Środki trwałe

Z bilansowego punktu widzenia wyróżnia się dwie podstawowe grupy składników majątkowych: majątek trwały oraz majątek obrotowy. Różnią się one funkcjami spełnianymi
w procesie działalności, odznaczają się odmiennymi właściwościami, czego konsekwencją jest zróżnicowany sposób wykorzystania oraz zmiany ich wartości. Majątek trwały w zasadniczym stopniu decyduje o możliwościach gospodarczych. Jego stan i rozwój, stopień nowoczesności oraz poziom wykorzystania są zasadniczymi determinentami działalności gospodarczej.

Majątek trwały jest zaangażowany w przedsiębiorstwie na okres dłuższy niż jeden rok. Uczestnicy w wielu cyklach działalności, zużywając się stopniowo, przenosząc na produkty (usługi) przez niego wykonane jedynie część swojej wartości. To powoduje, że majątek trwały jest mało elastyczny, jego rozwój dokonuje się w długim czasie, na podstawie długofalowych, strategicznych decyzji. Rozwój majątku, procesy inwestycyjne wiążą się
z koniecznością wydatkowania na ogół dużych kwot pieniężnych, poszukiwaniem źródeł finansowania tej działalności. Wymienione cechy powodują, że majątek trwały obciążony jest dużym ryzykiem.

Podstawowe znaczenie w strukturze majątku trwałego ma majątek rzeczowy,
a w nim środki trwałe, albowiem one obok ludzi są podstawowym czynnikiem wytwórczym każdej firmy.

Zarządzanie środkami trwałymi nie jest wcale łatwe, zwłaszcza w obliczu skomplikowanych przepisów prawnych i problemów techniczno - gospodarczych. Niestabilność i nieklarowność przepisów podatkowych jeszcze bardziej utrudnia pracę zarządzającym daną jednostką gospodarczą. W ewidencji, wycenie i amortyzacji istnieją znaczne różnice metodologiczne na skutek niespójności zasad w przepisach podatkowych i rachunkowości.

Celem pracy jest próba usystematyzowania najważniejszych zasad dotyczących środków trwałych z punktu widzenia podatkowego i rachunkowości.

Praca składa się z pięciu rozdziałów. Każdy z rozdziałów porusza odrębną grupę zagadnień, począwszy od pierwszego, w którym zamieszczono definicję środków trwałych, ich klasyfikację ze względu na różne kryteria, zasady prowadzenia dokumentacji księgowej oraz zagadnienia dotyczące sprawdzania drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu środków trwałych wykazywanych w księgach rachunkowych.

Drugi rozdział zawiera zasady ewidencjonowania środków trwałych zgodnie z przepisami podatkowymi, jak i ustawą o rachunkowości, w przypadku zwiększenia oraz zmniejszenia stanu środków trwałych.

Trzeci rozdział przedstawia problematykę związaną z momentem wprowadzania środków trwałych do ewidencji i wykazów - omawia sposoby ustalania ich wartości początkowej oraz ewentualne jej urealnianie drogą aktualizacji wyceny.

Czwarty rozdział zawiera zasady dotyczące amortyzacji i umorzenia środków trwałych, przedstawia rodzaje stawek amortyzacyjnych oraz metody amortyzacji.

W piątym rozdziale, na przykładzie Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Wieluniu, zawarto praktyczne ujęcie omówionych wcześniej teoretycznie zagadnień związanych ze środkami trwałymi.

Niniejsze opracowanie powstało przede wszystkim na podstawie obowiązujących aktów prawnych. W mniejszym stopniu oparto się na podręcznikach, jako źródłach ogólnych i teoretycznych. Zdecydowaną większość bibliografii stanowią poradniki dla księgowych, zawierające często konkretne przypadki, które budzą wiele wątpliwości
w praktyce. Wykorzystano także artykuły z czasopism systematycznie weryfikujących zmieniające się uregulowania prawne.

CHARAKTERYSTYKA ŚRODKÓW TRWAŁYCH

1.1. Pojęcie środka trwałego.

1.1.1. Definicja środków trwałych na podstawie ustawy o rachunkowości oraz przepisów podatkowych.

Definicje środków trwałych oraz sposób ich klasyfikowania określają aktualnie obowiązujące akty prawne, tj:

• ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku (Dz. U. nr 121 z 1994 roku, póz. 591 z późn. zm.);

• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 stycznia 1997 roku w sprawie amortyzacji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, (Dz. U. nr 6 z 1997 r., póz. 35, ze zm. w Dz. U. nr 14 z 1997 roku, poz. 78 i w Dz. U. nr 6 z 1999 roku, póz. 39);

• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 6 kwietnia 1993 r. w sprawie zaliczania przedmiotu umów lub dzierżawy rzeczy albo praw majątkowych do składników majątkowych stron tych umów (Dz. U. nr 28 z 1993 r., póz. 129);

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie klasyfikacji środków trwałych (KŚT), (Dz. U. nr 112 z 1999 r., póz. 1317).

Środkami trwałymi w rozumieniu art. 3 ust. l pkt 11 ustawy o rachunkowości są stanowiące własność lub współwłasność jednostki:

• nieruchomości (grunty, budynki, będące odrębną własnością lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach);

• maszyny i urządzenia;

• środki transportu;

• inne kompletne i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do używania przedmioty;

• inwentarz żywy,

o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok. Dodatkowo mają one być przeznaczone na własne potrzeby jednostki lub do oddania w użytkowanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Do środków trwałych jednostki zalicza się również obce środki trwałe używane przez nią na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, jeżeli z innych przepisów wynika prawo dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) przez korzystającą z tych środków jednostkę.

Zgodnie z ustawą do środków trwałych nie zalicza się:

• gruntów otrzymanych w wieczyste użytkowanie i gruntów zakupionych do celów handlowych,

• przeznaczonych do sprzedaży maszyn i urządzeń ich producentów,

• budynków i budowli w budowie nie przyjętych jeszcze do użytkowania,

2• maszyn i urządzeń stanowiących wyposażenie zakładów i innych obiektów znajdujących się w budowie, nie przyjętych jeszcze do użytkowania,

• części zapasowych do maszyn oraz urządzeń.

Natomiast dla podatników podatku dochodowego rozstrzygające są przepisy dwóch wyżej wymienionych Rozporządzeń Ministra Finansów.

Jednostki prowadzące księgi rachunkowe wg ustawy o rachunkowości stosują się do przepisów ustawy i jednocześnie muszą w pełni przestrzegać zasad określonych w obu rozporządzeniach wydanych na podstawie ustaw podatkowych - o podatku dochodowym od osób fizycznych i o podatku dochodowym od osób prawnych.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z 1997 r. do środków trwałych, wcześniej wymienionych przez ustawę (oprócz inwentarza żywego), zalicza się także budynki i budowle na cudzym gruncie oraz inwestycje w obce środki trwałe. Jednak najistotniejszą różnicą między ustawą a rozporządzeniem jest dodatkowe kryterium. Postępując zgodnie z nim jednostka może nie zaliczyć składnika majątkowego do środków trwałych, jeżeli jego wartość początkowa nie przekracza 3.500 zł³ (do 31.12.1999 r. kwota ta wynosiła 2.500 zł).

