wtep, Prawo, wstep do prawoznawstwa

WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA

NORMA PRAWNA- reguła postępowania zalecona przez adresata z grożącymi karami za ich nieprzestrzeganie.

Stosunek normy do poszcz. jednostek jest b.różny np.(kilka przepisów może składać się z na część normy prawnej). Większość wypowiedzi tekstu jest prawem

PRZEPIS: reguła która określa obowiązek lub uprawnienia postępowania.

Podst. elementy, kategorie wyróżniające przepisy normatywne od nienormatywnych.

Przepis- reguła, która określa obowiązek lub uprawnienia postępowania.

-przepisy zwykłe;- p. wprowadzające;- p. uchylające dotychczasowe przepisy;- p. mówiące kiedy ustawa lub inny akt normatywny wchodzi w życie (zwykle 14 dni- wakacjo legis);

-p. przejściowe i końcowe (mają za zadanie wyrażenia stosunku ustawodawcy do rzeczy którą ustawodawca formułuje).

Przepisy prawne traktujemy jako wypowiedzi ustawodawcy.

Normy prawne trakt. jako konstrukcję powstałą w procesie formowania budowy normy prawnej.

Norma składa się z ( koncepcja 2- członowa):hipotezy i dyspozycji.

Wyróżnia się : normy sankcjonowane i sankcjonujące.

Koncepcja 3- członowa: hipoteza; dyspozycja; sankcja

Na gruncie różnych doktryn prawnych, autorzy stawiali sobie pytania o funkcje prawa i części składowych normy prawnej, stąd różnice w poglądach normy prawnej.

Formuły normy prawnej powstałe na gruncie różnych koncepcji:

3- członowa koncepcja: H→D albo S

2- członowa koncepcja:

Norma sankcjonowana (hipoteza która pociąga za sobą dyspozycje)•(norma sankcjonująca) : [H→D]•[h→d]
: [H→D] ║ [h→d] (norma sankcjonująca)

Hipoteza- warunki, które muszą być wyrażane przez ustawodawcę, aby można było mówić o dyspozycji (podmiotach).

Sankcja- osobna norma prawna, norma sankcjonująca ma ujemne skutki.

Podział na przepisy

IUS COGENS - bezwzględnie obowiązujące; obowiązują bez wzgl. na odmienną wolę stron np. przepisy o ważności testamentu
IUS DISPOSITIVUM - względnie obowiązujące; obowiązują wówczas, gdy strony nie postanowiły inaczej np. przepisy o dziedziczeniu ustawowym.

Podział na: 1.przepisy odsyłające; 2 przepisy blankietowe.

1.- same nie normują jakiegoś postępowania, a tylko odsyłają do innych przepisów, nie zawierają dyspozycji- nie maja charakteru normatywnego.

2.-upoważniają pewne organa do tworzenia przepisów norm, zawierają dyspozycje 9mówią że szczegółowe przepisy poleca się innym organom- mają charakter normatywny.

Podział na: 1.p. ogólne; 2.p. jednostkowe.

1.-sformułowane w aktach normatywnych przez ustawodawcę; są to przepisy gł. ogólne.

2.-zawarte w wyrokach sądowych, formułuje sędzia wydając wyrok- formułuje normę IN CONCRETO.

Przepisy wyróżnione ze wzgl. na rodzaj sankcji:- sankcja nieważności;- kara;- sankcja nieważności lub kara;- przepis bez sankcji czy kary.

Przepisy więcej niż doskonałe LEGES PLUS QUAM PERFECTAE, ich naruszenie powoduje ukaranie podmiotów naruszających i czynności, np. zawarcie dwu prawnego małżeństwa (bigamia)- przepisy te powodują nieważność 2 małżeństwa i karę

(sankcja + kara)

Przepisy doskonałe LEGES PERFECTAE, nie przewidują kary, ale przewidują nieważność czynności prawnej, np. nieważność testamentu, czy nieważność czynności małoletniego (sankcja nieważności), art.14§1
P. mniej niż doskonałe LEGES MINUS QUAM PERFECTAE, przewidują karę a nie przewidują nieważności czynności prawnej np.(zapłacimy karę za brak biletu, lecz nikt nas z pociągu nie wyrzuci)
P. niedoskonałe LEGES IMPERFECTAE, nie pociągają za sobą ani kary ani nieważności czynności prawnych np.- ustawa z dn.7.04.1940r"o likwidacji analfabetyzmu w Polsce"- nie określa ona żadnych ujemnych skutków, -wszelkie normy programowe które określają cel długotrwały art.65,74,75. ;Art.65p.5-przepis programowy (nie ma on sankcji);

art.55 Konstytucji marcowej 1921r." za czynności urzędowe Prezydenta RP nie odpowiada...; art.1 Konstytucji Kwietniowej 1935r.

