KULTÓROTWÓRCZE ASPEKTY BUDOWNICTWA

ĆWICZENIE PROJEKTOWE NR 2.

Piotr Koprowiak

Politechnika Gdańska, WIL

Sem. 6, gr. IT

TYTUŁ: „Karta zabytkowego obiektu budownictwa i inżynierii”

1. Dane ogólne:
   

• Nazwa obiektu: Kaplica szpitalna św Jerzego, obecnie kaplica św Jerzego

• Adres: Słupsk, pl. Grunwaldzki, nr hip. K.W. nr 32747, obręb 13, dz. Nr 549, pow.135

• Właściciel: Parafia Rzymsko-Katolicka p.w. św. Jacka, ul. Kościelna 3, diecezja Koszalińsko-Kołobrzeska

• Opiekun: brak danych

• Wpis do Rejestru Zabytków:

- pozycja: A-138/405K

- data wpisu: 10.07.1959

- autor wniosku o wpis do Rejestru: brak danych

• Opiekun społeczny zabytku: brak danych

• Publiczna dostępność: nie jest publicznie dostępny

• Dojazd: środki komunikacji miejskiej

2. Wartość społecznej tożsamości obiektu:
   

• Wiek obiektu: około 500 lat, powstała w I lub II połowie XV w., przed rokirm 1492.

• Obrzędy i zwyczaje związane z obiektem: kaplica przy szpitalu św. Jerzego, który znajdował się poza granicami średniowiecznego Słupska (Stolp), szpital ten przeznaczona był dla ubogich mieszczan, izolowano tam również chorych w czasie epidemii

• Stosunek ludności lokalnej - tradycje związane z obiektem: brak takich, gdyż kaplica od czasu przeniesienia jej w roku 1912 nie jest publicznie dostępna i mało jest ludzi, którzy wiedzą o jej pierwotnym przeznaczeniu

• Funkcja pomnikowa obiektu:
  - pamiątka wydarzeń: brak danych

- miejsce historyczne: brak danych
- pomnik: brak danych

• Legendy i podania związane z obiektem: brak danych

• Znaczenie symboliczne:
  - polityczne: brak danych
  - patriotyczne: brak danych
  - nacjonalistyczne: brak danych

3. Wartości artystyczne:
   

• Nazwisko artysty: brak danych

• Datowanie aktu twórczego: I lub II połowa XV w.

• Krąg artystyczny twórcy: brak danych

• Przynależność dzieła do styl, kierunku, szkoły, itp.: naśladownictwo Anastasis, naśladownictwo świątyni Grobu Świętego
  

Wartości techniczne:

• Autentyzm projektu:
  
  - autorstwo: nazwisko nie jest znane, data powstania to I lub II połowa XV w.
  - cel i funkcja pierwotna: inwestor - najprawdopodobniej Eryk Pomorski,

przeznaczenie obiektu - kaplica przy szpitalu św. Jacka

- koncepcja konstrukcyjna: budynek wolnostojący o założeniu centralnym na rzucie ośmioboku.

- relacje środowiskowe : obecnie obiekt znajduje się w parku na pl.
Grunwaldzkim, gdzie został przeniesiony w 1912 r. Uprzednio znajdował się
poza murami miejskimi przy szpitalu św. Jerzego.

• Autentyzm wykonawstwa:
  
  - dane o budowniczych: do dnia dzisiejszego nie zachowały się
  - produkcja materiałów i wyrobów budowlanych: jako budulec użyta została
  palona cegła gotycka, do pokrycia dachu użyto dachówki (w czasie remontu
  w 1960 r. dachówkę zastąpiono gontem)

- technologia i organizacja robót:
czas trwania: budowę rozpoczęto i ukończono w XV w., lecz przed 1492 r.

kolejność robót: zapewne zgodna z ówczesnymi zasadami sztuki budowlanej

transport: właściwy dla XV w.: ręczny i przy użyciu wozów konnych

- dokumenty procesu inwestycyjnego: nie zachowały się do czasów obecnych


• Autentyzm materiałów i wyrobów:
  
  - oryginalne materiały budowlane: palona cegła gotycka
  - kolejność nawarstwień historycznych: kapliczka zbudowana w stylu

gotyckim wskutek pożaru w roku 1681 straciła drewnianą kopułę, którą odbudowano w r. 1689 w stylu barokowym. W roku 1912 kaplica ta została przeniesiona na skwer Sohnatzken-Berg (obecnie plac Grunwaldzki).
- ślady i dowody dawnych oddziaływań: istnieją niewielkie uszkodzenia cegieł na filarach, ewentualne uszkodzenia muru są niewidoczne wskutek pokrycia go tynkiem.
- ślady upływu czasu: pęknięty kamienny stopień, znaczne zawilgocenie ścian.


• Autentyzm lokalizacji:
  
  - funkcja obiektu według faz stratygraficznych: kaplica szpitalna przy szpitalu św. Jana, obecnie - od 1912 r. kaplica.
  - relacja funkcjonalna obiekt - otoczenie:
  komunikacja wzrokowa: obiekt mało widoczny, umieszczony w centrum parku
  dostęp: istnieje możliwość dotarcia na miejsce środkami komunikacji miejskiej
  - widoki: załącznik nr 1 ze zdjęciami
  - panoramy : jako, że obiekt zlokalizowany jest w parku otoczonym z czterech stron ulicami, widok na każdą ze stron jest praktycznie taki sam i ogranicza się do części parku.

5. Unikatowość:
   

• Klasyfikacja rodzaju i typu obiektu według cech materiałowo - konstrukcyjnych : ośmioboczna kaplica gotycka wykonana z palonej cegły.