Przyjęcie takiego kryterium nie zwalnia jednak z obowiązku prowadzenia ewidencji zapewniającej identyfikację poszczególnych składników majątku i osób za nieodpowiedzialnych.

Rozporządzenie Ministra Finansów z 1997 r. zawiera ważny przepis, wg którego składniki majątkowe o wartości przekraczającej 3.500 zł. nie zaliczone do środków trwałych, bo przewidywano okres użytkowania do l roku, muszą być zaliczone odpowiednio do środków trwałych jeżeli ich okres faktycznego użytkowania przekroczy rok w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym ten rok upłynął.

Z powyższego wynika, że podstawą zakwalifikowania konkretnego przedmiotu do środków trwałych jest spełnienie przez niego następujących kryteriów:

• graniczne kryterium wartości początkowej określone kwotą 3.500 zł (obowiązujące podatników),

• przewidywany lub faktyczny okres użytkowania dłuższy niż rok,

• musi być kompletny lub zdatny do użytku w momencie przyjęcia do używania,

• musi stanowić własność lub współwłasność jednostki lub zostać przyjęty w najem, dzierżawę, leasing i jednostka ma prawo dokonywania od niego odpisów amortyzacyjnych,

• musi być wykorzystywany przez jednostkę na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą lub oddany do używania na podstawie umowy najmu dzierżawy, umowy licencyjnej lub umowy o podobnym charakterze.

1.1.2. Klasyfikacja środków trwałych.

Klasyfikacja środków trwałych (KŚT) jest usystematyzowanym zbiorem obiektów majątku trwałego służącym m. in. Do celów ewidencyjnych, ustalaniu stawek odpisów amortyzacyjnych oraz badań statystycznych.

W praktyce środki trwałe dzieli się wg różnych kryteriów klasyfikacyjnych. Wynika to z potrzeb i obowiązków jednostki.
Tabela 1. Obligatoryjny podział środków trwałych.

Podział środków trwałych wg KRST obowiązującej do 31.12.1999 r.	Podział środków trwałych wg KST obowiązującej po 01.01.2000 r.
0 Grunty i melioracje szczegółowe	0 Grunty
1 Budynki	1 Budynki i lokale
2 Budowle	2 Obiekty inżynierii lądowej i wodnej
3 Kotły i maszyny energetyczne	3 Kotły i maszyny energetyczne
4 Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania	4 Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania
5 Maszyny, urządzenia i aparaty specjalne branżowe	5 Specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty
6 Urządzenia techniczne	6 Urządzenia techniczne
7 Środki transportu	7 Środki transportu
8 Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie	8 Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie
	9 Inwentarz żywy

ŹRÓDŁO:opracowanie własne

Do 31.12.1999 roku jednostki gospodarcze stosowały Klasyfikację Rodzajową Środków Trwałych (KRŚT). Jednak od 01.01.2000 r. przestała ona obowiązywać, gdyż wprowadzono w życie Rozporządzeniem Rady Ministrów nową - Klasyfikację Środków Trwałych, uwzględniającą aktualna definicję środków trwałych oraz obowiązujące akty prawne.

f KST jest usystematyzowanym zbiorem obiektów majątku trwałego służącym m. in.:

• do celów ewidencyjnych,

• ustaleniu stawek odpisów amortyzacyjnych oraz badań statystycznych.

W klasyfikacji środków trwałych za podstawową jednostkę ewidencji przyjmuje się pojedynczy element majątku trwałego spełniający określone funkcje w procesie
wytwarzania wyrobów czy świadczenia usług. Może nim być np. budynek, maszyna, pojazd mechaniczny itp. Jedynie w nielicznych przypadkach dopuszcza się w ewidencji przyjęcie za pojedynczy obiekt, tzw. obiekt zbiorczy, którym może być np. zespół przewodów rurociągowych lub zespół latarni jednego typu użytkowanych na terenie całego zakładu, ulicy, czy zespoły komputerowe.

Z punktu widzenia funkcji, jakie poszczególne obiekty spełniają w procesie wytwarzania lub w toku nieprodukcyjnego użytkowania rozróżnia się cztery zasadnicze zbiory środków trwałych, mianowicie:

• nieruchomości, obejmujący grunty, budynki oraz obiekty inżynierii lądowej i wodnej; środki trwałe zaliczone do tego zbioru zapewniają odpowiednie warunki do prowadzenia procesów produkcyjnych oraz działalności nieprodukcyjnej,

• maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia, tj. środki trwałe, którymi bezpośrednio oddziałuje się na przedmioty pracy czyli surowce i materiały itp.,

• środki transportu służące do przemieszczania (przewozu) przedmiotów i osób,

• inwentarz żywy.

Uwzględniając wymienione zasady podziału obiektów Klasyfikacja Środków Trwałych wyodrębnia na pierwszym szczeblu podziału 10 oznaczonych jednocyfrowe grup środków trwałych. W obowiązującej do 31 grudnia 1999 r. Klasyfikacji Rodzajowej Środków Trwałych środki trwałe podzielone były na 9 grup ze względu na funkcję spełnianą
w procesie wytwórczym.

Wymienione wyżej grupy środków trwałych dzielą się na podgrupy, którym zostały nadane symbole dwucyfrowe. Wprowadzono też trzeci szczebel podziału klasyfikacyjnego środków trwałych tam, gdzie okazało się to niezbędne. Wyodrębnia on w ramach poszczególnych podgrup rodzaje obiektów, którym nadano symbole trzycyfrowe.

Obowiązująca do 31.12.1999 r. KRŚT dzieliła środki trwałe na 9 grup, ale w nowej klasyfikacji utrzymano w przeważającej większości dotychczasową symbolikę i nazewnictwo grupowań do poziomu podgrup, kierując się potrzebą zachowania ciągłości ewidencji
i gromadzenia danych.

W celu uproszczenia korzystania z klasyfikacji, została ona zagregowana, tzn. wszędzie, gdzie było to możliwe ograniczona do podgrup. Każda podgrupa posiada opis ułatwiający zakwalifikowane do niej poszczególnych elementów majątku trwałego.

Tabela 2. Klasyfikacja środków trwałych.

