A

Akwedukt - Wodociągi

Amfiteatr flawijski - największy Rzymski teatr

Arystoteles - filozof , uczeń Platona , wielki mistrz filozofii europejskiej i arabskiego średniowiecza

B

Biskup - Sprawujący nadzór nad kościołem

Bitwa pod Platejami - 479 p. n. e. - pomiędzy Grekami(70 tyś osób) a Persami(co najmniej 2x Grecy) , największa bitwa tych czasów , wygrana Greków zmniejszyła prawdopodobieństwo panowania Persów na tym terenie

Bitwa pod Maratonem - 490 p. n. e. - działania armii perskiej podjęte w celu opanowania wysp i Grecji kontynentalnej , prawdziwa odbyła się kiedy naprzeciw wyszły wojska Ateńskie (około 10tyś.) , zakończyła się zwycięstwem wojsk Ateńskich

Bitwa - Salamina - 480 p. n. e. - Bitwa pomiędzy flotą Ateńska a Perską , grecy wciągnęli przeciwników w pułapkę dzięki czemu łatwo wygrali bitwę

Bitwa -Termopile - 480 p. n. e. - Hellenowie próbowali zablokować dojście Persom do Grecji środkowej przez wąwóz Termopilski, dowódcą Hellenów był Leonidas , bitwa zakończyła się przegraną Hellenów

Bizancjum - Stare greckie miasto do którego Konstantyn przeniósł cesarska siedzibę

C

Circus maximus - największy cyrk , odbywały się tam wyścigi zaprzęgów konnych

Cycero - mistrz w sztuce wojennej

D

Demagodzy - „zawodowi politycy” nie pełniący żadnych funkcji , wpływający w sposób decydujący na postanowienia zgromadzenia

Dyktator - Człowiek wybierany w republikańskim Rzymie w czasie zagrożenia , sam sprawował władzę nad całym państwem , wybierany na czas nie dłuższy niż 6 miesięcy

E

Eforzy - pięciu urzędników w Sparcie wybieranych na rok , faktycznie sprawowanie władzy znajdowało się w ich rękach

Ekspansja - rozszerzenie terytorium danego państwa

F

Forum - miejsce wymiany i życia politycznego , zbudowano tam pierwsze świątynie i wał obronny

G

Geruzja - rada w Sparcie , składała się z 28 członków liczących co najmniej 60 lat , wybieranych dożywotnio przez zgromadzenie

H

Hannibal - Przywódca Kartagińczyków w II wojnie punickiej

Heloci - zależni chłopi w Sparcie

Homer - autor „Iliady” i „Odysei” , oba utwory stoją u początków greckiego piśmiennictwa

Horacy - wybitny pisarz z okresu panowania Oktawiana , jego dzieła przetrwały do dziś

I

Imperator - Zwycięski wódz któremu przyznano triumf

Imperium - Nowe terytorium Rzymu po wielkich Podbojach

J

Juliusz Cezar - Pierwszy dyktator dożywotni , wygrał bitwę z Pompejuszem , miał za sobą oddaną armię , także poparcie ludu , nie popierał go senat dlatego został zabity 15marca w dniu Idów marcowych w IV w. p. n. e.

K

Kartagina - miasto założone przez Fenicjan w IX w. p. n e. , była największym przeciwnikiem Rzymu

Klienci - ludzie świadczący usługi arystokracji (głównie na zgromadzeniach zgodnie z ich zaleceniom) w zamian za opiekę prawną i materialną

Komedia Republiki - Oktawian wprowadził taki ustrój że ,z pozoru Rzym wyglądał jak Republika a w zasadzie to Oktawian pełnił władzę . Była to bardzo udana forma rządu

Konsul - Wraz z II konsulem pełnił najwyższą władzę w republikańskim Rzymie , był wybierany na rok , rządził w czasie wojny

Konstantyn - Cesarz Rzymu , który uznał chrześcijaństwo za podstawową religię

Konstantynopol - Bizancjum po przeniesieniu się Konstantyna

Kult władców - uważanie Cesarzy za ludzi z cząstką boskiej siły , którzy po śmierci znajdą się w niebie wraz z innymi Bogami

