5. Wymień i scharakteryzuj żródła prawa w Italii

Wraz z umocnieniem się samodzielności politycznej miast włoskich rosło w systemie źródeł prawa znaczenie wydawanych przez miasta statutów, a wiec prawa stanowionego, choć częściowo opierały się one na zwyczajowym prawie longobardzkim. Ale najistotniejszą z punktu widzenia rozwoju prawnego cechą prawa włoskiego były podstawowe nurty prawne o charakterze uniwersalnym :odrodzone prawo rzymskie oraz prawo kanoniczne, które będą wywierać doniosły wpływ na kształtowanie się systemów prawnych Europy w późnym średniowieczy i w czasach nowożytnych.

U schyłku X w wydany został w Pawii zbiór kapitularzy pod nazwą Capitulare Longobardorum. Liber Papiensis, był to zbiór zawierający zarówno normy zaczerpnięcte ze spisów prawa longobardzkiego jak i postanowienia królów frankońskich kapitularzy. W połowie XII pojawiło się systematyczne opracowanie zbioru pod nazwą Lombarda, który stanowił podstawę nauki prawa longobardzkiego na powstających wówczas uniwersytetach. Prawo longobardzkie wywarło wpływ na postanowienia ststutów miejskich, oraz w pewnej mierze na prawo lenne całej zachodniej Europy. Libri Feudorum, był to zbiór zwyczajów prawa lennego z terenów Lombardii, uzupełnionych ustawami cesarzy niemieckich, orzeczeniami sądów lennych miast półocnowłoskich oraz literaturą z Lombardy. Zbiór ten doczekał się licznych redakcji, z których najważniejszą jest tzw Vulgata.

Odrodzenie prawa rzymskiego: glosatorowie, prawnicy szkoły w Bolonii, którzy zaczeli badać prawo rzymskie. Założycielem był żyjący na przełomie XI i XII w Irnerius, a najsłynnejszym Accursius, którego dziełem był zbór Glossa ordinaria. glosatorowie uważali prawo rzymskie za prawo żywe, wskrzeszone przez fakt odrodzenie się idei Imperium rzymskiego w niemieckicj Rzeszy, a cesarzy niemieckich za bezpośrednich kontynuatorów cesarzy rzymskich. Rozpowszechnili oni teze że prawo rzymskie powinno mieć moc obowiązującą na wszystkich terytoriach, nad którymi rozciąga się panowanie cesarzy niemieckich. Komentatorzy, zwani też postglosatorami lub konsyliatorami, których celem było przystosowanie prawa rzymskiego do potrzeb współczesności. Do najsłynniejszych komentatorów należał żyjący w XIV w Bartolus de Saxoferrato oraz jego uczeń Baldus de Ubaldis. Corpus Iuris Civilis- działalność włoskich glosatorów doprowadziła do nadania kodyfikacji justyniańskiej nowego kształtu- zbioru składającego się z 4 części: Kodeks, Digestia, Instytucji i Nowel. Do nowel dawnych podzielonych obecnie na 9 grup, dodano dwie nowe grupy 10 i 11, w których został zawarty spis longobardzkiego prawa lennego oraz ustawy cesarzy niemieckich Fryderyka I i II. Cały zbiór zaczeto nazywać Corpus Iuris Civilis. W druku nazwa ta uzyta po raz pierwszy w 1583.

Prawo kanoniczne: pochodziło wyłącznie od władzy kościelnej, mogło dotyczyć nie tylko stosunków kościelnych ale i spraw świeckich. Normy kościelne czerpane były z Pisma Swiętego Starego i Nowego testamentu. Innym źródłem prawa kanonicznego było ustawodastwo synodalne, postanowienia soborów powszechnych oraz ustawodastwo papieskie (Dekret Gracjana)- stanowił podwaline dla rozwoju prawa kanonicznego. Xródłem prawa kanonicznego było też ustawodastwa papieskie (dekretały). Pierwszy urzędowy zbiór ustawodastwa papieskiego powstał w 1234 z inicjatywy papieża Grzegorza IX, wystepował zbiór ten pod nazwą Dekretałów Grzegorza IX, złozony z 5 ksiąg

Wszystkie zbiory tj. Dekret Gracjana, Dekretały Grzegorza IX, Liber Sextus, Clementinae i oba zbiory Extravagantes, były określane wspolna nazwą Corpus Iuris Canonici. Prawo kanoniczne stanowiło system prawny o charakterze powszechnym. Wpływ prawa kanonicznego nie ograniczał się do spraw duchownych ale i tych spraw świeckich , które podlegały jurysdykcji duchownej.

Statuty miejskie. Źródłem prawa miast włoskich były początkowo spisy zwyczajów miejscowych, wywodzące się głownie z prawa longobardzkiego i rzymskiego, orzeczenia sądowe, mające moc precedensów, oraz ustawy rad miejskich. Od połowy XI do końca XV w przyznana miastom włoskim autonomia wyrażała się m.in. w mozności stanowienia prawa. Na tej podstawie poszczególne miasta powoływały specjalne komisje, których zadaniem było ułożenie różnorodnych źródeł prawa miejskiego w systematyczne zbiory, zwane statutami. Do naszych czasów dotrwało 2000 statutów stanowiących niewyczerpane dotąd źródło wiadomości o prawie włoskim. Statuty regulowały wszystkie niemal dziedziny prawa. W ich postanowieniach obserwować można znamienne ścieranie się dwóch elementów: germańskiego (longobardzkiego) oraz rzymskiego. Ponadto prawo rzymskie choć statuty formalnie wyłączały jego stosowanie -stanowić mogło posiłkowe prawo powszechne, ius commune, co szczegółowo uzasadniała doktryna glosatorów i komentatorów.

Constitutiones Regini Siciliane, Liber Augustalis. 1231, zbiór ten oparty na prawie rzymskim , sankcjonował także pewne normy prawa longobardzkiego, a jednocześnie pozbawiał inne mocy odowiązującej dotąd źródła.

10. Zasady procesu skargowego

Był znany już przede wszystkim w średniowieczu, w Grecjii, Rzymie, w śród germanów. Nie było rozróżnienia miedzy prawem cywilnym a karnym. Po upadku rzymu był to tylko proces skargowy. Dominuje w tym procesie zasada skargowości. Proces mógł być wniesiony przez wniesienie skargi powoda. Jego przebieg był uzależniony od skargi.

-zasada kontradyktoryjności ( sporności), musiał toczyć się spór między dwiema stronami, którego sąd był biernym obserwatorem. Zadaniem sądu było przysłuchwanie się wystąpieniom przeciwników procesowych po to by orzec która ze stron przedstawiła więcej argumentów, a wiec po czyjej stronie stoi prawo, bez dociekania rzeczywistego stanu rzeczy, a wiec bez prawdy materialnej.

-zasada publiczności, u franków były to wiece sądowe, i stanowili oni ta publiczność

-zasada jawności i ustności, postępowanie przed sądem rozpoczynało się z chwilą stawienia się obu stron procesowych przed śadem. Jedną strona był ten kto spowodował powstanie procesu czyli powód, druga stroną był pozwany. Spór stron przed sądem zaczynał skarga powoda, poprzedzona przysięgą że nie wnosi skargi lekkomyslnie, lub okazaniem dowodu przestępstwa. Wraz ze wzrostem roli sędziowskiego kierownictwa procesem nakaz odpowiedzi na skargę wychodził od samego sędziego, który także wzywał osoby wchodzące w skład grona sądzącego o ustalenie osnowy wyroku.

-zasada bezpośredności, czyli dowody które dostarczone w procesie skargowym, największe znaczenie dowodu bezpośredniego , np. świadek z pierwszej ręki nie drugiej. Była ta zasada ściśle przestrzegana.

Zasada swobodnej oceny dowodów, sędzia ocenia dowody, czasami była ona eleminowana .

-Zasada ścisłego formalizmu, konieczność przestrzegania okreśłonych symboli, gestów, formuł.

11. Etapy stadia procesu skargowego:

Postępowanie przed sądem rozpoczynało się z chwilą stawienia się obu stron. Powód (pokrzywdzony), oskarżyciel wygłaszał skargę a nastepnie na te skargę udzielał odpowiedzi pozwany. Na ogół wymagano by skarga i odpowiedz na nia były wyglaszane wg określonych formuł . Proces był bardzo sformalizowany, wszelkie słowa, gest były bardzo ważne dla ówczesnych ludzi i odstępstwa od form były karane grzywną lub skrajne przegraniem procesu. Póżniej modyfikowano nieco procedury pozwalające na dodatkowe mowy uczestnikom procesu. Proces toczyl się w formie sporu sądowego miedzy powodem, a pozwanym czyli miał charakter kontradyktoryjny. Skarge i odpowiedz wygłaszano ustnie w sposób jawny. W większości krajów zachodnioeuropejskich po skardze powoda i odpowiedzi pozwanego zapadał merytoryczny wyrok. Sprawa była jasna kiedy pozwany przyznał się do winy. Sędzia nie wchodził w szczegóły i ogłaszal wyrok. Obowiązywał azasada prawdy formalnej, tzn sąd poprzestawał na tym czego dowiedział się w trakcie procesu. Przeciwieństwem prawdy formalnej jest prawda materialna, kiedy to sąd musi dojśc do tej prawdy, rzeczywistej jak rzeczywiście było. Kiedy pozwany zaprzeczał twierdzeniem powoda sąd wskazywał wtedy która ze stron ma przeprowadzić dowod i z góry określal jakie będą konsekwencje udania się do dowodu czy tez nie. Jeśli pozwany ma przeprowadzić dowód to jeśli mu się to uda, wówczas uniknie kary. Jeśli się nie uda to kara będzie miała taka a taką formę. . Wyrok miał charakter warunkowy, w zależnośic jak przebiegało postepowanie dowodowe, które miało miejsce już przed sądem ale zaufana i wybraną przez strony osobę. Dowody miały charakter irracjonyalny, podstawowym dowodem była przysięga. Przyjmowania była zasada bliższości do dowodu, co oznaczalo że przyznaje się prawo dowodzenia tylko jedej stronie.