Pozycja	Symbol		Nazwa środka trwałego	Staw ka%
	Grupa, podgrupa, rodzaj	Dalsze szczeble podziału
1	2	3	4	5
01	1 z		Budynki, w tym budynki hoteli miejskich	2,5
	wyjątkiem		i schronisk turystycznych i lokale niemieszkalne
	póz. 02 i 03
02	16		Budynki mieszkalne (z wyj. rodz.166,168 i 169)	1,5
			i lokale mieszkalne
03	125,169,198		Kioski, budki towarowe, domki kempingowe	10,0
			o konstrukcji trwałej wzniesione na fundamencie
			trwałym, kontenery mieszkalne i zaplecza
			techniczne
04	2z		Budowle	4,5
	wyjątkiem
	póz. 05
05	250,251,253,		Budowle inżynierskie wodne (z wyj. rodź. 250-5,	2,5
	254,255,256,		251-3, i 255-5) , budowle sportowe, wieże
	259,2H,291,		przeciwpożarowe, budowle oznakowania
	293,297,01		nawigacyjnego, pochylnie i slipy stoczniowe,
			melioracje szczegółowe
06	3 z wyjątkiem		Kotły i maszyny energetyczne	7,0
	póz.
	07
07	323,324,325,		Silniki spalinowe na paliwo lekkie, ciężkie,	14,0
	326,343,344,		gazowe, silniki powietrzne, zespoły
	349		elektroenergetyczne polowe o napędzie
			spalinowym, reaktory jądrowe

08	4z				Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego		10,0
	wyjątkiem				zastosowania
	póz.
	09-13
09	40,41				Obrabiarki do metali skrawające		14,0
10	431,450,451,		0,42 do 46		Filtry (prasy) bloniarki, cedzidła mechaniczne,		7,0
	454,		do 8		piece do przerobu surowców (z wyj. rodź. 450-50),
	475,477				piece do przetwarzania paliw (z wyj. rodź. 451-0),
					piece do wypalania tunelowe, aparaty bębenkowe,
					suszarki komorowe
11	44,46,47				Maszyny i urządzenia do przetłaczania i sprężania		14,0
					cieczy i gazów, aparaty do wymiany ciepła (z wyj.
					rodź. 465 i 469-0), maszyny i aparaty do operacji
					i procesów materiałowych (z wyj. rodź.
					474,475,477-0, do 4 i 6 do 8 i 479-0)
12	434,465		01,02		Zamykarki do stoi i puszek, wymienniki		20,0
					przeponowe rurowe pracujące jako chłodnice
					kwasu siarkowego
13	491				Zespoły komputerowe		30,0
14	449,465,469,				Urządzenia dystrybucyjne do benzyny i olejów		18,0
	474,479,481,				elektryczne i przepływomierze składowe do paliw
	482,484,49				płynnych, wymienniki płynów obiegowych przy
					produkcji sody, chłodnice odmulin i prób
					kotłowych rozkładni gazu, kolumny nitracyjne
					i denitra-cyjne, odbieralnice hydrauliczne rozkładni
					gazu, aparaty i urządzenia do powierzchniowej
					obróbki metali sposobem chemicznym
					i elektrochemicznym oraz sposobem cieplnym,
					urządzenia do spawania i napawania takowego
					w ochronie gazów oraz do spawania napawania
					plazmowego, przenośne wytwornice acetylenu
					wysokiego ciśnienia i przenośne maszyny do cięcia
					termicznego i metodami pokrewnymi, zgrzewarki
					oporowe i tarcicowe oraz przetwornice spawalnicze
					(spawarki wirujące), urządzenia do metalizacji
					natryskowej, urządzenia do natryskiwania
					tworzywami sztucznymi, komputery (z wyj.
					ujętych w póz. 13), samodzielne urządzenia do
					automatycznej regulacji i sterowania procesami,
					roboty przemysłowe
15		50 z				Maszyny, urządzenia i aparaty przemysłu		14,0
		wyjątkiem				chemicznego
		póz. 16-19
16		501		0,1		Aparaty szklane i porcelanowe oraz porcelanowe		25,0
						młyny kulowe
17						Z rodzaju 506-3 odgazowywacze		20,0
18		505		1		Piece prażalnicze fluidyzacyjne stosowane przy		18,0
						produkcji kwasu siarkowego
19		506,507		1,2,		Aparaty do rektyfikacji powietrza, maszyny,		7,0
				2,3,4		urządzenia i aparaty przemysłu rafineryjnego:
						krystalizatory wannowo-soczewkowe, rurowo-
						skrobakowe i inne oraz komory potne
20		51 z				Maszyny i urządzenia wiertnicze, górnicze,		18,0
		wyjątkiem				Hutnicze, gazownicze, odlewnicze i torfiarskie oraz
		póz. 21-25				geodezyjno-kartograficzne
21		510				Maszyny i urządzenia wiertnicze		20,0
22		511				Maszyny górnicze, z wyłączeniem obudów		25,0
						zmechanizowanych
23		511,518		01 do 03		Obudowy zmechanizowane, aparaty i urządzenia		20,0
				10 do 12		do pomiarów magnetycznych, geoelektrycznych,
						sejsmicznych i radiometrycznych oraz do
						pomiarów i zabiegów geofizycznych
24		512,513,514		0,1,2,3 do		Maszyny i urządzenia do eksploatacji otworów		10,0
				6,9		wiertniczych, maszyny i urządzenia do obróbki
						mechanicznej rud i węgła, maszyny i urządzenia
						hutnicze, aglomerowni, wielkopicowe, nożyce
						hutnicze do cięcia na gorąco, tabor hutniczy,
						walcowniczy, maszyny i urządzenia hutnicze
						stalowni, inne maszyny i urządzenia hutnicze
25		517				Maszyny i urządzenia torfiarskie		14,0
26		52 z				Maszyny do produkcji surowców mineralnych		14,0
		wyjątkiem				i wyrobów z nich
		poz. 27 i 28
27		520,523,525,		Odo 5		Maszyny i urządzenia przemyski kamieniarskiego,		10,0
		529		31,81,82		cementowego, autoklawy, maszyny do produkcji
						elementów z lastryka i kamienia sztucznego
28						Z rodzaju 524 piece do tramponowania głowic		25,0
						„Hagera" oraz piece do topienia żużla
						wielkopiecowego i bazaltu

