Przeobrażenia ustroju społecznego a państwo.

1. Struktura społeczeństwa a organizacja państwa

We wczesnych fazach rozwoju społecznego powiązania członków społeczeństwa opierają się na więzi rodowej, na przywództwie jednostek cieszących się ze względu na wiek, sprawność, uzdolnienia czy pochodzenie z rodzin szczególnie wpływowych autorytetem wśród członków społeczności rodowej czy też plemiennej, opartej na wspólnych elementach kultury lub na przekonaniu o wspólnym pochodzeniu członków plemienia.

Nie występuje wyraźnie wyodrębniony w ramach społeczności żyjącej na danym obszarze aparat państwowy, system organów i instytucji pomocniczych!!!

Proces kształtowania się organizacji państwowej zależny jest od czynników wewnętrznych (osłabienie więzi rodowych, zróżnicowanie interesów różnych kategorii społecznych i grup w obrębie społeczności) jak i czynników zewnętrznych (zagrożenie najazdem czy chęć zdobywania łupów na sąsiadach, co wymaga bardziej sformalizowanego przywództwa).

Ustrój niewolniczy- dzięki podbojom wojennym łatwo zdobyć niewolników do uciążliwych prac. Przez to wykształcają się powoli struktury organizacji państwowej, które zapewniają utrzymanie posłuchu rzesz niewolników.

Jednak niewolnictwo nie było zbyt wydajne przy produkcji.

Z ustroju niewolniczego wykształcił się ustrój feudalny. (wiedzieć na czym polegał feudalizm).

Tego rodzaju ustrój społeczny, zresztą ulegający stopniowym przeobrażeniom, powodował przemiany organizacji państwowej od początkowo słabej władzy książęcej czy królewskiej, opartej na posłuszeństwie posłuszeństwie wierności lenników, aż do państwa absolutnego u schyłku epoki feudalnej.

Ustrój feudalny był nieprzydatny w obrocie handlowym, w innowacjach.

Kapitalizm w początkowych fazach jego rozwoju powodował rażący wyzysk proletariatu, a przy niestabilności układów ekonomicznych w tym okresie dochodziło do cyklicznych kryzysów ekonomicznych.

Zastąpiono państwo liberalne w państwo nie ingerujące w życie gospodarcze.

Napięcia społeczne jakie wiązały się zwłaszcza z wczesnymi fazami rozwojowymi kapitalizmu, a w późniejszym okresie kryzysy i wojny powodowały popularność koncepcji socjalistycznych. Powstały państwa socjalistyczne, a raczej w praktyce państwa oparte na kapitalizmie państwowym.

Karol Marks: koncepcja socjalizmu sprawdziła się w państwach słabo rozwiniętych i politycznie uzależnionych.

2. Organizacja państwowa a naród

Związki pomiędzy organizacją państwową a narodem są złożone, niejednoznaczne jest też samo pojęcie narodu.

Naród wg Stalina : Jest to wspólnota ludzi, która powstaje na gruncie wspólnoty języka, terytorium, życia ekonomicznego i układu psychicznego ujawniającego się we wspólnocie kultury.

Naród- grupa społeczna, której członkowie posiadają świadomość przynależności do jednego narodu, naród istnieje poprzez świadomość narodową jego członków.

Otwartość obecnych granic Europy może odzwierciedlić się z jednej strony w postawach kosmopolitycznych-uznawania się jako obywatela Europy lub świata. A z drugiej strony w rozwoju nacjonalistycznych postaw i przekonań, że swój naród jest najcenniejszy.

Istotnym czynnikiem w procesie formowania się narodu jest państwo.

Związek ten uwidocznił się w procesie powstawania narodu polskiego, oraz ujednoliciło wzorce kulturowe w świadomość narodową.

Państwo jest także obecnie istotnym czynnikiem narodowotwórczym. Państwo staje się następnie ważnym składnikiem świadomości narodowej i jeśli naród zostaje pozbawiony swego państwa odgrywa rolę czynnika państwowotwórczego.

3. Rewolucje społeczne a rewolucja polityczna

Przemiany organizacji państwowej zmierzające do dostosowania jej do potrzeb istniejących czy powstających powstających danym kraju układów społeczno-gospodarczych mogą mieć charakter ewolucyjny- gdy dokonywane są w drodze stopniowych przemian różnych elementów jej organizacji, ale mogą mieć też charakter przemian rewolucyjnych- gdy dochodzi do istotnych zmian podstawowych elementów tej organizacji, w szczególności gdy dochodzi do zasadniczych zmian elit władzy.

Rewolucja społeczna- przejście do zasadniczo odmiennych stosunków społeczno-gospodarczych, nie jest tożsama z rewolucją polityczną- tzn zmiany klasy decydującej o sposobie rządzenia organizacją państwową, co nie zawsze wiąże się ze zmianami przy użyciu siły zbrojnej.

