Hierarchia aktów prawnych w Polsce

Konstytucja w 1997 roku po raz pierwszy uporządkowała akty prawne. Traktuje o tym cały III rozdział zatytułowany Źródła prawa. Mamy do czynienia po raz pierwszy z zespołem przepisów prawnych dotyczących źródeł prawa, czyli aktów prawnych wydawanych przez różne organy władzy publicznej, ujętych w sposób usystematyzowany, uporządkowany i zbudowany hierarchicznie. Podstawową ideą, wielokrotnie deklarowaną przez twórców konstytucji, było zamknięcie systemu prawa, czyli:

1. wyczerpujące wymienienie w treści Konstytucji form, których mogą być tworzone normy prawa (konstytucyjne wymienienie aktów prawotwórczych)

2. wyraźne wskazanie podmiotów wyposażonych w kompetencje do wydawania określonego aktu prawnego

3. jasne określenie zakresu spraw, które mogą być unormowane poszczególnymi rodzajami aktów prawotwórczych

4. precyzyjne ustalenie stosunków między aktami prawotwórczymi

Nie do końca było na początku przesądzone, czy konstytucyjna regulacja problematyki źródeł prawa ma przybrać postać oddzielnego rozdziału Konstytucji. Inną koncepcją było uregulowanie źródeł ma zostać w powiązaniu z przepisami dotyczącymi struktury, kompetencji i trybu działania poszczególnych organów władzy publicznej, tak jak to było w dotychczasowych polskich konstytucjach i tak, jak teraz jest w niejednej zagranicznej ustawie zasadniczej. O tym, że przyjęto pierwszą koncepcję zdecydowało między innymi:

• dążenie do wyeksponowania roli prawa jako podstawowego regulatora stosunków między państwem a obywatelem

• ranga ustanowionych w nim zasad

Taki sposób ukazania hierarchii aktów prawnych był najlepszy by jak najwyraźniej ukazać reguły nimi rządzące i wymogi, jakie się im stawia.

Rozdział III Konstytucji odnosi się do prawa jako formy prawotwórczej działalności organów państwa (tzw. Źródła prawa w znaczeniu formalnym), czyli aktów prawnych wydawanych przez uprawnione organy państwowe i umów jako formy kształtowania norm prawa międzynarodowego.

Poza zakresem zainteresowania ustrojodawcy pozostają:

• inne formy umów

• kształtowanie się norm prawa zwyczajowego

• precedens prawotwórczy

• stosunek prawa pozytywnego do prawa naturalnego

Hierarchia aktów prawnych:

1. Akty prawa powszechnie obowiązujące:

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

2. Ustawa

3. Umowy międzynarodowe

4. Rozporządzenie

5. Akty prawa miejscowego

2. Akty prawa wewnętrznego

3. Akty prawne spoza rozdziału III Konstytucji

Ad. 1.

Prawo powszechnie obowiązujące- takie, które wiąże wszystkich, zarówno podmioty państwowe (organy, instytucje, funkcjonariuszy itd.), jak również obywateli i wszystkie znajdujące się pod jurysdykcją RP osoby oraz podmioty prawne.

Źródłami prawa powszechnie obowiązującego są:

• Konstytucja

• Ustawy

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe

• Rozporządzenia

• Akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je ustanowiły

Akty uznane za powszechnie obowiązujące:

• Akty stanowione przez parlament (konstytucja i ustawy)

• Te, na które istotny wpływ mają ustawy ( umowy międzynarodowe w większości ratyfikowane są za zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie)

• Rozporządzenie ( pochodzi od organów nieprzedstawicielskich, ale z uwagi na swój charakter jego związek z ustawa jest bardzo ścisły)

W konstytucji zawarto także wymóg ogłoszenia aktów by mogły one zacząć obowiązywać. Z wyjątkiem aktów prawa miejscowego publikowanie aktów ma być w Dzienniku Ustaw.

KONSTYTUCJA:

• Źródło ustalania podstawowych zasad mających wyznaczać reguły systemu stanowienia prawa

• Stoi na czele całego systemu prawnego

• Najwyższa moc prawna

• Obowiązuje we wszystkich rodzajach stosunków prawnych

• Zasada bezpośredniego stosowania konstytucji została określona w Konstytucji RP '97 w art. 8 ust 2.