14

29	53 z wyjątkiem póz. 30		Maszyny do wyrobów z metali i tworzyw sztucznych	14,0
30			Z rodzaju 535-0 aparaty specjalne do wytwarzania kwasu wolframowego i maszyny do redukcyjnych, próżniowych i specjalnych wytopów metali, z rodzaju 535-1 maszyny do produkcji węglanów i past emulsyjnych oraz z rodzaju 535-7 urządzenia do produkcji półprzewodników.	20,0
31	54 z wyjątkiem póz. 32		Maszyny do obróbki i przerobu drewna, wyrobów z drewna oraz maszyny papiernicze i poligraficzne	14,0
32	548	0	Maszyny, urządzenia i aparaty do produkcji materiału zecerskiego	7,0
33	55		Maszyny włókiennicze i odzieżowe oraz do produkcji skóry i wyrobów ze skóry	14,0
34	56 z wyjątkiem póz. 35		Maszyny, urządzenia i aparaty przemysłów rolnych	10,0
35	561,568	6	Maszyny, urządzenia i aparaty do produkcji napoi, maszyny impregnacyjne, maszyny, urządzenia i aparaty przemysłu piekarniczego (z wyj. rodzaju 568-40 do 48)	14,0
36	57 z wyjątkiem póz. 37 i 38		Maszyny, urządzenia i aparaty przemysłów spożywczych	14,0
37	571	30,31,8	Autoklawy do hydrolizy, neutralizatory stalowe, neutralizatory i hydrolizatory betonowe lub murowane	25,0
38	579	000,003,01, 09	Dystrybutory, młynki młotkowe, maszyny i urządzenia do przerobu odpadów zwierzęcych	20,0
39	58 z wyjątkiem póz. 40-43		Maszyny do robót ziemnych, budowlanych i drogowych	18,0
40	580,581,582	3	Maszyny do robót ziemnych i fundamentowych (z wyj. wymienionych w póz. 41), maszyny do robót budowlanych (z wyj. rodzaju 581-2 i 4 oraz z rodzaju 581-3 zacieraczki do tynku), szczotki mechaniczne i osprzęt roboczy do utrzymania dróg	20,0
41	581	2,4	Wibratory i wibromłoty oraz z rodzaju 581-3 zacieraczki do tynku	25,0
42			Z rodzaju 582-1 pojemniki do bitumu stalowe powyżej 20 (WO I pojemności oraz z rodzaju 582-2 odśnieżarki o mocy silników powyżej 120 KM	10,0
43	583	0,1	Koparki i zwałowarki w kopalniach odkrywkowych węgla, koparki w piaskowniach przemysłu węglowego	7,0
44	59		Maszyny rolnicze i gospodarki leśnej	14,0
45	6z wyjątkiem póz. 46-52		Urządzenia techniczne	10,0

15

46	600,601,623, 641,648,657, 660	7	Zbiorniki naziemne z cegły betonowe i żelbetowe (z wyj. z wykładziną chemoodporną dla kwasu ponitracyjnego), urządzenia telefoniczne systemów nośnych na liniach wysokiego napięcia i urządzenia telefonii na przewodach zawieszonych pod przewodami wysokiego napięcia, wyciągi kopalniane (bez wyciągów przy głębieniu szybów), towarowe kolejki linowe i dźwignice linowe, akumulatory hydrauliczne, wagi wozowe, wagonowe i inne wbudowane	4,5
47	629		Telefony komórkowe	20,0
48	669		Kasy fiskalne i rejestrujące (z wyj. zaliczonych do póz. 13)	20,0
49	610 do 615, 641,662,681	1	Urządzenia rozdzielcze i aparatura energii elektrycznej przewoźna, dźwigniki, wciągniki przejezdne oraz nieprzejezdne, kołowroty i wyciągniki (z wyj. rodzaju 641-63 oraz z rodzaju 641-7 wyciągi kopalniane tocznie z wyciągami przy głębieniu szybów, a także wyciągi kolei i kolejek linowych), projektory przenośne 16 mm i 35 mm, kontenery	18,0
50	633,634,662	5	Baterie akumulatorów elektrycznych stałych (stacyjnych) i przewoźnych, ekrany kinowe	20,0
51	644	0	Przenośniki zgrzebłowe ciężkie i lekkie w kopalniach węgla	25,0
52	644,664	0-4	Przenośniki w kopalniach i zakładach przetwórczych rud i węgla, urządzenia do przeprowadzania badań technicznych	20,0
53	70,71,72,73, 77 z wyjątkiem póz. 54-56		Tabor szynowy i tabor pływający	7,0
54	700-706,710 do 712,773,773, 780-781	7,01 do 03, 10 do 14,13,1010	Drezyny i przyczepy do drezyn, lokomotywy akumulatorowe, wozy kopalniane, kontenerowce, wodoloty oraz łodzie różnego typu, tabor lotniczy	14,0
55	740,741,742, 744,782		Pojazdy mechaniczne, szybowce	20,0
56	743,745,746, 747,748,75, 76		Samochody specjalne, trolejbusy i samochody ciężarowe o napędzie elektrycznym, ciągniki, przyczepy i naczepy, tabor konny, pozostały tabor bezszynowy	14,0
57			Inne nie wymienione maszyny, urządzenia i środki transportowe	18,0
58	8z wyjątkiem póz. 59-62		Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie	20,0
59	801,802,804	0	Elektroniczna aparatura kontrolno-pomiarowa do przeprowadzania badań laboratoryjnych, aparaty i sprzęt hydro- i mechanoterapii, wyposażenie cyrków	25,0
60	803		Maszyny biurowe oraz dalekopisy do maszyn matematycznych	14,0
61	805		Wyposażenie teatrów, kin itp., instrumenty muzyczne	10,0
62	806		Kioski, budki, domki kempingowe	10,0
63			Plantacje wikliny	10,0

Przykład :

środek trwały - epidiaskop - symbol 662 wg KŚT

6 - grupa urządzeń technicznych

66 - podgrupa urządzeń nieprzemysłowych

662 - rodzaj urządzeń i aparatów projekcyjnych

Kolejny podział stosuje się dla celów bilansowych.

Dzieli on środki trwałe na obce i własne. Wynika to z obowiązku prowadzenia ewidencji bilansowej tych środków. Wartość netto środków trwałych wykazuje się w bilansie jednostek (z wyłączeniem banków i ubezpieczy cieli) w aktywach w części „A" - Majątek trwały, w grupie II - rzeczowy majątek trwały w podziale na:

• grunty własne,

• budynki i budowle,

• urządzenia techniczne i maszyny,

• środki transportu,

• pozostałe środki trwałe.

Środki trwałe mogą być klasyfikowane również z punktu widzenia:
1. przeznaczenia:

• na produkcyjne - do których zalicza się środki trwałe wykorzystywane w jednostce gospodarczej dla celów zaopatrzenia, produkcji i zbytu,

• na nieprodukcyjne - do których zalicza się domy mieszkalne, hotele robotnicze, środki trwałe wykorzystywane na cele oświatowe, kulturalne, ochrony zdrowia, socjalne.

2. sposobu wykorzystania:

• na czynne - do których zalicza się również środki trwałe znajdujące się czasowo w rezerwie, zapasie,

• na nieczynne - na przykład w związku ze zmianą profilu produkcji, przeznaczone do sprzedaży,

3. odpowiedzialności, następuje w przekroju komórek odpowiedzialnych za ich stan i właściwe użytkowanie. Podział taki znajduje odbicie w ewidencji szczegółowej środków trwałych.

