Wiktymologia
21. 03. 2010
KPK 185a- uregulowanie prawem przesłuchania małoletniego ( do 15 r. ż) pokrzywdzonego ( też jako świadka)
Małoletni są zwykle pokrzywdzeni z tytułu popełnienia przestępstw z art 25, 26 KK- przeciwko wolności seksualnej i obyczajności.
Sąd przesłuchuje małoletniego.
W toku całego postępowania małoletni powinien być przesłuchany tylko raz, by nie powodować powtórnej wiktymizacji dziecka ( by nie pogłębiała się u niego trauma). Są 2 wyjątki, kiedy można powtórnie przesłuchać pokrzywdzone dziecko:
Wyjdą na jaw istotne okoliczności, które wymagają powtórnego przesłuchania.
Zażąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie przesłuchiwania.
Przed przesłuchaniem z małoletnim spotyka się psycholog, by przygotować go do przesłuchania:
by zbadać asertywność dziecka: musi wiedzieć, że może odpowiedzieć: nie wiem, nie rozumiem, proszę powtórzyć lub w ogóle może nie odpowiedzieć na zadane pytanie. Specjalnie zadaje się trudne pytanie, na które na pewno nie zna odpowiedzi, by zobaczyć jak dziecko zareaguje: czy powie nie wiem, czy zacznie zmyślać
jeśli przesłuchanie odbywa się na posiedzeniu, psycholog informuje kto kim jest ( prokurator, sędzia...)
bada się czy dziecko mówi prawdę. Zadawane są wtedy pytania typu: czy masz dziś zielony sweterek?
informuje się też dziecko, że będzie nagrywane, ale to nic złego.
W postępowaniu przygotowawczym powinno nastąpić przesłuchanie in personam- przeciwko osobie.
Wniosek o przesłuchanie powinien złożyć prokurator lub policja.
Jeśli są inni świadkowie powinni być przesłuchani przed dzieckiem.
Art. 185b- świadek małoletni
Po przesłuchaniu ocenia się wiarygodność zeznań dziecka ( też w porównaniu ze zgromadzonymi dowodami, przesłuchaniami). Kompetencję do takiej oceny ma wyłącznie sąd.
Sąd decyduje czy w przesłuchaniu mogą uczestniczyć rodzice, opiekuni.
W czynności przesłuchania mogą oprócz sądu uczestniczyć:
prokurator
obrońca oskarżonego ( o ile został ustanowiony)
pełnomocnik pokrzywdzonego
rodzice, opiekuni
Sąd ma obowiązek zawiadomić osoby, które będą uczestniczyły w przesłuchaniu o jego terminie i miejscu.
Miejsce przesłuchania ( zwykle w tzw. niebieskim pokoju):
powinno zawierać elementy dzieciństwa ( lalka, kredki), by jakieś nowe elementy przestrzeni nie rozpraszały uwagi dziecka. Jeśli to starszy małoletni, to warunki również powinny być dostosowane, np. świetlica szkolna, a nie sąd, bo tam może poczuć się jak ktoś o wyjątkowej roli i zacząć odgrywać rolę, zmyślać
zminimalizowanie stresu dziecka- dostosowanie koloru ścian ( neutralne, nieagresywne)
„ niebieski pokój: składa się z 2 pomieszczeń przedzielonych lustrem weneckim:
Znajduje się tam przesłuchiwany i przesłuchujący.
Znajdują się pozostałe osoby, które mogą uczestniczyć w przesłuchaniu.
pomiędzy pomieszczeniami zachowana jest łączność
powinny być elementy typu lalka, kartka i kredki, by dziecko mogło pokazać lub narysować to, czego nie umie powiedzieć
pokój powinien znajdować się daleko od ulicy, by hałasy nie rozpraszały uwagi dziecka, a także nie może być pokojem przechodnim
dziecko nie może siedzieć tyłem do drzwi, by się nie bało, że ktoś za nim stoi lub może wejść; najlepiej by siedziało bokiem
w pokoju powinna być kamera i mikrofon, by nagrać przesłuchanie. Dziecko musi wiedzieć, że będzie nagrywane, bo jeśli samo to odkryje, to może się zablokować.
Czas przesłuchania:
jak najszybciej: 2, 3 do 8 dni od dokonania czynu- w tym czasie dziecko ma czas na uporządkowanie myśli, uspokojenie emocji, ale też by nie dopuścić do sytuacji, że dziecku wydaje się, iż przez to, że ujawniło to, iż ktoś je krzywdził, to teraz musi cierpieć dodatkowo, bo zabierają je np. do domu dziecka
dziecko nie może czekać na przesłuchanie, tzn jeśli jest wyznaczone na 14, to o tej godzinie ma być
godziny powinny być dostosowane do wieku:
Dla małych- najlepiej godziny popołudniowe, ale nie w czasie drzemki
Dla starszych- nie w czasie, gdy mają dodatkowe zajęcia pozalekcyjne, które lubią bądź mają wizytę u lekarza
Osoba, która przeprowadza przesłuchanie:
nie może swoimi gestami czegoś sugerować, np. kiwanie potakująco głową sugeruje dziecku, że mówi prawdę, a nie zawsze tak jest
nie może z góry zakładać, że przestępstwo przebiegło wg jego koncepcji ( nawyki zawodowe)
powinna zapoznać się z materiałem dowodowym
powinna zapoznać się z opinią nauczycieli, lekarzy dziecka
powinna spisać plan przesłuchania i pytania jakie ma zadać, kolejność ich zadawania, co nie znaczy, że w trakcie przesłuchania nie może zadać innych
W Polsce obowiązuje mieszana metoda przesłuchania: najpierw swobodna relacja przesłuchiwanego, potem pytania dopowiadające.
Art. 171- nie wolno zadawać pytań sugerujących odpowiedź, podchwytliwych, naprowadzających.
Etapy przesłuchania małoletniego:
Czynności wstępne
Zeznania spontaniczne
Pytania i odpowiedzi
Ad. 1. Sprawdzenie danych personalnych, poinformowanie dziecka, by mówiło prawdę, nawiązanie kontaktu: można zapytać o zainteresowanie, czy ma zwierzątko, jakich ma kolegów itp. Informuje się je też o tym, że może nie odpowiadać na niektóre pytania
Ad. 2. Dużo zależy od nawiązania dobrej relacji w fazie wstępnej. Nie wolno przerywać dziecko, gdy zaczyna opowiadać. Jeśli jest podejrzenie, że kłamie, wtedy można przerwać, dopytać.
Ad. 3. Ten etap powinien nastąpić płynnie. Tak, by dziecko nie zorientowało się, że to kolejny etap. Pytania powinny być proste. Pytania krępujące zadaje się na końcu. Jeśli dziecko reaguje emocjonalnie, należy przejść do bardziej neutralnych pytań, a potem wrócić do tematu. Nie wolno, np. częstować cukierkami, by dziecko nie czuło, że się mu schlebia, przekupuje. Dziecko musi czuć się na równi z przesłuchującym.
Sporządzenie protokołu z przesłuchania art 175a § 3:
pytania z przesłuchania
jakie były emocje dziecka, reakcje
czy mówiło płynnie czy się zacinało
nagranie- dołączone; informacja o tym kiedy sprzęt został włączony, kiedy wyłączony
Następnie sąd ocenia wiarygodność małoletniego.