Jeśli chodzi o wyrok , czy zapadał przed procesem dowodowym (warunkowy), czy po był w zasadzie niewzrudszalny.

12. Środki dowodowe procesu skargowego:

Dowody w średniowieczu miały charakter irracjonalny. Podstawowym dowodem była przysięga. Przyjmowana był zasada blizszości do dowodu, co oznaczało, że przyznaje się prawo dowodzenia tylko jednej ze stron. Uwczesne sądownictwo dysponowało środkami dowodowymi w postaci przysięgi (z reguły prawo do dowodu miał powód, w wyjatkowych przypadkach pozwany, przynależnośc do wyższego stanu). Reguł abyło by osoba przysiegająca wspierana była przez współprzysiężników, którzy składali przysiegę co do wiarygodności przysięgającego w procesie sądowym . Potwierdzali jego przysięgę. Rózna była liczba współprzysiężników. Zdarzali się również świadkoweie. Odgrywali mniejszą rolę niż współprzysiężnicy a niewiele się od nich różnili. Przysięga świadków dotyczyła faktów , nie osoby współprzysiegającego. Prawdą jest to co X oskarża Y lub nie jest to prawdą. W tą krótką przysiegę było wpełnione zeznanie, bez opowiadania. Nie zawsze dało się wszystko udowodnić przy pomocy przysięgi czy świadków. Średniowieczne prawo procesowe było ubogie w środki dochodzenia prawdy, więc gdy nie moża jej było ustalić w drodze normalnego postępowania sądowego odwoływano się do Boga, który jak zakładano wie szystko czyli i prawdę danego przypadku. Czyniono to poprzez instytucję tzw sądów bozych (ordalii). Traktowano boga jako sąd wyższej instancji. Od wyroku sądu bożego nie było odowłania. Aby otrzymać odpowiedz od Boga w danej sprawie trzeba było się go zapytać w odpowiedni sposób. Stąd też różne techniki, formy. Generalnie sądy boże dzielimy na jednostronne i dwustronne. W pierwszych uczestniczył tylko ten, który ma bliższośc do dowodu a w drugich obie procesujące się strony. Do sądów jednostronnych zaliczamy: próbę gorącej wody, rozpalonego żelaza, zimnej wody, próba krzyża, świec. Najpopularniejszym ze wszystkich sądów był pojedynek sadowy (dwustronny). Walczono pieszo, konno, na lance, miecze, maczugi. Zaniknięcie instytucji w XIV w.

Istniała także możliwośc kwestionowania dokumentów, z wyjątkiem opieczetowanych królewską pieczęcią.

13. Srodki odwoławcze procesu skargowego:

Jeśłi chodzi o wyrok , czy zapadał przed procese, dowodowym (warunkowy), czy po, był w zasadzie niewzruszalny. Nie było środków odwoławczych w naszym rozumieniu. Pewną namiastką odwołania była nagana wyroku, bedąca w istocie nagana sędziego. Polegało to na tym że kiedy zaproponowano wyrok, jeszcze przed jego uroczystym ogłoszeniem, jedna ze stron niezadowolaona z niego mogła go naganić. Kwestionowano tu nie tyle sam wyrok co uczciwość sedziego. Sędzia, którego naganiono musiał się wstrzymać od jakiegokolwiek sądzenia do czasu roztrzygnięcia sporu, uważano bowiem, iż jego część jest zakwestionowana, a całą sprawę roztrzygał pojedynek sądowy pomiędzy kwestionującym wyrok a sedzią. Z czasem zlagodzono to iż nie odbywał się już pojedynek a sprawa szła do sądu wyższej instancji i ten sąd roztrzygał spór między sędzią a niezadowolonym. Póżniej pod wpływem prawa rzymskiego ten dość prymitywnysposób będzie się zastępować apelacją. Różnica między apelacją a naganą polega na tym iż spór w wyższej instancji toczył się będzie dalej między tymi samymi stronami. Sędzia nie jest już strona. Następuje przeniesienie sprawy z niższej instancji do wyższej. W przypadku nagany zmieniały się strony - sędzia i niezadowolony z wyroku. Należy pamiętać iż same wydanie wyroku nie kończyło jeszcze procesu. Następowało postepowanie egzekucyjne. W pierszej kolejności zabierano ruchomości, gdy to niestarczało nieruchomości, a gdy pozwany nic nie posiadał stosowano egzekucję osobistą (zamykano w areszcie).

14. Zasady procesu inkwizycyjnego:

-postępowanie wszczynane jest z urzedu na podstawie doniesienia lub famy publicznej

-prowadzący postępowanie (sędzia-inkwirent), łączy w sobie funkcje oskarżyciela, obrońcy i wydającego wyrok. Wszystkie funkcje procesowe spoczywają w rękach jednego człowieka.

-oskarżony w proccesie jest jest stroną, nie jest podmiotem, lecz przedmiotem postępowania.

-postepowanie jest tajne dla publiczności i samego oskarżonego.

-charakteryzuje się zasadą inkwizycyjna czyli śledczą.

-upowszechnił się w Europie od XIIIw

-brak zasady kontradyktoryjności

-wyrokowanie odbywa się na dokumentach, zasada pisemności,

-cechą charakterystyczną jest że korona dowodów był dowód przyznania się do winy. Jeśli się przyznał było już koniec procesu.

-tortury środek do uzyskania dowodu

-były też sądy boże ordalia.

-opierało się na legalnej (formalnej )teorii dowodowej.

-tajność, nawet sam oskarżony, nie wie o co chodzi

15. Etapy stadia procesu inkwizycyjnego:

Składał się z 3 stadiów:

1)inquisitio generalis (inkwizycja generalna). ,miała character postępowania informacyjnego, ale jej celem było określenie czynu przestępnego i ewentualnego sprawcy. Wszczynano ja na podstawie donosu lub złej sławy publicznej. Obejmowała wizje lokalną i sumaryczną oraz przesłuchanie świadków bez przysięgi. Prowadzona była przez sędziego inkwirenta.

2)inquisitio specjalis (inkwizycja specjalna). Był ona właściwym postepowaniem dowodowym mającym na celu zebranie odpowiednich dowodów obciążających. Przesłuchanie oskarżonego odbywało się w formie odpowiedzi na z góry przygotowane krótkie pytania (artykuły dowodowe). Wartość każdego srodka dowodowego była ustawowo okreśłona, stąd nazwano to legalna (formalną teorią dowodową.) Początkowo powszechnie stosowana była pozytywna teoria dowodowa, zgodnie z którą sędzia mogł wydać wyrok, jeżeli za wina przemawiały dowody odpowiedniej jakości i w okreśłonej ilości. W XVIII w upowszechniła się negatywna teoria dowodowa, niezezwalajaca na wydawanie sedziemu wyroku, jeżeli odpowiednich dowodów nie było. Dowody dzieliły się na pełne (przyznanie się do winy, zeznania 2 świadków złożone pod przysięgą, opinie biegłych) i niepełne (poszlaki, zeznania 1 świadka), a wśród nich wiecej lub mniej niż niepełne. Najlepszym spśród wszystkich dowodów było przyznanie się oskarżonego do winy, co nazywano królową dowodów). Dla jego osiągniecia stosowano w procesie tortury.

3) Osądzenie, było oparte na materiałach dowodowych wskazanych w sledztwie i ich ocenie dokonanej przez sędziego. Od wyroków w sprawach karnych nie było apelacji. Jeżlei w toku postepowania nie zdołano zebrać odpowiednich dowodów, ale w mniemaniu sędziego istniały uzasadnione podejrzenia, wtedy mógł on ogłosić czasowe uwolnienie oskarżonego od sądu, umożliwiające wznowienie procesu zaraz po ich ujawnieniu, przy czym wcale nie oznaczało to uwolnienia z więzienia, w którym oskarżony nadal mógł przebywać. Z kolei brak pełnego dowodu, ale posiadanie innego dowodu stanowiącego połowę jego wartosci pozwalało na wymierzenie kary nadzwyczajnej, tzw kary z podejrzenia, co nieraz było dość złudne, zwłaszcza gdy zamiast kwalifikowanej orzekano zwykła karę śmierci.

16. Zasady procesu rzymsko-kanonicznego:

-pisemność

-skargowość

-dyspozycyjność (rozporządzalność), czyli tylko od woli strony zależało rozpoczęcie procesu, tj sedzia działał dopiero po otrzymaniu skargi powoda, oraz że same strony dysponowały swymi prawami procesowymi i materialnymi.

-kontradyktoryjność czyli sporność

-legalna teoria dowodowa, zwana teorią dowodów formalnych

-zasada prawdy formalnej, sedzia nie mógł dociekać rzeczywistego stanu rzeczy, ani brać pod uwagę okoliczności znanych mu wprawdzie, ale niezawartych w aktach procesu.