1.2. Dokumentacja księgowa środków trwałych.

1.2.1. Rodzaje dokumentów.

Wielkość i wielorakość występujących w jednostkach gospodarczych środków trwałych, wymaga to więc stworzenia systemu ujednoliconej dokumentacji ich miejsca pobytu, zmian tego miejsca, zmiany wartości obiektu (w wyniku modernizacji, przebudowy, łączenia, dzielenia), stawiania w stan likwidacji. Korzysta się w tym przypadku dość często z gotowych, typowych, dostępnych na rynku formularzy.

Tego rodzaju dokumentacja jest zbędna w małych jednostkach z uwagi na ograniczoną liczbę obiektów, którymi one dysponują. Z reguły wystarcza dokumentacja powstania lub nabycia środka trwałego (faktura zakupu, rachunki za wykonanie obiektu, za jego doprowadzenie do stanu używalności lub modernizacji) lub jego likwidacji.

Zasad ładu dokumentacyjnego w przedsiębiorstwie wymaga systematyczności
i dokładności w gromadzeniu, przechowywaniu i archiwizowaniu dokumentów.

W zakres dokumentacji wchodzą dokumenty: operacyjne, prawne, techniczne, inwentarzowe, wyceny, umorzeń i amortyzacji, księgowe i sprawozdawcze.

Dokumentami operacyjnymi są:

- faktury VAT (załącznik nr 1), rachunki zakupu, sprzedaży,

dowód przyjęcia środka trwałego do używania OT (załącznik nr 2),

a), przyjęcie do używania nowych środków trwałych powstałych w wyniku inwestycji,

b), przyjęcie do używania używanych środków trwałych powstałych w wyniku inwestycji,

c), zwiększenie wartości posiadanego środka trwałego w wyniku modernizacji
i ulepszania,

- protokół zdawczo-odbiorczy składnika majątku trwałego PT (załącznik nr 3),

a), nieodpłatne przekazanie środka trwałego innej jednostce,

b), nieodpłatne przejęcie środka trwałego,

dowód zmiany miejsca używania składnika majątku trwałego (załącznik nr 7), a), przemieszczanie wewnątrz jednostki środka trwałego,

dowód wydania składnika majątku trwałego,

- dowód likwidacji składnika majątku trwałego LT (załącznik nr 4),

a), likwidacja części lub całości środka trwałego,

b), wycofanie środka trwałego z używania w wyniku zużycia fizycznego,

c), sprzedaż środka trwałego,

- dowód ulepszenia środka trwałego.

Dokumentami prawnymi sam. in.:

- umowa kupna-sprzedaży,

- licencja,

- akt notarialny (przy darowiźnie, spadku, dzierżawie wieczystej, sprzedaży nieruchomości),

- inne umowy cywilno prawne jak np. najmu, dzierżawy, leasingu operacyjnego lub finansowego, użyczenia.

Dokumentami technicznymi są:

- dokumentacja techniczna,

- atest jakościowy,

- certyfikat, znak towarowy, znak bezpieczeństwa,

- karta gwarancyjna,

- karta eksploatacyjna,

- księga przeglądu technicznego, konserwacji, napraw i remontów,

protokół odbioru technicznego.

Dokumentami inwentarzowymi są np.:

- księga inwentarzowa środków trwałych,

- karty szczegółowe środków trwałych (załącznik nr 5),

- ewidencja środków trwałych w jednostkach prowadzących podatkową
księgę przychodów i rozchodów, wykaz środków trwałych.

Dokumentami wyceny mogą być:

- protokół aktualizacji wyceny środków trwałych, - - arkusz wyceny środków trwałych.

Dokumentami umorzenia i amortyzacji mogą być:

- tabela rocznych stawek amortyzacyjnych,

- plan amortyzacji za dany rok,

- wykaz podziałowy amortyzacji (umorzeń) składników majątku trwałego.

Dokumentami księgowymi są:

- dowody nabycia i zbycia oraz inne operacje,

- noty wewnętrzne,

- dowody poleceń księgowania,

- arkusze spisu z natury,

- rozliczenia końcowe poinwentaryzacyjne,

- księgi rachunkowe majątku trwałego z uwzględnieniem wartości

początkowej, umorzeń i amortyzacji, przychodów, rozchodów i sald

w ujęciu wartościowym lub ilościowo-wartościowym (w postaci kart

kosztowych, księgi lub zapisu komputerowego).

Dokumentami sprawozdawczymi są:

- roczne sprawozdania statystyczne ze stanu środków trwałych,

- bilans roczny z danymi o stanie majątku trwałego i źródeł jego

finansowania,

- roczne sprawozdanie inwestycyjne.

1.2.2. Przechowywanie i archiwizowanie dokumentów.

Dokumentację dotyczącą składników majątku trwałego prowadzi się, przechowuje
i archiwizuje zgodnie z postanowieniami wewnętrznej zakładowej instrukcji. Jej posiadanie nie jest obowiązkowe.

W większych jednostkach dokumentację bieżącą (z danego roku obrachunkowego
i podatkowego) oraz z dwóch lat poprzedzających przechowuje się na stanowisku pracy, tę z lat poprzednich przechowuje się w składnicy. Dokumenty oznaczone kategorią archiwalną „A"
z bezterminowym czasem przechowywania) oraz „B-t" (t>10 lat) przechowuje się
w zakładowym archiwum.

Dokumenty operacyjne i księgowe powinny być przechowywane 5 lat, licząc od zakończenia roku obrachunkowego, podatkowego. Oznacza się je symbolem kategorii archiwalnej ,,3-5”.

Dokumenty prawne mają kategorię „A”.

Dokumenty techniczne, umorzeniowe i amortyzacji, inwentarzowe oraz sprawozdawcze powinny być przechowywane na czas ważności lub aktualności zawartych w nich danych plus co najmniej 5 lat.

Bilans i roczne sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa zaliczane są do dokumentów historycznych, a zatem mają kategorię archiwalną „A".

Każdy zbiór dokumentów trzeba zanalizować osobno zakwalifikować do odpowiedniej kategorii archiwalnej: „A”, ,,3-25”, ,,3-10”, ,,3-5” lub BX. Kategoria archiwalna BX oznacza, że dokumenty są przechowywane warunkowo, kiedy nie można określić czasu ich ważności, aktualności i przydatności zawartych w nich informacji. Tego rodzaju dokumenty powinny być co jakiś czas przeglądane komisyjnie i kwalifikowane do dalszego przechowywania z kategorią BX, do terminowego przechowywania lub do usunięcia
z archiwum.

