1. Wymień i scharakteryzuj rasy mateczne:

Rasy mateczne to krajowe rasy owiec wytworzone na skutek krzyżowania.

Zaliczamy do nich następujące rasy:

-Merynos polski-największe pogłowie w kraju. Płodność 100%, użytkowany w kierunku kombinowanym wełnisto – mięsnym. Hodowany praktycznie w całej Polsce z wyjątkiem okolic górskich i pogórza. Dorosłe matki osiągają masę ciała ok. 60 kg, a tryki 80-100kg. Dużą zaletą jest długi sezon aktywności płciowej, są asezonalne.

-Polska owca nizinna-powstała na skutek krzyżowania rasy lokalnej z trykami

merynosa i angielskiej owcy długowełnistej.W zależności od tego w jakim rejonie została stworzona dana odmiana wyróżniamy: odmianę wielkopolską, anglomerynosową(w typie Corriedale),odmianę żelaźnieńską. Użytkowane w typie kombinowanym wełnisto-mięsnym.

-Polska owca długowełnista-powstała na skutek krzyżowania lokalnych

maciorek z trykami angielskiej owcy długowełnistej. Odmiany: owca pomorska, kamieniecka,olkuska,pogórza. Kombinowany kierunek użytkowania wełnisto-mięsny.

1. Co decyduje o zaliczaniu danych ras do rezerwy genetycznej?

Rasy stanowiące stada zachowawcze i rezerwę genetyczna, to:wrzosówka, świniarka,owca fińska,owca olkuska,leine,teksel,o.pomorska,merynos boorola, owca romanowska,owca kamieniecka,owca żelaźnieńska,merynos barwny.O zakwalifikowaniu wyżej wymienionych ras do stad rezerwy genetycznej decyduje coraz bardziej zmniejszająca się liczba osobników danej rasy,rasy te przedstawiają poza tym element dorobku cywilizacji jako czegoś stworzonego przez człowieka. Ponad to zwierzęta ras 'rodzimych charakteryzują się odpornością,brakiem wymagań paszowych,długowiecznością oraz wysoką,jakością lecz niezbyt dużą ilością wytwarzanych produktów

1. Dlaczego produkcje tryków licencyjnych opieramy o stada zarodowe?

Produkcja ta uzasadniona jest ze względu na utrzymanie w stadach zarodowych zwierząt czystych rasowo, zwierząt elitarnych.

1. Podaj definicję

płodność - liczba wykoconych maciorek w stosunku do liczby maciorek wyznaczonych do stanówki

plenność - liczba urodzonych jagniąt w stosunku do wykoconych matek

użytkowość rozpłodowa - liczba odchowanych jagniąt w stosunku do wszystkich matek

odchów jagniąt - liczba jagniąt odchowanych w stosunku do wszystkich jagniąt urodzonych

1. Wylicz wskaźnik użytkowości rozpłodowej

plenność 150%, płodność 90% odchów jagniąt 90%

100*1.5*0.90 = 135 sztuk jagniąt, 122 sztuki jagniąt (stanowi 90%)

1. Ocena użytkowości mlecznej polskiej owcy górskiej.

Braną pod uwagę: masa ciała w 2 dniu, masa ciała w 30 dniu. obserwacja wydajności mlecznej podczas doju porannego 15. V — 15. VI ( Jaworki -jednakowe warunki żywieniowe) i szacowanie wskaźnika mleczności.

Wm=(m2-m1)*5 –kml/10

Kml – probny udój w ml

1. Kiedy i w oparciu o jakie parametry przeprowadza się kwalifikacje tryków zarodowych w rasach mięsnych i plennych.

I selekcja – 15-30% - czy mieszczą sie we wzorcach rasy

II selekcja – po otrzymaniu wyników indeksu selekcyjnego (70 dzień)

III selekcja – kwalifikująca w stadach ras matecznych w weku 13 mies. A w stadach ojcowskich w wieku 8 mies.

1. Rodzaje i rozmieszczenie zębów w szczęce górnej i dolnej u owiec i kóz.

Owce:

Szczęka górna: 0+0+3+3

Szczeka dolna: 4+0+3+3

8 siekaczy i 24 trzonowe rozmieszczone po 6 z każdej strony obu szczek = 32

zęby.

Kozy:

Nie można nigdzie znaleźć!!!!!!

1. Scharakteryzuj konstytucję limfatyczną:

Owce te mają silnie rozwiniętą tkankę łączną podskórną i skłonność do odkładania większej ilości tłuszczu zarówno pod skórą, jak i na narządach wewn.Charakterystyczna jest dla nich obfitość limfy we wszystkich tkankach.Skóra jest miękka,rzadka,ciastowata,szyja krótka,szerokie lędźwie.Wełna nie jest dobra,rzadka,przeważnie długa (np. Lincoln.),ale u niektórych ras może być krótka(np.czamogłówka, ile de france).

Scharakteryzuj konstytucję limfatyczną.,

Klatka beczkowata, skóra mięsna i gąbczasta skłonnosci do odkładania się. tłuszczu podskórnego i śródmięśniowego, umięśnienie bardzo dobre wczesne dojrzewanie (rasy mięsne),

1. Dlaczego u niektórych ras owiec laktacja może trwać do 300 dni.

Czynniki wpływające na długość laktacji:

Rasa,

Żywienie (kiszonka, okopowe, otręby pszenne),

Ilość karmionych jagniąt:

Rodzaj i częstość doju.

Wiek i stan zdrowia maciorki.

Klimat;

Np. owca fryzyjska laktacja trwa 300 dni, co daje możliwość uzyskania 800 l mleka: za okres laktacji, z tego 250-500 l do konsumpcji i przerobu.

1. Podaj procesy regulujące sezonalność u owiec.

- skracanie długiego dnia świetlnego

- endogenny rytm

- pasza

- warunki klimatyczne

1. Opisz cykl rujowy u owiec.

Owce są w większości sezonowo rujowe i nasila się ona w okresie jesiennym. Cykl płciowy obejmujący okres pomiędzy jedną rują i powtarzającą się kolejno następną,wynosi przeciętnie 16-17 dni.Ruja trwa 24-36 godz.(średnio ok.30).Owulacja następuje zazwyczaj po upływie 24 godz.od wystąpienia pierwszych objawów rui.Wykrywanie rui odbywa się przy pomocy tryka próbnika.Najsilniej ruja występuje rano i w godz. popołudniowych.Zapasienie lub wychudzenie owiec wpływa hamująco na wystąpienie rui. Przyspieszenie rui następuje przez szok białkowy(2 tygodnie przed -stanówką podajemy pasze bogate w białko, związki mineralne i witaminy.

Cykl 17-to dniowy podzielony na dwie fazy. Pierwsze 3-4 dni faza pęcherzykowa, która składa się zpoestrus i owulacji. Ruja trwa 24-36 godzin, w drugiej połowie ruji występuje owulacja. Faza lutealna ma za zadanie przygotowanie macicy do inplantacji zarodka.Jeśli owca nie jest zapłodniona faza lutealna kończy się po 13-14 dniach i zaczyna sie nowa faza pęcherzykowa inicjująca nowy cykl.

1. Krycie haremowe: liczba maciorek na tryka, organizacja, zastosowanie w hodowli.

Na tryka przypada 25-30 maciorek (mlode tryki 20-25 maciorek). Przez cały.

okres stanówki tryk przebywa z maciorkami od wczesnego wieczora do rana, a

na dzień jest odłączany. Tryk sam wyszukuje maciorki grzejące się powtarza, też krycie tych u których, ponownie wystąpił cykl rujowy.