STOSUNEK PRAWNY I JEGO ELEMENTY

Działania prawne: czynności prawne (zmierzające do wywołania skutków prawnych np. zawarcie umowy- są objęte wolą stron: inne czyny(rodzą skutki prawne, ale nie są zależne od woli człowieka, nie są objęte jego pierwotną wolą. Inne czyny to wszelkie czyny, które można podzielić na 1-dozwolone i 2-niedozwolone(zakazane).

1- skutek ich nie jest objęty wolą, są także niezamierzone,art.180-194, np. znalezienie rzeczy (nie jest to czyn zakazany, ale nie jest objęty wolą; atr.83"kto znalazł rzecz zgubioną,

powinien natychmiast zawiadomić osobę, która rzecz zgubiła, jeżeli nie zna tej osoby powinien znaleźć odpowiedni organ państwowy)

2-naruszenie przepisów drogowych, czyn ten nie był objęty jago wolą, ale rodzi on skutki prawne.

Czynności prawne zmierzające do wywołania skutku prawnego dzielą się na 3 kategorie:

czynności prawne SENSU STRICTO
Orzeczenia sądowe: a).konstytutywne[stworzony zostaje nowy stan rzeczy]

b). dektoratoryjne[stwierdzają istniejący stan rzeczy]

3. Akty administr.: a).dektoratoryjne[np. zaświadczenie przedstawia stan faktyczny]

b).konstytutywne[podmioty postawione są w nowej sytuacji, uzyskują prawa?]

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO

Podmiot stosunku prawnego
Treść stosunku prawnego (uprawnienia i obowiązki)
Przedmiot stosunku prawnego

Ad.1-Podmiot stosunku prawnego

Podmiotowość prawa- zdolność prawna ogólna. Zdolność do czynności prawnych (osób fiz. i prawnych). Zdolność prawna ogólna- możność posiadania praw i obowiązków przez osoby fiz. i prawne. Jest ona zagwarantowana obowiązującym prawem potywnym.Atr.8§1"Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną"

Zdolność do czynności prawnych-możność realizacji praw i obowiązków własnym działaniem lub we własnym imieniu, mówiąc o własnym działaniu obejmujemy w pewnym sensie kategorie czynów.

Podział podmiotów osób fizycznych z punktu widzenia zdolności do czynności prawnych:

-do13lat: nie mają zdolności czynności pr.;13-18lat:ograniczona zdolność; 21lat mąż i 18lat żona-pełna zdolność.

-nałogowy pijak, narkoman-ubezwłasnowolniona, pozbawienie czynności prawnych, os.chora psych.- całkowicie lub częściowo ubezwł.

Ogólna zdolność prawna jak i podmiotowość prawna są kategoriami normatywnymi (określone w prawie). Od zdolności prawnej ogólnej należy odróżnić pojęcie prawa podmiotowego ludzi (są niesłusznie utożsamiane z podmiotem, prawem pozytywnym ustanowionym przez ustawodawcę).

Do praw podmiotowych jednostki należą:- prawo do życia i zachowania zdrowia;- prawo do wolności; -prawo do równości; -prawo do własności prywatnej;- prawo do sprawiedliwości.

Prawo pozytywne jeśli chce mieć status ustawowy (prawa) sprawiedliwego, nie może być sprzeczne z prawami naturalnymi.

Os.fiz. i os.prawne na gruncie prawa pozytywnego, są to też konstrukcje prawne.

Formuła przyjęta przez prawo, że- "człowiek od urodzenia do śmierci ma zdolność prawną" nie jest do końca prawdziwa (jest to konstrukcja teoretyczna i prawna).

(ogólna zdolność czynności pr.). Podmiotowość osób fiz. bywa ograniczona w krajach stosujących politykę rasową. Pojęcie osoby fiz. nie odpowiada pojęciu człowieka w znaczeniu psychobiologicznym. NASCIRUTUS- ten który ma się narodzić, a jeszcze się nie narodził.

/Pojęcie osoby fiz. jest konstr.prawną - DOWODY/ w przepisach o uznaniu za zmarłego, art.29§1-2 K.c.

