Komunikacja interpersonalna - zagadnienia do kolokwium
1,Etapy procesu komunikowania się wg L. Grzesiuk i E. Trzebińskiej; porozumienie, zakłócenie.
NADAWCA
WIADOMOŚĆ
INTENCJA (cel rozmowy)
Zaspokajanie potrzeb własnych i odbiorcy
Wyrażanie własnych poglądów i odczuć
W celu rozładowania napięcia
Konieczność realizowania zadać zawodowych
↓ KODOWANIE (przekształcanie wiadomości na słowa lub gesty)
SYGNAŁ (sposoby wypowiadania się)
↓ PRZEKAZYWANIE SYGNAŁU (akt wyrażania słów, gestów)
ODBIERANIE SYGNAŁU (słuchanie, obserwacja)
↓ ODKODOWANIE (odtwarzanie wiadomości)
WIADOMOŚĆ ODTWORZONA
↓
INTERPRETACJA
↓
ODBIORCA
POROZUMIENIE - prawidłowe zinterpretowanie intencji
ZAKŁÓCENIE - nieprawidłowe odczytanie intencji nadawcy
2,Słuchanie: pseudosłuchanie i słuchanie prawdziwe, bariery utrudniające uważne słuchanie; narzędzia pomocno w skutecznej komunikacji (=słuchanie refleksyjne): parafrazowanie, odzwierciedlenie uczuć, komunikat Ja, pytanie otwarte, milczenie.
SŁUCHANIE:
PRAWDZIWE - nastawienie na realizację odbiorcy
- zrozumienie drugiej osoby
- zainteresowanie rozmową
- udzielenie pomocy lub pocieszenia
PSEUDOSŁUCHANIE- zaspokojenie własnych potrzeb
- stwarzanie wrażenia, że jesteś zainteresowany rozmową, żeby ta osoba cię polubiła; aby ktoś wysłuchał ciebie; ponieważ powinno się słuchać innych; bo nie wiemy jak się wymigać od rozmowy
BARIERY UTRUDNIAJĄCE UWAŻNE SŁUCHANIE:
Hałas
Zbyt duża liczba rozmówców
Obce języki
Nadmierna gadatliwość lub małomówność
Brak wspólnych tematów
Szybkie, niewyraźne mówienie, wady wymowy
Gwary, dialekty
Nadmierna gestykulacja
Przerywanie rozmowy
Unikanie kontaktu wzrokowego
NARZĘDZIA POMOCNE W SKUTECZNEJ KOMUNIKACJI
Cisza
Mała grupa rozmówców
Ten sam język
Wspólne zainteresowania, poglądy
Wspólny temat
Uważne słuchanie, opanowanie, koncentracja
Kontakt wzrokowy
Logiczna wypowiedź
Poprawna wymowa
PARAFRAZOWAĆ- powtórzenie innymi słowami tego, co powiedział nasz rozmówca
ODZWIERCIEDLENIE UCZUĆ- wypowiedź, w której nazywamy emocje lub uczucia jakich doświadcza nasz rozmówca opowiadając o jakichś trudnych dla niego sprawach.
KOMUNIKAT JA- wypowiedź, która zawiera naszą reakcję na to co mówi i robi rozmówca. W nim bierzemy odpowiedzialność na własne uczucia,
PYTANIE OTWARTE- takie, dzięki którym rozmówca może rozwinąć swoją odpowiedź
MILCZENIE - brak słów, utrzymywanie chwil ciszy w trakcie rozmowy dotyczącej trudnych, kryzysowych spraw jest w wielu sytuacjach równie istotne jak stosowne wypowiadanie się.
3,Odsłanianie się: definicja; otwarte Ja, ślepe Ja, ukryte Ja, nieznane Ja; korzyści płynące z odsłaniania się.
OTWARTE JA- przeżycia, poglądy, otoczenie
UKRYTE JA- znane sobie i nieznane innym (tajemnice, fantazje, marzenia)
NIEZNANE JA- niedostępna część wiedzy o sobie nam i innym
ŚLEPE JA- znane innym, ale nieznane sobie
Korzyści z odsłaniania się:
Pogłębianie związku
Większa wiedza o sobie
Poprawa komunikacji
Więcej energii
4,Ekspresja: 4 rodzaje ekspresji, komunikaty skrzyżowane, zasady skutecznej ekspresji.