Zalety: płodność wyższa niż przy kontrolowanym kryciu,

Wady: trudniej ustalić wady pokrycia;

Zastosowanie w dużych stadach gdyż jest mało kłopotliwe i efektywne;

1. Czas okres użytkowania maciorek i tryków w stadach zarodowych i reprodukcyjnych

Stada zarodowe i reprodukcyjne:

Maciorki: 4 lata' Tryki: 2-3 lata;

Stada towarowe

Maciorki: 5 lat Tryki: 3 lata;:

1. Omów sposoby utrzymywania owiec w owczarniach.

Pomieszceznia zamknięte: owczarnie stropowe z poddaszem – poddasze użytkowe przeznaczone do

Składowania suchych pasz objętościowych, bydynki najciepjejsze (ważne gdy strzyża oraz wykoty przypadają w zimie). Utrzymanie na głębokiej ściółce. - Owczarnie ze stropodachem -owczarnia ocieplona przeznaczona głównie na wychowalnie dla mlodziezy. Najczęściej ściołowe głębokie lub płytkie z podłogą rusztową. Wada: trudność zapewnienia odpowiednich warunków wentylacyjnych i klimatycznych. – Owczarnie z podłogami kombinowanymi i szczelinowymi - stosowane w tuczarniach, łatwość usuwania obornika. - Domki dla tryków - rzadko stosowane:

POMIESZCZENIA OTWARTE I PÓŁOTWARTE:

Brak konieczności stosowania okien oraz urządzeń wentylacyjnych, budynki bardzo tanie. Do utrzymania: matek tryków skopów oraz jagniąt pod warunkiem że wykoty i strzyża nie przypadają w porze chłodów.

Szopy otwarte - utrzymanie zwierząt w okresie letnim.

Szopy pastwiskowe - w rejonach górskich.

Okólniki - okólniki wypędowe (na czas zadawonia paszy), okólniki spacerowe.

1. Zasady kwalifikacji maciorek hodowlanych.

Następuje na podstawie:

- w wieku powyżej 8 miesięcy do 12 miesięcy

- indeksu osobniczego

- pochodzenia

- oceny pokroju

1. Omów system EUROP.

Tusze lekkie do 13 kg klasyfikuje się w 3 kategoriach wagowych, ponadto uwzględnia się klasę otłuszczenia i barwę mięsa, według których tusze zalicza się do 1 lub 2 klasy jakośc. Oceniane tusze oznakowuje się po obu stronach niezmywalną pieczęcią lub etykietą umieszczoną na łopatce lub zewnętrznej powierzchni udźca.

Tusze jagnięce i owcze powyżej 13 kg – ocena jakości umięśnienia w skali 5- cio pkt (EUROP) :

E- ekstra klasa, do której zalicza się najlepiej umięśnione tusze o wysklepionych mięśniach

P- zaliczane są tusze ze zwierząt chudych o słabym umięśnieniu

Ocena otłuszczenia w skali od 1 do 5, przy czym klasa 3 i 4 ma dwie podklasy 3L,3H,4L,4H

Klasa 1- tusze z brakiem widocznej tkanki tłuszcowej

Klasa 5 – tusze bardzo silnie otłuszczone

1. Wymień zasady odchowu (żywienie) maciorek hodowlanych:

Jagnięta utrzymywane przy matkach przez okres 3-4 miesięcy. Stosowanie odpowiedniego poziomu żywienia, podawane pasze wysokiej jakości.Do roku. nie podawaną słoma, do wieku 6 miesięcy nie podawana kiszonka. Do roku, podawana pasza treściwa która po osiągnięciu przez maciorkę wieku 12 miesięcy spada. Ponownie pasza treściwa podawana dopiero w 4 miesiącu ciąży

1. Wady dziedziczne wełny.

Włosy nadrunne – grubsze i dłuższe wyrastające ponad powierzchnię okrywy z kanałem rdzeniowym najczęściej na tylnej partii grzbietu i udach;

Kemp-- włosy rdzeniowe martwe na zadzie;.

Nitką i marka--u merynosów na skutek chowu krewniaczego i przy
kojarzeniu krańcowo różnych ras owiec. Na łopatce.

Włosy barwne - w białej okrywie i odwrotnie

Skłonność do filcowania- spowodowana nieuporządkowanym układem włosów oraz nadmierną ilością włosów wiążących lub zbyt wysokim wiązaniem słupków

1. Wady nabyte wełny.

-Nieprawidłowe znaczki barwiące wełnę.

-Podcięcie wełny spowodowane pasożytami zewnętrznymi (wszy, wszoły)

-Włosy psie-krótkie-łamliwe ,na bliznach i zagojonych skaleczeniach.

-Zażółcenia-spieralne (zła barwa tłuszczopotu), niespieralne (mocz, kął, zła wentylacją), zmiana barwy na żółtą i brązową, wełna mniej wytrzymała, szorstka, krucha, trudno się barwi

Obłożenie wełny-zaśmiecenie. czępliwymi częściami,roślin.

Zaobroczenie- zaśmiecenie runa cząstkami karmy przy nieumiejętnym zadawaniu pasz

Niedożywienie – przewężenia głodowe – osłabia wartość przerobową włókna.

1. Czym różnią się skóry kożuchowe od skór futrzarskich.

Skóry futrzarskie pozyskiwane są od owiec o wełnie jednolitej(rasy mięsne, merynos, polska owca długowełnista, polska owca nizinna).Szczególnie wartościowe skóry od jagniąt merynosowych i dorosłych merynosów. Uszlachetnianie okrywy włosowej-przystrzyżenie, wyprostowanie karbików, farbowanie, nadanie gładkiej, lśniącej powierzchni. Długość wełny powyżej 100mm.Skóry kożuchowe pochodzą od owiec o wełnie mieszanej(wrzosówka, owca romanowska, polska owca górska -najlepsze od młodzieży ubijanej jesienią, jagnięta w wieku 6-8 miesięcy

1. Co decyduje o wartości smużki.

Pozyskiwane od jagniąt karakułowych ubijanych w 2 lub 3 dzień po urodzeniu .Na wartość wpływa barwa , najbardziej pożądana. Czarna – arabi ) kształt, wielkość, stopień zwinięcia loków, połysk, jędrność, rysunek, rzeźba, wyrównanie ornamentu na skórce, jedwabistość, połysk, gęstość, elastyczność, jędrność i długość włosów. Najbardziej pożądane są skóry o silnym połysku, rurkach w pełni rozwiniętych, rysunku wyraźnym, symetrycznym i harmonijnym.

1. Od czego zależy wydajność rzeźna.

Wydajność rzeźna-masa tuszy/masa przed ubojem*100

Wynosi u ras matecznych 42-45%,a u ras mięsnych 50-55%.

Wydajność zależy od:

-końcowej masy ciała,

-płci-lepsza wydajność u maciorek,

-rasy,

-wieku,

-żywienia.

1. Opisz procesy kierujące rozpoczęciem sezonu rozrodczego.

Występowanie rui i zapoczątkowanie cyklu płciowego uwarunkowane jest wpływami środowiska zewnętrznego. Dominującym czynnikiem jest długość dnia świetlnego, którego skracanie z 10-8 godzin jest u maciorek bodźcem do zapoczątkowania rui. Działanie światła polega na pobudzeniu aktywności wydzielniczej przysadki, przy czym efektywnym bodźcem u owiec jest fakt skracania się dnia.

U tryków spermatogeneza toczy się przez cały rok ale są pewne okresowe wahania. Wzrost liczby plemników (dwa razy), wzrost ciężaru jąder oraz nasilenia popędu płciowego wiąże się z okresem skracającego się dnia. Funkcja jąder na najwyższym poziomie następuje od czerwca do października, na obniżonym poziomie od stycznia do maja.

1. Wymień wyręby podstawowe tuszy i określ udział wyrębów wartościowych u owiec.

- udziec

- comber

- antrykot

- łopatka

- karkówka

- mostek z łatą

- szyja

- goleń przednia

- goleń tylna

Udziec, comber i antrykot są cenne wartościowo 42-45%

1. Scharakteryzuj tucz średnio intensywny i opóźniony.

Tucz do masy ciała 40-45 kg wiek 6-7 miesięcy, przyrosty dobowe 200-250 g

Zużycie 4.5 j.o. i 500 g białka. Do momentu odsądzenia jagnięta tuczone

żywione jak jagnięta hodowlane. Tucz oparty na niedużym dodatku pasz

treściwych (0.5-0.8 kg), podstawę tuczu stanowią pasze gospodarski. Odpowiedni dla pon, pod.

Tucz opóźniony do masy ciała 50-55 kg wiek 9-10 miesięcy, przyrosty dobowe 150-200 g. Zużycie 6-7 j.o. i 600-650 g białka.

