Zagadnienia I

1. Na czym polega istota prawa karnego? Czym to prawo różni się od innych dziedzin prawa? Jakie są jego związki z normami etycznymi?

2. Wymień funkcje prawa karnego i zastanów się nad kwestią ich wzajemnego uwarunkowania.

3. Jak dzielimy prawo karne? Co to jest prawo karne materialne, procesowe i wykonawcze? Jaki jest wzajemny stosunek tych gałęzi prawa karnego?

4. Co to jest źródło praw w znaczeniu formalnym? Co może stanowić źródło prawa karnego? Jaka jest rola zwyczaju i orzecznictwa sądowego?

5. Scharakteryzuj budowę kodeksu karnego.

6. Jaka jest struktura przepisów części szczegółowej przepisów?

7. Opisz poszczególne rodzaje dyspozycji przepisów prawa karnego.

8. Jakie znasz rodzaje sankcji?

Ad. 1.

Prawo karne jest częścią systemu prawa obowiązującego w każdym dobrze zorganizowanym państwie. Jeżeli poszczególne dziedziny prawa regulują tylko poszczególne stosunki społeczne to prawo karne reguluje te stosunki w całości. Pomiędzy tymi dziedzinami istnieją różne związki, nie ma dysharmonii. Kiedy wejdziemy do UE będą obowiązywać dwa inne systemy prawa. Prawo UE ma pierwszeństwo w stosowaniu, nawet przed prawem konstytucyjnym.

PRAWO KARNE- ogół norm prawnych określających odpowiedzialność za czyny zabronione pod ustawą pod groźbą kary oraz postępowania w sprawie tej odpowiedzialności.

Ad. 2.

1) F. Ochronna- państwa ustanawiają prawo karne żeby chronić podstawowe dobra np. obronność państwa, niepodległość, bezp. powszechne i w komunikacji, życie ludzkie, zdrowie, wolność, określony system pieniężny, prawa obywatelskie, środowisko naturalne, etc.

2) F. Gwarancyjna- wiąże się ona z operacją ścisłych środków i ten fakt wymaga ścisłego określenia czynów niedozwolonych i kar. Zgodnie z tą funkcją nikt nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej za czyn który nie został ujęty w ustawie karnej kodeksu karnego („nullum crimen sine lege poenal”) i nie może być zastosowana inna kara niż przewidziana w normach sankcjonowanych („ nulla poena sine lege”). Dwie zasady gwarantujące człowiekowi że nie zostanie pociągnięty do odpowiedzialności za czyn, który nie zakazuje prawo karne i że nie może być zastosowana inna kara niż w przepisach.

3) F. Prewencyjno- wychowawcza- istnieją 3 płaszczyzny: prawa materialnego- normy prawa karnego określające czyny zakazane i kary stosowane zawierają informacje skierowane do społeczeństwa; informacje te mogą wpływać na zachowania legalistyczne postaw; prawa karnego procesowego- działalność polegająca na ustaleniu odpowiedzialności za czyny zabronione, wymierzaniu kary, gdzie zawarta jest informacja adresowana do sprawcy, ale nie tylko, że przymus przewidziany w pr. karnym jest rzeczywiście stosowany. Prawo karne nie tylko grozi ale również urealnia to co jest w przepisach; związana z wykonaniem orzeczenia kar i środków karnych- procedura ta oddziałuje tak na społeczeństwo, że dociera do świadomości fakt, że za czyny zabronione kara jest nie tylko wymierzana, ale również wykonana.

4) F. Kompensacyjna- uwzględnia się potrzebę uwzględnienia przez prawo karne interesów ofiar przestępstwa. W Kodeksie Karnym funkcję tę wyraża przede wszystkim zaliczenie do środków karnych obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem art.46 par. 1 KK.

Ad. 3.

Prawo karne dzieli się na 3 podstawowe działy:

1)prawo karne materialne- ogół norm prawnych zawartych w przepisach określających czyny społecznie szkodliwe zwane przestępstwami, zasady odpowiedzialności za te czyny, kary, środki karne oraz środki zabezpieczające stosowane wedle sprawców tych czynów

2)prawo karne procesowe- zbiór norm prawnych regulujących proces karny; proces karny- ogół prawnie uregulowanych czynności których celem jest wykrycie sprawcy przestępstwa, posądzenie go za to przestępstwo i ewentualne wykonanie kar, środków karnych i zabezpieczających.

3)prawo karne wykonawcze- ogół norm prawnych które regulują wykonanie kar i innych środków penalnych przewidzianych w KK, Skarbowym i w Kodeksie Wykroczeń.

Ad. 4.

Źródło praw w znaczeniu formalnym-....................

Źródła prawa karnego materialnego:

• konstytucja

• ustawy

• ratyfikowane umowy międzynarodowe

Źródła prawa karnego procesowego i wykonawczego:

• jw. + rozporządzenia

W Polsce „zwyczaj” nie może być źródłem prawa. Gdy normy zwyczajowe pomagają zinterpretować czyn mogą być brane pod uwagę, np. przy art. 26 (o zniewadze). Ponadto zwyczaj ma duże znaczenie w sprawie wyłączenia odpowiedzialności karnej.

Orzecznictwo sądowe- nie jest źródłem prawa, ale w UE jest ono podstawowym źródłem prawa. Jednak pomaga i jego znaczenie jest istotne.

Ad. 5.

Kodeks Karny dzieli się na 3 części:

1. Część ogólna.

2. Część szczególna.

3. Część wojskowa.

1-różne zbiory przepisów; ustawodawca określa poszczególne instytucje prawa karnego; zawierają: normy sankcjonowane i sankcjonujące, formy popełnienia przestępstw, normy operacyjne, określają pewne kompetencje w postępowaniu pewnych organów, warunki stosowania określonych sankcji.

2-Zawarte są przepisy w których zakodowano normy sankcjonowane i sankcjonujące, katalog przestępstw i sankcji.

Ad. 6.

Struktura przepisów w części szczególnej:

1. Dyspozycje- określenie znamion czynu zabronionego

2. Sankcje- konsekwencje naruszenia normy sankcjonowanej, zawierają kary.

Ad. 7.

1)dyspozycje nazwowe- ustawodawca poprzestaje na nazwie czynu zabronionego np. art. 279 KK „kradzież z włamaniem”. Występują rzadko ponieważ są trudne w interpretacji przepisów. Potrzebna jest interpretacja Sądu Najwyższego.

2)Dyspozycje opisowe- ustawodawca opisuje znamiona czynu zabronionego np. art. 278 KK „przestępstwo- kradzieży”. Mają one różny charakter: prosty- tylko jeden zespół znamion lub złożony- występują wówczas gdy na zabronione zachowanie składają się co najmniej 2 zespoły znamion np. art. 145 p.1 KK

3)Dyspozycja alternatywna- art. 271 KK. Jest to odmiana dyspozycji złożonej.

Ze względu na kompletność opisu znamion czynu zabronionego dzielimy dyspozycje na:

1) dyspozycja zupełna- w sposób samoistny ujmuje zespół znamion czynu zabronionego np. art. 286 KK

2) dyspozycja niezupełna- zależna lub blankietowa:

- zależna- występuje wówczas gdy ustalenie istoty czynu zabronionego zachowanie się jest uzależnione od zastosowania innych przepisów KK, które ją uzupełniają np. art. 155 gdzie ustawodawca przesyła do przepisów 156 i 157.

- Blankietowa- odsyła do przepisu innej ustawy spoza KK np. 152 p.1 odsyła do art. 4 ustawy o zabezpieczeniu płodu i ...

Ad. 8.

1) sankcja prosta- są przepisy które przewidują tylko karę pozbawienia wolności; art.280 - rozbój- od 3 lat- kara względnie oznaczona ale ustawodawca podał dolny próg kary. Istnieje jeszcze górny próg w części ogólnej. Są też przepisy gdzie ustawodawca podaje tylko górny próg kary np. przywłaszczenie- do 3 lat- sąd może się poruszać w progu od 1 miesiąca do 3 lat; art.286- oszustwo- od 6 miesięcy do 8 lat.

2) Sankcja złożona- oznaczona karami alternatywnymi; art.148- zabójstwo- p.1 od 8 lat, 25 lat lub dożywotnia kara- sankcja względnie oznaczona. Sąd może rozpatrywać pomiędzy- od 8 lat, 25 lat lub dożywociem, tzw. alternatywa rozłączna. Nie może łączyć kary grzywny z karą pozbawienia wolności. Wyjątek- sankcja kumulatywna- gdy ktoś dopuścił się zbrodni w celu osiągnięcia korzyści lub takową osiągnął.

Zagadnienia II.

1.Wyjaśnij pojęcie i znaczenie zasady „lex criminalis retro non agit”.

2.Przedstaw stanowisko KK w kwestii czasu popełniania czynu zabronionego.

3.Przedstaw sytuację sprawcy, który jest sądzony w czasie obowiązywania innej ustawy niż ustawa czasu popełniania przestępstwa, w zależności od charakteru tej zmiany.

4.Jaki wpływ na los skazanego ma zmiana ustawy po prawomocnym osądzeniu?

5.Przedstaw definicję miejsca popełnienia przestępstwa.

6.Przedstaw istotę zasady terytorialności.

7.Przedstaw sytuację prawną cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granicą.

8.Przedstaw sytuację prawną obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą.

Ad. 1.

Zasada „ lex criminalis retro non agit” oznacza ustawa karna nie działa wstecz. Jest to ustawa konstytucyjno. Tę zasadę wyraża art. 1 KK. Ustawy karnej nie można stosować w odniesieniu do zachowań wstecznych. Występuje kiedy mamy do czynienia z penalizacją. Ustawa ta może być wykorzystana wówczas gdy zachowania będą miały miejsce gdy ustawa weszła w życie. Ale wejście w życie które nastąpiło z chwilą jej ogłoszenia, tzn. nie może obowiązywać przed jej ogłoszeniem. Najpierw ogłoszenie ustawy a potem wejście w życie. Vacacio legis- okres przejściowy między ogłoszeniem a wejściem w życie w ustawy. Ustawa kończy swoje życie gdy wchodzi na jej miejsce nowa ustawa. Wyraźna klauzula ujęta w ustawie o zakończeniu jej życia. Ustawa późniejsza może również uchylić ustawę wcześniejszą.

Ad. 2.

Czas popełnienia przestępstwa ma istotne znaczenie. Chodzi o to czy czyn był zabroniony w czasie jego popełnienia. A w wypadku zmiany ustawy jaką trzeba zastosować względem sprawcy. Art. 6 p.1- czyn zabroniony jest popełniany w czasie w którym sprawca działał lub zaniechał działania do którego był obowiązany. Czas działania sprawcy jest ważniejszy niekiedy niż czas działania skutku. Przedawnienie liczy się od czasu działania skutku a nie działania- następstwa materialne.

Czas czynu- rozciągłość czasowa, tzn. czas działania sprawcy może być niekiedy bardzo długi np. fałszowanie pieniędzy. Należy wtedy przyjąć dyrektywę prakseologiczną czyli ostatnia chwila czynu.

Czyny zabronione popełniane przez zaniechanie- naruszenie obowiązku- to czas kiedy sprawca zgodnie z obowiązkiem powinien działać w określonym kierunku i w określony sposób.

Art. 240 p.1 i art. 162 p.1 - przestępstwa zaniechania. O czasie decyduje czas działania lub zaniechania.

Ad. 3.

Na czym polega zmiana ustawy?

- na wprowadzeniu karalności czynu dotychczas niezabronionego pod groźbą kary- penalizacja

- na rezygnacji z karalności czynu dotychczas zabronionego pod groźbą kary- depenalizacja

- na zmianie konsekwencji karno prawnych popełnionego czynu- modyfikacja penalizacji- gdy jest łagodniejsza

- nowa ustawa może nie zmieniać ani oceny czynu ani karnoprawnej konsekwencji czynu- stabilizacja penalizacji

Zgodnie z art. 4 p.1 zasadą jest stosowanie do czynu popełnionego pod żądanie ustawy dawnej, ustawy nowej w chwili orzekania. Jeżeli wiemy że stosuje się ustawę nową w procesie penalizacji. W przypadku stabilizacji penalizacji występuje też nowa ustawa. W razie modyfikacji penalizacji nowa ustawa będzie dotyczyła sprawcy wtedy gdy będzie łagodniejsza. Ustawa łagodniejsza działa wstecz.

