Robaczyce

Nicienie

• Ciało wszystkich nicieni, jest w przekroju obłe, wydłużone i zaostrzone z obu końców, bez wyodrębnionej główki. Brak u nich również komórek zaopatrzonych w rzęski i wici. Zewnętrzną powłokę ciała stanowi wór powłokowo-mięśniowy, składający się z: oskórka, nabłonka i pojedynczej warstwy mięśni.

• Kutikula, czyli oskórek zbudowana jest z substancji białkowej o złożonej strukturze (przepuszczalny wyłącznie dla gazów i wody). Żadne inne substancje nie przenikają przez powłokę nicieni, stąd też bierze się duża odporność na wszelakiego rodzaju trucizny oraz niekorzystne warunki środowiskowe. To właśnie oskórek u tych pasożytów zapobiega strawieniu przez enzymy trawienne żywiciela.
  

Owsica (enterobioza)

• Najczęstsza robaczyca w Polsce.Miewa z nią kontakt ok. co 3 dziecko w wieku 7-14 lat, nierzadko zdarza się u dorosłych. Występując w  rodzinie owsica przenosi się często na wszystkich domowników. Najczęściej chorują dzieci w wieku 5-6 lat

• Czynnik etiologiczny: owsik ludzki (Enterobius vermicularis) - pasożyt jelita ślepego występujący wyłącznie u człowieka.

• Przenosi się drogą pokarmową lub wziewną (brudne ręce, skażone powietrze, kurz)

• Inwazyjne jaja owsika zachowują żywotność do kilku tygodni

Cykl rozwojowy

• Larwy uwalniają się i dojrzewają z jaj w jelicie cienkim, a następnie wędrują do jelita grubego. Robaki dojrzewają po 2-4 tygodniach, a żyją do 2 miesięcy. Samice składają następnie jaja w pobliżu odbytu w ilości ok. 11 000 jaj. W przypadku kobiet - niekiedy w przedniej części pochwy. Jaja są również składane poza organizmem człowieka, aby zapewnić odpowiednie nasłonecznienie, wilgotność oraz temperaturę 30-36 stopni Celsjusza. Chorzy dotykając palcami okolic krocza, odbytu i bielizny osobistej zbierają na swoje ręce jajeczka. Znajdują się one również w pościeli co zagraża personelowi medycznemu. Jeżeli nie są przestrzegane zasady higieny cykl życiowy zamknie się nowa generacją osobników i ponownym samozakażeniem pierwotnego nosiciela.

Obraz kliniczny

• Objawy zakażenia są bardzo różne i zależą od stopnia inwazji pasożytów. Najczęściej występuje swędzenie okolic odbytu, szczególnie w nocy (tam składane są jaja owsików, co wywołuje świąd), niepokój bez powodu i podniecenie (zgrzytanie zębów), bezsenność, brak apetytu. Jeśli pojawia się ból  to jego przyczyną  jest wtórne zakażenie bakteryjne i martwica śluzówki co odsłania zakończenia nerwowe.

• Jeśli samice owsika dostaną się do żeńskiego układu rozrodczego mogą wywołać zapalenie pochwy, endometrium lub jajowodu.

• Dzieci mogą się też skarżyć na ból brzucha, brak apetytu, niechęć do wysiłku.

Rozpoznanie

• Stwierdzenie obecności samic owsika w okolicy odbytu, w kale lub w moczu, podczas rektoskopii lub podczas badania usuniętego wyrostka robaczkowego.

• Jaja znajdowane są u ok. 15% nosicieli.

• Metodą diagnostyczną z wyboru są wymazy z okolicy odbytu wykonane przy użyciu taśmy celofanowej (7 wymazów pobieranych co drugi dzień pozwala wykluczyć owsicę).

Leczenie

• Owsicę leczy się w przypadkach objawowych lub ze wskazań epidemiologicznych.

• Stosuje się jednorazowe dawki pirantelu 10mg/kg mc., mebendazol 200 mg lub albendazol 200mg. Kurację pirantelem powtarza się co 2 tyg., a mebendazolem i albendazolem - co miesiąc.

• Ponadto stosuje się dietę ubogą w węglowodany i bogatą w błonnik.

• Ze względu na bardzo łatwe rozpowszechnianie pasożyta leczenie prowadzone jest wobec wszystkich mieszkających wspólnie osób.

Profilaktyka

• Ważnym sposobem zapobiegania owsicy jest przestrzeganie higieny. Konieczne jest utrzymanie wręcz przesadnej higieny osobistej domowników (podmywanie się po korzystaniu z ubikacji, częste mycie rąk, zmiana bielizny osobistej, gotowanie pościeli i ręczników). Podczas kuracji na noc należy zakładać dziecku obcisłe majtki, które rano pierzemy i gotujemy. Myjemy też zabawki, dezynfekujemy przedmioty osobistego użytku i obcinamy krótko paznokcie, aby nie dopuścić do wtórnego zakażenia.