1. Procesy fizjologiczne regulujące aktywność płciową w cyklu rocznym.

Dominującym czynnikiem regulującym procesy jest długość dnia świetlnego,którego skracanie jest sygnałem do rozpoczęcia owulacji u maciorek,a u tryków powoduje wzmożoną spermatogenezę,wzrost liczby plemników,wzrost ciężaru jąder oraz nasilenie popędu płciowego

1. Różnice w składzie mleka owiec i kóz.

	Owce (%)	Kozy (%)
Sucha masa	17,8	12,4
Woda	82,2	86
Tłuszcz	6,5	3,8
Białko	5	2,9
Kazeina	4,5	2,5
Albuminy, globuliny	1,2	2,43
laktoza	4,5	4,1

1. Scharakteryzuj merynosa polskiego.

Merynos polski należy do grupy ras cienkorunnych i reprezentuje mieszany typ użytkowania mięsno-wełnisty. Jest to owca o konstytucji zwięzłej. Ma figurę dość dużą i kształtną. Maciorki osiągają masę 60-65 kg a tryki 100-110 kg. Głowa średnio szeroka i miernie wydłużona o dużych uszach. Maciorki są bezrogie tryki bywają rogate. Szyja niezbyt długa. Tułów szeroki prosta linia grzbietu. Kończyny mocne, proporcjonalnej długości szeroko i pionowo ustawione. Biała okrywa wełnista,- zamknięte runo porasta cały tułów łącznie z brzuchem oraz szyją. Wełna jednolita. Owca wcześnie dojrzewająca o asezonalnym występowaniu rui. Plenność wynosi około 135%

1. Scharakteryzuj owcę rasy wrzosówka.

Prymitywna rasa o użytkowaniu kożuchowym. Najmniejsza z owiec o masie ciała maciorka 38-42 kg a tryk. 45-55 kg. Drobna figura o wąskiej klatce piersiowej spadzistym zadzie i wybitnie cienkich nogach. Tryki rogate, umaszczenie głowy i kończyn czarne. Okrywa włosowa mieszana. Owca wcześnie dojrzewająca, duża plenność 180%, asezonalność. Są to owce odporne i wytrzymałe na trudne warunki chowu.

1. Scharakteryzuj polskie owce nizinne.

Grupa owiec zajmująca drugie miejsce po merynosach w procentowej strukturze
pogłowia krajowego. Powstały w wyniku krzyżowanie prymitywnych ras
krajowych z trykami merynosa polskiego a następnie z trykami angielskiej
owcy długo wełnistej (kent, lincoln).Użytkowanie mięso-wełniste, wełna
jednolita. Odmiany: wielkopolska, owca w typie Corriedale, żelaźnieńska.
Odmiana żelaźnieńska - plenność 170%_: m ciała 60-80 kg, selekcja w kierunku wełnisto-plennym.

1. Scharakteryzuj polskie owce długowełniste.

Utworzone z miejscowych ras z trykami ras importowanych (teksel, kent, fryz). Użytkowanie mięsno-wełniste. Wełna średnio gruba. W grupie tej najliczniejsze są owce odmiany pomorskiej, kamienieckie, olkuskie i pogórza. Odmiana kamieniecka - masa ciała tryków 90-100 kg maciorek 70-80 kg, plenność 143%. Wełna jednolita, mocna budowa, umięśniony zad. Odmiana olkuska - masa ciała tryków 90-100 kg maciorek 60-70 k, płodność 96.6% plenność 235%. Okrywa włosowa jednolita najcieńsza wśród grupy owiec długowełnistych

1. Scharakteryzuj polskie owce górskie.

Użytkowość mleczno-wełnista. Masa ciała maciorek 45-50 kg, tryków 60-70 kg. Tryki rogate maciorki rzadziej. Okrywa włosowa biała, czasami występuje plamistość na pysku i zadzie, wełna mieszana o luźnej budowie i charakterystycznej bruździe grzbietowej. Dój trwa 150 dni, z czego można pozyskać 80 litrów mleka. Jagnięta przeznaczane na tucz wielkanocny

1. Omów wykorzystanie plennych ras owiec w hodowli.

Tryki wykorzystywane w stadach realizujących program poprawy plenności. Program ten obejmuje krzyżowanie uszlachetniające maciorek trykami ras plennych na trzech poziomach doskonalenia. Rasy plenne są również wykorzystywane do krzyżowania dwustopniowego w celu zwiększenia liczby jagniąt otrzymywanych od jednej maciorki (fin podnosi plenność o 40-50%,fryz 20-25%,o. romanowska 60%)

1. Opisz wykorzystanie ras plennych i mięsnych w produkcji towarowaej.

Rasy plenne wykorzystuje się w celu poprawienia plenności(wzrost wielkości miotu 50%, zdolność mateczna 50%)ras mało plennych.Rasy mięsne w celu poprawienia mięsności wyrażonej zwiększonym tempem wzrostu jagniąt(90%),zwiększeniem masy ciała(10%).By wzrosła produkcja towarowa stosuje się,najczęściej krzyżówkę dwustopniowa lub jednostopniowa-wzrost produkcji żywca od jednej matki o 28% urodzonych jagniąt od jednej matki jest więcej o 30%.

1. Scharakteryzuj owce ras mlecznych.

Rasy mleczne: owca fryzyjska, lacone, chios. Delikatna konstytucja, owce duże, bezrożne o sylwetce trójkąta, głowa długa, wąska, szyja długa i długi tułów, zad spadzisty, nogi wysokie, cienkie kości, ograniczone pole obrostu(ogon, nogi, głowa, kara, brzuch i szyja od spodu nie są pokryte wełną)Okrywa jednolita, rzadkie długie i grube włosy z połyskiem, szybka przemiana materii, wysokie wymagania paszowe, duże, ształtne wymię, wcześnie dojrzewające (8mies),wysoka plenność i płodność.

1. Scharakteryzuj owce ras mięsnych.

Rasy mięsne: suffolk, czarnogłówka, texel,ile de firance hempshire dorset horn, berischone

Konstytucja limfatyczna, szeroka głowa, krótka część twarzowa, bezrożne (wyjątek dorset horn),szyja krótka, pełna, tułów szeroki beczkowaty z dobrze wysklepionymi żebrami i szerokimi lędźwiami zad szeroki, kończyny skrócone, szeroko rozstawione, wełna jednolita, tworząc runo zamknięte lub półzamknięte, bardzo szybkie tempo wzrostu.

1. Opisz organizację stanówki u owiec.

Prawidłowa stanówka powinna trwać 32-42 dni czyli powinna odpowiadać dwóm cyklom płciowym i nie należy jej przedłużać ponad około 50 dni czyli ponad 3 cykle. Podobnie jak wprowadzenie tryków do budynku z matkami taki wpuszczenie szukarków na 5-6 dni przed stanówką przyspiesza ruję. Sygnałem rozpoczęcia stanówki jest 3% grzejących się maciorek w stadzie. Należy wyznaczyć stałe godziny na wyszukiwanie grzejących sie maciorek. W praktyce przy żywieniu pastwiskowym przed wyjściem na pastwisko (rano) i po powrocie (wieczór). Maciorki pozwalające się obskakiwac oddziela się od stada i umieszcza w zagrodzie. Krycie dwukrotne, pierwszy raz po upływie 12 godzin od momentu wyszukania, po następnych 12 godzinach krycie się powtarza. Maciorki wracają do stada po około 36 godzinach czyli po zakończeniu rui.

1. Omów zasady kwalifikacji do rozrodu maciorek i tryków.

Do rozrodu kwalifikujemy zwierzęta zdrowe, będące w dojrzałości rozplodowej (8-18 miesięcy – zależy od rasy), sprawne fizjologiczne (prawidlowe ukształtowanie dróg rodnych u maciorki i prawidłowa budowa układu rozrodczego tryka). Tryki przed dopuszczeniem do rozrodu badamy klinicznie (mosznę, jądra, sprawdzamy czy zwierzęta są wolne od brucelozy, gruźlicy lub salmonelozy.

1. Omów system trzech wykotów w ciągu 2 lat.

Dotyczy ras asezonalnych – merynos polski.

- Wykoty maciorek co 8 miesięcy,

- ciąża 5 miesięcy,

- odchów jagniąt 1,5 miesiąca.

