17.03.2008r. Prof. Kijowski

Rozporządzenie WE 178/2002 powołało Europejski Urząd Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), który faktycznie już realizuje następujące zadania:

• Wydawanie niezależnych naukowych opinii dotyczących bezpieczeństwa żywności (BŻ);

• Zbieranie i analiza danych dotyczących żywienia i diety oraz ekspozycji ryzyka i monitorowania BŻ w UE;

• Rozpatrywanie nowych zagrożeń (np.akrylamid);

• Zarządzanie systemem wczesnego ostrzegania o zagrożeniach żywności i środków żywienia zwierząt (RASFF);

• Informowanie opinii publicznej.

RASFF UE ( Rapid Alert System for Food and Feed of the European Union) to europejski system wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych i środkach żywienia zwierząt obowiązujący we wszystkich krajach Unii.

• Na podstawie ustawy z 22 stycznia 2000 roku o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz.U. nr 15, poz. 179) utworzono Krajowy System Informowania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych. System ten obejmuje też środki żywienia zwierząt.
  Od 2003 roku system ten jest częścią składową RASFF - Systemu

• W ślad za utworzeniem EFSA pewne określone działania podjęto w Polsce. Rozporządzenie z dn. 9 września 2002r. Minister Zdrowia powołał zespół ds. Bezpieczeństwa Żywności.

• Główny Inspektorat Sanitarny kieruje siecią ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych w ramach systemu UE zwanego RASFF.

Do podstawowych elementów krajowego systemu RASFF należą:

• Krajowy Punkt Kontaktowy (KPK): PKPK (Podpunkty KPK) oraz organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Inspekcji Handlowej;

• PKPK do którego składają się informacje inspekcji podległe Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Inspekcja Handlowa;

• …

Struktura RASFF'u zbudowana jest na zasadzie sieci. Każdy kraj uczestniczący w systemie ma na swoim terenie krajowy punkt kontaktowy mający łączność z centralnym punktem kontaktowym (punkty kontroli na zewnętrznych granicach Unii Europejskiej także są połączone z systemem szybkiego ostrzegania). Każdy punkt ma własną skrzynkę poczty e-mail. Na ten adres przesyłane są informacje rozpowszechniane w systemie. Do wymiany informacji w obrębie systemu służą przygotowane formularze obejmujące trzy rodzaje powiadomienia (notifications):

• powiadomienie o zagrożeniu (alarmowe),

• powiadomienie informacyjne

• i wiadomości/informacje.

• Powiadomienie o zagrożeniu (alarmowe) odnosi się do sytuacji, gdy żywność, pasza stanowi ryzyko zdrowotne, konieczna jest natychmiastowa interwencja bowiem produkt jest już na rynku. Jeśli istnieje potrzeba - poinformowanie społeczeństwa o istniejących niebezpieczeństwach przez media.

• Powiadomienie informacyjne nie wymaga podjęcia natychmiastowej interwencji, ale może dostarczać przydatnych informacji o źródle zagrożenia. Najczęściej niebezpieczna żywność/ pasza została zidentyfikowana/ oceniona na granicy zewn. UE. Dotyczy produktów spożywczych i środków żywienia zwierząt stanowiących zagrożenia dla zdrowia bądź życia ludzi, jednakże obecnych tylko na rynku danego kraju. W obrębie wyżej wymienionych notyfikacji wyróżnia się 2 typy: powiadomienia pierwotne(najświeższe doniesienia, o co najmniej 1 zidentyf. Partii produktów żywnościowych lub środków żywienia zwierząt stanowiących zagrożenie dla zdrowia lub życia) i powiadomienia dodatkowe

• Wiadomości/informacje dostarczają innych przydatnych informacji niezwiązanych bezpośrednio z wystąpieniem zagrożenia żywności odpowiedzialnym instytucjom krajów członkowskich.