• Dokładne pranie pościeli i ręczników niszczy jaja owsika, co wraz z reżimem higieny osobistej przerywa łańcuch zakażeń

Glistnica (askarioza)

• Czynnik etiologiczny: glista ludzka (Ascaris lumbricoides), robak o długości 25-40 cm .

• Częstość występowania glistnicy w Polsce przez różnych badaczy jest oceniana na 1 do 18 procent, a w niektórych populacjach nawet 40-50 procent. Uważa się, że glistnica - podobnie jak owsica - częściej dotyczy dzieci.

• Człowiek zakaża się przez spożycie pokarmów zanieczyszczonych jajeczkami z larwami. Jaja pasożyta znajdują się zwykle w kale innego żywiciela. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową przez połknięcie jaj, przenoszonych przez brudne ręce, zanieczyszczony kałem pokarm lub wodę.

Cykl rozwojowy

• Jaja glisty wydalane z kałem zawierają taką formę zarodka, która nie jest zdolna do zarażenia. Dopiero po 6-tygodniowym rozwoju poza ustrojem, w wodzie lub wilgotnej glebie powstaje zakaźna larwa. Po zakażeniu człowieka larwa dostaje się do jelita cienkiego. Tutaj wydostaje się z otoczki jaja, przebija się przez ścianę jelita do naczyń krwionośnych, a następnie z krwią wędruje do oskrzeli i pęcherzyków płucnych. Larwy odkrztuszane do jamy ustnej są połykane z plwociną i w ten sposób ponownie dostają się do jelit, gdzie dojrzewają w ciągu 2-3 miesięcy od zakażenia. Glista bytuje w jelicie 13-15 miesięcy. Po tym czasie dochodzi do samowyleczenia, o ile nie nastąpi ponowne zakażenie lub powikłania, np. niedrożność jelita czy zapalenie wyrostka robaczkowego. W jelicie może przebywać nawet kilkaset glist jednocześnie. Samica produkuje ogromne ilości jaj, które są wydalane z kałem.

Obraz kliniczny

• Objawy chorobowe w przebiegu zakażenia glistą ludzką są zależne od okresu inwazji. W związku z tym wyróżnić możemy trzy etapy:

1. Wędrówka larw w ustroju wywołuje objawy skórne i płucne spowodowane reakcją alergiczną. U części osób zarażonych glistą ludzką występują objawy alergiczne, napady duszności

2. W czasie wędrówki larw przez płuca pojawia się ponadto zapalenie oskrzeli, odoskrzelowe zapalenie płuc lub naciek płuca.

3. Obecność glist w jelitach powoduje: nudności, wymioty, biegunki, bóle w jamie brzusznej oraz osłabienie, brak apetytu, bóle głowy, rozdrażnienie, bezsenność.
   

Charakterystyczne objawy u dzieci

• wzmożona pobudliwość nerwowa

• bóle brzucha i wymioty

• zmiany skórne - świąd skóry, pokrzywki, wypryski

• zapalenie spojówek

• napady astmy oskrzelowej.

• z czasem może dojść do zahamowania wzrostu i niedoboru masy ciała.
  

Rozpoznanie

• Znalezienie pasożyta wydalonego z kałem lub przez usta.

• Podstawą rozpoznania jest badanie kału na obecność jaj glisty (może dać wynik ujemny jeśli w jelicie są tylko samce, niedojrzałe lub stare samice)

• Metody serologiczne mają zastosowanie tylko w rozpoznaniu glistnicy larwalnej.

• Przy dolegliwościach płucnych wykonuje się zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej.

Leczenie

• Leczy się w przypadku rozpoznania glistnicy lub podejrzenia inwazji glisty.

• Stosuje się jednorazowe dawki pirantelu 10mg/kg mc.(nie więcej niż 750 mg), mebendazol 200 mg, albendazol 200mg (<5lat) lub 400mg (>5lat), lewamizol 2,5 mg/kg mc. (nie więcej niż 150 mg).

• Badanie kontrolne kału po 2 tyg.