Osoba fizyczna- nie jest to cecha jaką czł. posiada z natury (z samego faktu urodzenia), za tym pojęciem kryją się inne podmioty. Osoba prawna- kryje za osoba pewna konstrukcję; konstrukcja normatywna, prawna; związki osób fiz., których majątek traktowano jako oddzielny od majątku osób fiz.

Jeśli jest spółka złożona z osób fiz. to majątek spółki traktuje się oddzielnie od majątku osobistego. Mają oni podwójną osobowość-osobowość fizyczną (są matkami, mają rodzinę, własny majątek), oraz osobowość prawną (mogą reprezentować inny majątek- majątek spółki)

Jak powstaje osoba prawna?- rejestracja os. prawnej w rejestrze, od momentu zarejestrowania staje się osoba prawną.

Istnieją 3 podst. kategorie osób prawnych:

Korporacje (ludzie zrzeszeni dla pewnych celów- na pierwszym miejscu ludzie)
Zakłady (fundacje np. Nobla; gł. elementem w fundacji jest majątek)
Spółdzielnie, spółki (np. handlowe, kapitałowe; ludzie i majątek)

Art.33 K.c.-os.pr. są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną

Destynariusz- korzystający z majątku

Osobami prawnymi są także:- przedsiębiorstwa państwowe,- spółdzielnie,- spółki różnego rodzaju[akcyjne, z o.o.,itd.],-fundacje,- stowarzyszenia,- związki zawodowe,- uczelnie wyższe,- uznane przez państwo zw. religijne,- zarejestrowane partie polityczne.

W skład os. pr. wchodzą os. fiz. ale także działalność i skutki tej działalności. Działalność tę przypisuje się osobie prawnej (a nie osobom fiz.). Gdy os. pr. uzyskuje podmiotowość (zarejestruje się) ale nie przejawia swojej działalności- os. pr. na papierze.

Sposoby powstawania i likwidacji osób prawnych:

Tryb elekcyjny; 2. Tryb koncesyjny; 3.Tryb rejestracyjny (normatywny).

1.-podstawą jest akt normatywny powołujący do życia osobę prawną. Może on też być podstawą likwidacji os. prawnej.

2.-os. prawna powstaje z inicjatywy osób fiz. lub prawnych, po uzyskaniu zezwolenia (koncesji)- udziela go organ państwa do tego upoważniony.

3.-tryb normatywny (także rejestracyjny) podstawą jest ustawa, która określa warunki które musza być spełnione aby mogła powstać osoba prawna.

TREŚĆ STOSUNKU PRAWNEGO

1). Uprawnienie; 2). Obowiązek

Na czym polega postępowanie nakazane lub zakazane (objęte ogólną formą obowiązku) oraz postępowanie uprawnienia?

2-Obowiązek zawiera pewne niealternatywne wyróżnione zachowania, zachowanie to nie podlega sankcji.

1-Pojęcie uprawnienia- postępowanie, które jest objęte kategorią uprawnienia to postępowanie alternatywne wyróżnione i dopuszczalne.

Inne postępowanie niż uprawnione nie pociąga za sobą sankcji prawnej. Żadne z alternatywnie wyróżnionych postępowań nie pociąga za sobą sankcji.

Autosankcja- nieskorzystanie z darowizny

Niedopełnienie lub przekroczenie obowiązku pociąga za sobą sankcje:

s. nieważności; 2.s.egzekucyjna; 3.s.represyjna .

3- związana z większością przepisów prawa karnego i cywilnego (od aresztu po dożywocie) sankcje represyjne. Mają one podwójny charakter: ukaranie sprawcy i oddziałują na społecz.

2- próba odebrania czegoś co się utraciło lub tego co się należy, np. dłużnik nie chce spłacić długu, oddaje sprawę do sądu, sąd powołuje Egzekutora. Różni się od s. represyjnej, w pewnej mierze jest możliwy powrót do poprzedniego stanu. S. represyjna jest wyrazem zemsty- nie ma powrotu do stanu pierwotnego.

1- charakterystyczna dla przepisów prawa cywilnego. Jest nieważna- czynność prawna nie rodzi skutków prawnych, co oznacza, że przyjmuje się czynność prawna za fikcję, za niebyłą.

Przedmiot stosunku prawnego:

1.-rzeczy;2.-zachowania;3.-dobra niematerialne (prawa);4.-energia

Różne rodzaje stos. prawnych:

-prawo własności;-p.służebności;-p.zastawu;-p.najmu

Zachowanie-gł.kryterium stosunku prawnego jeśli przyjmiemy za przedmiot stosunku p. zachowanie, to inny jest przedmiot stos. pr. w każdym przypadku.