W celu zachowania ładu dokumentacyjnego należy każdy zbiór tematyczny dokumentów opatrzyć informacjami oznakowania akt, np.:

SPZOZ w Zd - Woli DZIAŁ KSIĘGOWOŚCI MTA - 0301 PLANY AMORTYZACJI B - 10 LATA 1997 - 2000

nazwa jednostki
nazwa komórki organizacyjnej
symbol akt
nazwa zbioru dokumentów
kategoria archiwalna
czas, który obejmuje zbiór dokumentów


Rys. 1. Oznakowanie akt.

1.3. Inwentaryzacja środków trwałych.

1.3.1. Ogólne zasady inwentaryzacji.

Ustawowym obowiązkiem jednostki jest okresowe ustalanie i sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu środków trwałych wykazywanych w księgach rachunkowych.

Stosownie do art. 26 ust l ustawy o rachunkowości jednostki przeprowadzają inwentaryzację:

• gruntów i trudno dostępnych oglądowi środków trwałych - drogą porównania ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikacji realnej wartości tych składników,

• pozostałych środków trwałych - drogą spisu ich ilości z natury.

Przepisy ustawy o rachunkowości w zakresie inwentaryzacji regulują następujące zagadnienia:

1. zakres inwentaryzacji;

2. terminy i częstotliwość inwentaryzacji;

3. wycenę środków trwałych;

4. termin rozliczenia wyników inwentaryzacji;

5. przechowywanie dokumentacji inwentaryzacyjnej.

Celem inwentaryzacji bilansowej środków trwałych jest:

1. wiarygodne ustalenie ich rzeczywistego stanu;

2. porównanie rzeczywistego stanu ze stanem wynikającym z ksiąg rachunkowych
a także ustalenie i wyjaśnienie ewentualnych niedoborów i nadwyżek;

3. doprowadzenie danych wynikających z ksiąg rachunkowych do zgodności ze stanem rzeczywistym poprzez rozliczenie niedoborów i nadwyżek;

4. rozliczenie osób materialnie odpowiedzialnych za powierzone im mienie;

5. dokonanie oceny przydatności poszczególnych środków trwałych.

Prawidłowo przeprowadzoną inwentaryzację roczną powinna cechować: kompletność, rzetelność, terminowość, sprawdzalność, przejrzystość.

Kompletność inwentaryzacji oznacza, iż musi ona obejmować w sposób całościowy kompletny wszystkie objęte ewidencją bilansową i nie objęte tą ewidencją a będące na stanie środki trwałe oraz środki trwałe będące własnością innych jednostek.

Rzetelność inwentaryzacji oznacza, że jest ona zgodna ze stanem rzeczywistym. Możliwość szybkiego skontrolowania rzetelności przeprowadzonej inwentaryzacji składników majątku jest przejawem jej sprawdzalności.

Gdy zinwentaryzowane składniki majątku zawierają zwięzły i jasny opis pozwalający na łatwe zidentyfikowanie i porównanie z danymi wynikającymi z ksiąg rachunkowych mówi się, że inwentaryzacja ma znamiona przejrzystości.

O terminowości inwentaryzacji mówi się, gdy będzie dotrzymany jej termin. Oznacza to, że rozpoczęto ją trzy miesiące przed końcem roku obrotowego, a zakończono do 15 dnia następnego roku. Grunty i trudno dostępne oglądowi środki trwałe można zinwentaryzować na ostatni dzień każdego roku. Raz w ciągu trzech lat można zinwentaryzować środki trwałe oraz objęte inwestycją rozpoczętą, znajdujące się na terenie strzeżonym.

Inwentaryzację majątku trwałego przeprowadza się również na dzień zakończenia działalności przez jednostkę oraz na dzień poprzedzający postawienie jej w stan likwidacji lub upadłości.

Uważa się także, że składniki majątku trwałego powinny być również zinwentaryzowane przy zmianie osób materialnie odpowiedzialnych. Przeprowadza się wtedy inwentaryzację zdawczo - odbiorczą.

Stosowane metody inwentaryzacji oraz termin i częstotliwość przypisane różnym środkom trwałym przedstawia poniższa tabela:

Tabela nr 2. Termin, częstotliwość, metoda inwentaryzacji.

RODZAJ ŚRODKÓW TRWAŁYCH	METODY INWENTARYZACJI	TERMIN I CZĘSTOTLIWOŚĆ
Grunty i środki trwałe trudno dostępne oglądowi	Porównanie danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikacja realnej wartości tych składników	Na ostatni dzień roku obrotowego
Środki trwałe oraz maszyny i urządzenie objęte inwestycją rozpoczętą	Spis z natury	Na ostatni dzień roku obrotowego z możliwością jej przeprowadzenia w IV kwartale roku obrotowego i do 15 dnia roku następnego; na terenie strzeżonym raz w ciągu 4 lat

ŹRÓDŁO: Juszczyk J, „Inwentaryzacja aktywów i pasywów dla potrzeb sporządzenia bilansu", „Buchalter" nr 22/99, s. 6.

1.3.2. Przebieg i udokumentowania spisu z natury.

Do przeprowadzenia spisu sprawnie, terminowo i prawidłowo powołana zostaje przez kierownika jednostki komisja inwentaryzacyjna. Odbywa się to na podstawie zarządzenia wewnętrznego określającego między innymi cel powołania komisji, jej skład osobowy, prawa i obowiązki tej komisji.

Szczegółowy zakres praw i obowiązków może określać także zakładowa instrukcja inwentaryzacyjna. W celu przeprowadzenia spisu z natury powołane są także przez kierownika jednostki zespoły spisowe. Do nich powinny być powołane osoby
z odpowiednimi kwalifikacjami, z niezbędną wiedzą z zakresu towaroznawstwa, materiałoznawstwa danej branży.

W skład zespołu spisowego nie może być powołana osoba:

1. materialnie odpowiedzialna za stan objętych spisem z natury składników majątku,

2. prowadząca ewidencję składników majątkowych podlegających spisowi,

3. nie zapewniająca bezstronności spisu.

Spis z natury powinien być tak zorganizowany, zaplanowany aby normalna działalność jednostki została zakłócona w jak najmniejszym stopniu.

Dlatego powinno się sporządzać harmonogram spisu z natury. Prawidłowo opracowany powinien zawierać:

1. wyszczególnienie składników majątkowych podlegających spisowi,

2. konto analityczne danego składnika majątku w księgach rachunkowych,

3. określenie pola spisowego, tj. miejsca, w którym dany składnik majątku się znajduje,

4. skład zespołu spisowego lub imię i nazwisko jego przewodniczącego,

5. określenie terminu;

• pobrania arkuszy spisu z natury przez zespoły spisowe,

• dokonania spisu z natury,

• przekazania wypełnionych arkuszy spisu z natury do komisji inwentaryzacyjnej,

• przekazania arkuszy spisowych do działu księgowości,

• ustalenia różnic inwentaryzacyjnych,

• złożenia wyjaśnień dotyczących stwierdzonych różnic przez osobę materialnie odpowiedzialną,

• rozpatrzenia różnic inwentaryzacyjnych przez komisję oraz zaopiniowania przez głównego i radcę prawnego,

• zatwierdzenia wniosków komisji inwentaryzacyjnej przez kierownika jednostki.

