełny wydech ustami z zupełnym zniżeniem żeber.
Do zasadniczego ćwiczenia oddechowego można dołączyć ruchy kończynami górnymi.
Ćwiczenia oddechowe stopniowo przeprowadzamy w różnych pozycjach: leżącej, w siadzie, w pozycji stojącej oraz w formie gier.
ĆWICZENIA MIĘŚNI GRZBIETU I POŚLADKÓW
Bezpośredni wpływ na postawę mają: mięśnie grzbietu, brzucha i pośladków. W przypadkach wad postawy bardzo często osłabione są te mięśnie.
PRZYKŁAD:
Pacjent leży na brzuchu, ręce ułożone na pośladkach, wykonuje ruch: ściąganie łopatek i lekkie oderwanie tułowia od podłoża. Można stopniować trudność poprzez ćwiczenia z przyrządem (piłka lekarska, pałeczka w wyprostowanych kończynach górnych). Pacjent leży na brzuchu na ławeczce w poprzek, tułów poza przyrządem, ręce założone na karku, wyciągnięte wprzód albo w bok. Współćwiczący stabilizuje kończyny dolne. Ruch - ściąganie łopatek i umieszczenie tułowia do poziomu przyrządu ( bez hiperlordozy) . Działanie mięśni pośladkowych ma wpływ na ustawienie miednicy.
UWAGA : ! Przy leżeniu na brzuchu przy pogłębionej lordozie podkładamy złożony kocyk pomiędzy kolce biodrowe i kąty żeber.
ĆWICZENIA MIĘŚNI BRZUCHA
W przypadkach wad postawy przeważnie występuje osłabienie mm. brzucha co charakteryzuje się wystającym brzuchem przed klatką piersiową oraz stwierdza się zwiększoną lordozę w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Siłę mm. brzucha sprawdzamy zalecając choremu leżenie na plecach z rękami splecionymi i ułożonymi na boku. Unieść wyprostowane kończyny dolne do góry pod kątem do 45° i utrzymać na poziomie przez pewien czas. Gdy pacjent potrafi to wykonać, oceniamy siłę dolnej części mm. brzucha jako normalną, górną partię mm. brzucha sprawdzamy, czy pacjent w pozycji leżącej na plecach z rękoma splecionymi i założonymi na karku, nogi wyprostowane potrafi samodzielnie przejść do pozycji siedzącej.
ĆWICZENIA ANTYGRAWITACYJNE
Czynne prostowanie, wyciąganie kręgosłupa uzyskuje się przez ćwiczenia antygrawitacyjne.
PRZYKŁAD:
Woreczek z piaskiem 0,25 - 1 kg w zależności od wieku i ogólnej siły pacjenta.
Pacjent kładzie na głowie i chodzi powoli starając się wypchnąć ku górze.
ĆWICZENIA KORYGUJĄCE USTAWIENIE MIEDNICY
Zasadniczy wpływ na postawę ma ustawienie miednicy a zwłaszcza zachowanie się kąta przednio-tylnego uwarunkowanego przede wszystkim do sprawności mm. brzucha, grzbietu i pośladków.
PRZYKŁAD:
Pacjent leży na plecach, kończyny dolne lekko zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, stopy oparte na podłożu, kończyny spoczywają wzdłuż tułowia.
Pacjent poprawnie ustawia miednicę przez skurcz mięśni brzucha i mięśni pośladkowych oraz przez przyparcie tułowia do podłoża i przechodzi z powrotem do pozycji wyjściowej. Głównym celem tych ćwiczeń jest nauczenie pacjenta utrzymania miednicy w poprawnym ustawieniu przy wykonywaniu ruchów kończynami górnymi, a więc dobrej postawy przy szeregu ćwiczeniach.
ĆWICZENIA POCZUCIA DOBREJ POSTAWY
W usprawnianiu osób z wadą, podstawowe znaczenie ma zapoznanie pacjenta z jego wadą i uzyskanie jego ścisłej współpracy. Pacjentowi należy wytłumaczyć na czym polega jego wada postawy. W tym celu przeprowadza się przed lustrem wspólnie z pacjentem analizę jego postawy i wad. Następnie uczy się go, także przed lustrem czynnej korekcji postawy oraz utrzymania dobrej postawy przy siedzeniu, staniu i podczas chodu. Poza ćwiczeniami wyżej wymienionymi również należy prowadzić ćwiczenia pozostałych mięśni narządów ruchu. Dobra postawa zależy od właściwego działania całego układu mięśniowego. Ćwiczenia kształtujące mięśnie należy przeplatać ćwiczeniami oddechowymi oraz przerwami. W ramach gimnastyki wyrównawczej przy wadach postawy trzeba przeprowadzać ćwiczenia kończyn dolnych i stóp. Kształtowanie się stóp zależy od sposobu chodzenia i od ogólnej sprawności pacjenta. Chód powinien być lekki i elastyczny, bez napinania mięśni. Dlatego przy prowadzeniu ćwiczeń w przypadkach stóp płaskich wskazane są ćwiczenia ogólne usprawniające, kształtujące, dużo ćwiczeń rytmicznych z podskokami, biegami, przysiadami, jak i ćwiczenia rozluźniające.
2