17. Stadia procesu rzymsko-kanonicznego:

Dzielił się na 2 stadia, rozdzielone od siebie tzw. litis contestatio, czyli wdaniem się w spór. Pierwsze stadium procesu wystepujące przed litiskontestacją , rozpoczynał wniesienie przez powoda pisemnej skargi> powinna ona zawierać : nazwisko powoda, przedmiot roszczenia, określenie sądu, podstawę prawna oraz nazwisko pozwanego. Na jej podstawie sędzia , uznawszy że skarga była uzasadniona i odpowiadała wymogom formalnym, wydawał pozew pisemny, wyznaczając termin stawienia się w sądzie. Pozwany mógł wnieść pisemną obronę , przeciw roszczeniom powoda, podnosząc zarzuty, czyli ekscepcję, które miały bądż uwolnić go od wdania się w spór lub zniweczyć pretensje powoda, bądź tylko spór odroczyć. Dzieliły się one na ekcesje dylatoryjne, deklinatoryjne, peremptoryjne (były niweczące). Na obronę pozwanego powód mógł odpowiedzieć repliką, a pozwanemu przysługiwało z kolei prawo odpowiedzi na replike zwane dupliką. Po załatwieniu ekscepcji następowało wdanie się w spór, czyli litiskontestacja, czyli nastepował merytoryczny rozbiór sporu. Jej ważną konsekwencją było to iż odtąd spór stawał się umocniony przed sądem, tj stronie nie wolno było się już z niego wycofać bez zgody sadu i przeciwnika procesowego, nie można tez było zmienić treśic skargi. Postępowanie w tym stadium polegało na dalszej wymiane pism procesowych między stronami. Ich celem było ustalenie faktów bezspornych i wymagających udowodnienia. Dowody na sprawę dostarczały strony.

18. Środki dowodowe:

Najważniejszym było przyznanie się strony. Poza tym stosowana był przysiega stron, zeznania świadków, i dokumenty, świadectwa urzędowe. Po zakończeniu postepowania dowodowego sędzia na podstawie zebranych w spraiwe akt procesowych i wniosków przedłożonych na pismie przez strony lub ich zastępców wydawał wyrok zwany stanowczym, w odróżnieniu od wyroku przedstawnowczego, wydawanego w toku procesu w kwestiach incydentalnych, niedotyczących samej istoty sporu.

Postępowanie dowodowe oparte było na legalnej (formalnej) teorii dowodowej. Zgodnie z nią przedstawienie dowodów należało do stron.

19. Środkiem odwoławczym: od wyroków zarówno stanowczych jak i przedstanowczych była wykształcona w rzymskim procesie kognicyjnym apelacja, czyli odwołanie wnoszone przez strone procesową do sądu wyższej instancji, który od nowa zajmował się merytorycznym rozpatrywaniem sprawy i wydawał nowy wyrok. W doktrynie przyznawano każdej ze stron mozliwość dwukrotnej apelacji, a dopiero trzy jedniobrzmiące wyroki kończyły sprawę ostatecznie.

Prawomocny wyrok stawał się tytułem egzekucyjnym. Egzekucje przeprowadzał z polecenia sędziego specjalny urzednik sądowy. . Gdy egzekucja majątkowa nie doprowadziła do celu, stosowano przymus osobisty w postaci aresztu za długi.

20. Zwierciadło Saskie

Najstarsze i najwybitniejsze dzieło. Autorem zbioru był Eike von Repkow. Dzieło powstał w latach 1215-1235, prawdopodobnie w hrabstwie Billingshohe, w poblirzu Harzu. Pierwotny zaginiony tekst spisany był w łacinie. Na prośbe hrabiego Hoyera von Falkensteina zostało ono jeszcze przed zaginięciem przetłumaczone na język dolnoniemiecki. Praca składała się z prologu i 2 części - prawa ziemskiego (Landrecht) i lennego (Lehnrecht). Obejmowało prawo zwyczajowe wschodniosaskie. Autor był z nim wyjątkowo dobrze obeznany, gdyż pełnił tam funkcje ławnika sądowego. Nie znał natomiast prawa rzymskiego, jak również nie posiadał wykształcenia prawniczego. Okazało się to zaletą gdyż spis był dziełem oryginalnym, zachowującym rodzimośc zwyczajowego prawa saskiego. Całość stanowiła wyczerpujący zespół norm z wszystkich dziedzin prawa sądowego, jak również ustroju. Zwierciadło Saskie było powszechnie znane m.in. w państwach północnych i wschodnich Niemiec, Polsce, na Litwie, w Czechach i na Węgrzech. W XV w istniało kilkadziesiąt tysięcy jego odpisów. Zgodnie zaś z informacją podaną na Sejmie Rzeszy w 1498 r zbiór ten uznano za prawo obowiązujące na 1\3 terytorium Niemiec. Dowodziło to ogromnej popularności tego zbioru w całej Europie Środkowo - Wschodniej. Za wzorem Zwierciadła saskiego na obszarze Niemiec pojawiły się kolejne Zwierciadła, zawierające spisy prawa ziemskiego innych terytoriów. Najbardziej popularnymi były : Zwierciadło szwabskie, zwane też Cesarskim prawem ziemskim i lennym, powstałe ok. 1275 r. uwzględniające też prawo rzymskie i kanoniczne, Zwierciadło frankońskie, sporządzone w latach 1328-1338 i składające się z 4 ksiąg. Zwierciadło inflanckie, powstałe w latach 1322-1337, Zwierciadło fryzyjskie oraz Zwierciadło styryjskie , oba pochodzące również z XIV.

21.Constitutio Criminalis Carolina 27.06.1532r.

Zbiór liczył 219 art, z czego 76 poświęcono prawu materialnemu (art. 104-180), a 143 prawu procesowemu. Mimo formalnej posiłkowości Carolina w praktyce kryminalnej Rzeszy w krótkim czasie wyparła wszystkie prawa zwyczajowe i wiekszość ustaw karnych, stając się pie obowiązującym prawem karnym.

22. Publicznoprawny charakter przestępstwa:

Wraz z wydaniem Caroliny przeświadczenie o tym że wszystkie przestępstwa naruszaja interes publiczny, ostatecznie się ugruntowało. Tym samym ściganie stało się wyłącznie domeną państwa, przez co przestępstwo nabierało wyłącznie charakteru publicznoprawnego. Konskwencją tego stanu był zanik kar prywatnych, przewidujących możliwość wykupienia się , jak również brak mozliwości pojedniania się między sprawcą a pokrzywdzonym i jego rodziną. Jedynymi sankcjami stały się kary publiczne.

23. Podstawy odpowiedzialności karnej:

Ewolucja prawa od XII do XVI w na podstawie włoskiej mysli karnistycznej sprawila upowszechnienie się zasady subiektywizacji odpowiedzialności.

Carolnia uznając zasadę że podstawą odpowiedzialności karnej jest wola sprawcy, nie zaś skutek zewnętrzny, uzależniła popełnienie przestepstwa od zamiaru, czyli wewnetrzego nastawienia sprawcy. W ślad za tym wprowadziła ona wyraźne rozróżnienie stopni winy, dzieląc je na wine umyslna i nieumyślna. Odrózniała też winę nieumyslna od przypadku. Przypadek z reguły nie podlegał karze publicznej.

Brak winy wykluczały:

-bład, - nieletność i niepoczytalność,

Brak odpowiedzialności wyłączały:

-obrona konieczna,- stan wyższej konieczności - oraz przymus psychiczny.

24. Formy popełniania przestępstwa:

Subiektywizacja odpowiedzialności prowadziła również do indywidualizacji odpowiedzialności karnej. W rezultacie Carolnia i wydane na jej podstawie ordynacje starały się ujednolicić kwestie odpowiedzialności zarówno wspólsprawców, jak i podżegaczy, pomocników i popleczników. Żadnej jednak ogolnej konstrukcji nie stworzono. Carolnia sformułowała natomiast pojęcie `' usiłowania'', przewidując jego karalność.

25. Rodzaje przestępstw:

Carolina a za nia pozostałe ordynacje karne czasów wczesnonowożytnych przyjęły zasadę prawnego unormowania jedynie kilkudziesięciu najważniejszych przestepstw. W katalogu tym miejsce zajmowały nastepujące przestępstwa przeciwko: państwu, religii, zdrowiu i życiu, mieniu, wolności, czci itp., takie jak np.: bunt, fałszerstwo, krzywoprzysięstwo, czary sodomia, kazirodztwo, gwałt, bigamia, zdrada, podpalenie, rabunek, morderstwo itd. Poza ustawowym unormowaniem pozostawało jednak wiele innych szkodliwych czynów. W wypadku ich popełnienia akty prawne przewidywały mozliwośc stosowania analogii. Polegała ona na tym, że sedzia który dopatrzył się w takich czynach znamion podobnych do uwzględnionych w ustawach, a nie budzących wątpliwości przestepstw, mógł je ukarać jako przestępstwa publiczne. Stan taki powodował znaczne wzmocnienie pozycji sędziego, umożliwiając mu arbitralne decydowanie o uznaniu konkretnego czynu za przestepstwo, a tym samym duża swobodę w wymierzaniu kar.

-przestępstwo czarów - nowy kierunek represji karnej.