Profilaktyka

• Zapobieganie glistnicy polega na piciu przegotowanej wody i przestrzeganiu ogólnych zasad higieny osobistej i żywienia.  Należy staranne myć warzywa i owoce, zwrócić uwagę, żeby dzieci myły ręce przed jedzeniem, zwłaszcza po każdej zabawie z rówieśnikami oraz po skorzystaniu z toalety

Trichurioza

• Czynnik etiologiczny: włosogłówka ludzka (Trichuris trichura), pasożyt jelita ślepego, rzadziej grubego. Ten robak ma cienkie nitkowate ciało  długości 3-5 cm, dzięki temu może głęboko wnikać w błonę śluzową jelita, skąd trudno go usunąć. Występuje na wszystkich kontynentach, ale najchętniej w krajach o klimacie gorącym i wilgotnym.

• W Polsce częstość występowania trichuriozy ocenia się na 10% populacji.

• Jaja włosogłówki wydalane z kałem nie wywołują od razu zarażenia. Muszą najpierw dojrzeć w  wilgotnej i ciepłej glebie, a w ich wnętrzu powstać larwy. Człowiek zaraża się, spożywając produkty zanieczyszczone jajeczkami zawierającymi już rozwinięte larwy. W zarażeniu pośredniczą muchy, które przenoszą jajeczka z larwami z odchodów i gleby na produkty spożywcze. Innym ogniskiem zarażeń jest „ droga brudnych rak”.

Obraz kliniczny

• Przy małej intensywności inwazji pasożytów zazwyczaj nie występują widoczne objawy. Toteż w co 4-tym przypadku zarażenie układu pokarmowego włosogłówką przebiega bezobjawowo. Włosogłówki żywią się krwią. Może to doprowadzać do zapalenia wyrostka robaczkowego, anemii i chorób wrzodowych przewodu pokarmowego. Przy większej ilości pasożytów pojawiają się biegunki, niekiedy śluzowo-krwawa, bóle w jamie brzusznej, spadek masy ciała, anemia. Mogą pojawiać się objawy skórno alergiczne oraz: brak apetytu, rozdrażnienie, bezsenność, bóle głowy, osłabienie.

Rozpoznanie

• Badanie kału na obecność jaj pasożyta.Ocenia się liczbę jaj w 1g kału (<1000jaj/g - inwazja lekka, >10000jaj/g - inwazja ciężka)

Leczenie

• Leczy się wszystkie przypadki objawowe.

• Stosuje się albendazol 200mg (<5lat) lub 400mg (>5lat), mebendazol 400mg/d przez 3 dni ( u dzieci 200mg/d).

• Badanie kontrolne 2 tyg. po leczeniu.

Węgorczyca (strongyloidoza)

• Czynnik etiologiczny: Węgorek jelitowy (Strongyloides stercoralis). Bytuje w organizmie człowieka, owiec, świń, bydła, żab, psów, a nawet w roślinach. Do Polski został przywleczony z krajów tropikalnych i występuje stosunkowo rzadko. Jest to nieduży pasożyt jelita cienkiego, przy czym pasożytują tylko samice. Może prowadzić wolnożyjący tryb życia.

• Wrotami zarażenia jest skóra. Zarażenie człowieka następuje przez zetknięcie i przenikanie przez skórę nitkowatych inwazyjnych larw pasożyta. Po wniknięciu przez skórę larwa węgorka z krwią przedostaje się do serca, następnie do płuc, tchawicy, gardła, gdzie zostaje połknięta i przez przełyk, żołądek przechodzi do jelita cienkiego. Poszczególnym etapom wędrówki larwy towarzyszą objawy chorobowe.

Obraz kliniczny

• Objawy skórne, jakie towarzyszą przenikaniu przez skórę: obrzęk, zaczerwienienie i bolesność w miejscu wniknięcia larwy. Larwa wycina bowiem w skórze tunel skierowany do najbliższego naczynia krwionośnego.

• Objawy towarzyszące obecności larw w płucach: objawy zapalne tchawicy, oskrzeli i płuc.

• Objawy towarzyszące zagnieżdżeniu larwy się w jelitach: bezsenność, drażliwość, brak apetytu, bóle brzucha, biegunka, anemia, spadek masy ciała, aż do ciężkiego wyniszczenia organizmu.

• Uwaga: larwy mogą zagnieździć się także w pęcherzyku żółciowym, sercu, nerkach czy mózgu.

Rozpoznanie

• Badanie treści dwunastniczej na obecność larw rabditopodobnych.

• Badanie kału daje mniej pewne wyniki.

• Ostatnio zastosowanie w rozpoznawaniu węgorczycy znajdują odczyny serologiczne.

Leczenie

• Stosuje się albendazol 400mg/d przez 3-5 dni, tiabendazol 25-50 mg/kg mc. przez 5 dni.

Profilaktyka

• Należy przestrzegać higieny osobistej, ochraniać skórę przy roboczym kontakcie z glebą. Przebywanie w krajach tropikalnych i kontakt z zarażonymi zwierzętami zwiększa ryzyko zachorowania

---