4. Fzy rozwoju państwa kapitalistycznego

I faza

Gospodarka feudalna ustępowała przed rozwojem kapitalizmu wolnokonkurencyjnego, którego założenia odzwierciedla doktryna liberalizmu, jako ideologia mieszczaństwa walczącego z feudalizmem i monarchią absolutną.

W okresie liberalizmu wolność i własność traktowano jako prawa przyrodzone człowieka i pierwotne wobec prawa stanowionego. Wolną konkurencję oraz dążenie do zysku traktowano jako podstawowe przesłanki rozwoju społeczeństwa.

Na pierwszym planie stała wolność umów handlowych oraz wolność od państwa. Ingerencja państwa w gospodarkę miała tylko ograniczać się do dziedzin indywidualnego kapitalisty.

II faza

Okres kapitalizmu monopolistycznego można określić jako okres wzrostu etatyzmu w gospodarce, gdyż państwu wyznaczono aktywną rolę w rozwijaniu działalności gospodarczej i zapobieganiu kryzysom gospodarczym i społecznym,

Cechy kapitalizmu monopolistycznego : powstanie kapitału finansowego - połaczenie kapitału przemysłowego i bankowego, wzrost nierównomierności w rozwoju branż, regionów i krajów, ograniczenie przepływu kapitałów pomiędzy gałęziami gospodarki.

Do analizowanego okresu rozwoju kapitalizmu charakterystyczna jest polityka interwencjonizmu państwowego.

III faza

Ukształtowanie się kapitalizmu państwowo-monopolistycznego spowodowało wystąpienie nowej ideologii państwa, którą przyniosły różne wersje koncepcji „państwa dobrobytu”.

Koncepcja „państwa dobrobytu” wiąże się z poszukiwaniem innej drogi przeobrażeń ustroju kapitalistycznego niż perspektywa rewolucji socjalistycznej.

IV faza

W różnym zakresie i czasie, koncepcja „państwa dobrobytu” załamała się, a państwa kapitalistyczne weszły w fazę rozwoju- fazę neoliberalizmu.

Zaczęła zwiększać się konkurencyjność rynku kapitalistycznego. Wzrasta wymiana międzynarodowa.

Założenia dzisiejszej koncepcji państwa kapitalistycznego były widoczne w rządach M. Thatcher.

Negatywny staje się stosunek do bezpośredniej działalności gospodarczej państwa, które ponownie ma jedynie tworzyć należyte warunki dla gospodarowania podmiotów prywatnych.

Reprywatyzacja gospodarki- metoda ograniczenia wydatków z budżetu.

Restrukturyzacja gospodarki- likwidowanie przedsiębiorstw nierentownych.

5. Fazy rozwoju państwa socjalistycznego

Koncepcja J.W Stalina i I.W Lenina

Koncepcja Marksa- państwo socjalistyczne miało być formą zorganizowania społeczeństwa w okresie przejściowym, zjawiskiem krótkotrwałym

Najsilniejsza okazała się koncepcja państwa socjalistycznego jako państwa „dyktatury proletariatu” (panowania ekonomicznego, politycznego i ideologicznego) przedstawionego jako klasa najbardziej zainteresowana w obaleniu dotychczasowego ustroju i klasa najbardziej postępowa, zdolna do przywództwa w walce o zniesienie wyzysku kapitalistycznego.

Okres wstępny po wew. konfliktach w partii komunistycznej zakończył się w latach 20-stych skupieniem w ZSRR pełni władzy w rękach Stalina, któremu udało się stworzyć najbardziej konsekwentny system państwa totalitarnego ze wszystkich znanych.

Wg Stalina państwo stało się „transmisją partii komunistycznej do mas”, a organizacja państwowa została w pełni zdominowana przez struktury aparatu partyjnego, tworząc aparat wykonawczy.

Państwa postsocjalistyczne.

Ustrój polityczny tych organizacji państwowych oparty będzie na wzorach demokracji zachodnch, ale nie będzie to mogło polegać na ich prostym kopiowaniu.

Pytania: PRZEOBRAŻENIA USTROJU SPOŁECZNEGO A PAŃSTWO

1. W jaki sposób struktura społeczeństwa odzwierciedla się w organizacji państwowej?

2. Wskaż różnice pomiędzy grupą państwową i narodem?

3. Czym różni się rewolucja polityczna i rewolucja społeczna

4. Jakie znasz cechy fazy liberalizmu w rozwoju państwa kapitalistycznego?

5. Omów powiązania wzajemne pomiędzy kapitalizmem monopolistycznym i tzw. „państwem dobrobytu”?

6. Wymień wszystkie znane Ci cechy fazy neoliberalizmu w rozwoju państwa kapitalistycznego

7. W czym dopatrywałbyś się istoty „stalinizmu”?

8. Co oznacza stwierdzenie, że socjalizm jest nieformowalny?

9. Dlaczego państwo postsocjalistyczne ma charakter przejściowy?

10. Jaką dostrzegasz perspektywę przebrażeń państw postsocjalistycznych?

---