Ad. 4.

KK ma zasadę że jeśli wg nowej ustawy czyn (depenalizacja) objęty wyrokiem nie jest przedmiotem kary już to ta nowa ustawa ma zastosowanie mimo że wydano wyrok. Jeżeli jest modyfikacja penalizacji, gdy zmiana ustawy doprowadza do zaostrzenia kary to nie wpływa to na los skazanego. Gdy nowa ustawa złagodzi odpowiedzialność karną za czyn osądzony to wtedy gdy orzeczona kara jest wyższa niż kara przewidywana w ustawie nowej - należy ją obniżyć.

Ad. 5.

Miejsce popełnienia przestępstwa- pozwala stwierdzić czy czyn został popełniony w Polsce czy za granicą. Wyznacza właściwości organów sprawiedliwości.

Art. 6 p.2- miejsce czynu uważa się bowiem zarówno miejsce w którym sprawca działał, jak i miejsce w którym zaniechał działania, a także miejsce w którym skutek wedle zamiaru sprawcy miał nastąpić.

Ad. 6.

Zasada terytorialności znajduje swój normatywny wymiar w art.5. Podległość polskiej ustawie prawnej dochodzi w stosunku do wszystkich czynów zabronionych popełnionych na terytorium Polski. Każdy ponosi odpowiedzialność wedle polskiego prawa niezależnie od rodzaju przestępstwa. Jest to zasada prawa międzynarodowego gdyż dotyczy ona też cudzoziemców przebywających na terenie Polski. Każdy podlega jurysdykcji prawa obowiązującego w Polsce. Określenie „terytorium” znajdujemy w ustawie „ O ochronie granicy państwowej”:

- za terytorium RP należy rozumieć obszar objęty granicami, wody wew. i pas morskich (wód teryt. oraz przestrzeni nad tym obszarem i wnętrze ziemi pod nim)

- górną granicą przestrzeni pow.- określa początek przestrzeni kosmicznej (najniższe orbity satelit ....).

Kiedy zostało popełnione przestępstwo na statku polskim w innym kraju wówczas jest egzekwowane prawo tego kraju- rozciąga się zasad terytorialności.

Ad. 7.

Zasada ochronna zwykła i obostrzona- dotyczy cudzoziemców którzy za granicą popełnili przestępstwo i pojawili się w Polsce. Podlegają naszemu prawu.

Zwykła 1: wg art. 190 p.1 KK do cudzoziemca który popełnił przestępstwo przeciwko interesom bezp. i obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej. Tu wymaga się warunku podwójnej karalności.

Zwykła 2: dotycząca sytuacji kiedy cudzoziemiec popełnił za granicą inny czyn przestępstwa np. kradzież. Wymaga się aby to przestępstwo było objęte powyżej 2 lat i jeżeli tego cudzoziemca nie postanowiona wydać to należy go ukarać. Wymaga się podwójnej karalności.

Obostrzona: przestępstwa skierowane przeciwko:

-bezp. wew. lub zewn. Państwa polskiego

-polskim urzędom lub funkcjonariuszom publ.

-istotnym interesom polskim gosp.

-dot. złożenia fałszywych zeznań wobec urzędu polskiego

Nie wymaga się tu podwójnej karalności.

Ad. 8.

Zasada narodowości podmiotowej personalnej- dotyczy obywateli polskich którzy popełnili zbrodnię, czyn niedozwolony za granicą, związany jest prawem polskim, np. wypadek samochodowy w Niemczech. Warunkiem odpowiedzialności obywatela polskiego za granicą że w miejscu gdzie popełnił przestępstwo i w innym kraju jest to też przestępstwo. (Warunek podwójnej karalności.)

Zagadnienia III.

1.Przedstaw ujęcie istoty przestępstwa na gruncie polskiego prawa karnego; wskaż różnicę w stosunku do innych czynów zabronionych.

2.Przedstaw charakt. cechy czynu w postaci działania i zaniechania.

3.Przedstaw odrębności zaniechania jako czynu.

4.Kiedy zachodzi brak czynu?

5.Co rozumiesz przez społeczną szkodliwość czynu?

6.Od jakich okoliczności zależy stopień społecznej szkodliwości czynu?

7.Co to jest bezprawność czynu? Jakie znasz rodzaje bezprawności?

8.Co to są ustawowe znamiona czynu?

9.Wyjaśnij pojęcie zbrodni, występku i wykroczenia.

10.przedstaw istotę teorii psychologicznej winy.

11.Przedstaw istotę normatywnego ujęcia winy; od jakich elementów wina zależy.

Ad. 1.

1. Przestępstwo jest zachowaniem się człowieka które spełnia warunki pozwalające określić je jako czyn

2. Ten czyn narusz normę sankcjonowaną; jest zatem czynem bezprawnym

3. Naruszenie normy sankcjonowanej jest zagrożone przez ustawę sankcją karną; jest więc czynem karalnym

4. Ten czyn karalny jest w indywidualnej ocenie jest społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy; jest więc czynem karygodnym

5. Sprawcy tego czynu karalnego i karygodnego można przypisać winę, jest to więc czyn zawiniony.

Wszystkie te elementy muszą wystąpić łącznie aby można było mówić o przestępstwie. Wszystkie muszą być ustalone, udowodnione.

Ad. 2.

Działanie- jest formą czynu; jest to zewn. zachowanie się człowieka w postaci pewnego kompleksu ruchów fizycznych.

Zaniechanie- powstrzymanie się przez podmiot od obiektywnie możliwego w danym czasie i miejscu działania, które powinien był podjąć.

Ad. 3.

Ad. 4.

Brak czynu zachodzi wówczas gdy...

Ad. 5.

Typy zachowań opisane przez ustawę jako przestępstwa są zachowaniami społecznie szkodliwymi, tzn. że konkretne czyny odpowiadające tym opisom ustawowym powodują naruszenie lub zagrożenie określonego dobra prawnego.

Ad. 6.

Wg art. 115 występują następujące okoliczności:

1. rodzaj i charakter naruszonego dobra

2. rozmiary i okoliczności popełnienia czynu

3. sposób i okoliczności popełnienia czynu

4. waga naruszonych przez sprawcę obowiązków

5. postać zamiaru

6. motywacja sprawcy

7. rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

Ad. 7.

Czyn bezprawny jest czynem sprzecznym z norma sankcjonowaną, która zakazuje określone zachowania.

Rodzaje bezprawności .....

Ad. 8.

Ustawowe znamiona czynu są elementami których występowanie w czynie sprawcy musi być stwierdzone, by można było przypisać mu popełnienie określonego typu przestępstwa. Mogą one dotyczyć : podmiotu, strony przedmiotowej, strony podmiotowej lub przedmiotu.

Dzielimy je na:

1-znamiona opisowe- to te których stwierdzenie nie wymaga stosowania ocen, a ich zakres znaczeniowy jest stosunkowo wyraźny( np. „pieniądz” art.310)

2-znamiona ocenne- wymagają posługiwania się ocenami

( np. „istotne zeszpecenie” art. 156).

Ad. 9.

Zbrodnia- jest to czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 lub karą surowszą.

Występek- jest to czyn zabroniony, zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, albo karą pozbawienia wolności przekraczającą 1 miesiąc.

Wykroczenie- nie jest przestępstwem. Jest to czyn którego ładunek społecznej szkodliwości jest znacznie mniejszy.

Ad. 10.

Wg psychologicznej koncepcji wina wyczerpuje się w stosunku psychicznym czynu (skutku) zabronionego. Jest wina umyślna (polega na zamiarze) lub nieumyślna ( polega na lekkomyślności lub niedbalstwie).

Ad. 11.

Wina polega na personalnej zarzucalności popełnionego czynu, naruszającego zawartą w przepisie prawa karnego normę sankcjonowaną w warunkach możliwości zachowania się zgodnego z tą normą.

Wina zależy od następujących elementów:

a)zdolność podmiotu do przypisania winy jest uwarunkowana w polskim prawie karnym dojrzałością podmiotu (art. 10) i poczytalnością przynajmniej ograniczoną (art. 31). Podmiotem zdolnym jest osoba dojrzała i poczytalna.

b)Rozpoznawalność bezprawności czynu

c)Normalna sytuacja motywacyjna w której sprawca może dokonać wyboru postępowania. Uchyla winę działanie sprawcy w warunkach wyższej konieczności art. 22 p.2, co do okoliczności mniejszej możliwości dokonania wyboru, wydania rozkazu.

d)Umyślność i nieumyślność stanowią najważniejsze warunki. Nie można odrywać umyślności i nieumyślności od personalnej zarzucalności czynu.

Co znaczy konieczność obrony?

Każdy obywatel może bronić własnego dobra nie obawiając się, że może zostać pociągnięty od odpowiedzialności karnej. W art. 25 par. 1 „nie popełnia przestępstwa kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem”. Obrona konieczna jest to okoliczność wyłączająca bezprawność.

Na czym polega istota stanu wyższej konieczności?

W ujęciu ogólnym przez stan wyższej konieczności rozumiemy taką sytuację, w której dobru prawnemu zagraża bezpośrednie niebezpieczeństwo i niebezpieczeństwo to może być uchylone tylko przez poświęcenie innego dobra też chronionego prawem. Stan wyższej konieczności w odróżnieniu od obrony koniecznej nie jest instytucją jednolitą. Wyróżnić należ stan wyższej konieczności jako kontratyp lub okoliczność wyłączającą winę.

Kontratyp - „stanowi, że nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobrze chronionemu prawem jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego (art. 26 pkt.1).

Okoliczność wyłączająca winę „stanowiąc nie popełnia przestępstwa także ten, kto ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych w paragrafie 1 poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.

Jedyną cechą rozróżniającą stany wyższej konieczności jest proporcja wartości dobra, którego poświęcenie służy odparciu tego niebezpieczeństwa.

Jakie znamiona stanowią granice stanu wyższej konieczności? Jakie są konsekwencje prawne ich przekroczenia?

Granice stanu wyższej konieczności wyznaczone są znamionami

Bezpośredniości niebezpieczeństwa, jest przekroczona gdy działanie zmierzające do ratowania dobra kosztem innego dobra zostało podjęte, gdy niebezpieczeństwo nie było jeszcze rozpoczęte.

- Konieczności poświęcenia dobra chronionego będzie niedotrzymana wtedy, gdy zaistniała inna możliwość uchylenia niebezpieczeństwa niekoniecznie poświęcając dobro chronione prawem, albo było możliwe poświęcenie dobra mniejszej wartości niż to które zostało poświęcone.

- Proporcje wartości dobra ratowanego i poświęconego. Dobra poświęcone nie mogą stanowić oczywiście wyższej wartości niż dobra ratowane. Jeśli jest duża rozpiętość wartości, to nie ma stanu wyższej konieczności.

Konsekwencje prawne przekroczenia stanu wyższej konieczności - gdy następuje przekroczenie stanu wyższej konieczności sąd może ale nie musi odejść od kary lub mocno ją złagodzić.

Scharakteryzuj podmiotowe ograniczenie powoływania się na działanie w stanie wyższej konieczności.