Stos.prawne są różne, gdyż różne są zachowania podmiotów.

1-W k.c. def. rzeczy- przedmioty materialne

2-Zachowanie się- działania, postępowania ludzi objęte pojęciem obowiązku lub uprawnienia.

3-Dobra niematerialne- to, co nie jest rzeczą czyli prawo.

4- Energia-nie jest żadnym z powyższych

Działanie czł., postępowanie czł.-objęte obowiązkiem lub uprawnieniem, np. dawanie lekcji przez nauczyciela- dwa podmioty, obowiązki, uprawniania wzajemne (trudno jest powiedzieć co jest przedmiotem stosunku prawnego)

/kupno samochodu- samochód jest przedmiotem stos. pr./

Wg prof. Lordego w każdym przypadku przedmiotem stos. prawnego jest zachowanie.

Pr.służebności,p. zastawu i p. najmu- stos. te nie różniłyby się od siebie gdyby za kryterium przedmiotu st. pr. uznać rzecz[w każdym z tych praw występują rzeczy]

Własność jest stosunkiem dot. rzeczy i praw-art.140k.c.

Użytkowanie, art.252-rzecz można obciążyć prawem do jej użytkowania i pobierania z niej pożytków. Przedmiotem użytkowania jest rzecz i tylko własność użytkowania różni się, że inne są działania objęte uprawnieniem i obow. , inne są obowiązki użytkownika i użytkodawcy oraz inne są uprawnienia.

Prawo przedmiotowe ;2- Prawo podmiotowe

uważa się że jest to prawo obiektywne, ma charakter generalny i abstrakcyjny , jest podstawą do wydawania decyzji adm., jest wydawane przez ustawodawcę , daje i określa ono szczegółowe uprawnienia i obowiązki. Uprawnienia- niektórzy utożsamiają je z prawem podmiotowym uprawnienia wynikające z pr. przedmiotowego utożsamiają się z prawem podmiotowym i nazywają je subiektywnym. Jest to błąd, gdyż pr. podmiotowe łączą się z osobą czł. i jego prawami, są one dane z natury rzeczy.

2.Prawa podmiotowe to pierwotne w stosunku do prawa przedmiotowego, są to prawa naturalne, wyznaczają one treść prawa przedmiotowego, temporolnego, zmiennego[czasowego].

Wykładnia prawa-interpretacja prawa,[interpretacja tekstów prawnych lub biblijnych].

Wykładnia-to ustalenie na drodze różnych metod określonego znaczenia treści przepisów prawnych lub rezultat takiego ustalenia.

Powody dokonywania wykładni prawa i zakres wykładni prawa:

-niejasne przepisy i pojęcia, wieloznaczne pojęcia to gł. powód, że teksty powinno się poddawać wykładni. Def. legalne (w tekście), obowiązek stos. tych definicji oznacza, że przepisy są niejasne.

Gł. powodem poddawania tekstów pr. wykładni jest to, iż język etniczny, w którym tekst jest napisany stale ewoluuje, zmienia się, nie jest językiem stałym(gdyż jest jego naturalne prawo do zmian). Zmienia się jego strona syntetyczna i semantyczna. Zmienia się też sytuacja empiryczna, stanowiąca przedmiot regulacji, zmieniają się stosunki społeczne będące przedmiotem regulacji.

zmiany języka etnicznego
zmienia się sytuacja empiryczna, będąca przedmiotem regulacji (zmienia się szybciej niż język) Stosunki empiryczne- stosunki społeczne będące przedmiotem regulacji.

T- czas; N- norma; J- język; E- sytuacja empiryczna.

Wykładnia prawa wzbogaca tekst prawny poprzez przypisanie 1 mowie wielu znaczeń.

Ten sam stan rzeczy musi się mieścić w granicach ducha prawa i litery prawa.

"Wykładnia jest niepotrzebna w przypadku jasności przepisów".

Podział wykładni. [Kryteria podziału]

Ze wzgl. na osobę interpretatora i moc wiążącą wykładni
Ze wzgl. na sposoby dokonywania wykładni
Ze wzgl. na wyniki osiągnięte w procesie wykładni (ze wzgl. na rezultat wykładni)
Ze wzgl. na materiały, którymi posługujemy się w procesie wykładni

Ad.1-ze wzgl. na interpretatora i moc wiążącą wykładni:

Rodzaje wykładni w tej sferze:- w.autentyczna;- w.legalna;- w.sądowa;- w.doktrynalna .