Formalne prześladowanie czarownic rozpoczeło się wraz z wydaniem w 1487 r w Koloni przez 2 inkwizytorów niemieckich dzieła „Młot na czarownice” . Celem prawidłowego określenia kobiet uprawiających czary stosowano przy tym specjalne próby. Nawiązywały one do zniesionych w 1215 r sądów Bożych (ordaliów). Do najbardziej rozpowszechnionych należały: próby wody, wagi, igły, łez i ognia. Najpopularniejszą było pławienie (próba wody0.

26. Cel kary i racjonalizacja kary:

Kara w czasach wczesnonowożytnych podobnie jak w przeszłosci stanowiła dolegliwośc spotykającą przestępce i wymierzona z mocy obowiazującego prawa.

-racja sprawiedliwościowa i prewencyjna.

-prewencja generalna i szczegolna (indywidualna), zadaniem pierwszej było odstraszenie potencjalnych sprawców od popełnienia przestępstwa. Carolina osiągneła to przez stworzenie rozbudowanego systemu kar okrutnych, mający zabezpieczyć porządek publiczny stosowaniem jak najsurowszej represjii karnej. Wykonywano je publicznie, specjalnie zwołujac okoliczna ludność , zwłaszcza miejską. Prewencja szczególna zmierzała do jak najskuteczniejszego wyeliminowania sprawcy ze społeczeństwa. Efektem tego była dominacja kary śmierci, którą orzekano w miastach nawet w połowie wszystkich wydawanych wyroków.

27. Rodzaje kar:

Głównym instrumentem odstraszania w czasach wczesnonowożytnych , zgodnie z przyjetym przez Carolinę celem, był kara śmierci.

Carolina znała aż ich 8 rodzajów:

-kara śmierci zwykła (wykonywana przez ścięcie i powieszenie)

-kara śmierci kwalifikowana , wymierzano przez: spalenie, ćwiartowanie, łamanie kołem, utopienie, zagrzebanie żywcem i wbicie w pal.

Carolina znała także cały katalog kar mutulacyjnych (okaleczenia). Również i one miały charakter kar odzwierciedlających. Najczęściej wymierzanymi były: obcięcie uszu, nosa, włosów oraz kończyn, wyrwanie języka, piętnowanie , itd.

Uzupełnieniem wymienionych , najbardziej okrutnych sankcji, było stosowanie kar na honorze, czci, cielesnych i majatkowych. Kary pozbawienia wolności, jest to tylko wzmianka , w praktyce nie miała zastosowania.

28. Zasady stosowania kar:

Generalną cechą prawa karnego opartego na Carolinie była niezwykła surowość.

-zasada arbitralności, przyznająca sedziemu swobodę w wymierzaniu represjii karnej. Wynikała ona z braku określenia w przepisach normujących poszczególne przestepstwa granic sankcji karnej, sędzia nie był skrępowany. Innym uprawnieniem sędziego była możliwośc orzekania kar w ustawie nieprzewidzianych tzw. kar nadzwyczajnych. Były one wprawdzie łagodniejsze od przyjętych w ustawie kar zwyczajowych, lecz nie będące ustawowo określonymi, stwarzały ogromne pole dla dowolności orzecznictwa i związanych z tym nadużyć prawa.

Okoliczności łagodzące:

Pozycja i pochodzenie społeczne sprawcy, upływ czasu, przebaczenie ze strony pokrzywdzonego, stan zdrowia itd. Nie mogły one jednak znaleźć zastosowania , gdy sedzia miał pewność popełnienia przestępstwa przez sprawcę .

Okoliczności obciążające:

Recydywa, złapanie na gorącym uczynku, popełnienie przestępstwa wobec krewnych lub osób stanu uprzywilejowanego.

29. Kara kompozycyjna

W zakresie karania przestępstw naruszających interesy jednostki i jej krewnych, a wiec przestęsptw prywatnych, panująca forma rekompensaty za doznana krzywdę , stał się pieniężny okup. Wraz z zanikiem zwyczaju dochodzenia krzywd w drodze samopomocy rozwinąl się cały system kar prywatnych, uiszczanych w pieniądzach, a zwanych karami kompozycyjnymi. System kompozycji oznaczał połączenie zarwóno elementu kary, jak i pieniężnego odszkodowania, z tym że uiszczonego ostatecznie w ustalonej z góry wysokości niezależnej od wysokości szkody.

Początkowo wysokośc kary kompozycyjnej była ustalana kazdorazowo przez same zwaśnione strony, ich mediatorów lub przez sąd. Z czasem występuje ustawowe taksowanie szkód.

Kara kompozycyjna sklada się pierwotnie z dwóch elementów. Podstawą jej częscia była suma placona na rzecz pokrzywdzonego lub jego rodziny, wystepująca najczęściej bądź w postaci okupu za zabicie kogoś, zwanego główszczyzną, bądź okupu za uszkodzenie ciała, zwanego pokutnem lub nawiazką. Jej dopełnieniem była opłata na rzecz władcy za naruszenie pokoju powszechnego, stanowiąca forme publiczej kary pieniężnej.

Główszczyzna stanowiła sume płacona niejako za głowę zabitego jego rodzinie. Cena uzależniona była od stanowiska społecznego ofuary, w czym ujawnił się stanowy charakter norm średniowecznego prawa karnego. Była tez uzalezniona od płic i wieku.

30.Prawo karne w Italii

31. Podstawy odpowiedzialności karnej w miastach wloskich:

Subiektywne przeslanki odpowiedzialności:

-uznanie strony podmiotowej przestępstwa za czynnik stanowiący podstawę odpowiedzialności sprawcy i decydujący o jej zakresie

-czynnik subiektywny mówiący o wewnętrznym nastawieniu sprawcy do czynu, o jego swiadomości, zamierze, woli popełnienia przestępstwa, stały się przeslankami odpowiedzialności karnej. Przy przestępstwach należy patrzeć nia na rezultat, lecz na wolę , przejeta nastepnie przez naukę Kościoła o woli popełnienia czynu , animus, jako czynniku decydujacym o zaistnieniu grzechu,

Wina: - umyslna (dolus) zły zamiar

-nieumyślna (culpa) z niedbalstwa, nie było złego zamiaru.

W prawie statutowym uległy znacznemu ograniczeniu przejawy odpowiedzialności zbiorowej.

-zrównanie odpowiedzialności karnej kobiet z odpowiedzialnością mężczyzn, a wiec i wina kobiety jaet taka sama jak mężczyzny. Kobiety podlegały z reguły odpowiedzialności sądowej.

-prawo statutowe normowało również przesłanki odpwoedzialności karnej nieletnich, wychodząc z założenia , ze nieletniemu nie można przypiywać takiej samej winy co osobie dorosłej , ze względu na jego ograniczona młodym wiekiem poczytalnosc.

32. Warunki bezkarności:

-obrona konieczna , dopuszczalnośc odparcia napaści, w mysl hasła że siłe wolno odeprzeć siła.

Przesłanki obrony koniecznej:

• obrona musiala być umiarkowana : -czyn był dokonany w rzeczywistej obronie tylko z powodu napaści ( circa causam), a nie np.; z zemsty, -by reakcjanastapiła natychmiast (circa tempus), - by dokonana została środkami odpowiadającymi środkom użytym przez napastnika (circa modum). Niezachowanie któregoś z tych przesłanek uznawane było za przekroczenie granic obrony koniecznej, które podlegało karze.

-instytucja pomocy koniecznej, tj działań w celu udzielenia pomocy napadniętemu,które również pozostawały bezkarne

-w odróżnienu od obrony koniecznej tzw pomoc własna , a wiec egzekwowanie przez jednostke swych praw w drodze samopomocy , była w zasadzie niedopuszczalna.

-pozostałościa tradycji germańskim było dozwolenie przez statuty stosowania zblizonej do pomocy własnej zemsty na złodzieju przyłapanym noca w domu.

-w afekcie, w stanie silnego wzburzenia umysłu, ograniczającego świadomośc sprawcy.

-kradzież z nedzy, pod warunkiem że dokonana została w szczegolnych okolicznościach, np. w okresie głodu i w celu zaspokojenia natychmiastowej potrzeby.

33.Formy popełnienia przestępstwa:

• usiłowanie, stadia czynu przestępnego, które składały się na pojęcie karalnego usiłowania:

*sam zmysł, zły zamiar (cogitare)

*przystąpienie do działania, czyli czynności przygotowawcze (agitare)

*niedoprowadzenie do skutku (non preducere ad efectum).

Na tym tle rozwinęla się nauka o trzech stopniach usiłowania: usiłowaniu oddolnym, bliskim, i najbliższym.

34. Trzy rodzaje udziału w przestępstwach w miastach włoskich:

-mandat ( polecenie lub nakaz popełnienia przestępstwa, odpowiadający częściowo dzisiejszemu pojęciu podżegania, czyli nakłaniania do przestępstwa)

-consilium (udzielanie rady, pomocy moralnej do przestępstwa)

-auxilium (pomoc natury fizycznej, np., dostarczenie środkow niezbednych do popełnienia przestępstwa).

Udzielenie pomocy po dokonaniu przestępstwa czyli poplecznictwo , było na ogół ujmowane jako odrębne przestępstwo.

Odrębną formą udziału w przestępstwie był spisek (conspiratio), rozumiano przez to różne formy porozumiewania przestępczego między kilkoma osobami, jak zmowę, sprzysiężenie, tajne zebranie, które uznawano za niebezpieczne dla porządku publicznego.

35. System kar w Statutach miast włoskich:

-uznanie publicznoprawnego charakteru kary

-stopniowe wypieranie kar kompozycyjnych przez kary na zyciu i ciele.