Krycie haremowe, użytkowanie maciorek 4 lata, tryków 2 lata, brakowanie po każdym wykocie 17%. Wprowadzenie remontu po 50% , zawsze w jesieni, po skończonej stanówce.

Żywienie według norm dla 3 wykoty w ciągu 2 lat

Strzyże w jesieni ok.15 października

Zwiększamy kojec powykotowy o 10-15%

Efekty:

- zwiększenie liczby urodzonych jagniąt od jednej maciorki o 30%

- wzrost produkcji żywca od jednej matki o 28%

- wzrost produkcji wełny w przeliczeniu na matkę o 64%

1. Scharakteryzuj owce ras plennych.

Do ras plennych należą: owca olkuska, fryzyjska, fińska, romanowska, merynos Boorola.

konstytucja delikatna, cienkorunne(merynos Boorola)lub o wełnie krzyżówkowej(fryz),kożuchowej okrywie (fińska, romanowska),wysoka plenność(fin 240-300%,fryz 203%, romanowska 240%),wysoka mleczność - średnio140-150kg mleka w 100 dniowej laktacji, produkcja wełny - średnio 2-3kg,od fryza 3.5-5kg,masa ciała maciorek średnio 50 kg,tryka-70kg

1. Omów zasady krycia z ręki.

Przy pomocy próbnika wyszukuje się w stadzie grzejące się maciorki,a następnie dopuszcza się do nich wyznaczone tryki rozpłodowe.W ten sposób uzyskuje się kontrolę nad poszczególnymi skokami tryków i zna się dokładnie rodziców przyszłego przychówka. Jeden tryk przypada na 40-45 maciorek. Młode tryki oddają 3 skoki 25-30 maciorek.

1. Flushing wady i zalety.

Zalety-zwiększenie liczebności miotów,zwiększenie o 30% poziomu owulacji w okresie stanówki.

Wady-źle stosowany powoduje obumieranie zarodków,straty w wyniku utuczenia maciorki.

Flushing-szok białkowy podanie wysoko białkowych pasz na 2-3 tygodnie przed stanówka(podanie po ubogim pastwisku zielonki z roślin motylkowych).Lepszy efekt gdy na ok.1 miesiąc przed stanówką ograniczy się wielkość dawki pok.o 20% następnie raptowne zwiększenie poziomu -żywienia powrót do dawki poprzedniej plus % oszczędzonej paszy, (czyli z 80% na120%)

1. Przygotowanie tryków do stanówki.

Przygotowanie należy rozpocząć co najmniej 1,5 miesiąca wcześniej. Wpływ zmiany żywienia na jakość nasienia zaznacza się co najmniej po upływie 45 dni. Dawka pokarmowa w tym okresie powinna być bardziej skoncentrowana z ograniczeniem pasz które mogłyby doprowadzić do zbytniego zapasienia.
Powinny być strzyżone. Pomniejszenie masy ciała o masę wełny ułatwia im wykonywanie skoków, ważny też ze względu na wpływ temperatury na produkcję plemników. Korekta racic obowiązkowa, przed stanówką korzystanie z wybiegów. Na 1-2 tyg przed stanówką powinno się tryki wprowadzić do budynku z matkami, do specjalnych zagród. Ocena narządów płciowych poprzez oglądanie i omacywanie-wielkość jąder, skóra moszny, oględziny prącia i napletka, przesuwalność jąder w mosznie, wolne od tuberkulozy i salmonellozy oraz brucellozy. Ocena pozwala na eliminowanie tryków z rozrodu o wadach takich jak: jedno lub dwustronne wnętrostwo, nieprawidłowe zawieszenie, degeneracja jąder, guzy najądrzy.

1. Organizacja wykotów, przygotowanie i przebieg.

Wykoty nie powinny przekraczać 6 tyg bowiem im krótszy okres wykotów tym większa możliwość zapewnienia dobrego odchowu jagniąt. Przygotowanie pomieszczenia-przygotowanie klatek wykotowych czyli tzw porodówek oraz pojedynczych klatek dla maciorek z jagniętami. Przed początkiem kotelni owczarnie należy odkazić oraz zabezpieczyć obecność jodyny itp. Zbliżający się poród można rozpoznać po nabrzmieniu wymienia zapadnięciu dołów głodowych, zaczerwienieniu i obrzęku sromu oraz wycieku śluzu z pochwy. Owca staje się niespokojna, rozgląda się na boki i próbuje się położyć. Przy prawidłowym porodzie owca koci się sama. Po porodzie natychmiast odcina się pępowinę w odległości 2-3 cm od brzucha dezynfekuje jodyną. Następnie jagnię podsuwa się matce do wylizania bądź matka zaczyna samą je wylizywać. W tym czasie oczyszcza się strzyki udrożnia przewód mleczny. Po wylizaniu należy jak najszybciej dosadzić jagnię do wymienia aby mogło wyssać siarę (posypać jagnię otrębami pszennymi).Jagnie osierocone lub zdecydowanie odrzucone przez matkę, należy je podsadzić matką którym jagnięta padły lub które mają dużo mleka. W tym celu jagnię skrapia się zdojonym mlekiem matki i przytrzymuje się matkę podczas ssania jagnięcia. Po urodzeniu matkę i jagnię znakuje się (znakowanie nietrwałe). W wieku 14 dni jagniętom obcina się ogonki miedzy 3-4 kręgiem ogonowym. Maciorkę po ciężkim porodzie dobrze jest podać pójło(śruta owsiana lub otręby pszenne+woda)w ilości 5-6l/ szt.

1. Zasady identyfikacji jagniąt i owiec dorosłych.

Po urodzeniu matkę i jagnię znakuje się. Jest to znakowanie nietrwale(farbą)opisuje się na bokach matki i jagnięcia kolejny numer wykotu .Matce i jagnięciu nadaje się te same numery. W przypadku bliźniąt numeruje się je na prawym boku, jedynaki na lewym boku. Trwałe znakowanie jest w wieku 4-6tyg w postaci tatuażu lub kolczyka(w stadach towarowych).Numer identyfikacyjny składa się z 10 cyfr i jest niepowtarzalny w skali kraju przez 10 lat. Ucho prawe:6 pierwszych cytr oznacza numer stada niepowtarzalny w skali kraju, przy czym pierwsza cyfra jest jednocześnie ostatnią cyfra roku w którym zwierze się urodziło. Ucho lewe:4-ro cyfrowy numer indywidualny zwierzęcia

1. Ciąża u owiec

Czas trwania ciąży waha się u owiec od 142 do 156 dni; przeciętnie wynosi około 150 dni. Wahania te zależą przede wszystkim od rasy oraz wieku samicy, od liczby rozwijających się w macicy płodów i właściwości osobniczych maciorki. U owiec ras mięsnych czas trwania ciąży jest najkrótszy, u ras długowełnistych przedłuża się nieco, natomiast w przypadku ciąży bliźniaczej lub ras cienkowełnistych jest najdłuższy. Od 3 roku życia okres ciąży u owiec nieco się przedłuża, a w przypadku ciąży bliźniaczej lub mnogiej — ulega skróceniu. Około 10—15 dnia po zapłodnieniu powstają błony płodowe, najpierw owodnia a następnie omocznia rozrastająca się stopniowo w przestrzeni między owodnią, kosmówką i pęcherzykiem żółtkowym. Błony te z czasem łączą się ze sobą, w następstwie, czego powstaje omocznio-kosmówka i omocznio-owodnia wypełnione wodami płodowymi i otaczające ciało zarodka, a następnie płodu. Kosmki kosmówki owcy tworzą, podobnie jak u bydła, charakterystyczne skupiska, zwane liścieniami.

1. Krzyżowanie twórcze.

Jest trudne, kosztowne i trwa b.długo. stosuje się w celu wytworzenia nowych ras czy odmian owiec, gdy istnieje możliwość wytworzenia zwierząt o cechach korzystniejszych . polega na użyciu do rozpłodu osobników kilku ras, a następnie na umiejętnym kojarzeniu między sobą uzyskanych mieszańców, odznaczających się pożytecznymi cechami. Tworzenie nowej rasy musi być poprzedzony szczegółowym planem:

1) wzorzec nowej rasy musi być ściśle ustalony.