Znamiona ograniczające krąg osób mogących powoływać się na działanie w stanie wyższej konieczności - zalicza się tu tylko szczególny obowiązek poświęcenia dobra własnego. W stanie wyższej konieczności jest wyraźnie widoczna kolizja dóbr jako podstawa wyłączenia odpowiedzialności karnej. W kolizji są przynajmniej dwa dobra chronione prawem. Poświęcenie jednego z nich musi realizować znamiona typu czynu zabronionego. Mogą tu być dobra indywidualne lub zbiorowe. Należy przyjąć, że nie będzie działaniem w stanie wyższej konieczności jeśli ktoś uchyli niebezpieczeństwo kosztem własnego dobra. Jeśli źródłem niebezpieczeństwa będzie bezprawny zamach, to dobro poświęcone musi należeć do osoby trzeciej. Nie może należeć do zamachowca lub siebie samego, bo wtedy stan wyższej konieczności nie ma zastosowania.

Na czym polega niepoczytalność? Przedstaw zalety mieszanej metody określenia niepoczytalności.

Człowiek dojrzały ma z reguły możność rozpoznania czynu i ma możność pokierowania swoim zachowaniem, dlatego też kodeks nie definiuje niepoczytalności ale określa wyjątki (niepoczytalność). U osoby niepoczytalnej w przypadku popełnienia czynu niedozwolonego następuje wyłączenie winy, a tym samym sprawca nie podlega karze i nie popełnia przestępstwa. Wobec takiej osoby mogą być zastosowane środki ochronne, które nie są karami.

Przy określeniu niepoczytalności kodeks karny posługuje się metodą mieszaną. Polega ona na tym, że ustawodawca wylicza źródła niepoczytalności (kryterium psychiatryczne) ale także wskazuje na następstwa niepoczytalności (kryterium psychologiczne). Źródła zawarte w kryteriach metody mieszanej mają spowodować niemożność rozpoznania czynu i dokonania trafnego określenia swego postępowania. Źródła to: choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe oraz inne zakłócenia czynności psychicznej.

Na czym polega ograniczona poczytalność?

Art. 31 paragraf 2 poczytalność ograniczona zachodzi wtedy, gdy w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowanie postępowanie było w znacznym stopniu ograniczone (posługujemy się tu tylko kryterium psychologicznym). Poczytalność ograniczona musi być brana pod uwagę przy formuowaniu zarzutów. Daje ona możliwość do nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Ograniczenie w stopniu znacznym - jeżeli próg ograniczenia poczytalności uznany zostanie za znaczny sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Jak przedstawia się kwestia odpowiedzialności osób niepoczytalnych a jak o umniejszonej poczytalności?

W razie stwierdzenia niepoczytalności następuje wyłączenie winy. Sprawca nie podlega karze i nie popełnia przestępstwa. Jeżeli osoba stwarza zagrożenie mogą wobec niej zostać zastosowane środki ochronne, które nie są karami (środki zabezpieczające o charakterze medycznym). Osoba z ograniczoną poczytalnością dopuszcza się przestępstwa i może być uznana za winną. Wobec takiej osoby sąd ma prawo do zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, jeżeli uznano próg ograniczenia w stopniu znacznym. Złagodzenie jest jednak fakultatywne. Istotny jest stan poczytalności w chwili wykonania czynu, gdyż choroby mają różne natężenie. Jednocześnie w przypadku osoby o ograniczonej poczytalności można zastosować środki zabezpieczające.

Przedstaw stanowisko kodeksu karnego wobec osób niepoczytalnych i o ograniczonej poczytalności spowodowanej nadużyciem alkoholu lub innych środków odurzających?

Art. 31 paragraf 3 „nie stosuje się poczytalności ograniczonej lub niepoczytalności, gdy sprawca wprawi się w stan odurzenia lub nietrzeźwości, który przewidywał lub mógł przewidzieć.” Wyjątkiem w prawie karnym jest wprawienie w stan nietrzeźwości lub odurzenia przez osobę trzecią. Jeśli sprawca został podstępem zmuszony do spożycia środka odurzającego lub alkoholu wówczas nie będzie spełniona przesłanka art. 31 paragraf 3.

Przesłanki: wprawienie się przez sprawcę w stan nietrzeźwości lub odurzenia oraz to aby sprawca wprawiając się w stan nietrzeźwości lub odurzenia przewidywał wyłączenie lub ograniczenie poczytalności.

Przedstaw konsekwencje błędów co do okoliczności stanowiące znamię czynu zabronionego.

Art. 28 paragraf 1 „nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię.” Błąd dekompletuje podmiotową stronę czynu zabronionego, charakteryzującego się umyślnością. Oznacza to, że czyn taki popełniony pod wpływem błędu chociaż realizuje znamię strony przedmiotowej nie wypełnia znamion strony podmiotowej. Nie jest czynem karalnym w tych wszystkich wypadkach, gdzie karalność ogranicza się do umyślnego popełniania czynu zabronionego.

Zboczenie działania - taki błąd nie ma znaczenia (przedmiotem kradzieży jest cudza rzecz). Nie odgrywa roli taki błąd z punktu widzenia odpowiedzialności sprawcy.

Przedstaw konsekwencje błędu co do okoliczności wyłączającej bezprawność i winę.

Art. 29 taki błąd może jedynie usprawiedliwiać zrealizowanie znamion czynu, który jest czynem bezprawnym. Błąd ten stanowi przesłankę związaną z przypisaniem winy.

Błąd co do okoliczności wyłączających winę nie może dotyczyć i tych okoliczności, które stanowią o możliwości popełnienia przestępstwa i tych mających charakter wyłącznie podmiotowy. Może on dotyczyć np. błędu występującego co do okoliczności takiej jak stan wyższej konieczności wyłączających winę. Przypisanie winy zależy od uznania czy błędne przekonanie sprawcy o zachodzeniu okoliczności wyłączającej bezprawność lub winę jest usprawiedliwione. Jeśli błędne przekonanie jest usprawiedliwione to czyn bezprawny nie stanowi przestępstwa.

Na czym polega błąd co do oceny prawnej czynu zabronionego?

Art. 30 kodeksu karnego „nie popełnia przestępstwa kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionej nieświadomości jego nieprawności.” Jeśli błąd jest nieusprawiedliwiony to sprawca ponosi odpowiedzialność. Usprawiedliwienie błędu co do oceny prawnej czynu stanowi podstawę braku przestępstwa z uwagi na brak winy. Błąd nieusprawiedliwiony stanowi podstawę do nadzwyczajnego złagodzenia kary. Błąd polega na nieświadomości bezprawności czynu. Świadomość bezprawności jest warunkiem przypisania winy.

Kryteria usprawiedliwiające błąd co

Do oceny prawnej czynu mają charakter obiektywny. Podstawowym kryterium powinna być możliwość uniknięcia błędu przez sprawcę. Przy ustaleniu czy nieświadomość jest usprawiedliwiona należy wziąć pod uwagę stan umysłowy sprawcy. Może mieć odniesienie do mniej niecnych czynów zabronionych np. przywłaszczenie rzeczy znalezionej.

Jak dzielą się okoliczności wyłączające odpowiedzialność?

Prawo karne określa sytuacje przy zaistnieniu których pomimo realizacji znamion czynu zabronionego nie dochodzi do popełniania przestępstwa i pociągnięcia do odpowiedzialności karnej. Charakter prawny okoliczności wyłączających odpowiedzialność jest różnorodny. Są to:

• Wyłączające element bezprawności czynu, (kontratyp)

• Dekompletujące stronę podmiotową, a więc wyłączają winę okoliczności

Scharakteryzuj system kar zawartych w Kodeksie.

A. Grzywna

B. Ograniczenie wolności

C. Terminowe pozbawienie wolności

D. 25 lat pozbawienia wolności

E. Dożywotnie pozbawienie wolności- przy najcięższych przypadkach i zbrodniach. Jest przewidziane alternatywnie z inną karą. Nawet najcięższa zbrodnia będzie miała alternatywę niższą niż 25 lat pozbawienia wolności lub dożywocia.

Wymień środki karne i dokonaj ich podziału z uwagi na pełnione funkcje.

A. Zwykłe środki karne:

-pozbawienie praw publicznych

-zakaz zajmowania stanowiska wykonywania zawodu oraz prowadzenia określonej działalności gosp.

-zakaz prowadzenia pojazdów

-przepadek przedmiotów

-obowiązek naprawienia szkody

-nawiązka

-świadczenie pieniężne

-podanie wyroku do publicznej wiadomości

B. Prowacyjne środki karne:

Wiążą się z instytucją warunkowego umorzenia postępowania oraz instytucją warunkowego zawieszenia wykonania kary. Charakter prowacyjny ma też poddanie sprawcy próbie w ramach warunkowego przedterminowego zwolnienia.

Przedstaw funkcje kary pozbawienia wolności oraz granice i miejsce tej kary w systemie kar.

KK przyjął zasadę prymatu kar wolnościowych odnoszącą się do przestępczości drobnej i średniej. Realizację tej zasady wyraża art. 58 § 1 i 3.

Wg art. 58 § 1 - jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary sąd pozbawia wolności tylko wtedy gdy uzna że inna kara nie może spełnić w celu innej kary. Sąd powinien wymierzyć grzywnę i karę pozbawienia wolności.

Wg art. 58 § 3 - kara pozbawienia wolności nie przekraczająca 5 lat sąd może nadać karę grzywny lub karę ograniczenia wolności gdy tak uzna. Ta możliwość jest wyłączona w pewnych warunkach: gdy sprawca dopuścił się umyślnego występku i był już wcześniej skazany na karę pozbawienia wolności w nie mniejszym wymiarze niż 6 miesięcy bez warunkowego zwolnienia.

KK uznaje niezbędność kary pozbawienia wolności w nast. przypadkach: przestępstwa stanowiące zbrodnię lub ciężki występek recydywistów i sprawców agresywnych.

KK przewiduje tę karę w granicach od 1 miesiąca do 15 lat.

Dokonaj charakterystyki kary ograniczenia wolności, przedstaw jej granice i miejsce w systemie kar.

Ta kara wymierzana jest od 1 miesiąca do 12 miesięcy. W przypadku nadzwyczajnego obostrzenia kary ustawa pozwala wydłużyć ją do 18 miesięcy.

Polegać może na nieodpłatnej kontrolowanej pracy wskazanej przez sąd na rzecz gminy, placówki społ.: zdrowia, charytatywnej, itp. (od 20 do 40 godzin miesięcznie).

W stosunku do osoby zatrudnionej można orzec potrącenie 10-25% wynagrodzenia na rzecz placówki społ. lub skarbu państwa lub na inny cel wskazany przez sąd.

W czasie odbywania tej kary skazany nie może zmieniać miejsca stałego pobytu bez zgody sądu, ponadto ma obowiązek udzielania wyjaśnień co do odbywania kary.

W celu zwiększenia wychowawczego oddziaływania tej kary przewidziano możliwość ustanowienia dozoru kuratorskiego. Wymierzając tę karę sąd może zobowiązać sprawcę do:

-przeproszenia pokrzywdzonego

-wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby

-powstrzymania od nadużywania alkoholu lub innych środków odurzających

-naprawienia szkody w całości lub części

-uiszczenia świadczenia pieniężnego

Sąd może zawiesić tę karę na czas próby od 1 roku do 3 lat. Oskarżonego który odbył połowę kary ograniczenia wolności i sumiennie wykonywał pracę i wykonał obowiązki sąd może zwolnić z reszty kary uznając ją za odbytą.

Na czym polega przyjęty przez KK system grzywien dniówkowych?

Polega on na orzekaniu grzywny w dwóch etapach:

W I etapie orzeka się liczbę stawek dziennych biorąc pod uwagę stopień społ. szkodliwości czynu i stopień winy sprawcy.

W II etapie ustala się wysokość 1 stawki dziennej stosownie do indywidualnych możliwości skazanego.

Dolna granica stawek wynosi 10 stawek dziennych, zaś górna 360 stawek. W razie kary łącznej wymiar może być podwyższony i nie może przekraczać 540 stawek oraz w przypadku nadzwyczajnego zaostrzenia kary. Wysokość grzywny nie może być niższa niż 10 zł i przekraczać 2000 zł.

Przedstaw warunki stosowania poszczególnych środków karnych.