Podstawowym środkiem karnym w statutach była kara pieniężna składająca się z dwóch częsci. Jedną z nich była kompozycja, czyli okup płacony pokrzywdzonemu lub jego rodzinie, aby uzyskać pojednanie, pokój. Druga część stanowiła grzywna (bannus), płacona na rzecz czynnika państwowego, władz miasta, za naruszenie czynnem przestępnym dobra i porządkupublicznego.

Dwa rozwiazania:

-były ściśle wymienione i usystematyzowane (ścisle oznaczone)

-i były statuty gdzie przestępstwa i sankcje dawały sędziom możliwośc wyboru alternatywy, (możność stosowania kar arbitralnych)

Pierwsze rozwiązanie polegało na wprowadzeniu przez statuty całych taryf karnych, w których założeniu sedzia musiał się ściśle trzymać . Były ustawowe okoliczności obciążając i łagodzące.

Z okoliczności obciążających tj. uzasadniających zwiekszenie wymierzonej kary, statuty wymieniały m.in. popełnienie przestepstwa w nocy, na cmentarzu, w kościle, w czasie świąt. Sytuacje te uzasadniły podwojenie kary. Zwiększenie kary uzasadniało także popełnienie przestępstwa w warunkach recydywy, bądź przez osobę pistującą urząd publiczny.Zwiększenie kary stanowiła także przynaleznośc stanowa. Do okoliczności łagodzących wymiar kary statury zaliczały m.in. pojednanie 9pax) sprawcy z pokrzywdzonym oraz przyznanie się do winy.

Dopuszczenie wymiaru kary w wysokości określonej swobodnym uznaniem sedziowskim. Stosowanie kar arbitralnych, dotyczących bądź sytuacji, bądź sedzia według własnego uznania podwyższał lub obniżał karę przewidzianą w ustawie, o ile statut zezwalał mu na uwzględnienie różnych obiektywnych i subiektywnych okolicznosci przestepstwa, bądź też sytuacji, gdy dany czyn w ogóle nie był zagrożony karą. Stosowanie analogii. Równolegle z podziałem na przestępstwa zwyczajne i nadzwyczajne wyróżniano kary: tzw kary zwyczajne oraz kary za czyny nieprzewidziane w statutach, zwane karami nadzwyczajnymi.

36. Scharakteryzuj inkwizycyjny proces niemiecki a włoski.

Włoski proces inkwizycyjny jako proces karny:

-wdrożenie postepwoania nastepowało z urzedu

-funkcje prowadzącego dochodzenie, oskarżyciela i wyrokującego były skupione w jednym ręku Sędziego

-oskarżony nie był strona w procesie a tylko przedmiotem, postępowania sądowego i z reguły pozbawiony był prawa do obrony i apelacji

-proces był tajny i utrwalany w pismach protokołach stanowiących podstawę wyroku

- postepowanie dowodowe oparte było na teorii dowodów formalnych i dopuszczało stosowanie tortur jako sposobu wymuszenia zeznań.

Postępowanie składało się z trzech etapów :

-postepowanie informacyjne, inkwizycja generalna

-właściwego śledztwa , czyli tzw inkwizycji specjalnej

-oraz z osądzenia.

Postepowanie zaczynało się od wdrożenia śledztwa z urzędu przez sedziego -inkwirenta na podstawie jakiegokolwiek powizięcia wiadomości o przestępstwie, czy to przez otrzymanie informacji, czy wieści publicznej. Sędzia bada sprawe, zbiera dowody, sporządza pytania które w toku rozprawy zadaje oskarżonemu, i zbiera odpowiedzi i wyłapuje sprzecznosci. Zeznania świadków mają formalna wartośc, zeznania mężczyzn były zeznaniem pełnym 2 mężczyzn , wiarygodnym, zeznainia 1 kobiety niepełny swiadek , 2 kobiet pełny.

Związanie prawda formalną. Królową dowodów było przyznanie się do winy- prawda formalna. Są stosowane tortury - jako środek do uzyskanie pełnego dowodu. Kończył się proces osądzeniem w formie pisemnej, sędzia wydaje wyrok. Były znane środki odwoławcze np. apelacja.

Niemiecki proces inkwizycyjny.

Proces inkwizycyjny z biegiem lat wyparł postepowanie o charakterze skargowo- kontradyktoryjnym.

-proces wdrażał sedzia z urżedu na podstawie urzedowych informacji o sprawcy

-sędzia łączył w sobie funkcje prowadzącego dochaodzenie, oskarzyciela i wydającego wyrok

-w procesie uznawano legalna teorię dowodową , tzn. każdy dowód posiadął okreśłona wartośc, a najlepszym dowodem było przyznaie się do winy

-istniała szeroka mozliwośc stosowania torutr dla wymuszenia zeznań

-postępwoanie sądowe było pisemne i tajne.

37. Recepcja prawa rzymskiego w Niemczech:

Przenikanie dokonał się za pośrednictwem duchowieństwa, urzędników duchownych i sądownictwa kościelnego. Wczesna recepcja prawa rzymskiego od XIII w. Pojawiło się wówczas przekonanie że Rzesza niemieckajest kontynuatorką cesarstwa rzymskiego i dlatego prawo rzymskie ma pełna moc obowiązująca na terenie Niemiec. Prawa zwyczajowe zostały szybko zaopatrzone w liczne elementy pochodzące z prawa rzymskiego. Ta wczesna recepcja (teoretyczna) bardzo ułatwiła recepcję póżniejszą, która dokonała się z w XV i XVI w, nazwano ja recepcją właściwą (lub praktyczną).

Przyczyny recepcji właściwej na terenie Niemiec:

-potrzeba ujednolicenia prawa, prawo rzymskie mogło odegrać role unifikacyjną

-prawo rzymskie o wiele lepiej nadawało się niż prawo lokalne do rozwoju gospo towarowo pienięznej . miało bardzo dobrze rozwinęte prawo zobowiązań.

-fakt przygotowania prawa rzymskiego do recepcji. Nie musiało siięgać do prawa antycznego. Ono już wcześniej było glosowane i komentowane przez glosatorów i komentatorów, było też wzbogacone o elementy praw zwyczajowych Longobardów, prawo kanoniczne i statuty miast włoskich. Z prawa antycznego pozostały tylko pojęcia i definicje , w które wlano nową odpowiadająca ówczesnym potzebom interpretację.

Trzy drogi przenikania prawa:

-działalnośc uniwersytetów

-dzialalnośc sądów a zwłaszcza Sądu Kameralnego Rzeszy

-lokalne zbiory praw.

Francja:

Rozwój studiów nad prawem rzymskim, zwiazany szczególnie z działalnościa glosatorów. Odrodzenie nauki prawa rzymskiego nie doprowadziło jednak nigdy we Francji do jego recepcji jako prawa oficjalnie obowiązującego w wymiarze sprawiedliwości. Kryły się za tym motywy sciśle polityczne, obawa że z tego tytułu roszczeń cesarzy niemieckich do panowania nad Francją, jako z teorii glosatorów wynikało że stosowanie na danym terytorium prawa cesarzy rzymskich oznaczało jednocześnie uznanie zwierzchnictwa cesarskiego. Prawu rzymskiemu był przyznany walor nie ustawy, ale tylko pisanej racjii. Było stosowane nie z racji władzy cesarskeij ale z nakazów rozumu. Przedstawiciele francuskiego humanizmu jak Cujacius, , Hugo Donellus, Dionizy Gothofredus , Jakub jego syn , stworzyli nowy kierunek badań nad prawem rzymskim , tzw mos gallicus, który charakteryzował się czysto naukowym i teoretycznym podejściem do dziedzictwa po prawnikach rzymskich.

38. Code civil - kodeks cywilny Napoleona,

1804, składał się z 2281 artykułów. Oparty był na systematyce justyniańskiej. Całośc podzielono na 3 księgi: I o osobach, II o majątkach i różnych rodzajach własności , III oraz o różnych sposobach nabycia własności. W zwiazku z tym w księdze pierwszej unormowano m.in. prawo osobowe, małżeńskie osobowe, adopcję, opieke i kuratelę, w księdze drugiej własność, uzytkowanie, i słuzebność, zaś w trzeciej - prawo spadkowe, małżeńskie majątkowe i zobowiazaniowe. Systematyka spotkała się z poważna krytyką, dotyczyła ona m.in. niewyodrębnienia częsci ogólnej, braku osobnej częsci traktującej o prawie spadkowym, rozdzialu prawa małżeńskiego osobowego od majątkowego itp. W układzie centralna role odgrywa instytucja własności. Kodeks otworzył drogę do nowoczesnych kodyfikacji , był w użyciu prosty, zrozumiały język prawny, zastosowanie norm generalnych. W swych założeniach opierał się na zasadach indywidualizmu i liberalizmu.

Prawo osobowe:

Zasada równości miała znaczenie czysto formalne. Jej ograniczneia dotyczyły: kobiet, dzieci, osób o odmiennych wyznaniach, stanu majatkowego oraz moralnego prowadzenia. Kobirty były upośledzone przede wszystkim w małżeństwie. Władza mężowska rozciągała się bowiem nad osobą żony przez cały okres trwania małżeństwa. Kobieta wieczyście małoletnia , przez co niezdolna do działań prawnych bez zgody lub upowaznienia ze strony męża.

Prawo rodzinne:

Istnienie jedynie władzy ojcowskiej nad dziećmi

-uposledzenie dzieci zwłaszcza nieślubnych

-generalnie charakter patriarchalny

-silna władza ojcowska trwałość instytucji rodziny.