L

Legion - Mała samodzielna armia (licząca 4,5 tyś żołnierzy)

Ludzie Nowi - Ludzie z poza kręgu bogatych rodzin mieszkających na stałe w Rzymie

M

Manipuł - jednostka żołnierzy ciężko zbrojnych

Marek Antoniusz - bliski współpracownik Cezara , po jego śmierci ubiegał się o objęcie władzy . Popełnił samobójstwo po klęsce w Akcjum w 31 r. p. n. e. Z Oktawianem

O

Oktawian August - syn Cezara objął po nim władzę i rządził 44lata , wprowadził komedie republiki oraz pryncypat

Ostracyzm - raz do roku zadawano obywatelom pytanie czy ich zdaniem któryś z polityków zagraża ustrojowi , nie udowadniano w nim winy lecz formułowano opinię , został wprowadzony by zapowiedz tyrani

Owidiusz - wybitny pisarz z okresu panowania Oktawiana , jego dzieła przetrwały do dziś

P

Panteon - świątynia ku czci wszstkich bogów , najlepiej zachowana świątynia

Pax romana - pokój rzymski , w Rzymie od II wieku nie było wojny

Patroni - artyści , kilkaset rodzin arystokratycznych sprawowało władzę w państwie , byli zamożni

Patrycjusz - dobrze urodzony człowiek , głównie oni mieli dostępy do urzędów , byli zamożni

Perjojkowie - mieszkańcy ziem podbitych przez Spartę , głównie mieszkańcy mniej żyznych obszarów lub położonych bliżej granic , zachowali pewną choć okrojona samodzielność

Pilum - oszczep legionisty , lekki , 2.5 m.

Platon - filozof, twórca orginalnej filozofii która pozostała żywa aż do naszych czasów , uczeń Sokratesa

Plebejusz - przeciwnicy patrycjuszy , ludzie zarówno zamożni jak i biedni (chłopi)

Powstanie Spartakusa - powstanie niewolników (około 120000osób) w 73 r. p. n. e. pod wodzą Spartakusa , stłumione dopiero po 2latach (prawie wszyscy zginęli)

Pretorzy - w ich rękach znajdowało się sądownictwo , zajmowali się także pewnymi prowincjami

Princeps - tak nazywano Oktawiana

Proletariusze - chłopi „mający tylko potomstwo” , bardzo ubodzy , zjeżdżali do Rzymu licząc na pomoc ich patronów

Prowincja - obszar poza Italią należący do Rzymu , podstawowym obowiązkiem było płacenie podatków

Punijczycy - tak Rzymianie nazywali Kartagińczyków

Pryncypat - ustrój stworzony przez Oktawiana

R

Rada - składała się z 500 członków , dzieliła się na 10 grup które pełniły przez jedną dziesiątą roku stałą służbę , część dyżurnych członków zawsze była w budynku zadania : przygotowanie obrad zgromadzenia sprawowanie systematycznego nadzoru nad urzędnikami

Rozszerzanie granic Grecji - szukano nowych ziem nadających się pod uprawę -szukano niezbędnych dla rzemieślników surowców (cyny , żelaza , drewna) -względy czysto polityczne - na tych obszarach udawało im się zdobyć punkty oparcia dla greckich kupców bowiem nie potrafili oni dobrze produkować (broni , ozdób , tkanin)

S

Sąd - wymiar sprawiedliwości , stanowisko zmieniane co rok , losowano 6 tyś sędziów , zajmowali się zarówno sprawami politycznymi jak i prywatnymi

Sekretarze - niewolnicy lub wyzwoleńcy lub ludzie z warstw niższych pełniący funkcje techniczne (pomaganie urzędnikom)

Senat - Składał się z byłych urzędników , podejmował główne decyzje w sprawach polityki zagranicznej , pełniony dożywotnio

Sokrates - przeciwnik relatywizmu chodząc po ulicach rozmawiał z ludźmi , starał się rozmową doprowadzić rozmówcę do poznania prawdy