2) rasy wyjściowe muszą być wybrane na podstawie szczegółowej ich analizy ( muszą posiadać cechy, którymi ma się odznaczać nowa rasa, należy zbadać czy cechy te dziedziczą się niezależnie czy tez są sprzężone z cechami wręcz niekorzystnymi dla zwierząt ras wyjściowych powinny być w dużym stopniu homozygotyczne) 3.) tok pracy musi uwzględniać: metody kontroli użytkowości mieszańców, metody selekcji i kojarzenia, kryteria dobierania par do rozpłodu, metody chowu i żywienia.

KRZYŻOWANIE TWÓRCZE PROSTE — gdy mamy dwie rasy wyjściowe, a pokolenie F1od razu poddane jest selekcji i kojarzeniu między sobą.

KRZYŻOWANIA TWÓRCZE ZŁOŻONE — gdy bierze udział kilka ras. Pokolenie F1 po rasach wyjściowych krzyżowane jest z jeszcze jedną rasą i dopiero uzyskane z tego pokolenia może być rozmnażane już w czystości rasy, między sobą, i jeszcze raz skrzyżowane z czwartą rasą wyjściową. Jedną z zasad jest konieczność kojarzenia krewniaczego osobników odpowiadających wzorcowi nowej rasy w celu utrwalenia ich cech. To utrwalenie zapewnia wzrost homozygotyczności i ostra selekcja wśród potomstwa.

1. Krzyżowanie wypierające.

W hodowli owiec zazwyczaj już w 5tej generacji pozwala uzyskać pogłowie podobne do rasy, która została użyta jako wypierająca. Taki krzyżowanie stosuje się najczęściej przy przekształcaniu ras prymitywnych i niskoprodukcyjnych, które przy użyciu odpowiednich tryków rozpłodowych zamierza się przeobrazić na bardziej kulturalne i produkcyjne. W okresie międzywojennym używano do krzyżowania wypierającego tryków rasy czarnogłówka, dla wytworzenia krajowych czarnogłówek. Od 5 lat głównym kierunkiem użytkowania stało się mięso, stosujemy krzyżówki: merynos polski x il de france, owca nizinna x il de france, merynos x czarnogłówka , owca nizinna x czarnogłówka, merynos x suffolk, owca nizinna x suffolk, merynos x berichon, owca nizinna x berichon.

Krzyżowanie wypierajšce- polega na stopniowym przekształcaniu najczęœciej maciorek rasy miejscowej rasš wypierajšcš. W tej metodzie krzyżowania kojarzy się wstecznie kolejne pokolenia maciorek z rasš wypierajšcš. Po czterech pokoleniach tego krzyżowania udział rasy wypierajšcej wynosi 95,8%, po pięciu 96,9%, a po szeœciu 98,4%. Stopniowe przekształcanie z pozostawieniem niewielkiego udziału rasy miejscowej przyczynia się do polepszenia użytkowoœci tak wytworzonych ras lub linii w porównaniu z importowanymi rasami czystymi, które często bardzo trudno przystosowujš się do warunków miejscowego œrodowiska. Przykładem tego rodzaju pracy hodowlanej jest krzyżowanie wypierajšce polskiego merynosa, owiec nizinnych i długowełnistych z rasami mięsnymi, takimi jak: Dorset Horn, Suffolk, Berrichone du Cher czy Ile de France.

1. Krzyżowanie dwustopniowe i jego zastosowanie.

Prowadzi do wzrostu liczby jagniąt,lepszej ich wydajności w tuczu i wartości

rzeźnej.Maciorki miejscowe kojarzy się z trykami ras plennych(romanowska,
fryz,fin).Następnie maciorki mieszańce Fl są krzyżowane z trykami ras
mięsnych.Potomstwo Fl i F2 przeznaczone na tucz.Krzyżowanie to daje dobre efekty gdyż wykorzystuje efekt heterozji matecznej i indywidualnej mieszańców F2.Jest trudne w praktyce, gdyż wymaga prowadzenia równolegle dwóch stad zarówno czystorasowej populacji maciorek miejscowych jak i maciorek mieszańców Fl.Stosowane w dużych stadach.

Krzyżowanie dwustopniowe-(trzyrasowe) Tego rodzaju krzyżowanie prowadzi do wzrostu liczby jagništ, lepszej ich wydajnoœci w tłuszczu i wartoœci rzeźnej. W tym celu w pierwszym etapie krzyżowania maciorki miejscowe kojarzy się z trykami ras plennych (romanowskiej, wschodniofryzyjskiej, finskiej) Następnie maciorki mieszańce F1 są krzyżowane z trykami ras mięsnych. Całe potomstwo F2 i tryczki F1 są przeznaczone na tucz i rzeź. Krzyżowanie dwustopniowe daje bardzo dobre efekty produkcyjne, gdyż wykorzystuje się tutaj efekt heterozji matecznej i indywidualnej mieszańców F2. Jest jednak trudne do przeprowadzenia w praktyce, gdyż wymaga prowadzenia równolegle dwóch stad zarówno czystorasowej populacji maciorek miejscowych, jak i maciorek mieszańców F1. Stad tez jest ono zwykle stosowane w dużych stadach.

1. Ogólne warunki zapisu zwierząt do ksiąg.

Zapis następuje na podstawie:

TRYKI

- pochodzenia

- wyników oceny wartości użytkowej własnej w formie indeksu

- wieku poniżej 12 miesięcy (8miesięcy)

MACIORKI

-ocena pokroju

-pochodzenie

-indeks osobniczy

-w wieku poniżej 12 miesięcy (8miesięcy)

1. Zasady klasyfikacji skór owczych.

Klasyfikacja uwzględnia wiek i płeć zwierząt, wielkość powierzchni skóry i grubość jej tkanki oraz charakter, dł. Gr. Okrywy włosowej na skórze. Zwraca się tak że na ewentualne wady surowca

Zasady klasyfikacji skór owczych- Polski system klasyfikacji skór owczych ujęty jest w odpowiednią normę. Uwzględnia ona wiek i pleć zwierząt, wielkość powierzchni skóry i grubość jej tkanki oraz charakter, grubość i długość okrywy włosowej na skórze.

W zal. od wieku i płci zwierząt skóry dzieli się na:

-skóry zdjęte z dojrzałej maciorki lub skopa

-skóry z tryków

-skóry z jagniąt

Ze wzg. na wielkoœć skór:

-duże o powierzchni powyżej 70 dm3

-średnie 50-70 dm3

-małe 35-50 dm3

-z jagniąt starszych 21-35 dm3

-z jagniąt mlecznych do 20 dm3

Ze wzg. na rodzaj okrywy:

-cienko- i średniowełniste- grubość włosów do 33,4 (m

-grubowełniste- powyżej 33,4 (m

a pod wzg. długołci okrywy włosowej (wysadność na łopatce) na:

-wełniste- długość włosów powyżej

-golce- do 10mm

1. Rodzaje skór owczych.

Skóry zależnie od ich przydatności użytkowej i przeznaczenia technologicznego można podzielić na :

GOLCE- pochodzą od rożnych ras owiec i charak. Się tym, że wysadność wełny nie przekracza 10mm. Poddane odwłosieniu otrzymują wyprawkę gładką, odpowiednią dla wyrobów galanteryjnych, podszewkowych lub wyprawiane są na zamsz.

SKÓRY FUTRZARSKIE- pochodzą od wiec o wełnie jednolitej. W odniesieniu do naszego pogłowia oznacza to głownie skóry z owiec merynosowych, polskich owiec nizinnych, polskich owiec długowełnistych i owiec ras mięsnych. Skóry te (długości włosa powyżej 10mm) poddaje się procesom uszlachetnianiu i przeznacza do róznego rodzaju konfekcji. W tej grupie najbardziej wartościowe są skóry jagniąt , które większym stopniu nadają się na futra zwłaczsza wtedy jeśli odpowiadają takim warunkom jak: odpowiednia grubość, sprężystość, połysk i grubość włosa oraz odznaczają się wyrównaniem tych cech na całej powierzchni.

SKÓRY KOZUCHOWE- do najwartościowszych owiec o uzytkowości kozuchowej zalicza się polską owce wrzosówkę i rosyjską owce romanowską. Skóry tych owiec maja opt. parametry jakościowe są uznawane za najlepsze na świecie zarówno do wyrobu kożuchów welurowych.