• Funkcja pierwotna: kaplica przyszpitalna

• Rodzaj inwestycji: inwestycja miejska

• Charakter budowli: budownictwo rodzime

• Budowniczy według nazwiska lub warsztatu: brak danych

• Datowanie stratograficzne Fazy I: I lub II połowa Xv wieku, przed 1492 r.

• Zakres czasowy i przeobrażenia Fazy II: XVII - XX w.

• Nowatorstwo: nie stwierdzono żadnych wynalazków czy też innowacji materiałowo - konstrukcyjnych

• Obszar występowania - analogie: według źródeł historycznych podobne obiekty - gotyckie kaplice na bazie ośmiokąta - wybudowano w XV w. W kilku miejscowościach na terenie Pomorza. Do dnia dzisiejszego zachowały się kaplice w Kołobrzegu i Koszalinie.

6. Przydatność edukacyjna:
   

• Percepcja: widokowa oraz ekspozycyjna

• Sposób podania informacji: broszury, foldery

• Liczebność grupy jednorazowej: ze względu na to, iż obiekt nie jest publicznie dostępny, nie jest możliwe jego zwiedzanie.

• Wymagane przygotowanie zwiedzających: jw.

• Zakres treści programowych, których obiekt dotyczy: gotyckie budownictwo sakralne.

7. Kontekst międzynarodowy i interkulturowy:

• Zagraniczna prowinencja budowniczych: brak danych na temat narodowości budowniczych obiektu.

• Analiza porównawcza obiektu z podobnymi realizacjami za granicą: obiekt wzorowany jest na świątyni Grobu Świętego - Anastasis.

• Związki obiektu z grupami etnicznymi i narodowymi: obiekt ten wiąże ze sobą dwie nacje- Niemców i Polaków. Przedstawiciele obu narody brali czynny udział we wznoszeniu oraz modernizacji obiektu.

8. Aspekty konserwatorskie

• Ocena stanu technicznego obiektu:
  powierzchnia użytkowa 87,7 m²
  kubatura 1243 m³
  - fundamenty: stan dobry, pęknięty stopień kamienny
  - ściany zewnętrzne: stan dość dobry, znaczne zawilgocenie tynku ścian nad 3 cokołem, fragmenty ceramiczne nieoczyszczone. Znaczna ilość szyb w oknach i świetlikach powybijana.
  - ściany wewnętrzne: stan ogólnie zadowalający, całość wnętrza otynkowana i pomalowana na biało łącznie z ceramicznymi głowicami;
  - sklepienie: stan dostateczny, istnieje dość znaczne zawilgocenie;
  - pokrycie dachu: występują niewielkie ubytki w pokryciu gontami;
  - wyposażenie wnętrza: brak umeblowania, brak żyrandola;
  

• Ocena efektów zabiegów konserwatorskich i ich zgodności z zasadami „dobrej praktyki”:
  Prace budowlane i konserwatorskie, ich przebieg i dokumentacja:
  - 15.09.1960 - wykonano „Inwentaryzację i projekt zabezpieczeń” (A.Stepanowicz, T.Domagała);
  - 1960 - naprawa konstrukcji dachowej, zastąpienie dachówki gontem
  - 08.1984. opracowanie” Projektu Techniczno-Konstrukcyjnego” (mgr inż. B.Hoffman);
  - 1984 - wykonano wieniec żelbetowy wokół fundamentów kaplicy i pierścieniami stalowymi wzmocniono podstawę dachu;
  - 1984/85 - wykonano zabezpieczenia kratami okien i drzwi (wg projektu mgr inż. arch. Jerzego Grzywacza)
  Reasumując - nie wszystkie podjęte zabiegi konserwatorskie zgodne były z zasadami „dobrej praktyki”. Najbardziej rażącym błędem wydaje się pokrycie ścian tynkiem, zarówno z zewnątrz jak i od wewnątrz.
  

• Dyskusja „superkryterium szczególnej wartości”
  Należy zastanowić się nad przyszłą funkcją obiektu, gdyż w obecnej jego lokalizacji jego pierwotne przeznaczenie - kaplica przyszpitalna - nie jest zachowane. W ostatnich latach pojawiła się propozycja, aby we wnętrzu obiektu utworzyć galerię sztuki. Pomysł ten wzbudził jednak wiele kontrowersji i nie ma w chwili obecnej żadnego planu co do przyszłości obiektu. W każdym jednak razie nie można pozwolić, aby ten jeden z najstarszych słupskich zabytków, pozostał nieznany szerszej społeczności - a stan taki ma miejsce obecnie.
  

• Koncepcja remontu konserwatorskiego:
  W najbliższym czasie koniecznym się wydaje gruntowne osuszenie ścian i fundamentów obiektu. Niezbędne jest także uzupełnienie braków w oszkleniu i pokryciu dachowym. Należy także zastanowić się nad ewentualnym zerwaniem tynków i przywróceniu ścianom ich dawnego wyglądu.

• Źródła informacji literaturowej

• „Ziemia Słupska” J. Waśniewski, Kraków 1964 r.

• „Słupsk i okolice” B. Czerwiński, Poznań 1971 r.

• „Słupsk - przewodnik turystyczny”, Słupsk, 1994 r.

Załącznik nr 1.

Widok obiektu.

1. Wejście : widoczny m.in. pęknięty kamienny stopień oraz zawilgocony tynk w części przyziemnej






2. Widok od strony południowej :






3. Ceglany filar : z wypalanej cegły gotyckiej, widoczne współczesne uzupełnienia ubytków w filarze.






4. Kolejne ujęcie filaru :






---