Powiadomienia alarmowe o zidentyfikowanych zagrożeniach w systemie RASFF:

• Zanieczyszczenia chemiczne 39%

• Zanieczyszczenia mikrobiologiczne 31%

• Pozostałości leków weterynaryjnych

• Metale ciężkie

• Pasożyty

• Zanieczyszczenia fizyczne

• Mykotoksyny.

Powiadomienia informacyjne o zidentyfikowanych zagrożeniach w systemie RASFF:

• Mykotoksyny 44%

• Zanieczyszczenia chemiczne 19%

• Zanieczyszczenia mikrobiologiczne 16%

• Pozostałości leków weterynaryjnych 5%

• Metale ciężkie

• Pasożyty

• Pestycydy

• Ciała obce.

Mykotoksyny - głównie aflatoksyny w 2004r. 844 notyfikacji najwięcej orzechy pistacjowe z Iranu a potem Chiny, Argentyna, Indie.

Dioksyny - 5 notyfikacji, w mleku w Holandii.

Kadm i rtęć - przekroczenie poziomów dopuszczalnych, 43 notyfikacji, w rybach.

Pozostałości leków weterynaryjnych - nielegalne użycie nitrofurany, chloramphenicol, zieleń malachitowa (ryby).

Barwniki - Sudan I i IV - chilli, curry, kurkuma (Indie, Ghana, Turcja), olej palmowy (Malezja), szafran - Henryk VIII ścinał za fałszowanie.

Siarczyny - (E220-228) w krewetkach (53 notyfikacji) też działanie alergenne, dodatek zapobiega brązowieniu.

Histamina - niedostateczne schładzanie ryb post mortem, brak GHP, bakteryjna dekarboksylacja histydyny, 31 notyfikacji dotyczących tuńczyka, dopuszczalne do 100 ppm, w praktyce osiąga kilka tyś.

Anisakis - pasożyt, niecień, larwy w surowym mięsie śledzi, makreli, dorszy.

Listeria monocytogenes - małe ryzyko gdy < 100 jtk/g, wędzony łosoś.

Rodzaje mikrobiologicznych zagrożeń zgłoszonych do EFSA:

• Salmonella 47%

• L.monocytogenes 22%

• Vibrio parahaemolyticus 7%

• E. coli 6%

• coliforms 4%.

Powiadomienia alarmowe EFSA:

• ryby, skorupiaki, mięczaki 24%

• mięso, produkty mięsne, dziczyzna i drób 18%

• zioła i przyprawy 15%

Powiadomienia informacyjne EFSA:

• orzechy, produkty orzechowe, przekąski 40%

• ryby, skorupiaki, mięczaki 20%

• owoce i warzywa 10%

• mięso 8%

• zioła i przyprawy 7%

Najwięcej ostrzeżeń o niebezpieczeństwach produktów EFSA (1989 - 2004) - Azja.

Zagrożenia w paszach zgłoszonych w systemie RASFF:

• mikroorganizmy

• substancje i dodatki niedozwolone

• przetworzone białka zwierzęce

• dioksyny i PCB₅

Miejsca kontroli zagrożeń zgłoszonych w systemie RASFF:

• kontrole graniczne, zatrzymany import 51%

• kontrola rynku 44%

• granice, badania 3%

• kontrola własna w zakładzie 1%

• skargi klienta 1%.

Największą liczbę powiadomień (2005 i 2006r.)

• bakterie chorobotwórcze głównie w produktach mięsnych, a także ziołach, przyprawach, mięczakach, owocach i warzyw.

• Mykotoksyny

• Pozostałości leków weterynaryjnych

• Zanieczyszczenie metalami ciężkimi.

Główne kategorie źródeł zagrożeń:

• Mykotoksyny (aflatoksyny) w orzechach

• Bakterie chorobotwórcze - Salmonella.

Powiadomienia alarmowe: ryby, produkty mięsne, zboża i produkty zbożowe, owoce i warzywa, zioła i przyprawy.

Powiadomienia informacyjne - orzechy i produkty pochodne, ryby, skorupiaki, owoce i warzywa, zioła i przyprawy.

---