RODZAJE EKSPRESJI:
Obserwacje
Myśli
Uczucia
Potrzeby
ZASADY SKUTECZNEJ EKSPRESJI:
Komunikaty powinny być:
Bezpośrednie (nie zostawiać miejsca na domysły)
Natychmiastowe (nie zostawiać na kolejne rozmowy jakąś część)
Jasne (pełne i dokładne odbicie naszych myśli)
Nie zadawać pytań, kiedy trzeba wypowiadać twierdzenia
Zachować spójność wypowiedzi
Unikać podwójnych komunikatów
Uświadomienie swoich potrzeb i uczuć
Skoncentrować się na jednej sprawie w danej chwili
Szczere
Wspierające
Unikac etykiet
Unikać sarkazmu i ironii
Unikać negatywnych porównań
Unikać odgrzebywania przeszłości i osądzających komunikatów
Unikać zastraszania
5,Język ciała: kinetyka - definicja, regulatory i ilustratory, proksemika - definicja, 4 strefy wg E. Halla.
KINETYKA- komunikacja ciała (gesty, postawa ciała, mimika twarzy)
PROKSEMIKA- nauka o zależnościach przestrzennych, mówi o komunikacji w przestrzeni
Strefy:
Intymna (0-45cm)- bliskie kontakty z bliskimi osobami; kontakt fizyczny
Osobista (45-1,2m)- swoboda rozmawiania z drugą osobą; relacje koleżeńskie
Społeczna (1,2-3,6m)- kontakty zawodowe, sprawy w urzędzie
Publiczna (3,6<)- strefa nauczyciel - uczeń; dla ważnych osobistości
6,Parajęzyk: definicja, 6 elementów parajęzyka; metakomunikaty - definicja, modyfikatory werbalne.
PARAJĘZYK- dźwiękowe komponenty wypowiedzi, które nie są zależne od treści.
6 elementów:
Wysokość dźwięku (wiąże się z napięciem strun głosowych, stanu emocjonalnego i płci)
Rezonans (budowa strun głosowych, pojemność płuc, sposób oddychania)
Artykulacja (wyraźna mowa lub niewyraźna)
Tempo (prędkość mówienia)
Siła głosu (wypowiedź głośna lub cicha)
Rytm (akcentowanie szczególnych wyrazów w zdaniu)
METAKOMUNIKATY- informują o uczuciach, nastroju mówiącego; zawarte są w rytmie i wysokości dźwięków oraz w modyfikatorach werbalnych.
Modyfikatory werbalne:
Wyrazy werbalne - są to słowa, które dodają do wypowiedzi niuanse znaczeniowe (np. naprawdę, teraz, tylko, po prostu, naturalnie, ostatnio, rzeczywiście, jedynie, ciągle, jeszcze, znów, odrobinkę)
7,Ukryte programy: definicja, 8 ukrytych programów.
UKRYTE PROGRAMY- strategie, bądź style komunikowania się, które mają na celu stworzyć określony wizerunek. Pomagają stworzyć pożądane wrażenie, sposób autoprezentacji. Mechanizmy obronne osób o niskiej samoocenie.
8 ukrytych programów:
Jestem dobry - przedstawienie siebie z jak najlepszej strony
Jestem dobry, a Ty nie - pokazywanie dobrych stron przez deprecjonowanie drugiej osoby
Jesteś dobry (a ja nie) - poszukiwanie sympatii i akceptacji w innych
Jestem bezradny, cierpię - program ofiary
Jestem niewinny - usprawiedliwienie siebie, obrzucenie winą innych
Jestem słaby - ukazywanie słabości i bezradności
Jestem twardy - pokazywanie siebie tylko z najlepszych stron
Wiem wszystko - pokazywanie siebie z pozycji eksperta
8,Analiza transakcyjna: definicja; rodzic, dziecko, dorosły; 3 rodzaje transakcji; gra komunikacyjna wg E. Berne'a: definicja gry, teza, antyteza, cel, dynamika, paradygmat transakcyjny (na przykładzie gry „Gdyby nie ty”).
ANALIZA TRANSAKCYJNA - podział „ja” na trzy części: rodzic, dziecko, dorosły; nasze komunikowanie się jest zależne od dominującej aktualne części „ja”.
RODZIC - to zbiór różnych reguł, zasad moralnych i różnych instrukcji, w które wyposażyli nas rodzice. (nigdy, zawsze, przestań, zostaw, dość, musi, powinnaś, trzeba, należy); krytyczny bądź wspierający
DZIECKO - związana z potrzebą odkrywania, doświadczenia z emocjami (nazwy emocji, komunikaty związane z potrzebami: potrzebuję, chcę; ekspresja emocji: płacz, krzyk, podniesiony głos)
3 rodzaje transakcji:
Komplementarna - komunikaty są wysyłane i przyjmowane przez ten sam stan „ja” u każdego z rozmówców.
Ukryta - występuje wówczas, gdy uruchamiają się więcej niż dwa stany Ja jednocześnie.
Skrzyżowana - występuje wówczas, gdy co najmniej jedna osoba znajduje się w pewnym stanie Ja, który nie jest oczekiwany przez drugą.