Pozbawienie praw publicznych- uszczuplenie praw polit. i obywatelskich. Art. 40 KK- pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę czynnego i biernego prawa wyborczego (sejm, senat, itd.), utratę prawa do udziału w wymiarze spr., pozbawienie prawa do pełnienia funkcji organów decyzyjnych w org. państwowych i samorządowych, utrata tytułów, odznaczeń, orderów honorowych i utrata możliwości ich uzyskania.

Może być zastosowane gdy:

-kara pozbawienia wolności ma czas nie krótszy niż od lat 3

-przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

Zakaz zajmowania stanowisk, wykonywania zawodu oraz prowadzenia określonej działalności gosp.- szeroki zakres. Podstawą orzeczenia może być nadużycie stanowiska lub uprawnień zawodowych do popełnienia przestępstwa, stwierdzenie że dalsze sprawowanie funkcji, prowadzenie działalności zagraża istotnym dobrom chronionym prawem. Ma znaczenie profilaktyczne wynikające z nadużywania funkcji, uprawnień zawodowych.

Zakaz prowadzenia pojazdów- podstawa orzekania to skazanie za przestępstwo przeciwko komunikacji lądowej, wodnej lub powietrznej, np. spowodowanie katastrofy (art. 174 i 173), spowodowanie wypadku w jednej z wymienionych sfer ruchu (art. 177), spowodowanie niebezpieczeństwa katastrofy.

Art. 42 § 2 - orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obligatoryjnie, jeśli sprawca przestępstwa przeciwko bezp. komunikacji był nietrzeźwy, pod wpływem środków odurzających, uciekł z miejsca wypadku. Nietrzeźwy > 0,5 promila.

Przepadek przedmiotu- obejmuje 3 grupy przedmiotów:

1)narzędzia lub inne przedmioty które służyły do popełnienia przestępstwa lub były do niego przeznaczone

2)przedmioty pochodzące z przestępstwa

3)przedmioty, których posiadanie, wytwarzanie lub przewóz jest zabronione

Podanie wyroku do publicznej wiadomości- ma głównie znaczenie ogólno prewencyjne tzn. przez rozpowszechnienie wiadomości o skazaniu powstrzymywać ma innych od popełniania przestępstw. Art.50 KK nie określa formy publikacji wyroku. Sąd może więc wybrać formę, którą uzna za stosowną.

Nawiązka- klasyczna nawiązka orzekana jest jako obowiązek uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty podwójnej wysokości w stosunku do wyrządzonej szkody. Nie może ona przekroczyć dziesięciokrotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia.

Art. 47 § 1 - nawiązka może być orzeczona w razie skazania za umyślne przestępstwo przeciwko zdrowiu i życiu albo za inne przestępstwo którego skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia.

Świadczenie pieniężne- polega ono na wpłaceniu określonej kwoty (nie wyższej niż trzykrotność najniższego miesięcznego wynagrodzenia) na określony cel społeczny. Sąd może orzec świadczenie pieniężne przede wszystkim wtedy, gdy odstępuje od wymierzenia kary, a także w innych wypadkach np. przy warunkowym umorzeniu postępowania

(art. 67 § 3).

Obowiązek naprawienia szkody- sąd może orzec obowiązek naprawienia szkody w całości lub w części na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, w razie skazania za pewne przestępstwa, mianowicie: za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, za przestępstwo przeciwko bezp. w komunikacji, przestępstwo przeciwko środowisku, przeciwko mieniu lub przeciwko obrotowi gosp.

Dokonaj charakterystyki zawartych w KK środków prowacyjnych. Przedstaw ich funkcje oraz warunki stosowania.

Wiążą się z instytucją warunkowego umorzenia postępowania oraz instytucją warunkowego zawieszenia wykonania kary. Charakter prowacyjny ma też poddanie sprawcy próbie w ramach warunkowego przedterminowego zwolnienia.

Dokonaj charakterystyki zawartych w KK środków zabezpieczających. Przedstaw warunki orzekania środków o charakterze leczniczym. Kiedy orzeka się środki typu administracyjnego?

Są to środki stosowane wobec sprawców niepoczytalnych lub o znanej ograniczonej niepoczytalności.

Dzieli się je na 2 kategorie:

a)o charakterze leczniczym:

-umieszczenie w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym- środek ten stosuje się jeśli sprawca w stanie niepoczytalności popełni czyn zabroniony o znacznym stopniu społecznej szkodliwości i zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że popełni taki czyn ponownie

-umieszczenie w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze i rehabilitacyjne - w stosunku do sprawcy, który popełnił przestępstwo w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej, i został za nie skazany na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

-umieszczenie w zamkniętym zakładzie lecznictwa odwykowego- może być orzeczony wobec skazanych na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo związane z uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego, jeżeli zachodzi wysokie prawdopodobieństwo ponownego popełnienia przestępstwa związanego z tym uzależnieniem. Środka tego nie orzeka się jeśli orzeczona kara przekracza 2 lata pozbawienia wolności. Pobyt w ośrodku odwykowym nie może być krótszy niż 3 miesiące i nie dłuższy niż 2 lata.

b)o charakterze administracyjnym:

-zakaz zajmowania określonego stanowiska wykonywania zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej

-zakaz prowadzenia pojazdów

-przepadek przedmiotów

Te zakazy stosuje się bez określenia terminu; sąd uchyla zakaz, jeżeli ustały przyczyny jego orzeczenia.

ZAGADNIENIA IV

1. Kto może być podmiotem przestępstwa?

Podmiotem czyli sprawcą przestępstwa może być tylko osoba fizyczna, która osiągnęła wiek odpowiedzialności i jest poczytalna tzn. znajduje się w takim stanie psychicznym, w którym jest zdolna do rozumienia przedsiębranego czynu i kierowania swym postępowaniem.

17 lat - zdolność odpowiadania w prawie karnym, osoba w tym wieku traktowana jest jako osoba dojrzała. Do ukończenia 17 - tego roku życia osoba dokonująca czynu zabronionego jest osobą nieletnią i nie ponosi odpowiedzialności karnej za popełnienie czynu zabronionego, ale ponosi odpowiedzialność prawną. Postępowanie z nieletnimi określa odrębna ustawa - Dz. U. 35 U. Z dnia 22.10.1982r. - nieletni, którzy dopuścili się czynu zabronionego. Nie stosuje się wobec nich kar, ale stosuje się środki wychowawcze i środki poprawcze. Postępowanie z nieletnimi nie ma charakteru karnego i popełnienie czynu o znamionach przestępstwa lub wykroczenia nie jest jedyną podstawą tego postępowania. Ustawa reguluje też postępowanie z nieletnimi, u których stwierdzono objawy demoralizacji. Są to osoby do lat 18 wobec których stosuje się środki wychowawcze, osoby między 13 a 17 rokiem życia wobec których toczy się postępowanie o czyny karalne wypełniające znamiona przestępstw i niektórych wykroczeń, osoby wobec których wykonuje się orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze określane jako nieletni do czasu ukończenia przez nie 21 lat. Ale polski Kodeks Karny przewiduje pewne wyjątki od tej zasady. Wyjątki kiedy nieletni ponosi odpowiedzialność karną:

1. nieletni w chwili zarzuconego mu czynu zabronionego musi mieć ukończone 15 lat

2. zarzucony nieletniemu czyn zabroniony musi wypełniać znamiona jednego z wymienionych w art. 10 § 2 przestępstw (są to przestępstwa o wysokim stopniu szkodliwości np. rozbój - art. 190, zgwałcenie - art. 197, zabójstwo itp.)

3. okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy , jego właściwości i warunki osobiste a zwłaszcza gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze i poprawcze okazały się bezskuteczne.

Ograniczona surowość kar do wysokości 2/3 górnej granicy i zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Istotna jest tu dyrektywa, w myśl której sąd powinien kierować się w wymiarze kary stosunkiem i celem wychowawczym. Osiągnięcie dojrzałości do zdolności odpowiedzialności karnej jest ukończenie 18 lat. Przy dopuszczeniu się przestępstwa w tak młodym wieku stosuje się inne środki wychowawcze, lecznicze i inne zamiast kary.

Kiedy sąd tak postępuje? Gdy okoliczności sprawy i warunki osobiste za tym przemawiają.

Prawo karne wyróżnia kategorię młodocianych. Jest nim sprawca, który w czasie popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat, a w czasie orzekania w I instancji nie ukończył 24 lat. Jest to szczególna kategoria sprawcy dorosłego, który w związku ze swoim wiekiem traktowany jest przez KK w szeregu sytuacji odmiennie niż inni sprawcy. W szczególności KK odmiennie określa zasady wymierzania kary młodocianemu, kładąc nacisk na jej cele wychowawcze. Szersze są też w stosunku do młodocianych możliwości nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Co to jest przedmiot ochrony (zamachu) i jakie występują w związku z tym podziały?

Przestępstwo godzi w następujące dobra: życie, wolność, własność, itp. Dobra te są przedmiotem przestępstwa. Przestępstwo stanowi zamach na te dobra. Patrząc na te dobra od strony przestępstwa nazywamy przedmiotem zamachu, a patrząc od strony prawa karnego nazywamy je przedmiotem ochrony. Nie należy mulić jednak przedmiotu przestępstwa z przedmiotem wykonawczym. Jest nim konkretny przedmiot materialny, na którym dokonuje się przestępstwa. Art. 248 KK - przedmiotem ochrony jest tu życie ludzkie, ale przedmiotem wykonawczym jest konkretny człowiek, który zostaje zaatakowany. W przypadku kradzieży przedmiotem ochrony jest własność a przedmiotem wykonawczym jest np. torebka damska. Każde przestępstwo powinno mieć swój przedmiot ochrony:

1. dobro prawne będące przedmiotem ochrony pojedynczego przedmiotu karnego nazywamy indywidualnym przedmiotem ochrony.

2. rodzajowy przedmiot przestępstwa - dobro prawne chronione przez grupę przepisów prawnych w jednym rozdziale KK np. rozdział 32 - wymiar sprawiedliwości

3. ogólny przedmiot ochrony - mówi się o nim mając na myśli bardzo już abstrakcyjnie ujęte dobro, którego ochrona jest zadaniem całego prawa karnego.

Typy przestępstw możemy stosując kryterium przedmiotu ochrony podzielić na 3 grupy:

1. przestępstwa polegające na naruszeniu dobra prawnego - zalicza się tu typy przestępstw, do których znamion należy uszczerbek wyrządzony określonemu dobru prawnemu, np. zabójstwo, pozbawienie wolności, zgwałcenie, oszustwo, itp.

2. przestępstwa polegające na narażeniu dobra prawnego na konkretne niebezpieczeństwo - zaliczamy tu przestępstwa, przy których do znamion należy skutek w postaci stanu konkretnego niebezpieczeństwa dla dobra prawnego, np. spowodowanie niebezpieczeństwa pożaru (art. 164 § 1 KK), udział w niebezpecznej bójce lub pobiciu (art. 158 § 1), itp.

3. przestępstwa abstrakcyjnego narażenia dobra prawnego - charakteryzują się one tym, że do ich znamion nie należy ani uszczerbek, ani konkretne niebezp. dla dobra prawnego. Polegają one jednak na zachowaniu, które jest uważane za niebezpieczne dla określonego dobra prawnego, ale to niebezp. nie należy do znamion, jest tylko pewnym złożeniem, kierującym ustawodawcą przy tworzeniu przepisu, a więc niebezpieczeństwo to nie wymaga dowodzenia w procesie karnym. Należą do tej grupy np. używanie broni lub innego niebezp. narzędzia przez uczestnika bójki, doprowadzenie do obcowania małoletniego poniżej 15 lat, itp.Pojęcie przedmiotu przestępstwa jest ważne dla wykładni przepisów prawa. Istotne znaczenie ma dla podobieństwa przestępstw.