Sparta - prawnymi obywatelami byli potomkowie mieszkańców pięciu pierwszych osad , każda rodzina otrzymywała na użytkowanie dział ziemi uprawnej (nie można ich było sprzedawać , zostawiać , przekazywać testamentem), liczba helotów była o wiele większa niż liczba spartan , lęk przed rewolucją helotów paraliżował całe życie społeczności spartańskiej , obywatele wolni od trosk ekonomicznych poświęcali całą swoją uwagę na zdobyciu i utrzymaniu sprawności bojowej , specjalny system wychowania czynił ze Spartan znakomitych żołnierzy . po osiągnięciu wieku dojrzałego dalej musieli mieszkać w koszarach do 30-tego roku życia , panowało tam 2 królów którzy pełnili obowiązki kapłańskie i dowodzili armią w czasie wypraw

Sprzymierzeńcy Rzymu - mieszkańcy podbitych miast (prowincji) uznający władzę Rzymu

Synoda - zgromadzenie Biskupów

T

Tacyt - opisywał dzieje cesarzy z pierwszych dynastii

Teodozjusz Wielki - wprowadził zakaz prowadzenia pogańskich kultów

Teologia - nauka o Bogu

Termy - Łaźnie

Trybun Plebejski - plebejusz - urzędnik , mogli posługiwać się wetem , bronili interesów plebejuszy

Tryunf - uroczystość na której zwycięski wódz bitwy składał ofiarę Jowiszowi . Decyzje o trymfie podejmował senat

Tyberiusz Grakchus - w 133 r. p. n. e. wprowadził ustawę w której właściciele dużych ziem mieli je oddać państwu , a państwo miało podzielić je między ludzi nie posiadających ziemi . Sam zginął z bratem Gajuszem w czasie zamieszek przeciwko ustawie

Tytus Liwisz - napisał dzieło o historii Rzymu , był wzorem dla całej Europejskiej historiografii

U

Urzędnicy Grecja - bardzo liczna grupa wybierana na rok , nie mieli dużej samodzielności i nie odgrywali ważnych roli , mieli wykonywać postanowienia rady i zgromadzenia pod stałą kontrolą , wyjątkiem był tylko urząd strategów który można było powtarzać (zajmowali się sprawami wojennymi i pokrewnymi)

Urzędnicy Rzym- mieli władze wykonawczą oraz inicjatywę ustawodawczą , byli samodzielni , byli szanowani , byli wybierani na rok i raczej się nie powtarzali

Uzurpator - wodzowie rządzący bez podstaw prawnych

W

Wergiliusz - wybitny pisarz z okresu panowania Oktawiana , jego dzieła przetrwały do dziś

Wielkie podboje - rozpoczynają się w 264 r. p. n. e. , rozszerzanie granic poza terenem Italii

Wojna Peloponeska - 431 - 404 p. n. e. , toczyła się między Atenami i Spartą , z wojny tej zwycięsko wyszła Sparta , Ateny ogłosiły kapitulacje ku radości większości helleńskiego świata.

I Wojna punicka - pomiędzy Rzymem a Kartaginą w 264 r. p. n. e. , przegrana Kartaginy głównie wojna morska

II Wojna punicka - Rzym - Kartagina od 218 r. p. n. e. do 202 r. p. n. e. , przegrana Kartaginy (ostateczna bitwa pod Zamą) , (chwilowa porażka Rzymu pod Kannami 216 r. p. n. e.)

III Wojna punicka - Rzym -Kartagina . Koniec istnienia Kartaginy (146 r. p. n. e) na tym terytorium powstała Rzymska prowincja

Z

Zgromadzenie - na nim to wszyscy obywatele republikańskiego Rzymu decydowali o sprawach państwowych oddając odpowiednie głosy (wybierali urzędników , ustalali prawa)

Zgromadzenie Obywateli - podstawowa instytucja życia publicznego , zbierała się przynajmniej 10 razy w roku , rozpoczynało się o świcie , każdy miał prawo wypowiedzenia się i zaproponowania uchwały , wnioski były szczegółowo dyskutowane , następnie projekt przechodził do rady

---