-ogólny zarząd ich majątkiem przypadało ojcu.

-prawo zezwalał mu tez stosować wobec dzieci środki poprzwy w formie przymusu fizycznego polegającego na zamknieciu przez władze sądowe w odosobnieniu.

-dwie kategorie dzieci pozamałżeńskich :nieślubne zwykłe (naturalne) pochodzące ze zwiąków cudzołożnych i kazirodczych.

-instytucja opieki nawiązywała do dawnego prawa zwyczajowego .

-adopcja stanowiła rodzaj kontraktu obowiązującego obie strony, a dotyczącego jedynie majątku , który ta drogą mógł być przekazany na wypadek smierci.

Iieerrccii.

Zdolnośc prawną-nabywała osoba z chwila urodzenia. Prawo zabezpieczało przy tym ochronę prawna dziecka poczętego, lecz nie narodzonego. Utrata zdolności prawnej nastepowała generalnie wraz ze śmiercią jednostki. Kodeks Napoleona oraz oparte na nim ustawodastwo cywilne przewidywały istnienie śmierci cywilnej, której skutki prawne były takie same jak śmierci fizycznej.

Ograniczenia zdolności prawnej : płeć, pochodzenie ze związku pozamałżeńskiego, wyznanie

Zdolnośc do czynności prawnej, uzalezniona była od wieku (21 lat), płci, , wyznania i obcego pochodzenia.

Osoby prawne -KN się nie zajmował, nie licząc wzmianek o gminach, szpitalach.

Prawo małżeńskie osobowe:-system laicki

Prawo małżeńskie majątkowe:

-system wspólności majątkowej , polegał na uznaniu w całości lub części mienia małżonków za majątek wspólny , zarząd i rozporządzanie majątkiem przysługiwało wyłącznie mężowi

Własność: jest to prawo uzywania rzeczy i rozporządzania nimi w sposób najbardziej nieogranicznony, byleby nie czyniono z nich uzytku przez ustawy lub urządzenia zabronionego. Kodeks rezygnował tym samym z wyliczniea konkretnych uprawnień właściciela, ujmując prawo własności od strony negatywnej, przez podkreślenie czego mu nie wolno. W ujęciu tym własnośc stala się absolutna i pełna.

Prawo spadkowe: oparte na powszechności praw spadkowych, rownośc w dziedziczeniu, podzielnosc spadków, wolnośc testowania.

W KN dziedziczenie było przez testament i ustawę.

System rezerwowy wywodzący się s\z prawa germańskiego , przyjety został w KN. Zależała od liczby dziedziców koniecznych.

KN dzielił spadkobierców na porządkowych i nieporządkowych

39. ABGB

Kodeks cywilny austriacki z 1811r.

Składał się z 1502 paragarafów, podzielonych na wstęp i 3 części: I o prawie osobowym, II o prawie rzeczowym, III oraz o przepisach wspólnych dla praw osobowego i rzeczowego. Struktura nawiązywała do systematyzacji justyńiańskiej, z pewnymi zmianami, z czasem poddana została krytyce, zwłaszcza za sprawadzenie systemu prawa cywilnego prawie wyłącznie do całokształtu praw i wolności jednostki ABGB opierał się na prawnonaturalnych, ujmowanych abstrakcyjnie założeniach równości podmiotów prawa, wolnej własności i swobody umów. ABGB, kodeks cywilny , powstały pod silnym wpływem prawa natury i niektórych ujęć wcześniej wydanego kodeksu francuskiego z 1804 r. Pod względem techniki ustawodawczej jak i zawartości przewyższał on Landrecht Pruski. Występowały w nim silne wpływy prawa rzymskiego.

Do ABGB zostały dołączone nowele jako potrzeba modernizacji czyli w I noweli z 1914 wprowadzała pewne zmiany w dziedzinie prawa osobowego, rzeczowego i spadkowego, Nowela II z 1915 zawierała przepisy o sprostowaniu i odnowieniu granic . III nowela z 1916 zmieniała niektóre przepisy prawa zobowiazań.

Prawo osobowe:

-ABGB formułuje pojecie praw podmiotowych przysługujących każdemu człowiekowi

-unomowanie stosunków stanowych ABGB odsyła do osobnych ustaw polityczno-administracyjnych, obowiązujących do 1848r. Zasada równości miała znaczenie czysto formalne. Jej ogranicznenia dotyczyły kobiet, dzeci, osób o odmiennych wyznaniach, stanu majątkowego, oraz moralnego

prowadzenia.

Osoby prawne-odsyłał w tej kwestii do przepisów administracyjnych

Prawo małżeńskie:

-słabsza pozycja kobiety wynikała w małżeństwie z przyznania mężowi pozycji głowy rodziny, kierującym gospodarstwem domowym.

-system mieszany (świecko wyznaniowy), małżeństwo traktowane jako umowa cywilna, uwzględniajaca regulacje prawa wyznaniowego

ABGB przewidywał przy tym forme wyznaniową dla wyznań w państwie uznanych, zaś formę świecką dla osób nienależących do wyznań w państwie uznanych.

Prawo małżeńskie majątkowe:

-system rozdzielności majątkowej, ale mąż jako głowa rodziny mógł zarządzać majątkiem żony.

Prawo rodzinne:

-odmawiał dzieciom nieślubnym praw wynikających ze stosunków rodzinnych i pokrewieństwa, jak również prawa do nazwiska po pjcu.

-przyznaie małoletnim pewną samodzielność w sferze majątkowej.

-nowela ABGB z 1914 zwiększała wpływ sądu na określenie losu dzieci w przypadku orzeczenia separacji, lub rozwodu, dała możliwość nadzoru sądu nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej i zarządem majątku przez ojca.

- do opieki w pierwszej kolejności byli powołani najbliżsi krewnimałoletniego

Własność: podział na zupełną, przyznającą właścicielowi zwierzchnemu prawa do istoty rzeczy i pobierania pożytków, jak i podzielona między właściciela zwierzchnego i uzytkowego. 3 instytucje z zakresu własnosci podzielonej :lenn, gruntów wieczysto-dzierżawczych, i dóbr wieczysto-czynszowych. Fakt ten wymusił potrzebe dokładniejszego wyliczenia uprawnień właściciela pełnego, przez określenie treści własnosci w sposób pozytywny., zaiwerający szczegółowe ich wymienienie. Natomiast zakres ich wykonywania został sformułowany negatywnie, przez wprowadzenie zakazu naruszania praw osób trzecich i dopuszczenie ograniczeń ustawowych ze względu na dobro powszechne.

Zdolnośc prawną-nabywała osoba z chwila urodzenia. Prawo zabezpieczało przy tym ochronę prawna dziecka poczętego, lecz nie narodzonego. Utrata zdolności prawnej nastepowała generalnie wraz ze śmiercią jednostki.

Ograniczenia zdolności prawnej wynikały z wyznania

Zdolnośc do czynności prawnej:uzależniona była od wieku (21 lat) płci, zdrowia psychicznego , trybu zycia(z powodu marnotrastwa i pijaństwa)

Prawo spadkowe:

• spadkobranie ABGB zaliczął do praw rzeczowych.

-powszechnośc praw spadkowych,- równość w dziedziczeniu, podzielnośc spadków i wolnośc testowania.

-trzy tytuły dziedziczenia : testament, ustawa, kontrakt dziedziczenia.

-ABGB sformułował regułę że , niedojrzali nie mogą testować , testor niemoże być szalony, obłąkany, głupkowaty lub upity.

-jedynie połową majątku mogli dysponować marnotrawcy, oraz małoletni po ukończeni 16 lat.

-ABGB dzieliło rozporządzenia woli na testamenty, zawierające ustanowienie dziedzica i kodycyle zawierające inne postanowienia.

-system zachowku.

- dziedzicami ustawowymi byli wszyscy krewni do 6 linii, liczeni w systemi parantel

-przewidywał umowy o dziedziczenie tylko miedzy małżonkami (dziedzczenie kontraktowe).

-system zachowku.

40. BGB, (kodeks cywilny niemiecki) 1896,

Składał się z 2385 paragrafów. Podzielono je na 5 ksiąg obejmujących : część ogolną, prawo zobowiązań, prawo rzeczowe, prawo rodzinne i spadkowe.

Systematykę te wypracowała szkoła pandektowa. Cechą szczególna było wyróznienie w niej części ogolnej (240 paragrafów), zawierającej głównie normy dotyczące osób fizycznych i prawnych. Kodeks uznano za najbardziej romanistyczne przedsięwzięcie legislacyjne czasów nowożytnych.

Pod względem techniki ustawodawczej BGB był typowym tworem pozytywizmu prawniczego w charakterystycznej postaci pandektystyki i szczytowym osiągnięciem opracowanej przez pozytywizm metody naukowej zwanej jurysprudencją pojeciową. Kodeks operował bardzo rozbudowanym aparatem abstrakcyjnych i precyzyjnie skonstruowanych pojęć. Jego język oraz trudna terminologia czyniły dzieło przeznaczone głównie dla fachowców, natomiast raczej niezrozumiałe dla laików.

W swej treści BGB opierał się zasadniczo na założeniach liberalno-indywidyualistycznych, podobnie jak kodyfikacje prawnonaturalne z początków stulecia.