3. Co to są przestępstwa podobne? Jakie są konsekwencje podobieństwa przestępstw?

Przestępstwa tego samego rodzaju są przestępstwami podobnymi. Ma znaczenie to przy ustalaniu podobieństwa przestępstw istotnego zwłaszcza dla stosowania przepisów o recydywie. Według art. 115 § 3 przestępstwami podobnymi są te należące do tego samego rodzaju. Ponieważ zaś przez przestępstwa tego samego rodzaju przyjęło się rozumieć przestępstwa skierowane przeciwko temu samemu lub zbliżonemu dobru prawnemu, wobec tego o podobieństwie przestępstw rozstrzygamy według kryterium przedmiotu przestępstwa np. podobne są przestępstwa oszustwa (art. 286 KK) i paserstwa (art. 291 KK), ponieważ obydwa skierowane są przeciwko mieniu.

4. Co charakteryzują znamiona strony przedmiotowej przestępstwa?

Podstawowym składnikiem jest zabronione zachowanie się sprawcy a więc czyn. Znamiona wielu przestępstw są określone w taki sposób, że można je popełnić tylko przez działanie.

Znamiona czasownikowe: uderza, zbywa, podrabia, przerabia, itp. Zawarte one są w poszczególnych przepisach - wyłączają zaniechanie. Naruszają zakazy normy sankcjonowanej. Są też przestępstwa popełniane tylko przez zaniechanie: np. art. 162 - nie udzielenie pomocy człowiekowi znajdującemu się w niebezpieczeństwie, art. 240 - nie zawiadomienie o przestępstwie, art. 209 - nie dokonanie alimentacji, itp. Są one naruszeniem normy nakazującej określone zachowanie. Popełnienie tego przestępstwa jest wówczas gdy sprawca powstrzymuje się od wypełnienia określonego obowiązku. Obowiązek ten może wynikać z przepisów KK. Może również wynikać z innych przepisów bądź aktów normatywnych. Może wynikać z faktu zajmowania określonego stanowiska np. pracodawca naruszający prawa pracownika, może także wynikać z orzecznictwa sądowego np. obowiązek alimentacji.

A więc do stony przedmiotowej przestępstwa zaliczamy: czyn (zachowanie się) podmiotu, skutek czynu, czas i miejsce czynu, sytuację w jakiej czyn popełniono i sposób popełnienia i przedmiot wykonawczy czynu. Są to znamiona szczególne, charakteryzujące tylko niektóre przestępstwa

Znamię czasu: występujące w niektórych przepisach KK np.:

Art. 89 - wybór pojazdu w celu krótkotrwałego użycia

Art. 222

Znamię miejsca: art. 262 - kto znieważa miejsce spoczynku zmarłego, art. 133 - miejsce publiczne - kto znieważa w tym miejscu naród

Sposób działania: art. 197 - zgwałcenie - sposób istoty popełnienia tego przestępstwa, art.209 - uchylenie się od alimentacji - kto uporczywie uchyla się od tego obowiązku,

art. 280 §2 - rozbój - użycie środków i narzędzi do dokonywania tegoż przestępstwa

Do znamion strony przedmiotowej należy także skutek, który występuje tylko przy przestępstwach materialnych. Fakt, że pewne elementy strony przedmiotowej nie należą do znamion jakiegoś typu przestępstwa oznacza tylko, że nie muszą być one udowadniane, by sprawcy popełnienie takiego przestępstwa przypisać. Nie znaczy to jednak, że nie mają one jednak żadnego znaczenia. Np. do znamion wymuszenia rozbójniczego nie należy okrutny sposób jego popełnienia. Tym niemniej, ustalenie w procesie, że konkretne wymuszenie zostało popełnione w sposób okrutny, będzie miało wpływ na wymiar kary w danej sprawie.

5. Jakie znaczenie ma w prawie karnym skutek? Przedstaw podział przestępstw na materialne i formalne.

Do strony przedmiotowej przestępstw materialnych należy skutek. Wtedy gdy jakieś przestępstwo występuje nie tylko w typie podstawowym, lecz również w typie kwalifikowanym przez nastąpienie określonego skutku - skutek ten nazywany jest w przepisach KK następstwem czynu. Następstwo może być jedynym skutkiem występującym w typie kwalifikowanym. Jest tak gdy typ podstawowy jest przestępstwem formalnym. Może też być skutkiem dalszym, jeżeli przestępstwo typu podstawowego ma charakter materialny. Np. art. 158 § 1 KK przewiduje typ podstawowy bójki lub pobicia, których skutkiem jest określone niebezpieczeństwo. Natomiast art. 158 § 2 KK przewiduje typ kwalifikowany przez dalszy skutek w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Między zachowaniem się sprawcy a skutkiem tego zachowania się zachodzić musi związek przyczynowy. KK nie przewiduje takiego samego terminu ale przez użycie takich określeń jak powoduje, wyrządza, uszkadza itp. Ogólnie rzecz biorąc skutek to pojęcie obejmujące wywołanie określonej zmiany w świecie zewnętrznym. Skutkiem może być uszkodzenie, niszczenie, czynienie niezdolnym do użytku pewnej własności itp. Stwierdzenie, że w konkretnym przypadku zachodził związek przyczynowy między zachowaniem się sprawcy a skutkiem, wymaga stosowania pewnych kryteriów, których przedmiotem jest teoria związku przyczynowego.

Przestępstwa formalne i materialne

Podział przestępstw na te 2 kategorie opiera się na kryterium występowania wśród znamion danego typu przestępstwa znamienia skutku. Jeżeli określony skutek do znamion przestępstwa należy, mamy do czynienia z przestępstwem materialnym (skutkowym), jeżeli natomiast przestępstwo polega na po prostu określonym zachowaniu się, nazwiemy je przestępstwem formalnym (bezskutkowym). Wszystkie przepisy jak art. 288 KK - uszkodzenie rzeczy,

art. 156 KK - uszczerbek na zdrowiu, art. 163 KK - pożar, albo również bezpośrednie niebezp. dla życia - art. 160 KK czy też pozbawienie wolności - art. 189 KK, odnoszą się do przestępstw materialnych. Natomiast do przestępstw formalnych zaliczamy nieudzielenie pomocy - art. 162 KK, nakłanianie do uprawiania nierządu - art. 204 § 1 KK, fałszywe zeznania - art. 233 KK itp.

6. Co to jest związek przyczynowy? Przedstaw najważniejsze teorie związku przyczynowego w prawie karnym i dokonaj ich oceny.

Problematyka związku przyczynowego występuje między zachowaniem się sprawcy a skutkiem tego zachowania się. Stwierdzenie, że w konkretnym przypadku zachodził związek przyczynowy wymaga stosowania pewnych kryteriów, które są przyjęte w nauce prawa a ich określenie i sposób zastosowania jest przedmiotem teorii związku przyczynowego. Do głównych z nich należą:

1. teoria warunkowości (ekwiwalencji) - wg tej teorii przyczyną każdego skutku jest pewna suma warunków, koniecznych do jego nastąpienia. Wszystkie warunki są równej wartości, tzn. każdy z nich może być potraktowany jako ten, który spowodował skutek. W tym celu posługujemy się metodą zwaną testem sine qua non, mianowicie hipotetycznie eliminujemy zachowanie się człowieka spośród wielu wchodzących w grę warunków skutku. Inaczej mówiąc stawiamy pytanie czy skutek nastąpiłby, gdyby warunek ten w rzeczywistości nie występował. Jeżeli stwierdzimy, że skutek i tak by nastąpił, to znaczyłoby to, iż dany element rzeczywistości nie był koniecznym warunkiem jego nastąpienia. Zwolennicy tej teorii podkreślają, że ustalenie związku przyczynowego nie przesądza jeszcze kwestii odpowiedzialności sprawcy, którego czyn musi być przecież bezprawny i zawiniony.

2. teoria związku adekwatnego - wg tej teorii nie wystarcza, że czyjeś zachowanie się jest koniecznym warunkiem nastąpienia skutku. Dla uznania go za przyczynę wymaga się jeszcze, aby określony skutek był normalnym, typowym, przeciętnym następstwem takiego zachowania się. Np. Kodeks Cywilny. Teoria ta ma licznych zwolenników ale nie jest bez wad. Wadą jest płynność kryterium przeciętności następstw.

3. teoria relewancji - wg tej teorii związek przyczynowy można wprawdzie ujmować szeroko, tak jak w teorii ekwiwalencji, ale prawo karne przez odpowiednie sformułowanie przepisów dokonuje tu pewnej selekcji, a nie każde spowodowanie skutku, nie każdy związek przyczynowy jest istotny (relewantny) dla odpowiedzialności karnej. Związek przyczynowy zależny jest od prawnej wartości danego czynu lub zachowania dla skutku. Tę prawną wartość stara się ona wykryć w istocie czynu. Głównym kryterium stanowi znamię czasownikowe dyspozycji wchodzącego w grę przepisu KK. Dane zachowanie będzie przyczynowe dla skutku jeżeli odpowiada sensowi znamiona czasownikowego.

W orzecznictwie polskiego Sądu Najwyższego spotyka się najczęściej odwołanie do teorii ekwiwalencji, co jednak nie może być uznane za wybór słuszny, skoro może prowadzić to do zbytniego rozszerzenia odpowiedzialności karnej. Z tego względu bardziej słuszne byłoby posługiwanie się teorią związku adekwatnego, która pozwala na zgodne z doświadczeniem życiowym różnicowanie warunków przyczyniających się do wywołania skutku.

7. Na czym polega umyślność popełnienia czynu zabronionego? Przedstaw to na dowolnie wybranym typie czynu zabronionego.

Przestępstwo umyślne opiera się na kryterium formy winy. Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie. Wg art. 9 § 1 KK umyślne popełnienie czynu zabronionego zachodzi wtedy gdy sprawca miał zamiar jego popełnienia. Pojęcie zamiaru wypadki wktórych sprawca chce popełnić czyn zabroniony (zamiar bezpośredni - dolus directus), ale pojęciem zamiaru ustawodawca obejmuje to, że sprawca istotnie przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i godzi się na to (zamiar ewentualny - dolus eventualis). Dla umyślności jest ważny zamiar. Jeżeli więc w ustawie znajdziemy czyn odpowiadający zbrodni to znaczy to, że mamy do czynienia z przestępstwem umyślnym. Co do występków milczenie ustawy oznacza, że są one umyślne np. występek uszkodzenia cudzej rzeczy art. 288 KK. Umyślność popełnienia czynu zabronionego polega na chceniu popełnienia tego czynu. Zakładamy więc, że sprawca obejmuje swoją świadomością wszystkie znamiona tego czynu. Sprawca uświadamiając sobie, że wypełnia znamiona czynu zabronionego albo że jego zachowanie się może wypełnić te znamiona czyli chce popełnienia tego czynu.

W art. 148 § 1 KK opisane jest zwykłe zabójstwo umyślne albo inaczej zabójstwo umyślne typu podstawowego przy użyciu lakonicznego zwrotu „Kto zabija człowieka...”.

Zabójstwo jest przestępstwem materialnym, ponieważ do jego znamion należy skutek w postaci spowodowania śmierci człowieka. Rozumie się przez to śmierć mózgową jako trwałe i nieodwracalne ustanie funkcji pnia mózgu.

Art. 148 § 2 KK określa kwalifikowany typ zabójstwa umyślnego jakim jest morderstwo. Morderstwem jest umyślne zabicie człowieka, jeżeli zostało ono popełnione :

- ze szczególnym okrucieństwem

- w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem lub rozbojem

- w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie

- z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych.

W znamionach niektórych przestępstw umyślnych występują inne znamiona np. znamię określonego celu, którym ma się kierować sprawca, rzadziej jest to motyw czy pobudka.