W związku z powyższym wyst. rozróżnienie ze wzgl. na podmiot wykładni i na moc wiążącą (czy jest ona bezwzględnie wiążąca, czy nie).

w. autentyczna- zakłada się, że wykładni autentycznej dokonuje organ, który wydał interpretowaną normę.

Ten rodzaj wykładni posiada bezwzględną moc wiążącą, wykładnia ta obowiązuje na równi z przepisami prawa.

w. legalna- wykładnia, której dokonuje organ, który nie wydał interpretowanej normy (ktoś inny dokonuje interpretacji, ktoś inny tworzy normę)-ma moc bezwzględnie obowiązującą. np. Trybunał Konstytucyjny mógł dokonywać wiążącej wykładni prawa przez jakiś czas w konstytucji kwietniowej z 1977r.

w. sądowa-dokonywana przez sądy do których strony się odwołują i przez sąd najwyższy. Wykładnia ta dot. konkretnej sprawy i wtedy jest bezwzględnie obowiązująca. W zwykłych warunkach jest względnie obowiązująca.

Bezwzględnie wiążącą jest wykładnia sądu wyższej instancji w stos. do sądu niższe instancji. (dotyczy to wszystkich wyższych instancji sądów), ale tylko w konkretnej sprawie.

w. doktrynalna- pochodzi od słowa doktryna. Doktryna to rodzaj teorii, doktrynalny tzn. teoretyczny, doktrynalnie rozstrzyga się różne wyniki teoretyczne, w przeciwieństwie do praktyki. Przedmioty dogmatyczne-mówią jakie jest prawo i jakie powinno być nasze zachowanie, aby było z nim zgodne. Dokonywana jest ona (w. Doktrynalna) przez uczonych i teoretyków, przez dogmatyków także gdyż nikt im nie może zabronić, chociaż wyobraża on to sobie zupełnie inaczej. Cecha w. Doktrynalnej- ma charakter ogólny, wykonywana bez odniesienia do jakiegoś kazusu.

Ad.2-Podział wykładni ze wzgl. na sposoby jej dokonywania:

a). w.językowa (gramatyczna) b).w. systemowa; c).w. funkcjonalna

a)-w. Językowa: wyróżniona w oparciu o metody językowe (charakterystyczne dla semantyki, syntetyki, jest ona b. istotna ponieważ materia, przedmiot rozważany jest językiem prawnym- język ten jest inny od języka prawniczego, którym posługują się prawnicy, sędziowie)

/Najważniejsze dyrektywy w.językowej/:- stos. się do znaczę pojęć, które sam ustawodawca ustala w postaci definicji legalnych (oznacza to stosowanie się do przepisów prawnych, oraz że mamy do czynienia z domniemaniem j. prawnego, domniemujemy, że j. prawny ma postać def. legalnych, domniemanie znaczenia języka potocznego w taki sensie, że bez dostatecznych powodów nie można przypisać zwrotom prawnym szczególnego znaczenia, a jeśli się je przypisze, to należy się do niego w sposób b. konsekwentny stosować w ramach jednego aktu normatywnego.

-identycznym sformułowaniom nie można nadawać różnego znaczenia (może to dotyczyć aktów ustawodawczych jednego podmiotu lub wielu)

-przy ustalaniu znaczenia normy nie można opuścić jej jakiejkolwiek części, nie można omijać żadnej części aktu normatywnego przy wykładni jego części.

b) Wykładnia systemowa zmierza do eliminacji sprzeczności w systemie prawa. Zmierza do eliminacji "luk" w systemie prawa. Musi być tak dokonywana, aby jej wynik nie był sprzeczny z (art.8 k.c.) przepisami prawa z zasadami współżycia społecznego.

Wykładnia systemowa- nazwa pochodzi od miejsca normy w systemie, które jest oznaczone różnymi współrzędnymi (norma może być pionowa, z konstytucji, z ustawy, z jakiego działu prawa, czy norma znajduje się w cz. ogólnej czy szczegółowej- miejsce normy w systemie prawa. Miejsce hierarchicznie w sferze pionu i poziomu. W ramach w systemowej wynik może być sprzeczny z systematyką prawa,(np. może chodzić o popełnienie przestępstwa tego samego rodzaju a tym samym dziale prawa (recydywy)- przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu- "Kodeksie karny".

Sprzeczne normy w ramach systemu prawa, system prawa jest sam w sobie sprzeczny- taki pogląd jest nieprawdziwy. Jeżeli przez system rozumiemy pewien uporządkowany system norm, to nie możemy powiedzieć że cały system jest sprzeczny.