O wart. Tych skór decydują takie cechy jak;

-niska masa całkowita

-mała grubość w krzyżu

-mała grubość w boku

-są one wyjątkowo elastyczne

-wytrzymałe na rozciąganie (wzdłuż i poprzek)

Skóry typowo kozuchowe mają wełnę mieszaną o korzystnej proporcji włosów puchowych, przejściowych i rdzeniowych, zapewniajacą najlepsza izolację cieplną.

SKÓRY FUTERKOWE-zwane smuszkami pozyskuje się z jagniąt karakułowych.

1. Choroby racic i ich leczenie.

Zakaźne zapalenie racic (kulawka ,zanokcica) wiąże się zwykle z zaniedbaniem pielęgnowania racic, utrzymanie owiec na brudnej ściółce ,wypasanie na wilgotnych pastwiskach i przepędzanie po błotnistych drogach. Choroba objawia się występowanie cuchnących zmian w szpary międzyracicowej i koronki racicy. W konsekwencji rozwija się kulawizna i przyjmowanie postawy obciążającej zniekształcone racice (niekiedy postawy klęczącej). Przy dłuższym przebiegu wysiękowo-ropne procesy prowadza do zgrubienia racicy i zrzucenia puszki racicowej .Następuje pogorszenie się ogólnej kondycji zwierzęcia. Kulejące owce należy oddzielić od zdrowych, ostrożnie obciąć ostrym nożem zmienione, chore części rogu, ranę oczyścić z ropy , zastosować lek antyseptyczny lub maść zawierającą 10-20% siarczanu miedzi.

1. Omów 3 choroby wywoływane przez pasożyty wewnętrzne.

• Choroba motylicza-wywoływana jest obecnością motylicy wątrobowej w przewodach żółciowych wątrobowych, głownym żywicielem jest ślimak (błotniarka moczarowa).Owce zarażone tym pasożytem tracą apetyt ,szybko chudną i słabną .Pojawiają się zaburzenia ze strony układu pokarmowego ,stwierdza się także bolesność i powiększenie wątroby. Z czasem uwidaczniają się objawy niedokrwistości (bladość widocznych błon śluzowych), mogą pojawić się również obrzęki powiek , okolic podżuchwowej i podbrzusza. Zwierzęta nie leczone padają wśród objawów ogólnego wyniszczenia.

• Robaczyca płuc- wywoływana jest przez kilka gat. nicieni różniących się morfologią, rozwojem miejscem lokalizacji w dogach oddechowych (grubsze oskrzela, tchawica lub najdrobniejsze oskrzeliki i pęcherzyki płucne)oraz chorobotwórcza. U chorych owiec obserwuje się atak kaszlu, utrudnione oddychanie, występujące osłabienie, wyniszczenie oraz niechęć do poruszania się. Z czasem pojawia się niedokrwistość i obrzęki w okolicy szyjnej i piersiowej . Jeżeli zwierzęta są nie leczone następuje śmierć .

• Tasiemczyca- jest niebezpieczną chorobą zwłaszcza dla jagniąt, wywołana prze rożnego rodzaju tasiemce pasożytujące w jelicie cienkim. U chorych jagniąt występują zaburzenia ze strony ukł.pok. , wyrażające się utratą apetytu , biegunka oraz objawy nerwowe , takie jak zarzucanie głowy na grzbiet ,kręcenie się w kółko lub nieskoordynowane ruchy.

1. Omów 3 choroby wywoływane przez pasożyty zewnętrzne.

• Świerzb skóry – schorzenie to wywoływane jest inwazją małych roztoczy żyjących w skórze owiec, powodują one swędzenie i występowanie małych czerwonych plamek na skórze, następnie powstają krosty i strupy zlewające się w fazie końcowej w większe powierzchnie, z których wypada wełna. Świerzb u zdrowych i silnych owiec ma łagodniejszy przebieg szczególnie w lecie. Rozszerzeniu się świerzbu sprzyja niekorzystny przebieg pogody oraz słaba kondycja zwierząt.

1. Zasady skarmiania kiszonek u owiec i kóz.

Najczęściej stosowane kiszonki to: kiszonka z liści buraków, z kukurydzy, mieszanek ozimych, mieszanek traw z roślinami strączkowymi. Kiszonek nie należy podawać jagniętom ani młodzieży do wieku 6 miesięcy oraz matkom kotnym ( 5 miesiąc ciąży). W żywieniu pozostałych grup owiec stosuje się je w ilości dziennie z dodatkiem kredy pastewnej na owcę. Kiszonka jest paszą mlekopędną i w praktyce podawana matkom karmiącym.

Dobrej jakości kiszonki z przewiędniętych traw lub lucerny- podstawa żywienia zimowego. Pasze mlekopędne chętnie pobierane przez kozy, w szczycie laktacji 4,5-5,5 kg, koniec laktacji 3,5-4kg. Kiszonki z traw i roślin motylkowych- mało cukrów, dużo białka uzupełniane śrutami zbożowymi. Kiszonka z kukurydzy- pasza energetyczna, niskobiałkowa, 50% dawki okres laktacji. Kiszonki z całych roślin zbożowych lub mieszanek strączkowo- zbożowych.

1. Metody diagnozy ciąży u owiec i kóz.

1. USG

2. Ultrasonograficzna metoda Doplera

3. Biopsja nabłonka pochwy

4. Oznaczenie poziomu progesteronu

1. Cechy fizyczne wełny.

- grubość- decyduje o wyprzędności i przydatności technologicznej.

- długość – podstawa określania wartości technologicznej od 0,5 do0,9

- wysadność- długość rzeczywista wełny

- sortyment – wyrażony za pomocą symboli liczbowych lub literowych, rozgraniczony odpowiednim przedziałem grubości określanym w mikrometrach.

- sprężystość i odprężność – szybkość z jaką wełna powraca do poprzedniej objętości po ustąpieniu siły

- wytrzymałość na rozerwanie – samozryw, teoretyczna długość swobodnie zawieszonego włosa

- karbikowanie – wiąże się ze strukturą warstwy korowej orto- i para kora

- połysk – zdolność wełny do odbijania światła

- barwa – uwarunkowana obecnością melaniny zróżnicowanie ubarwienia w zależnośći od aktywności komórek melanocytowych

- higroskopijność – łatwo chłonie i traci wode

- właściwości termoizolacyjne – zły przewodnik ciepła

- zdolność do przędzenia i spilśniania – dzięki obecności łusek na włosach i dwubocznej strukturze kory

- odporność na działanie słabych kwasów – działanie zasad uszkadza włos

- ognioodporność – nie pali się płomieniem

1. Omów okrywę włosową jednolitą i mieszaną

Jednolita - zespołem włosowym cylindryczny słupek w którym występuje
jeden typ włosów:

• Cienka--wlosy cienki, gęste, karbikowane, wyrównane pod względem
grubości i długości miękki chwyt,- okrywa zamknięta (merynosy);

? Średnia - włosy rzadsze, grubsze, dłuższe mniej wyrównane pod względem grubości i długości, karbikowanie mniej wyraźne może przechodzić w falistość: okrywa zamknięta (pon)- miękki chwyt i lekki połysk, okrywa półotwarta lub półzamknięta (pod) - runo o szorstkim chwycie;

* Gruba - odmiana słupkowa (owce dlugowelniste), odmiana wstęgowa
(lincoln).

Mieszana - zespołem włosowym kosmyk, w którym występują, frakcje różnych włosów (puchowe, przejściowe, rdzeniowe), okrywa otwarta (owce górskie, wrzosówka, karakuł).

1. Ogólne zasady żywienia tryków.

Do osiągnięcia wieku 1 roku nie podajemy słomy. W miarę rozwoju zwierzęcia w dawce pokarmowej wzrasta ilość paszy treściwej, tak że zwierzęta w wieku 2-13 mies otrzymują taką ilość paszy treściwej jak tryki w sezonie rozpłodowym. W sezonie rozpłodowym 1-1,5kg owsa i siana oraz pasza objętościowa sezonowa (marchew, buraki, kiszonka, zielonka)2-3 kg. Poza sezonem żelazna dawka owsa i siana 0.5kg,pasze objętościowe 4-5kg.Tryki żywimy grupowo. Należy zapewnić 15-20g soli w okresie stanówki, poza okresem 10-15g. Zalecane jest podawanie trykom kompleksowych mieszanek i fosforanu wapnia w ilości 10-15g dziennie.