8. Przedstaw pojęcie zamiaru ewentualnego.

Zamiar ewentualny zachodzi wtedy, gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godzi (art. 9 § 1 KK). Od zamiaru bezpośredniego różni się elementem świadomości i elementem woli. Świadomość przy tym zamiarze nie może polegać na pewności, że się wypełnia znamiona przestępstwa. Natomiast wola sprawcy nie polega na tym, że on chce popełnić czyn zabroniony lecz na tym, że na popełnienie takiego czynu się godzi. Zamiar ten z reguły zawsze występuje obok jakiegoś zamiaru bezpośredniego, tzn. sprawca chce osiągnąć określony rezultat albo chce zachować się w określony sposób, a jednocześnie uświadamia sobie, że jego zachowanie się może wywołać pewien skutek uboczny, tzn. wypełnić znamiona określonego czynu zabronionego i godzi się na taki rezultat swego zachowania się. Istota zamiaru ewentualnego jest przedmiotem rozbieżności w nauce prawa karnego. Rozbieżności te dotyczą przede wszystkim tego czym jest element godzenia się na popełnienie czynu zabr. Oznacza to wolę warunkową, tzn. chęć realizowania znamion czynu zabr. Innego niż zamierzony bezpośrednio na wypadek gdyby doszło do takiej realizacji. Inni twierdzą, że jest to obojętność sprawcy do możliwości popełnienia czynu zabr., który może mieć różne odcienie.

9. Na czym polega nieumyślność? Przedstaw pojęcie lekkomyślności i niedbalstwa.

Nie można przypisać nikomu popełnienia przestępstwa nieumyślnego, jeżeli działał on zgodnie z zasadami ostrożności wymaganej w danej sytuacji. Przesłanką odpowiedzialności za przestępstwo nieumyślne jest naruszenie zasady ostrożności. Jest to element obiektywny przestępstwa nieumyślnego, który w art. 9 § 2 KK wyrażony jest następująco: „ czyn zabroniony jest popełniony nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach...”. Ten element jest wspólny obydwu odmianom winy nieumyślnej jakimi są lekkomyślność i niedbalstwo. Zachodzi tu związek przyczynowy między naruszeniem zasady ostrożności a końcowym rezultatem w postaci czynu zabronionego. Art. 9 § 2 KK zawiera przewidzenie możliwości popełnienia czynu zabr. - lekkomyślność, jak również możność przewidzenia - niedbalstwo.

Lekkomyślność - polega na tym, że sprawca naruszając zasady ostrożności przewiduje możliwość popełnienia czynu zabr., lecz przypuszcza, że go uniknie. Przy lekkomyślności czynimy sprawcy zarzut z tego, że uświadamiając sobie nieostrożny charakter swego zachowania się, nie skorygował go, ani nie zaniechał, lecz liczył na uniknięcie popełnienia czynu zabr. Skoro bowiem sprawca świadomie narusza zasady ostrożności i przewiduje możliwość popełnienia czynu zabr., to tylko przypuszczając, że tego popełnienia jednak uniknie, mieści się w ramach nieumyślności.

Niedbalstwo - polega na tym, że sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabr., chociaż może ją przewidzieć. W przeciwieństwie do lekkomyślności, określanej jako świadoma wina nieumyślna, mamy tu do czynienia z nieświadomością możliwości popełnienia czynu zabr. Nie ma tu więc żadnych przeżyć psychicznych (chcenie, godzenie się czy przewidywanie), z których robimy sprawcy zarzut. Przeciwnie, zarzucamy tu sprawcy, że nie wykorzystał swych możliwości intelektualnych i dlatego nie zmienił swego nieostrożnego zachowania się, co w rezultacie doprowadziło do wypełnienia znamion przestępstwa nieumyślnego. Do istoty niedbalstwa należy świadome lub nieświadome naruszenie reguł ostrożności wymaganej w danych okolicznościach i związek przyczynowy między tym naruszeniem a czynem zabr., po drugie możliwość przewidywania możliwości popełnienia czynu zabr. W każdym jednak przypadku odnosimy się chwilowo do indywidualnych cech i możliwości konkretnego sprawcy, a operujemy tylko pewnym wzorcem abstrakcyjnym. Jeżeli dojdziemy do wniosku, że sprawca zachował się zgodnie ze standardem ostrożności, to niedbalstwa, tym samym winy w ogóle nie ma. Tę możliwość ustalamy w sposób zindywidualizowany tzn. uwzględniając pewne stałe cechy sprawcy np. możliwości umysłowe, wiedza, doświadczenie, osłabienie możliwości koncentracji uwagi w danym momencie, działanie w stresie, itp.

Przedstaw warunki zbiegu przestępstw oraz jego warunki prawne. Polega na rozpatrywaniu dwóch lub więcej przestępstw w jednym postępowaniu karnym. Warunkiem przyjęcia realnego zbiegu, jest, aby sprawca za żadne z tych przestępstw nie był dotychczasowo osądzony. W sytuacji realnego zbiegu przestępstw sąd wymierza kary za poszczególne przestępstwa a następnie działa karą łączną. Polski kodeks prawny traktuje jako zbieg przestępstw taką sytuacje w której sprawca dwa lub więcej przestępstwa w określonym czasie, tzn. przed wydaniem pierwszego z wyroków, nawet nieprawomocnego, za którekolwiek z tych przestępstw

Przy działaniu kary łącznej występują trzy systemy:

a)kumulacji - sumowanie kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa

b)absorcja - pochłanianie innych wymienionych kar przez karę najsurowszą

c)modyfikowane systemy - redukcja kary skumulowanej , lub zastosowanie kary najsurowszej wymienionych kar

Jakie cechy charakteryzują ciąg przestępstw i jakie są konsekwencje prawne ciągu przestępstw .Jest odmianą realnego biegu przestępstw.

Cechy charakterystyczne ciągu :

a)przestępstwa zostały popełnione w podobny sposób

b)w krótkich odstępach czasu

c)czyny te realizują znamiona tego samego typu czynu zabronionego

Konsekwencja ciągu przestępstw jest to że sąd przypisuje kilka przestępstw , ale nie wymienia kary za poszczególne przestępstwa

W jakich przypadkach mimo wielkości czynów nie zachodzi zbieg przestępstw .Gdy mamy doczynienia

a)przestępstwa o wieloczynowo określonych znamionach - wielokrotność czynu nie przesądza wielości przestępstw lecz stanowi jedno przestępstwo

b)złożone przestępstwa - realizacja znamion typu czynu zabronionego , wymaga popełnienia dwóch przynajmniej rodzajów czynów które popełnione samodzielnie mogły by realizować znamiona innych typów czynu zabronionego

c)konstrukcja przestępstwa ciągłego- dwa lub wiece zachowań podjętych w krótkich odstępach .Kara w wykonaniu z góry powziętego zamiaru jest jednym z czynów zabronionych

d)współukaranie czynu - syt. Których skazanie i ukaranie za jedno z pozostających z biegu przestępstw należy uznać iż pozostałe przestępstwa zostały współukarane . Gdy jedno ze zbiegających się przestępstw ma charakter przestępstwa głównego , a drugie ma charakter uboczny i dla oceny włości zdarzenia nie jest istotne

Kiedy zachodzi rzeczywisty zbieg przestępstw i jakie są reguły wyłączenia wielości ocen .Zachodzi gdy ten sam czyn wyczerpuje znamiona typu czynów zabronionych określonych przynajmniej w dwóch przepisach ustawy karnej . Przy czym nie da się oddać kwalifikacji prawnej zawartości bezprawia tego czynu pomijając któryś ze zbiegających się przepisów ( mamy tu doczynienia ze stosunkiem krzyżowania się przepisów

3 reguły :

a)kumulatywna sytuacja prawna -skazanie za jedno przestępstwo ale na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów

b)zbieg eliminacyjny- skazanie sprawcy na podstawie przepisu najsurowszego

c)idealny zbieg przestępstw-w myśl tej koncepcji sprawca jednym czynem popełnia tyle przestępstw ilu znamiona czynu naruszył

Czym charakteryzuje się pozorność tych przepisów .Który ze zbiegających się przepisów wyłącza stosowanie pozostałych przepisów .Jest to sytuacja gdy ten sam czyn realizuje jednocześnie znamiona kilku typów czynu ale stosunek merytoryczny pozostających w zbiegu typów jest taki że zakwalifikowanie czynu tylko jednego przepisu oddaje całą zawartość kryminalną tego zachowania

3 reguły:

a)specjalności -przepis szczególny wypiera zastosowanie przepisu ogólnego .przepis ogólny nie zawiera tych wszystkich subtelności które cechują zachowanie sprawcy . Przepis szczególny zawiera znamiona specjalizujące oprócz znamion podstawowych

b)konsumpcji - gdy stosunek pomiędzy przepisami określającymi typy tych czynów zabr. Pozostającymi w zbiegu jest tego rodzaju , ze zakwalifikowanie zachowania z jedne ze zbiegających się przepisów czynią zbędnym kwalifikowanie z przepisu drugiego.

c)subsydjalnosci - gdy pomiędzy zbiegającymi się przepisami zachodzi taki stosunek iż jeden z nich ma charakter ogólny , drugi zaś ma charakter pomocniczy

∗ Jaki przepis może pochłonąć inny przepis? Tylko przepis przewidujący surowsza sankcje może pochłonąć inny przepis posiadający mniejszą sankcję

Omów znamiona przestępstwa ciągłego i skutek na jego konsekwencje prawne. Mamy z nim do czynienia gdy sprawca dopuści się :

a)w krótkich odstępach czasu

b)dwóch lub więcej zachowań

c)w wykonaniu z góry powziętego zamiaru

W razie zamachu na dobro osobiste warunkiem ciągłości przestępstwa jest tożsamość pokrzywdzonego . przy spełnianiu wyżej wymienionych przesłanek także dwa lub więcej zachowań uważa się za jeden czyn zabroniony . Sens instytucji przestępstwa ciągłego tłumaczy się dwoma rodzajami argumentów . Z jednej strony ujęcie pewnego łańcucha działań jako przestępstwa ciągłego ma lepiej oddawać wagę , tego czego przestępca się dopuścił . Z drugiej strony , instytucja przestępstwa ciągłego ma sens praktyczno -procesowy , ułatwiając pracę organów ścigania i sądów.

∗Jedna z konsekwencji przyjęcia ciągłości przestępstwa jest to że za czas jego popełnienia uważa się odcinek czasowy zapoczątkowany pierwszym czynem i zakończony ostatnim czynem składającym się na przestępstwo ciągłe . w związku z tym od momentu ostatniego przestępstwa liczy się przedawnienie. Nie uważa się też że , że ustawa karna zmieniła się po popełnieniu przestępstwa , jeżeli weszła ona w życie w tak wyznaczonym odcinku czasu . Amnestia nie ma zastosowania , jeżeli odnosi się do czynów popełnionych przed pewną datą

Co to jest kontratyp?

Kontartypy-okoliczności wyłączające bezprawność; kontratypy: kodeksowe i pozakodeksowe;

Kontartypy kodeksowe: obrona konieczna art25 par.1, stan wyższej konieczności art.26 par1; kolizja obowiązków art.26, par.5, dopuszczalne ryzyko art27,par.1; Istoty każdego kontratypu należy szukać w przesłankach usprawiedliwiających zaatakowanie dobra. Istotą kontratypu jest kolizja dóbr(prawnych).Dobro prawne, którego zniszczenie jest usprawiedliwione nie przestaje być przez to dobrem, ale jego zniszczenie jest usprawiedliwione na zasadzie bilansu zysku i strat-musi to być społecznie opłacalne.

Przedstaw znamiona obrony koniecznej?: Każdy ma przyrodzone prawo do obrony własnego dobra. KK: nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Legalność wynika z kolizji dóbr. Kolizja w obronie koniecznej jest złożona (z jednej strony dobro napastnika ,a z drugiej dobro atakowane).

Znamiona obrony koniecznej:

1.znamiona dot. warunków dopuszczalności podjęcia działań obronnych:

-zamach

-bezpośredniość zamachu

-bezprawność zamachu

-skierowanie zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem

2.znamiona dot. samych działań obronnych:

-odpieranie zamachu

-działanie w celu odparcia zamachu (działanie motywem odparcia zamachu)

-konieczność obronny

Co to są granice obrony koniecznej i jakie są konsekwencje ich przekroczenia?