W małych jednostkach, gdzie liczba podlegających spisowi składników majątku jest ograniczona zamiast harmonogramu inwentaryzacji może być wydane zarządzenie wewnętrzne powołujące zespoły spisowe do przeprowadzenia spisu z natury określonych składników majątku.

Przed rozpoczęciem spisu z natury zespół spisowy:

1. przyjmuje od osoby materialnie odpowiedzialnej oświadczenie pisemne stwierdzające, że wszystkie dowody przychodu i rozchodu inwentaryzowanych składników zostały przekazane do księgowości,

2. sprawdza stan zabezpieczenia spisywanych składników majątkowych, przed niekontrolowanym ruchem osób nie związanych z czynnościami spisowymi,

3. sprawdza aktualność legalizacji przyrządów i narzędzi pomiarowych oraz sprawność ich działania.

Rzeczywista ilość spisywanych składników majątku sprawdzana jest przez przeliczenie, zważenie lub zmierzenie.

Czynności tych dokonuje członek zespołu spisowego w obecności osoby materialnie odpowiedzialnej za stan składników majątku lub osoby przez nią pisemnie upoważnionej.

Wyniki spisu z natury ujmuje się na specjalnych arkuszach spisu lub na oddzielnych dla każdego składnika majątku kartach spisu. Arkusze spisu od chwili ich ponumerowania (przed wydaniem zespołom) są traktowane jako formularze ewidencjonowane, objęte ilościową kontrolą zużycia. Za prawidłowe rozliczenie się z otrzymanych przez zespoły arkuszy spisu odpowiada przewodniczący komisji inwentaryzacyjnej. Obrót arkuszami spisu powinien być kontrolowany w każdej fazie inwentaryzacji i odpowiednio rejestrowany. Wpis do arkuszy (kart) powinien nastąpić

bezpośrednio po ustaleniu rzeczywistej ilości składnika majątku w sposób umożliwiający

sobie materialnie odpowiedzialnej sprawdzenie prawidłowości spisu.

Arkusze spisu, na których ujęto wyniki inwentaryzacji powinny zawierać:

1. nazwę jednostki (nadruk lub stempel zawierający nazwę),

2. numer kolejny arkusza (karty) spisu oraz oznaczenie umożliwiające ich zamianę,

3. określenie metody inwentaryzacji,

4. nazwę lub numer pola spisowego,

5. datę rozpoczęcia i zakończenia spisu,

6. imię i nazwisko oraz podpisy: osoby materialnie odpowiedzialnej, członków zespołu spisowego, osób uczestniczących w spisie,

7. numer kolejny pozycji arkusza spisu,

8. szczegółowe określenie składnika majątku, w tym także symbol identyfikujący,

9. jednostkę miary,

10. ilość stwierdzoną w czasie spisu z natury,

11. cenę za jednostkę miary i wartość wynikającą z przemnożenia ilości składnika stwierdzonej w czasie spisu przez cenę jednostkową.

W trakcie wypełniania arkuszy mogą wystąpić błędy. Poprawienie błędnego zapisu polega na skreśleniu zapisu nieprawidłowego w taki sposób, żeby pierwotna treść była czytelna i wpisaniu poprawnego zapisu. Obok poprawionego zapisu powinien być zamieszczony podpis członka zespołu i osoby materialnie odpowiedzialnej.

Niedopuszczalne jest pozostawianie pustych wierszy w arkuszach.

Arkusz spisu z natury podpisują członkowie zespołu spisowego, osoba odpowiedzialna materialnie oraz inne osoby uczestniczące w spisie.

Po zakończeniu czynności inwentaryzacyjnych zespół spisowy przekazuje przewodniczącemu komisji inwentaryzacyjnej:

1. wszystkie arkusze spisu z natury (te wypełnione, jak i niewykorzystane oraz anulowane),

2. oświadczenia osób materialnie odpowiedzialnych o wniesieniu lub nie zastrzeżeń do przeprowadzonego spisu,

3. pisemne sprawozdanie z przebiegu spisu z natury,

4. inne dokumenty inwentaryzacyjne.

Po dokonaniu porównania ilości i wartości składników wynikających z ewidencji księgowej z wynikami spisu z natury tych składników majątkowych można stwierdzić różnice.

Mogą to być zarówno niedobory, jak i nadwyżki. Jeżeli stan rzeczywisty ustalony
w drodze spisu z natury jest niższy od stanu ewidencyjnego wynikającego z prawidłowo prowadzonych ksiąg zaistniał niedobór.

Gdy stan rzeczywisty jest z kolei wyższy od stanu ewidencyjnego różnica inwentaryzacyjna jest nadwyżką.

Przyczyny powstania różnic inwentaryzacyjnych oraz propozycje sposobu ich rozliczenia określa komisja w specjalnym protokole. Tam też zawiera umotywowanie. Przyczyny powstania różnic inwentaryzacyjnych mogą być różne:

• brak zapisów ewidencji analitycznej z powodu opóźnionego przekazania dowodów magazynowych,

• pomyłki ewidencji księgowej lub magazynowej, np. błędnie podana jednostka miary,

• błędy podczas inwentaryzacji,

• nie ujęcie w ewidencji księgowej protokołów zniszczeń czy likwidacji,

• kradzież i nadużycie,

• zaniedbanie obowiązków służbowych przez osoby materialnie odpowiedzialne.

Niedobory, szkody i nadwyżki dzieli się ze względu na kryterium ich powstania na:

1. niedobory niezawinione:

• spowodowane wypadkami losowymi (pożar, powódź),

• spowodowane błędami pomiaru,

• ubytki naturalne,

2. niedobory zawinione:

• spowodowane udowodnionym przywłaszczeniem mienia,

• wywołane nieznanymi przyczynami, a nie spełniające warunków zezwalających na zaliczeniach do niedoborów niezawinionych,

3. nadwyżki:

• rzeczywiste,

• pozorne wynikające z błędów pomiaru, pomyłek w dokumentach inwentaryzacyjnych i ewidencyjnych, itp.

4. szkody:

• niezawinione - losowe i pozostałe,

• zawinione.

Przy rozliczaniu różnic inwentaryzacyjnych można dokonać kompensaty. Dokonuje się jej zawsze przed odliczeniem ubytków naturalnych, mieszczących się w granicach dopuszczalnych norm lub limitów.

Pozostający po kompensacie niedobór rozlicza się jako niedobór:

• mieszczący się w granicach ustalonych norm lub limitów na ubytki naturalne,

• przekraczający normy, który w zależności od ustalonych przyczyn może być zawiniony lub nie zawiniony.