Podział wykładni ze wzgl. na wyniki-(trzy rodzaje):

wykładnia dosłowna, literalna: "interpretacio declarativa"
wykładnia rozszerzająca:" interpretacio extensiva"
wykładnia zwężająca:" interpretaciob restrictiva"

Podstawą jest wykładnia językowa. Porównuje się wyniki wykładni logicznej, systemowej, teleologicznej- gdy te wyniki się pokrywają z wykładnią językową to wykładnia literalna.

Gdy powodują rozszerzenie zakresu wykładni to 2, gdy zwężają zakres uzyskany przez

w. językową to 3 (zwężająca).

W.W.J.[wyniki wykładni językowej]=WW.(L,S,C)[wyniki wykładni logicznej, systemowej, celowościowej(teleologicznej)]←wyniki wykładni literalnej.

W.W.(L,S,C)>W.W.J. ← wyniki wykładni rozszerzającej.

W.W.(L,S,C)<W.W.J. ← wyniki wykładni zwężającej.

[Celowościowa=telologiczna].

Podział wykładni ze wzgl. na materiały:

wykładnia historyczna-mat. dot. historii danego przepisu, związanych z jego genezą (protokoły z posiedzeń komisji)
wykładnia porównawcza-korzystamy z podobnych przepisów z zewnątrz, z poza kraju
wykładnia hist.-porównawcza- korzystamy z przepisów uchylonych o podobnej treści

Pojęcie wykładni (proces zmierzający do ustalenia znaczenia istoty prawa, interpretacja prawa) a pojęcie teorii wykładni prawa.

Wykładnia prawa- proces rozumowy, zachodzący w umyśle.

Teoria wykładni- doktryna mówiąca jaka wykładnia jest, jaka być powinna.

Różnice: przedmiotem wykładni jest przepis; przedmiotem teorii jest sama wykładnia.

Teoria języka- jakim jest i jakim być powinien przedmiotem języka.

Luki w prawie-luka to sformułowany zarzut pod adresem ustawodawcy. Wg PWN: "luka w prawie to brak przepisów prawnych normujących określoną sytuację, potrzebnych dla rozstrzygnięcia danego zagadnienia prawnego". W zależności od rodzaju zarzutu możemy luki podzielić:1).luki aksjologiczne- (ocenne) robimy zarzut pod adresem ustawodawcy, że on czegoś nie uregulował, co powinno być uregulowane. W ramach luki aksjologicznej:

-luki contra lege- uregulował ale nieprawidłowa.

2).luki techniczne- łącznie z lukami swoistymi, nie ma przepisu i nie ma zapowiedzi ustawodawcy o wydaniu odpowiedniego przepisu. Luki te nie dadzą się wypełnić, gdyż ustawodawca zastrzegł się że wyda taki przepis, ale do tej pory go nie wydał.

Stosujemy tu 1|.zasady wykładni (językowej, systemowa, logiczna...). 2|reguły kolizyjne; 3|reguły takie jak analogie.

Wykładnia celowościowa, teleologiczna- posługuje się ona szczególnego rodzaju dyrektywami. Główna dyrektywa mówi, że należy tak interpretować przepisy, aby osiągnąć cel ustanowiony przez ustawodawcę i jakie cele ma ten przepis realizować.

Przed interpretatorem problem ustalenia celu, który przyświecał aktualnemu ustawodawcy (który nadaje moc obowiązującą normom i daje im określony cel), oraz funkcji jaką ma spełnić przepis ( w dużej mierze jest to konstrukcja interpretatora, który musi podbudować swoją konstrukcję materiałem pochodzącym od samego ustawodawcy). Interpretator powinien badać wypowiedzi ustawodawcy zawarte w preambułach i wstępach do ustaw (nie mają charakteru obowiązującej normy). Może szukać celu w wypowiedziach praktyków, którzy charakteryzują wydany przepis. Źródłem materiałów do określenia celów ustawodawcy są protokoły z posiedzeń komisji parlamentarnych, kolejnym źródłem oceny społeczności i społeczeństwa dla danej sprawy (np. badania opinii publicznej), oraz własne poglądy interpretatora.

-wypowiedzi ustawodawcy zawarte w preambułach i ustępach

-wypowiedzi polityków

-protokoły z posiedzeń komisji parlamentarnych

-oceny społeczności , społeczeństwa

-własne poglądy interpretatora