Kodeks odznacza się nadzwyczajna precyzją pojeciową. Kodeks BGB stał się w pierwszych latach XX w wzorem kodyfikacji cywilnych dla innych krajów, na BGB opierały się kodeksy cywilne :japoński (1907), brazylijski (1910), peruwiański (1930), grecki (1940), a także częściowo polski kodeks zobowiązań z 1933r

Prawo osobowe:

Osoba prawna-realne twory społeczne

Zdolnośc prawną-nabywała osoba z chwila urodzenia. Prawo zabezpieczało przy tym ochronę prawna dziecka poczętego, lecz nie narodzonego. Utrata zdolności prawnej nastepowała generalnie wraz ze śmiercią jednostki

Zdolnośc prawną miał każdy czlowiek.

Zdolnośc do czynności prawnych, uzaleznona była od wieku, płci, zdrowia psychicznego, trybu życia, wyznania i obcegopochodzenia.

Prawo małżeńskie osobowe:

-system laicki, wymagany wiek zawarcia małżeństwa dla mężczyzn 21 lat, kobiety 16 lat.

Prawo małżeńskie majątkowe:

-system rozdzielność majątkowej , ale za ustrój ustawowy przyjmował system zarządu i pobierania pożytków przez męża, który obejmował zarówno majątek wniesiony jak inabyty przez żone w okresie małżeństwa,z wyjątkiem majątku zastrzeżonego.

Prawo rodzinne:

BGB zezwalał małoletniemu na rozrządzenie majątkiem pozostawionym mu do swobodnegouzytkuprzez przedstawiciela ustawowego.

-opiekę przewidzianopod nadzor sądu opiekuńczego, przy jednoczesnym wpływie najblizszych krewncyh.

Włąsnosć: -właściciel rzeczy może postąpić z rzeczą według swego upodobania i wyłączyć innych od wszelkiego na nią odzdziaływania, o ile nie sprzeciwiają się temu ustawa lub prawa osób trzecich. . Było to prawo własności sformułowane od strony negatywnej. Do przeniesienia własności nieruchomości wymagano: umowy obligacyjnej, umowy rzeczowej oraz wpisu do ksiegi wieczystej. Przeniesienie własności ruchomości następował przez zawarcie ugody przenoszącej wlasność i fizyczne przekazanie rzeczy.

Prawo spadkowe:

-trzy tytuły dziedziczenia: testament, ustawa, kontrakt dziedziczenia.

-system zahowku,

-BGB- dopuszczał zawarcie kontraktu z każda osoba , nawet z trzecią.

41. Systematyka ZGB (kodeks szwajcarski) (1907\1912) twórcą był Eugen Huben

Systematyka ZGB była połączeniem osiągnięć pandektystyki z tradycją justyniańską. Wynikał z tego brak części ogólnej , którą zastąpił krotki wstęp. Dalej następowały 4 księgi, traktujące kolejno o prawie: I osobowym, II rodzinnym, III spadkowym, IV rzeczowym. Można stwierdzić iż księgę piątą tworzyło prawo zobowiązań.

Kodeks cywilny szwajcarski jest kodyfikacją najnowocześniejszą z wielkich kodyfikacji cywilnych Europy epoki kapitalizmu. Autorzy kodeksu pogodzili tradycje prawa rodzinnego, sięgając jeszcze średniowiecza ze zdobyczami XIX- wiecznej nauki recypowanego prawa rzymskiego. Pod względem techniki ustawodawczej kodeks cywilny szwajcarski również przewyzsza BGB. Język kodyfikacji szwajcarskiej jest prosty , niemal familiarny, poszczególne art. Krótkie, dające tylko ogólne wskazówki, bez wdawania się w szczegóły. Art. 1 upoważnia sędziego w razie luki w ustawie do roztrzygania według reguł, które by ustanowił, gdyby sam był ustawodawcą.

Kodeks szwajcarski wywarł poważny wpływ na ustawodastwo cywilne Europy po I wojnie światowej. W 1927 został on w całości recypowany przez Turcję. Wzorował się na nim francusko-włoski projekt zobowiazań, polski kodeks zobowiązań z 1933 r a także nowelizacje ABGB w zakresie prawa spadkowego i hipotecznego.

Zdolnośc prawna , miał każdy człowiek

Prawo małżeńskie osobowe: system laicki,

Prawo spadkowe: 3 tytuły dziedziczenia: testament, ustawa, kontrakt dziedziczenia.

Wybrane zagadnienia z prawa cywilnego:

1. prawo osobowe, małżeńskie i rodzinne:

-zasada powszechności, równości, zdolnośc prawna, śmierć cywilna, zdolnośc do czynności prawnych

2)osoby prawne: teorie: -fikcji, -majątku celowego,- interesu,- kolektywnej własnosci,- majątku urzędowego,

3) podział osó prawnych: korporacje i fundacje,- os.pr. prawa prywatnego, - os.pr. publicznego.

42. Odmiany i nurty pozytywizmu:

Kierunek klasyczny, dogmatyczny:

Pozytywizm prawniczy:

Szkoła egzegezy: Zeller, szuster (Austria), Bugnet, Demolombe (Francja), Delvineourt, - trzymał się litery prawa.

Pozytywizm naukowy:

F.K.Sevigny: kierunek romanistyczny, rozważał naukowo na podstawie prawa rzymskiego

K.Eichhorn- kierunek germanistyczny, nawiązywał do prawa niemieckiego

Bernard Windscheid: Pandecte (1862), prawo rzymskie ujęte w postacipandektu

Jurysprudencja pojeć - Rudolf Ihering, zmienił swoje poglądy od do naturalizmu prawniczego

Naturalizm prawniczy:

-jurysprudencja interesów ;Filip Heck -Jurysprudencja celowościowa

-szkoła wolnego prawa: Herman Kantorowicz, Eugen Huber (Szwajcar) (reakcje na pozytywizm naukowy powinny być elastyczne.

-uwzględniały interesy jednostki i publiczne. Tworzył prawo bliższe życiu.

43. Szkoły antropologiczna, socjologiczna, klasyczna:

Pozytywizm naturalistyczny wykształcił na swym gruncie kilka szkół .

Szkoła antropologiczna: załozycielem był Cesare Lombroso, psychiatra włoski. Sew poglądy wyłożył w głośnej pracy Czlowiek - zbrodniarz. Podstawą teorii Lombroso było założenie, że popełnienie przestępstw należy uznać za stan naturalny i pierwotny ludzkości, hamowany jedynie rozwojem cywilizacji i kultury. Takiego człowieka zbrodniarza można było poznać na podstawie specyficznych cech antropologicznych, morfologicznych, fizjologicznych i psychicznych. Kontynuatorem teorii Lombroso był Enrico Ferri, który przeniósł jego badania na grunt prawa karnego

Szkoła socjologiczna:jej załozycielem był Franciszek Liszt. Szkoła ta była nurtem umiarkowanym, kompromisowym , między zalożeniami kierunku klasycznego i antropologicznego. Punktem jej wyjścia było uznanie przestępstwa za zjawisko społeczne. W związku z tym głównym zadaniem nauki prawa karnego miało być wskazanie czynników rodzących przestępczośc, jak i przedstawienie środków jakimi należało ja zwalczać. Zdaniem Liszta przestępczość rodziły tzw faktory (czynniki). Polityka kryminalna (gałąź którą zainicjował Liszt). Szkoła socjologiczna zyskała zwolenników wśród najwybitniejszych polskich znawców prawa karnego, jak Juliusza Makarewicza, Wacława Makowskiego, B. Wróblewskiego.

Szkoła klasyczna: ukształtowany w połowie XIX w , wyrażał on podstawowe pryncypia prawoznastwa karnego w dobie stabilizacji porewolucyjnego porządku polityczno-prawnego. Na charakter tego kierunku duży wpływ wywarły koncepcje idealistycznej filozofii niemieckiej (I.Kant, G. Hegel, a za założyciela uważa się tej szkoły Anzelm Feuerbach.

Reprezentanci szkoły klasycznej przejeli podstawowe idee od XVIII wiecznych humanitarystów. Podstawowe założenia: równość wobec prawa karnego, i hasło nie ma przestępstwa bez ustawy. Równość formalna, choć rzeczywistośc wskazywała na istnienie faktycznej nierówności, - formalna definicja przestępstwa, według której przestępstwo jest tylko przekroczeniem abstrakcyjnej normy prawa. . Przestępstwo było traktowane jako zjawisko prawne nie społeczne. Podstawą odpowiedzialnościbyła wina jednostki, obdarzonej nieskrepowana wolną wola. Teorie bezwzględe według nich kara miała być wspolmiernym do przestępstwa, sprawiedliwym odwetem. Funkcje prewencyjne kary.

44. Szkoły prawa:

-szkoła wolnego prawa

-szkoła jurysprudencji interesów, powstała na niemieckim uniwersytecie W Tybindzie, twórcą kierunku był Filip Heck , powstał na gruncie wcześniejszych przemyśleń Rudolfa Iheringa, iż prawo nie powinno być tworzone samo dla siebie , lecz spełniąc role służebną wobec społeczeństwa, którego interesy ma odzwierciedlać. (jurysprudencja celowościowa (teologiczna).

45. Główne kierunki cywilistyki:

Kierunek klasyczny 9pozytywizm klasyczny

-szkoła egzegezy

-pozytywizm naukowy (F.K.Savigny)

-jurysprudencja pojęć

naturalizm prawniczy

-kierunek socjalny

-jurysprudencja interesów i szkoła wolnego prawa

-jurysprudencja celowościowa (teologiczna)

-szkoła wolnego prawa

46. Kodyfikacje Napoleońskie

47. Code penal

Proces kodyfikacji prawa karnego we Francji zamykał ostatecznie kodeks karny Napoleona z 1810r.