Granice s.w.k. wyznaczone są znamionami :

1.- bezpośredniość niebezpieczeństwa

2.- konieczność poświęcenia dobra chronionego

3.- proporcja wartości dobra ratowanego i poświęconego

Granice te mogą być przekroczone. Mamy z tym do czynienia wtedy, gdy działanie zmierzające do ratowania dobra kosztem innego dobra zostało podjęte, gdy niebezpieczeństwo nie było jeszcze rozpoczęte.

Warunek-konieczność poświęcenia dobra chronionego będzie nie dotrzymanym wtedy, gdy zaistniała inna możliwość uchylenia niebezpieczeństwa niekoniecznie poświęcając dobro chronione prawem , albo można było poświęcić dobro mniejszej wartości niż tego, które zostało poświęcone. Dobro poświęcone nie może stanowić oczywiście wyższej wartości niż dobro ratowane. Jeśli jest duża rozpiętość tych wartości to nie ma s.w.k.

Czy wolno stosować obronę konieczną wobec uczestników bójki?

Nie mogą w zasadzie powoływać się na obronę konieczną uczestnicy bójki art.158 KK, ponieważ występują oni w podwójnej roli ofensywno-defensywnej i wyodrębnienie strony broniącej się nie jest możliwe

Co rozumiesz przez formy popełnienia przestępstwa?

Rozumiem przez to stadia popełnienia przestępstwa pod względem przedmiotowym: dokonanie, usiłowanie, przygotowanie, jak i pod względem podmiotowym: odpowiedzialność również osób współdziałających, które nie zrealizowały wszystkich znamion czynu zabronionego a mimo to zostaną pociągnięte do odpowiedzialności karnej.

Na czym polega istota usiłowania?

Przyjmuje się, że jest to stadium, które jest zawsze karalne. Charakteryzuje się tym, że sprawca nie wypełnia wszystkich znamion czynu zabronionego. Odpowiada za usiłowanie ten kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie ustępuje. Znamieniem usiłowania jest :

1. zamiar

2. zachowanie będące bezpośrednim zmierzaniem popełnienia czynu zabronionego

3. brak dokonania zamierzonego przez sprawcę czynu.

Jak kształtuje się karalność usiłowania w polskim prawie karnym?

W polskim prawie karnym wprowadza się przepis, który określa odpowiedzialność za stadium - usiłowanie. Nie ma w prawie karnym odpowiedzialności tylko za usiłowanie, ale za usiłowanie jakiegoś przestępstwa.

Przedstaw znamiona usiłowania nieudolnego wg Kodeksu Karnego.

Jest to odmiana usiłowania, musi więc spełniać znamiona usiłowania (patrz pyt. O usiłowaniu). Nieudolność zawiera się w braku dokonania zamierzonego czynu. Wynika to błędu sprawcy - dokonuje włamania do kasy a tam nie ma pieniędzy (brak przedmiotu). Albo nieudolność polega na tym że sprawca próbował dokonać zamierzonego czynu, ale środek nie był zdolny do popełnienia danego czynu, o czym sprawca nie wiedział (brak narzędzia). Sąd może zastosować odstąpienie od kary (przy usiłowaniu zwykłym sąd stosuje karę przewidzianą dla danego usiłowania czynu).

Omów znamiona przygotowania. Jak przedstawia się karalność przygotowania?

W art. 16 KK wymienia się postacie przedmiotowe przygotowania:

1. wejście w porozumienie z inną osobą - konfiguracja wieloosobowa przygotowania,

2. uzyskanie lub przysposobienie środków,

3. zbieranie informacji lub sporządzenie planu działania.

Strona podmiotowa charakteryzuje się celem - karalność podejmowana z zamiarem bezpośrednim popełnienia czynu zabronionego.

KK określa karalność przygotowania - występuje klauzula w 6 wypadkach:

1. art.127 § 2 - przygotowanie do zamachu stanu

2. art.128 § 2 - przygotowanie do spisku

3. art. 140 §3 - przygotowanie do zamachu terrorystycznego

4. art. 175 - przygotowanie katastrofy komunikacji

5. art. 252 § 3 - przygotowanie do wzięcia zakładnika

6. art. 270 § 3 - przygotowanie do sfałszowania dokumentów

Przedstaw charakter i funkcję czynnego żalu w wypadku usiłowania i przygotowania?

Art. 15 § 1 - nie podlega karze za usiłowanie kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi przestępstwa.

Art. 15 § 2 - złagodzenie kary następuje gdy ktoś dobrowolnie stara się zapobiec skutkom przestępstwa.

Usiłowanie nieukończone - sprawca ma możliwość odstąpienia od wykonania zadania - sprawca może nie podlegać karze.

Usiłowanie ukończone - tu dobrowolne odstąpienie nie wystarcza. Jeżeli jednak sprawca przerywa swoją działalność wówczas występuje zapobiegnięcie wypadku skutkom - ustawodawca wyraził to w art. 15 § 1.

Czym charakteryzuje się sprawstwo pojedyncze?

Sprawstwo pojedyncze znajduje się w każdym przepisie części szczególnej, jest ono dokonane jeżeli zostaną dokonane wszystkie znamiona czynu zabronionego. Sprawcą pojedynczym jest ten kto sam wykonuje czyn zabroniony, tzn. że zachowanie tej osoby odpowiada znamionom charakteryzującym czyn zabroniony.

Przedstaw istotę współsprawstwa oraz jego cechy.

Współsprawstwo charakteryzuje się tym, gdy ktoś wykonuje czyn zabroniony wspólnie i w porozumieniu z drugą osobą. Muszę być spełnione pewne warunki:

a) wykonanie czynu wspólnie z inną osobą będzie spełnione gdy każda ze współdziałających osób realizuje część znamion czynu zabronionego, suma tych znamion jest dopiero czynem zabronionym

b) każdy ze współsprawców odpowiada za to co zrobił drugi. Porozumienie z drugą osobą - czyli zamiar współdziałania w dokonaniu czynu zabronionego

c) współsprawca nie odpowiada za eksces współsprawcy czyli za elementy, które nie były objęte porozumieniem.

Na czym polega sprawstwo kierownicze? Jak przedstawia się karalność sprawcy kierowniczego, a jak wykonawczego czynu?

Art. 18 § 1 stanowi podstawę za sprawstwo osoby, która nie realizuje w ogóle znamion czynu zabronionego lecz kieruje wykonaniem takiego czynu przez inną osobę. To kierowanie polega na faktycznym panowaniu nad realizacją przez sprawcę. Istotnym elementem tego panowania jest to iż od decyzji osoby kierującej popełnieniem czynu przez inną osobę zależy: rozpoczęcie, prowadzenie i przerwanie czynności. Ta konstrukcja sprawstwa sprawozdawczego będzie miała swój udział w przestępczości zorganizowanej, w której szef grupy nie uczestniczy bezpośrednio, ale panuje nad wykonaniem tego czynu. Możliwość sprawstwa kierującego dotyczy także posłużeniem się drugą osobą jako narzędziem do popełnienia czynu zabronionego np. niepoczytalną, nieletnią.

Na czym polega sprawstwo polecające? Kiedy sprawstwo polecające jest dokonane? Jak przedstawia się karalność sprawcy wykonującego i polecającego?

Ta postać polega na wykorzystaniu uzależnienia innej osoby od siebie i poleceniu jej wykonania czynu zabronionego. Tym elementem konstytutywnym jest stosunek zależności pomiędzy osobą wydającą polecenie wykonania czynu zabronionego, a sprawcą wykonują ten czyn. Ten stosunek nie musi mieć charakteru formalnego, ale może to być zależność faktyczna - taki układ pomiędzy współzależnymi osobami, że jedna z nich zdaje sobie sprawę, że jest zmuszana do wykonania poleceń drugiej osoby np. zależność rodzinna, między rodzicami a dziećmi na mocy szantażu. Sprawstwo to jest dokonane przez osobę wykonującą ten czyn. Ta odpowiedzialność istnieje wówczas gdy sprawca wykonuje ten czyn.

Jakie znaczenie z punktu widzenia odpowiedzialności ma nieletniość? Jak przedstawia się odpowiedzialność nieletnich.

Praca całej grupy polskich prawników, praktyków i akademików, doprowadziła w latach dziewięćdziesiątych do uchwalenia nowego Kodeksu Karnego, który wszedł w życie dnia 1.09.1998. Wprowadzony Kodeks Karny, obniżył granicę odpowiedzialności we wszystkich kategoriach przestępstw na ukończone 17 lat, a w przypadku szczególnie ciężkich zbrodni na ukończone lat 15: Art. 10 § 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. § 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art.

280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne".

Nieletni, w prawie karnym jest osoba, która nie ukończyła 17 lat w chwili popełnienia czynu zabronionego groźbą kary. Nieletni nie odpowiada wg zasad określonych w kodeksie karnym z wyjątkiem określonych przypadków. Wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny (zabroniony) przed ukończeniem 13 lat albo po ukończeniu 13 roku życia, ale bez rozeznania, tj. bez świadomości rozpoznania znaczenia popełnionego czynu, sąd stosuje środki wychowawcze, np. upomnienie, umieszczenie w zakładzie wychowawczym.

Wobec nieletniego, który po ukończeniu 13 lat popełnił czyn zabroniony z rozeznaniem, tj. miał świadomość popełnionego czynu, sąd może orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym. Art.10§ 4 „W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają. Jeżeli sprawca (nieletni) po ukończeniu 16 lat dopuścił się zbrodni: przeciwko życiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, gwałtu, rozboju albo ciężkich uszkodzeń ciała, może odpowiadać tak jak dorosły, zwłaszcza gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się nieskuteczne.

Na czym polega niepoczytalność? Przedstaw zalety mieszanej metody określania niepoczytalności.

Przy stwierdzeniu niepoczytalności występuje wyłączenie winy, sprawca nie popełnia przestępstwa i nie podlega karze. Fakt ten nie przesądza jednak, że prawo się tą osobą nie interesuje. Niepoczytalność jako okoliczność wyłączająca winę musi mieć miejsce w czasie popełnienia czynu zabronionego. Istotny jest stan poczytalności w chwili popełnienia czynu zabronionego. Art.31§ 1 KK niepoczytalność określa metodą mieszaną, polegającą na tym ,że ustawodawca wylicza źródła niepoczytalności( kryterium psychiatryczne), jak też następstwa niepoczytalności (kryterium psychologiczne). Między tymi przesłankami ( kryteriami) istnieje określony związek charakteryzujący się stosunkiem wynikania. Źródła niepoczytalności (art.31) mają spowodować niemożność rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, a są one następujące:

a) choroba psychiczna - zjawisko dynamiczne mające różne natężenie i przebieg w zależności od czasu, dlatego należy ustalić jaki stan choroby był w chwili popełnienia przestępstwa. Do chorób psychicznych zalicza się:- schizofrenię czyli rozczepienie umysłowe; - paranoję;- cyklofrenię czyli psychozę maniakalno-depresyjną;

b) upośledzenie umysłowe- obejmuje zarówno wrodzony niedorozwój, a także nabyte upośledzenie umysłowe. Jego głównym objawem jest niski stopień inteligencji. Dawniej istniał podział na 3 takie stopnie: - idiotyzm;- głuptactwo;- debilizm. Obecnie przyjmuje się inną skalę, mierzoną ilorazem inteligencji :1.głębokie upośledzenie ( poniżej 20), 2.uposledzenie znaczne (20-35), 3. upośledzenie umiarkowane (35-49),4. upośledzenie lekkie (50-69), 5. pogranicze upośledzenia (70-84).;

c) inne zakłócenia czynności psychicznej- czyli ani choroba ani upośledzenie psychiczne. Zalicza się do nich :- psychopatię ( z reguły zdolność rozpoznania znaczenia swojego czynu, ale nie jest w stanie nim pokierować); - wynik chorób wieku starczego; - przekwitanie, pokwitanie, ciąża;

Metoda ta zapewnia w większym stopniu trafność przyjmowania ocen.