1. Metody zwiększenia plenności u owiec.

U owiec stosuje się trzy poziomy programu doskonalenia plenności. U kóz nie stosuje się poprawy plenności, gdyż są one zwierzętami wysokoplennymi i mlecznymi.

- odpowiednie żywienie

- selekcja pod względem plenności

- indukcja owulacji w czasie występującej rui

1. Rodzaje tuczu.

Intensywny - oparty na mleku matki z dodatkiem mieszanki treściwej i siana. Czas trwania 4mies końcowa masa ciała 30-35kg,dobowy przyrost 300g,wyk paszy 3,5j.o. i 400gb / kg przyrostu

Średniointensywny- oparty na zielonce i sianie z niewielkim dodatkiem paszy treściwej. Czas trwania ok6-7 mies, końcowa masa ciała 40-45kg,dobowy przyrost200-250g, wykorzystanie paszy 4j.o. i 400-500b/ kg przyrostu

Ekstensywny-oparty na pastwisku, ostatnie 6 tygodni dodatek paszy treściwej, czas trwania 9-10mies,końcowa masa ciałą50-55kg,dobowy przyrost 150-200g,wykorzystanie paszy 6-7 j.o. i 550-600g bo/kg przyrostu

Mleczny (wielkanocny)- oparty na mleku matki i mieszance treściwej, czas trwania 8 tyg. Końcowa masa ciał 15-20 kg, dobowy przyrost 350 g, wykorzystanie paszy 3j.o. i 350 g bo/ kg przyrostu

1. Charakterystyku ejakulatu tryka i kozła

Ejakulat- płynna dawka nasienia wydalana do dróg rodnych samicy podczas kopulacji. Ilość nasienia uzyskanego w czasie jednego skoku tryka wynosi 1-2cm3.

Tryk-obj.0,7-3ml, koncentracja2000mln/ml,pH6.2-7.0,barwa-biała, żółtawo-biała, zapach-owczego potu, konsystencja-śmietany, gęstość-D/DD, ruch falowy+++, ruch indy 3/60 4/80.

Czas przeżyw plemników org tryka-40dni,zaś w drogach rodnych maciorki od 16-24 godzin

Kozioł-objętość ejakulatu0.6-0.8 ml, zagęszczenie plemników 3mln/um

1. Kondycja, konstytucja, kacheksja – omów

Wyróżnia się następujące typy konstytucji: sucha (typ wełnisty), limfatyczna (typ mięsny), zwięzła, delikatna (typ mleczny). Kolejny podział to wyróżnienie konstytucji oddechowej (typ oddychania klatką piersiową, owce przemierzające duże przestrzenie pastwisk głównie owce wełniste oraz niektóre mięsne) i trawiennej (oddychanie typu przeponowego, owce późnodojrzewające).

Kondycja - aktualny stan fizjologiczny organizmu. Podlega zmianom pod wpływem czynników środowiska zewnętrznego: Wynika ze stanu odżywiania i wytrenowania organizmu a także z zabiegów pielęgnacyjnych. Wyróżnia się: hodowlaną, opasową, głodową i wystawową. Kacheksja - skrajne wycieńczenie organizmu, towarzyszące niektórym chorobom.

1. Użytkowanie mleczne owiec fryzyjskich.

Owce mleczne charakteryzują się bardzo wysoką wydajnością mleka, której osiągnięcia wymaga drugiej laktacji. U owcy fryzyjskiej laktacja trwa 300 dni za okres którey uzyskujemy 400-600 l mleka, wykorzystywane do produkcji sera.

1. Porównaj cechy jakościowe mleka owczego i krowiego.

	Owcze	Krowie
Sucha masa	17,8	12,2
Białko	4,5	3,3
Tłuszcz	6,5	3,4
laktoza	4,5	4,8

1. Czynniki warunkujące parametry użytkowości mlecznej owiec

- liczba karmionych jagniąt

- rodzaj doju

- krotność doju

- wiek

- środowisko

- stan fizjologiczny

- żywienie

- rasa

- genotyp

1. Ocena użytkowości reprodukcyjnej.

Użytkowość rozpłodowa = ilość jagniąt odchowanych/ilość macek w siadzie *100

Dla każdej maciorki rejestrujemy: wiek, liczbę wykotów, liczbę urodzonych jagniąt, liczbę jagniąt odchowanych do. 56 dnia (stada mateczne) lub do 70 dnia (stada ojcowskie).Dla wszystkich maciorek rejestrujemy: średnią płodność, plenność, odchów jagniąt oraz użytkowość rozpłodową tzn. ilość jagniąt odchowanych do 56 lub 70 dnia od 100 matek.

Ocena użytkowości reprodukcyjnej

Dla każdej matki, ocenia się:

Wiek, liczbę wykotów, liczbę jagniąt urodzonych ,liczbę jagniąt odchowanych do 70 dnia (rasy ojcowskie),do 56 dnia (rasy mateczne),do 30 dnia (dla polskiej owcy górskiej),średnią życiową plenność

Dla maciorek (wszystkich w stadzie) ocenia się:

średnią płodność

średnią plenność

odchów jagniąt

1. Omów metody inseminacji owiec i kóz.

Inseminację przeprowadza się nasieniem świeżym lub mrożonym. Istnieją trzy metody unasieniania;

1. Do szyjkowa,

2. Do pochwowo,

3. Do macicznie.

Unasienianie maciczne znajduje coraz szersze zastosowanie w związku z wprowadzaniem nasienia mrożonego oraz; rozwojem metod synchronizacji ruji i transplantacji zarodków. Klasyczny zabieg wymaga przeprowadzenia miejscowego znieczulenia i laparotomii. Nasienie umieszczane jest w przedniej części rogu macicznego lub w trzonie macicy przy pomocy cienkiej szklanej pipety. Metoda daje wysoki procent zapłodnień 88-93%.

1. Scharakteryzuj rasy kóz użytkowane w Polsce.

W populacji kóz w Polsce dominującą grupą są kozy bezrasowe nazywane też użytkowymi. Chowane są w niewielkich stadach po kilka sztuk. Użytkowanie mleczne o 300 kg rocznie o średniej zawartości białka 2,8% i tłuszczu powyżej 4%.

Koza biała uszlachetniona – produkcyjność kóz białych uszlachetnionych jest dobra, średnia plenność 183%, średnia wydajność mleka 610kg, średnia zawartość białka 2,9%, średnia zawartość tłuszcze 3,7%

Koza barwna uszlachetniona – niewielka liczebnie populacja kóz, umaszczenie brązowe z ciemną pręgą wzdłuż grzbietu i czarnym zabarwieniem nóg oraz ciemnym zabarwieniu przy oczach i pysku. Średnia plenność 161%, średnia wydajność mleka 629 kg, średnia zawartość białka 3%, średnia zawartość tłuszczu 3,7%.

1. Selekcja wskaźnikowa.

Prowadzona jest w kierunku poprawienia kilku cech jednocześnie. Przy prowadzeniu selekcji tą metodą do hodowli pozostawione są zwierzęta o najwyższej łącznej wartości selekcjonowanych cech wyrażonej sumą punktów uzyskanych na podstawie indeksu stosowanego przy ocenie, wartości hodowlanej. Pozwala ona na pozostawienie do dalszej hodowli zwierząt, które są gorsze pod względem jakiejś cechy, ale bardzo dobre pod względem pozostałych.

1. Omów przebieg cyklu rujowego u kóz i owiec.

Cykl rujowy u kozy trwa 21 dni i występuje w okresie rujowym od lipca do grudnia. Następnie ruja powtarza się za 21 dni, jajeczkowanie następuje między 30-36 godziną od początku rui, która trwa 26-36 godzin. Należy, więc pokryć kozę między 6-12 godziną po rozpoczęciu rui. Ewentualnie ponownie dopuszczenie kozła może nastąpić dopiero po upływie 16-24 godz.