DEFINICJA GRY - seria komplementarnych transakcji ukrytych prowadzących do dobrze określonego, dającego się przewidzieć wyniku;
Okresowy, często powtarzający się zestaw transakcji, pozornie bez zarzutu, o utajnionej motywacji;
Seria posunięć z pułapką albo „sztuczką”.
TEZA - ogólny opis gry zawierający bezpośrednie sekwencje zdarzeń oraz informacje o ich psychologicznym tle, rozwoju i znaczeniu.
ANTYTEZA - to zezwalanie, ponieważ gra będzie toczyć się tak długo, jak osoba długo zabrania.
CEL - cel gry można określić jako uspokojenie się lub usprawiedliwienie.
DYNAMIKA - siłą popędową mogą być źródła lękowe.
PARADYGMAT TRANSAKCYJNY - na poziomie społecznym ukrytą transakcją jest gra Rodzica i Dziecka; na poziomie psychologicznym zachodzi stosunek Dziecko - Dziecko.
9,Precyzowanie wypowiedzi: rozumienie modelu, określanie ograniczeń modelu, precyzowanie zniekształceń modelu.
ROZUMIENIE MODELU - istnieją wzorce językowe, które nie pozwalają nam się zrozumieć:
Usunięcie - całkowite pominięcie w wypowiedzi jakiejś części zdania.
Niedookreślone zaimki
Niedookreślone czasowniki
Uogólnianie - tworzenie rzeczowników abstrakcyjnych, które pozornie odnoszą się do konkretnych spraw, np. ten problem, nasz związek, twoja wina
OKREŚLANIE OGRANICZEŃ MODELU - istnieją wzorce językowe, które w sztuczny sposób ograniczają nasze doświadczenie:
Prawdy absolutne - uogólnienia wyrażane za pomocą słów, takich jak: zawsze, nigdy, wszystko, nic, każdy, nikt
Ograniczenia narzucone - to słowa lub wyrażenia, które sugerują, że nie mamy wyboru, np. nie mogę, nie potrafię, musisz, powinieneś, to konieczne, to ważne
Narzucone wartości - kiedy ktoś wypowiada jakieś uogólnienie, wydaje osąd, opierając się na własnym modelu rzeczywistości; przykłada wartości obowiązujące w jego życiu do świata innych osób.
PRECYZOWANIE ZNIEKSZTAŁCEŃ W MODELU - wzorce językowe, które zniekształcają nasza rzeczywistość:
Błędne związki przyczynowo- skutkowe - wynikają z przekonania, że jedna osoba może sprawić, iż druga doświadcza jakichś emocji oraz że ta druga osoba nie ma żadnego wyboru, jeżeli chodzi o sposób reakcji w danej sytuacji.
Czytanie w myślach - jest związane z przekonaniem, że jedna osoba może domyślać się, co druga myśli lub czuje.
Założenia to części wypowiedzi, które muszą być zgodne z prawdą, aby całe zdanie było w ogóle uzasadnione.
10,Asertywność: definicja, 3 podstawowe style komunikacji (pasywny, agresywny, asertywny).
ASERTYWNOŚĆ - sztuka wyrażania naszych uczuć, myśli i życzeń oraz dbania o przestrzeganie należnych nam praw, bez naruszania praw innych osób;
Umiejętność rozpoznawania sytuacji, w których należy lub trzeba być asertywny.
Style komunikacji:
AGRESYWNY
Bardzo dobrze wyrażają swoje myśli, potrzeby, uczucia w sposób narażający prawa innych osób
Mogą mieć tendencję do krytykowania innych
Swoje uczucia stawia wyżej niż innych
Mogą krzyczeć, podnosić głos, mówić sarkastycznie, ironicznie
Postawa ciała pewna siebie, zaciska pięści, stoi w rozkroku
PASYWNY
Nie wyrażają własnych uczuć, myśli, życzeń
Komunikują się pośrednio lub nie okazują uczuć
Używają komunikatów niewerbalnych
Nie umieją prosić o coś i mają kłopoty z odmawianiem
Mogą mówić cichym głosem, postawę ciała mogą mieć przygarbioną, unikają kontaktu wzrokowego
ASERTYWNY
Formują jasne wypowiedzi na temat swoich uczuć, myśli, potrzeb
Dba o poszanowanie swoich praw, ale i o uczucia innych ludzi
Otwarta na negocjacje, kompromisy, dążą do osiągnięcia porozumienia
Potrafią poprosić, odmówić, rozpoczynać i Kończyc rozmowę, radzić z różnego formami krytyki
Utrzymują kontakt wzrokowy w odpowiedni sposób
Postawa ciała bez wyniosłości, głos spokojny, ale pewny siebie