Niedobory niezawinione: uznane za ubytki naturalne, spowodowane przyczynami losowymi, pozorne, inne niedobory powstałe z przyczyn uzasadniających ich usprawiedliwienie podlegają spisaniu w koszty lub odpisaniu w pozostałe koszty operacyjne.

Niedobory zawinione obciążają osoby materialnie odpowiedzialne i stają się:

• należnością - gdy są uznane przez osobę odpowiedzialną materialnie,

• roszczeniem - gdy nie są uznane.

Wysokość roszczeń z tytułu niedoborów ustala kierownik jednostki w wysokości uznanej za zawinioną. Ewentualną różnicę in plus między wartością roszczenia a wartością niedoboru zalicza się do przychodów przyszłych okresów.

Nadwyżki, które nie podlegają kompensacie zalicza się do:

• kosztów działalności - gdy powstały wskutek błędów pomiaru,

• pozostałych przychodów operacyjnych - gdy ich powstania nie można ustalić.

Powstałe szkody kwalifikuje się do strat nadzwyczajnych (szkody losowe) bądź do pozostałych kosztów operacyjnych (pozostałe szkody niezawinione). Szkody zawinione staja się podobnie jak niedobory zawinione należnością lub roszczeniem.

Protokół z weryfikacji różnic inwentaryzacyjnych przekazuje po zaopiniowaniu przez głównego księgowego i jeżeli jest taka potrzeba przez radcę prawnego - kierownikowi jednostki w celu zatwierdzenia.

BIBLIOGRAFIA

1. Chrzanowska E., Góra E., Jankowiak D., „Podatki dochodowe 2000", Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o. o., Gdańsk 2000.

2. Juszczyk J., „Środki trwałe w księgach rachunkowych", ,3uchalter" nr 9/99.

3. Juszczyk J., „Inwentaryzacja aktywów i pasywów dla potrzeb sporządzenia bilansu", Buchalter nr 22/99.

4. Juszczyk J., „Spis z natury", Buchalter nr 23/99.

5. Juszczyk J.,,Amortyzacja środków trwałych", Buchalter nr 11/99.

6. Juszczyk J., „Zasady obliczania amortyzacji podatkowej środków trwałych", Buchalter nr 12/99.

7. Juszczyk J., „Środki trwałe i amortyzacja w 1999", Buchalter nr 4/99.

8. Juszczyk J., „Inwestycje w obcych środkach trwałych", Buchalter nr 19/99.

9. Juszczyk J., „Rozliczenie szkód i odszkodowań", Buchalter nr 11/99.

10. Juszczyk J., „Ewidencja wniesionych aportów", Buchalter nr 10/99.

11.Karkula Z., „Amortyzacja podatkowa i bilansowa", Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1999.

12. Kołaczyk Z., „Rachunkowość przedsiębiorstw", cz. I, Wyd. eMPi, Poznań 1999.

13. Korczyn A., „Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne", SIGMA, Skierniewice 1999.

14. Leszczyński Z., Skowronek - Mielczarek A., „Analiza ekonomiczno-finansowa firmy", centrum Doradztwa i Informacji DIFIN Sp. z o. o., Warszawa 2000.

15. Luty Z., - red., "Rachunkowość finansowa", Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1995.

16. Matuszewicz J., Matuszewicz P., „Rachunkowość od podstaw", Finans - servis, Warszawa 1999.

17. Niemczyk R., „Liniowa i degresywna metoda amortyzacji", Buchalter nr 19/99.

18. Niesengolc S., „Środki trwałe. Wartości niematerialne i prawne. Amortyzacja i ewidencja-l 999", FRAMAX, Skierniewice 1999.

19. Troszczyński T., „Księgowość małych firm", SIGMA, Skierniewice 1996.

20. Walińska E.-red., „Plan kont a sprawozdawczość finansowa i zarządcza", Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1998, wyd. I.

21. Waśniewski T., Goś W., Rachunkowość w przedsiębiorstwie", Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1998, wyd. I.

22. Włodarczyk C., Sitko S., „Zarządzanie ochroną zdrowia w powiecie", Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne, YERSALIUS, Kraków 1999.

23. Wyjaśnienia Ministra Finansów, Buchalter nr 12/99.

24. Zubrzycki J., Grzybowska M., Wieczorek-Fronia M., „Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne - 307 pytań i odpowiedzi - 1999", Oficyna Wydawnictwa UNIMEX, Warszawa 1999.

Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r., Dz. U. nr 121 z 1994 r., póz. 591 zpóźn. zm.

KorczynA., „Środki trwałe i wartości niematerialne i prawne", SIGMA, Skierniewice 1999 r.

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych z dnia 15 lutego 1992 r., Dz. U. z 1999 r. nr 62, póz. 689, nr 95, póz. 1101, art. 16 d, art. 16 f, ust 3.

Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie amortyzacji wartości niematerialnych i prawnych z dnia 17 stycznia 1997 r., Dz. U. nr 6, póz. 39, nr 100, póz. 1175, § 4.

JuszczykJ., „Środki trwałe w księgach rachunkowych", „Buchalter", nr 9/99, s. 4.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r., Dz. U. nr 112, póz. 1317.

JuszczykJ., "Nowa klasyfikacja środków trwałych", „Buchalter" nr 7/2000, s. 17.

KorczynA., „Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne", SIGMA, Skierniewice 1999 r., s. 6.

JuszczykJ., „Środki trwałe w księgach rachunkowych", „Buchalter" nr 9/99, s.6.

MatuszeiczJ., Matuszewicz P., „Rachunkowość od podstaw", Finans-Serwis, Warszawa 1999, ss 204-205.

Troszczyński T., „Księgowość małych firm", SIGMA, Skierniewice 1996 r., s. 41.

KorczynA, „Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne", SIGMA, Skierniewice 1999, ss. 135-138.

KarkulaZ, „Amortyzacjapodatkowa i bilansowa", Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1999, s. 34.

KorczynA, „Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne", SIGMA, Skierniewice 1999, s. 136.

KorczynA., „Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne", SIGMA, Skierniewice 1999, s. 137.

JuszczykJ, „Środki trwałe \v księgach rachunkowych", „Buchalter" nr 9/99, s. 7

Juszczyk J. „ Inwentaryzacja aktywów i pasywów dla potrzeb sporządzenia bilansu ", „ Bochalter "nr 22/99, s. 4

Juszczyk J, „Środki trwałe w księgach rachunkowych", „Buchalter" nr 9/99, s. 7.

Juszczyk J, „Spis z natury", „Buchalter", nr 23/99, s. 4.

Ustawa o rachunkowości, art. 26, ust. 4.

KorczynA., „Środki trwałe i wartości niematerialne i prawne", SIGMA, Skierniewice 1999 r., s. 132.

Juszczyk J. „Spis z natury", „Buchalter" nr 23/99, ss. 4-8.

---