• Sędziowie są podlegli nie tylko ustawie, ale i Konstytucji

• SAMOWYKONALNOŚĆ- normy w Konstytucji, które zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i wystarczający do zastosowania., tak, by nie trzeba było się odwoływać do innych przepisów; normy konstytucyjne muszą być n tyle precyzyjne by można było jednoznacznie określić treść decyzji stosowania prawa; pozbawić, ograniczyć samowykonalność może jedynie odsyłanie pewnych materii do regulacji zawartych w innych aktach prawnych

• KONSTYTUCYJNOŚĆ można sprawdzić dzięki orzeczeniom TK

USTAWA:

• Akt o jednorodnie określonych cechach prawnych

• Nie są wyodrębnione w Konstytucji ustawy wg ich mocy prawnej

• Specyficzne ustawy pod względem regulacji:

1. ustawy budżetowe (finansowe)

2. ustawy o ratyfikacji niektórych umów międzynarodowych

• akt normatywny, ustanawiający normy generalne i abstrakcyjne, uchwalany przez parlament w szczególnym trybie

• o nieogr. zakr. przedmiotowym

• o najwyższej, po Konstytucji, mocy prawnej

• akt najściślej związany z funkcją tworzenia prawa

• właściwy do stanowienia norm o charakterze generalnym

• nie może służyć do stanowienia norm indywidualnych i konkretnych jedynie

• jest aktem nieogr. z punktu widzenia regulacji

• pierwotna forma regulowania wszystkich spraw podlegających regulacji prawnej

• mogą być regulowane wszelkie dziedziny dot. stosunków społecznych

• jest podporządkowana Konstytucji

• Nie może zmienić:

1. Konstytucji

2. ordynacji wyborczej do Sejmu, Senatu, organow samorządowych

3. ustawy o wyborze Prezydenta RP

4. u. o stanach nadzwyczajnych

• ustawy mogą dotyczyć:

1. zasad działania organów władzy publicznej

2. zakresu ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie wojennym

3. okr. podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wyn. z wprowadzenia ograniczeń.

UMOWY MIĘDZYNARODOWE

• ujęte i określone w konstytucyjnym kat. źródeł prawa,

• źródła powszechnie obowiązującego prawa RP

• muszą być ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie wtedy opublikowana w Dz. U. wtedy transformacja do prawa krajowego

• są poniżej Konstytucji

• o ich zgodności z konstytucja orzeka TK:

1. kontrola nastepcza

2. na wniosek Prezydenta

• Konstytucja wprowadziła zapis o wyższości prawa wspólnotowego nad prawem krajowym

ROZPORZĄDZENIE

• Jedyny akt organów władzy wykonawczej

• Źródło prawa obowiązującego prawa

• Wydawane przez organy następujące:

1. Prezydent RP

2. Prezes RM

3. ministrowie kierujący działem administracji rządowej

4. przewodniczący okr. w ustawie komitetów powołanym w skład RM

5. KRRiT

• Akt wykonawczy do ustawy

• Może wyjątkowo i z woli ustawy „wkraczać” w materie ustawy pod warunkiem nie wkraczania w materie zastrzeżone dla ustawy

• Może regulować te sprawy, które są niezbędne dla realizacji ustawy, A nie miały w niej wyczerpująco uregulowania

• Wymogi do wydania rozporządzenia:

1. wymag. Odrębna i wyraźna delegacja dla konkretnego organu

2. ustawa musi wskazywac jakie organy jakie sprawy jednorodne z tymi, które ustawa ma ono regulować

3. w jakim kierunku ta regulacja powinna pójść

• organ upoważniony do wydawnia rozporządzeń nie może przekazać tej kompetencji innemu organowi

• organ nie może zaniechać wyd. rozporządzenia obligatoryjnego

• TK bada konstytucyjność i legalność rozporządzenia

• W pewnym zakresie kontrola ta przysługuje także sądom i RM

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

• Organiczony terytorialnie zasięg

• Wyłącznie na obszarze działania organów, które je ustanowiły

• Wydane n podstawie i w granicach upoważnien zawartych w ustawie

• Stanowienie należy do:

1. organów samorządu terytorialnego

2. terenowych organów administracji rządowej

• uchwała

Ad. 2.

PRAWO WEWNĘTRZNE- przepisy prawne obowiązujące tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.

Do kategorii aktów prawa wewnętrznego zalicza 93 art. Konstytucji

• uchwały RM

• zarządzenia Prezesa RM

• Prezydent na czas określony

---