Kodeks ten składał się z rozdziału wstępnego i 4 ksiąg, z których 2 pierwsze - O karach kryminalnych i poprawczych oraz - O osobach karnych, zwalnianych od odpowiedzialności albo odpowiedzialnych za zbrodnie i występki - stanowiły częśc ogólną, zaś 2 następne - O zbrodniach i występkach oraz ich karalności i O wykroczeniach i karach policyjanych - składały się na część szczegółową. Ustanowienie trójpodziału przestępstw na : zbrodnie (crimes), występki (delits) i wykroczenia (contraventions). Z podziałem tym zwiazany został zarówno rodzaj wymierzających kar, jak i właściwośc rzeczowa sądów.

Za zbrodnie wymierzono kary dręczące (śmierć, dożywotnich lub czasowych robót publicznych, wieżienia, deportacji) oraz kary hańbiące (pręgierza, wygni\ania, pozbawienia praw obywatelskich, pietnowania, konfiskaty majatku)

Za występki wymierzono kary poprawcze (np.umieszczenie w domu poprawy, czasowe pozbawienie praw obywatelskich i cywilnycyh, grzywnę, więzienie). Sądziły je trybunały policji poprawczej.

Za wykroczenia groziły kary policyjne (np. grzywna do 15 franków, areszt do 5 dni). Rozpoznawały je sądy policji municypalnej.

48. Kodeks postepowania karnego (procedury karnej)

Ogłoszony w 1808 r, składał się z 643 artykułów podzielonych na dwie księgi: księga I dotyczyła zagadnień dochodzenia wstępnego, II zajmowała się kwestiami wyrokowania i wymiaru kary. Kodeks ten sankcjonował istniejącą już dwoistość , jeśli idzie o charakter procesu karnedo, ustanawiając 49. proces mieszany, stanwowiącego połączenie elementów procesu inkwizycyjnego i skargowego. Kodeks wychodził z założń ścisłego odróżnienia dwóch faz procesu:postępowania wstępnego i postępowania ogólnego.

Postępowanie wstępne odbywało się zgodnie z zasadami procesu inkwizycyjnego: było tajne, pisemne, prowadzone bez udziału obrońcy. Scisłe rozdzieleńe funkcji między prokuratora, któremu powierzono inicjatywę i czynności ścigania, oraz występującego w razie podejrzenia o zbrodnię - sędziego śledczego, do którego należało samo prowadzenie wstępnego śledztwa.

Postępowane główne, obejmowało fazę sądzenia. Toczyło się w trybie procesu skargowego, tj na zasadach jawności, ustności, swobodnej oceny dowodów, oraz sporności, czyli wolnej rozprawy dwóch toczących spór przed sądem stron procesowych: prokuratora jako oskarżyciela publicznego oraz oskarzonego, zajmującego obecnie równoprawną pozycję strony w procesie .

Kodeks Napoleona:

W pierwszych latach rewolucji zapowiedziano utworzenie wspólnego dla całego terytorium państwa kodeksu cywilnego. Konwent powołał komisję pod przewodnictwem Cambacerasa w celu przygotowania kodeksu cywilnego. Akty prawne Konstytuanty i Konwentu dokonały powaznych zmian w prawie osobowym i majątkowym. Dalsze prace nad kodyfikacją cywilną zostały podjęte z inicjatywy Napoleona. W 1800 powołano 4 osobową komisję złozona z praktyków i prawników. Ostateczna wersja projektu zredagowana została w 36 ustawach, które ustawą z 21.III.1804 zebrane zostały w jedną całość pod nazwą kodeksu cywilnego francuzów. W 1807 otrzymał on nazwę kodeksu Napoleona. Kodeks Napoleona składał się z 2281 artykółów zawartych w trzech ksiegach- I , o osobach, II o majątkach i różnych rodzająch własności, III - o róznych sposobach nabywania własności. Księga I przepisy o nabywaniu i utracie prawa cywilnego , prawo małżeńskie osobowe, przepisy o władzy ojcowskiej, adopcji, opiece i kurateli. Księga II przepisy o własności, uzytkowaniu i służebności. Księga III przepisy o zobowiązaniach, prawo spadkowe, prawo majątkowe małżeńskie. Kodeks Napoleona jest uznany za klasyczą kodyfikację mieszczańskiego prawa cywilnego epoki kapitalizmu. KN miał charakter antyfeudalny, w swych założeniach ogólnych opierał się na zasadach indywidualizmu i liberalizmu. KN jest zwięzły napisany jezykiem prostym i jasnym. Najwięcej nowelizacji kodeksu przeprowadzono w czasach IV i V w republiki w wyniku przemian społeczno - ekonomicznych Francji po II wojnie światowej.

50. Kodeks cywilny

Nowy kodeks cywilny miał być podręcznikiem moralności praktycznej, Napoleon w 1804 r wprowadził nowy kodeks cywilny Francuzów, należy go ocenić jako wzorowy kodeks prawa cywilnego epoki kapitalizmu. Jego zwięzłość i jasność oraz piękny jezyk stawiają go w rzędzie najlepszych kodyfikacji w dziejach ludzkości.

Kodeks procedury cywilnej 1806r i kodeks handlowy 1807r. Oba te kodeksy oparły się na głównych zasadach wielkich ordonansów Colberta.

Kodeks karny- z 1810 r stanowił poważny krok na drodze humanizacji prawa karnego. Wprowadzono liczne kary pozbawienia wolności, zawierał on surowe przepisy o ochronie własności, kary za podstepne bankructwo, za oszustwo,

Prawo sądowe: Do dziś dnia kodeksy takie jak kodeks cywilny, procedury cywilnej, handlowy, postepowania karnego, stanowia po dziś dzień podstawy francuskiego prawa sądowego. Duża rolę zaczeło odgrywać u schyłku XIX w orzecznictwo sądowe. We Francji sedzia nie mogł powołać się na precedens w przypadku braku ustawy powoływał się on na zwyczaj. Z czasem zaczęto powoływać się na precedens lecz było to nieobowiązkowe.

51. Deklaracja prawa człowieka i obywatela 26.08. 1789

Przyrodzone prawa człowieka: równość, wolność, własność, i bezpieczeństwo,

Gwarancja nietykalnosci osobistej

Prawa polityczne, wolnościowe, praw socjalnych

USTRÓJ:

1. Konstytucja Stanów Zjednoczonych

-pierwsza konstytucja pisana

-pierwsza w sensie formalnym

-była norma nadrzędną

Nadrzęność konstytucji:

*wszystkie ustawy zarówno ogólne, federalne, muszą być zgodne z konstytucją federalną

*konstytucji nie można zmienic tak jak inne ustawy zwykłą wiekszością głoów lecz przez rewizje- nowelizacje konstytucji 2\3 głosów w obu izbach oraz ratyfikowanie ich przez co najmniej 3\4 wszystkich stanów.

*konstytucja amerykańska jest konstytucja państwa związkowego, jakim sa Stany Zjednoczone

Zakres spraw wspólnych należących do federacji:

- sprawy zagraniczne oraz siły zbrojne, ladowe, morskie i wszystkie sprawy związane ze siłami zbrojnymi

-sprawy naturalizacji (obywatelstwa St Zj), emigracji i imigracji

-sp handlu zagranicznego między stanowego, sprawy cywilne

-sp skarbowe stanowiący jednolity obszar gospodarczy

*konstytucja w durzej mierze oparła się na wzorze angilelskim

*występuje trójpodział władzy (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza)

Władza ustawodawcza:

Stanowił ją kongres złożony z dwóch izb (Senat i Izba Reperezentantów). Zasadę hamowania władzy wykonawczej przez władzę ustaw Konstytucja starała się zorganizować w drodze:

1. prawa impeachment, przysługiwał Izbie Reprezentantów ipolegał na możliwości pociągnięcia do odp konstytucyjnej prezydenta, wiceprezydenta, sędziów oraz wyższych urzędników federalnych za zdradę stanu, przekupstwo i inne ciężkie przestępstwa.

2. przyznanie Senatowi prawa udzielania zgody większościa głosów 2\3 na traktaty międzynarodowe zawierane przez prezydenta i zwykła większością , nominacje ambasadorów, konsulów, sędziów Federalnych Sądu Najwyższego i innych urzędników federalnych.

Władza wykonawcza:

Prezydent wybierany na 4 lata w głosowaniu dwustopniowym. Konstytucja nie stanowiła granic wielokrotnemu wyborowi tej samej osoby na prezydenta. Prezydent sprawuje swoja władzę niepodzielnie i ma w swoim ręku pełnię władzy wyk. W zakresie spraw wspólnych federacji Prezydent jest najwyższym wodzem i floty. Wiceprezydent jest przedwodniczącym Senatu.

Władza sądowa:

Najwyższy Sąd Federalny oraz niższe sądy federalne które poołane sa przez Kongres. Są one kompetentne tylko w okreśłonych przez konstytucje sprawach:

*tekst konstytucji nie zawierał gwarancji praw obywatelskich

*w latach 1789-1791 wprowadzono do konstytucji 10 nowel (tzw Bills of Rights) gwarantujące wolność sumienia, słowa i prasy, prawo swobodnego gromadzenia się obywateli. Zabezpieczona została ochrona oskarżonego w procesie karnym.

---