Problem następstw źródeł niepoczytalności. Mamy do czynienia z dwoma przypadkami: 1. brak możliwości w czasie czynu rozpoznania jego znaczenia lub 2. brak możliwości w czasie czynu pokierowania swoim postępowaniem.

Przedstaw konsekwencje błędu co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego.

Błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego ,inaczej błąd co do faktu.(art.28 KK).Wg art.28 §1 nie popełnia umyślnie przestępstwa, kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię. Błąd ten dekompletuje podmiotową stronę czynu zabronionego charakteryzującego się umyślnością. Oznacza to, że czyn taki popełniony pod wpływem błędu, mimo iż realizuje znamiona strony przedmiotowej, nie wypełnia znamion strony podmiotowej. I nie jest karalnym takie zachowanie, w tych wszystkich wypadkach, gdzie karalność ogranicza się do umyślnego popełnienia czynu zabronionego.( np. art.278 KK „przestępstwo kradzieży”- jeżeli wystąpi błąd co do faktu to wyłączy on odpowiedzialność karną; art.208 KK „rozpijanie małoletniego...”- częstowanie alkoholem małoletniego, nie zdawanie sobie sprawy, że jest to osoba niepełnoletnia to generuje błąd i ma miejsce wyłączenie umyślności, to prowadzi do nie ponoszenia odpowiedzialności i za nieumyślne działania artykuł ten nie przewiduje kary.) Obojętny jest rodzaj okoliczności znamion czynu zabronionego( przedmiot, fakt

itd.). Błąd co do przedmiotu czynności wykonawczej, zwłaszcza gdy jest nim człowiek, na którym sprawca dokonuje czynu zabronionego lub chodzi o cechy normatywne czynności prawnej.(np. 1.sprawca chciał zabić X a przez pomyłkę zabił Y tzn. „zboczenie działania”- dla odpowiedzialności karnej taki błąd z punktu widzenia odpowiedzialności sprawcy nie ma znaczenia, ponieważ przedmiotem przestępstwa jest człowiek /nieistotne który/). Art.136§1 „odpowiedzialność za napad na przedstawiciela obcego państwa”- chciał napaść na X, a napadł na ambasadora to poniesie odpowiedzialność nie z tego artykułu tylko z art. dotyczącego „naruszenia nietykalności” jest to błąd co do szczególnej cechy. Art.28§2 KK „błąd co do okoliczności, które powodują, że typ danego przestępstwa staje się typem uprzywilejowanym”. Jeśli sprawca był w błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność powodująca wystąpienie typu uprzywilejowanego, rzeczywiście ta okoliczność występuje a błąd jest usprawiedliwiony to odpowiada za przestępstwo typu uprzywilejowanego.( np.1. zabicie osoby we współczuciu, bo mylnie sądzono, że pragnie ona śmierci i błąd jest usprawiedliwiony to wtedy odpowiada się nie za zabójstwo, ale za eutanazję i karalność jest niższa; np. 2.gdy sprawca działał i był w błędzie co do znamienia kwalifikującego dany typ przestępstwa / paserstwo- nie ma świadomości ,że to mienie znanej wartości/ następuje pociągnięcie za typ podstawowy.).

Na czym polega kolizja obowiązków?

(Art. 26 pkt. 5) Cechą tej okoliczności jest to, że na sprawcy ciążą przynajmniej 2 obowiązki pozostające ze sobą w kolizji tzn., że nie mogą być one jednocześnie wykonane. Niewykonanie każdego z tych obowiązków stanowi znamię czynu zabronionego charakteryzującego się zaniechaniem. Kolizja obowiązków jak stan wyższej konieczności jest w pewnych wypadkach okolicznością wyłączającą bezprawność czynu, a w innych okolicznością wyłączającą winę.

Kiedy kolizja obowiązków wyłącza bezprawność czynu, a kiedy winę?

Rozróżnienie 2 odmian kolizji obowiązków opiera się na proporcji wartości dóbr, dla ratowania których spełnione mają być pozostające w kolizji obowiązki. Kolizja jest między dobrami, które nie mogą być jednocześnie chronione. Wypełnienie obowiązków w stosunku do dóbr o wartości wyższej w stosunku do niewypełnienia obowiązków w stos. do dóbr o wartości niższej, jest zachowaniem legalnym, kontratypem, wyłączającym bezprawność czynu.

Jeśli wykona się obowiązek w stosunku do dobra równej wartości lub mniejszej, kosztem innego obowiązku większej wartości, to wtedy jest to kolizja obowiązków, ale też okoliczność wyłączająca winę.

Kiedy w przypadku kolizji obowiązków może dojść do przekroczenia jej granic?

Granice te mogą zostać przekroczone, gdy działanie zmierzające do ratowania dobra kosztem innego dobra zostało podjęte jeszcze przed rozpoczęciem niebezpieczeństwa.

Na czym polega istota dozwolonego ryzyka?

Kontratyp określony jest w art. 27 § 1- nie popełnia przestępstwa ten kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gosp. a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy.

W wypadku dozwolonego ryzyka w momencie podejmowania decyzji o działaniu dobru nie zagraża niebezp. Dopiero działanie eksperymentalne naraża dobro na niebezp. zniszczenia lub uszkodzenia. Kolizja zachodzi między dobrem prawnie chronionym, któremu zagraża działanie eksperymentatorskie a potrzebą uzyskania korzyści spodziewanych w przypadku powodzenia eksperymentu.

Przedstaw znamiona dozwolonego ryzyka.

Znamiona charakteryzujące cechy dozwolonego ryzyka:

Grupa I - znamiona charakteryzujące działanie ryzykowne:

1. ryzyko - rezultat działania człowieka; charakteryzuje się ono niepewnością co do rezultatu zachowania, w znaczeniu uzyskania korzyści jak i w znaczeniu wystąpienia niezamierzonych skutków. Niepewność wynika z braku wiedzy i braku koniecznego doświadczenia w tym zakresie. Ryzyko jest strukturą złożoną; jednym z elementów tej struktury jest niebezpieczeństwo, drugim zaś jest spodziewana korzyść. To niebezpieczeństwo zawarte w ryzyku albo samo wykazuje znamiona czynu zabronionego (art. 160 KK), albo jedno ze znamion tego niebezpieczeństwa realizuje znamiona typu zabronionego (np. uszkodzenie).

2. nowatorski charakter eksperymentu - kontratyp dowolnego ryzyka występuje tylko wtedy, gdy sprawca nie postępuje zgodnie z dotychczas przyjętymi regułami postępowania lecz oddziałuje na dobro w sytuacji, w której bądź takich reguł dopracowanych jeszcze nie ma, bądź pewne reguły są opracowane, jednakże przeprowadzający eksperyment uważa je za niedostateczne by osiągnąć cel eksperymentu.

3. przedmiotowy zakres eksperymentu - art.. 27 §1 KK - mowa jest o eksperymencie:

a) poznawczym

b) medycznym

c) technicznym

d) ekonomicznym

To wyliczenie odmian pozwala stwierdzić, że kontratyp dozwolonego ryzyka może mieć zastosowanie do wszystkich dziedzin życia, w których pracuje się nad postępem metod postępowania. Ustawodawca przekazał do odrębnej regulacji ustawowej zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego. Tą ustawą, która reguluje te zasady jest ustawa z dnia 5.12.1996r.o zawodzie lekarza Dz. U. z 97r.ust.28 poz. 152 KK wyliczając odmiany eksperymentu nie pominął nauk medycznych jednakże warunki tego eksperymentu i zasady jego przeprowadzenia przekazał do innej ustawy.

Grupa II - znamiona charakteryzujące dozwoloność ryzyka:

1. spodziewanie się osiągnięcia korzyści - wymaga dla legalności eksperymentu aby spodziewana korzyść miała znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze. Korzyść może mieć różny charakter np. poznawczy - nowe informacje w otaczającej rzeczywistości. Ta korzyść może polegać na uzyskaniu leku, który w lepszym stopniu zwalcza chorobę (korzyść o charakterze medycznym).

Korzyść może mieć charakter materialny. Oczekiwanie osiągnięcia korzyści musi być zasadne i zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy - art. 27. Będzie to zasadne gdy w oparciu o etyczne postawy i praktyczne doświadczenia można dojść do wniosku, że zamierzony przez eksperymentatora rezultat jest prawdopodobny. Osiągnięcie korzyści jest motywem działania sprawcy, jest także usprawiedliwieniem dla narażenia dobra prawnego na niebezpieczeństwo i te w sposób odpowiadający znamionom czynu zabronionego.

2. celowość eksperymentu - art. 27 § 1 KK - celowość przeprowadzenia eksperymentu musi być zasadna; celowość ta zależy od wzajemnego porównania z jednej strony stopnia prawdopodobieństwa osiągnięcia oczekiwanych korzyści i prawdopodobieństwa wystąpienia szkody, z drugiej strony od stosunku wartości spodziewanej korzyści i możliwej szkody. Przy możliwości szkody o bardzo poważnym znaczeniu prawdopodobieństwo wystąpienia szkody musi być minimalne. W takich wypadkach możliwy jest zakaz eksperymentu. Dokonywanie odkrycia i wynalazku mają służyć postępowi i nie mogą zagrażać ludzkości dlatego może wystąpić ograniczenie lub zakaz w określonej okoliczności, szczególnie gdy grozi to katastrofą ludzkości, są to eksperymenty związane z inżynierią genetyczną, klonowaniem organizmu itp.

3. sposób przeprowadzania eksperymentu - art. 27 § 1 KK - wymaga aby sposób ten był zasadny w świetle aktualnego stanu wiedzy, oznacza to, że tworzone na potrzeby eksperymentu reguły postępowania muszą liczyć się z aktualnym stanem wiedzy, należy je traktować jako szczególne reguły ostrożności mające służyć zmniejszeniu prawdopodobieństwa powstania szkody. Dokonujący eksperymentu zobowiązany jest przestrzegać tych reguł. Opracowane reguły na potrzeby eksperymentu dotyczą:

- kwalifikacji osób przeprowadzających eksperyment - muszą posiadać wiedzę teoretyczną i doświadczenie praktyczne

- narzędzi wykorzystywanych przy eksperymencie

- materiały, na których przeprowadza się eksperyment

- techniki przeprowadzania itp.

4. działanie w celu przeprowadzenia eksperymentu - jest to znamię podmiotowe; sprawca przeprowadzający eksperyment musi działać w celu osiągnięcia korzyści z eksperymentu, a więc realizuje znamiona czynu zabronionego niebezp. nie może być objęte zamiarem sprawcy. Kontratyp dozwolonego ryzyka wyłącza bezprawność czynów niedozwolonych charakteryzujących się nieumyślnością.

5. zgoda uczestnika eksperymentu - zgoda osoby, na której przeprowadzany jest eksperyment stanowi konieczny warunek legalności tego eksperymentu. Art. 39 Konstytucji RP stanowi co następuje:

„nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody”.

Art. 22 § 2 - stanowi wypełnienie wymogu konstytucyjnego - zgoda takiego uczestnika, na którym jest przeprowadzany eksperyment, któremu dobru zagraża niebezpieczeństwo. W prawie karnym może składać oświadczenie woli osoba pełnoletnia, poczytalna w tym wypadku zgoda osoby niepełnoletniej lub niepoczytalnej nie może być zastąpiona przez przedstawiciela z urzędu lub pełnomocnika. Wg prawa medycznego udział w eksperymencie leczniczym jest dozwolony przez pełnomocnika, to samo jest z osobą ubezwłasnowolnioną. Osoba wyrażająca zgodę w prawie karnym musi mieć pełną swobodę w zgodzie lub odmowie zgody. Nie można przeprowadzać eksperymentów na więźniach. Osoba podejmująca decyzję, zgodę musi mieć dostęp do pełnej informacji o eksperymencie zarówno o korzyściach jak również o niebezpieczeństwach, które są z eksperymentem związane i mogą w jakiś sposób zagrażać.

---