Cykl rujowy u owcy trwa 17 dni i występuje w okresie rujowym od września do listopada. Ruja powtarza się co 17 dni, faza pęcherzykowa trwa od 3do4 dni, faza lutealna od 13 do 14 dni . Owulacja trwa od 20 do 40 godzin, od wystąpienia rui bez większych objawów, widoczne przekrwienie i nieznaczny obrzęk sromu, zdolność do zapłodnienia komórki jajowej od 1 do 25 godzin.

1. Scharakteryzuj zachowanie płciowe tryków i kozłów.

Tryk - obwąchiwanie maciorki(krocza), potrącanie sztywną kończyną, unoszenie górnej wargi(flehmen),
wspięcie na maciorkę szukanie wargi sromowej, jedno pchniecie kopulacyjne,
Tryk dziennie może wykonać od 4-6 skoków.

Kozioł wąchanie okolicy sromu, częste oblizywanie się wydawanie charakterystycznego głosu. W fazie poprzedzającej akt kopulacyjny podniecony kozioł unosi górną wargę do góry. Po wspięciu na kozę następuje akt kopulacyjny trwający około 10 minut. Kozioł dokonuje ponownego wspięcia na tą samą kozę po kilku minutach. W jednym dniu kozioł może wykonać 10-15 skoków.

1. Listerioza, leptospiroza, leukemia – występowanie i zagrożenia.

Listerioza- wystepuje przewaznie a wiosne w wyniku skarmiania mniej wartościowych kiszonek . Typowymi objawami choroby są: brak apetytu, oszołomienie, silne zaczerwienienie spojówek , zaburzenia ruchowe, a po 3-6 dniach upadki. Przyczyną jest atakowanie błon śluzowych głowy przez listerie, które przez jamę nosową dostają się do krwioobiegu, możliwym zabezpieczeniem jest stosowanie szczepionek dość drogich.

Leptospiroza – wysoce zakaźna choroba, wywołana przez leptospiry, o przewlekłym lub ostrym przebiegu, atakująca najczęściej wątrobę, nerki, układ nerwowy.

Leukemia - schorzenie dotyczy układu limfatycznego.. W patogenezie białaczek, owiec można wyróżnić stadium inkubacji, stadium utrzymującej się leukocytozy, stadium guzowate. Na białaczkę chorują zwykle owce starsze powyżej 3 lat. Najczęsciej obserwuje sie białaczkę węzłowicę. Zmiany pojawiają się w postaci guzów lub rozlanych nacieków w węzłach chłonnych. Skuteczne leczenie białaczki u owiec jest nieznane.

1. Cechy anatomiczne i fizjologiczne charakteryzujące owce i kozy jako zwierzęta przeżuwające i pastwiskowe.

- charakterystyczna budowa zębów dla przeżuwaczy, rozcierające pokarm

- czterokomorowy żołądek

- ruchliwe wargi

- odpowiednia flora bakteryjna powodująca trawienie włókna

- mocne mięśnie żuchwowe

- odpowiednia budowa racic, nie wsiąkająca wody, częste korekty

- na języku jest dużo brodawek, które wspomagają ścieranie pokarmów

1. Wymiana zębów mlecznych na stałe u owiec.

wiek	siekacze	Trzonowce
3 miesiąc	-	Przeżyna się I stały
9 miesiąc	-	Przeżyna się II stały
12-18 miesiąc	Zmiana cęgów mlecznych na stałe	Przeżyna się III stały
18 m-2,5 r	Zmiana średniaków wewn na stałe	Zmiana I II III zęba przedtrzonowego
2,5-3 r	Zmiana średniaków zewn na stałe	-
3,5-4 r	Zmiana okrajków na stałe	-
Od 5 r	Zmiana kształtu cęgów-jaskółczy ogon

1. Czynniki warunkujące wartość rzeźną u owiec.

- szybkie przyrosty

- wczesne dojrzewanie

- wysoki udział wyrębów wartościowych

- dobre wykorzystanie paszy

- odpowiednio wysoki udział tkanki mięsnej w tuszy

1. Omów klasyfikację technologiczną wełny.

Wełny jednolite i mieszane, wełny białe i kolorowe, wełny czesankowe – włosy długie, wyrównane i mocne. Tkanina z przędzy czesankowej ma powierzchnię gładką i równą. Są systemy przędzenia: francuski (wełna krótsza) wełna musi być jednolita, cienka, dł. 5,5 cm, a średnio 6,5cm, wełna mieszana cienka musi mieć dl. 8,0cm .System angielski – wełna jednolita średnia musi mieć ok. 9 cm a mieszana wł. Gruba aż 15 cm dł. Wełny zgrzebne – wełna może być krótsza (4,5cm uważa się za długą a poniżej za krótką) a na powierzchni przędzy mogą występować końce włókien. Wełna poniżej 2,5 cm zaliczana jest do odpadków

1. Keratynizacja a karbonizacja.

Keratynizacja polega na wzroście adhezji błony komórkowe i syntezie białka kreatyny we wnętrzu komórki, które prowadzą do uziemienia i zwłóknienia komórki przy znacznym ubytku wody.

Karbonizacja wiąże się ze strukturą warstwy korowej, między orto i para korą wytwarza się stan naprężenia, co doprowadza do spiralnego skrętu włosa wokół swej osi i sprzyja powstawaniu karbika.

1. Torebka włosowa pierwotna a wtórna.

(P) Torebka pierwotna rozwija się najwcześniej w okresie życia płodowego, wyposażona jest w duży zwykle dwupłatowy gruczoł łojowy i gruczoł potowy oraz mięsień napinacz włosów. Osadzone są najgłębiej w skórze, mają największą średnicę, wydają zazwyczaj włosy najgrubsze, częstokroć liniejące po urodzeniu.

(S) Torebka wtórna powstaje 14-20 dni później od pierwotnej(ciągle w życiu płodowym), jest podobnie zbudowana ale nie ma gruczołu potowego i mięśnia, a gruczoł łojowy jest słabiej rozwinięty. Stanowią one większość torebek w skórze owiec w związku z czym w głównej mierze decydują o charakterze runa. Najczęstsze są trójki torebek pierwotnych (1 centralnie, 2 bocznie) otoczone są przez torebki wtórne.

Ważny stosunek S:P jako wskaźnik ilościowy stanu grup włosowotwórczych, decydujących o strukturze runa.

1. wymień i scharakteryzuj rasy ojcowskie mięsne.

Ile de France - masą ciała maciorki 65-75 kg, tryka 100-125 kg. wcześnie dojrzewające, szeroki zad, bardzo dobre umięśnienie udźców od strony wew. oraz zewnętrznej, bardzo dobre przyrosty dobowe jagniąt

Czarnogłówka - masa ciała maciorki 60-70 kg, tryka 100-120 kg. tułów dobrze umięśniony dobrze wysklepione ożebrowanie, klatka piersiowa szeroka, wcześnie dojrzewające, jagnięta bardzo dobre do tuczu.

Suffolk – masa ciała maciorki 60-, tryka . Bardzo dobre cechy mięsne, używana do produkcji jagniąt rzeźnych metodą krzyżowania towarowego. Duża głowa, klatka piersiowa dobrze wysklepiona grzbiet biodra zad szerokie, pełne udo. Szybko rosnące i dojrzewające dobra wydajność rzeźna.

Berischone du cher - masa ciała maciorki 70-, tryka 100-. Szeroki tułów, bardzo dobrze wysklepione żebro, zad obustronnie wypukły.

Dorset horn - wysokie przyrosty, szybko dojrzewające, jedyne rogate (tryki i maciorki) spośród mięsnych, długi sezon aktywności płciowej, plenność 160-170%, płodność 88%,

Texel -masa ciała maciorki 70-80 kg, tryka 110-130 kg/bardzo dobre umięśnienie partii grzbietu i lędźwi, bardzo dobrze wykształcony zad, najwyższa wydajność jagniąt.

1. )Warunki zoohigieniczne w owczarni przeznaczonej do utrzymania matek.

Odpowiednia temperatura (8-12st). zabezpieczenie przed przeciągami, wilgotność względna nie więcej niż 75%

Odpowiednie stężenie gazów: CO2 0.25%, NH3 0.0026, H2S 0.0001%, dobrze działająca wentylacja, powierzchnia okien co najmniej 5%, obecność klatek powykotowych, czystość (odkażanie przed kotelnią),

1. Typowe cechy owczarni jako budynku inwentarskiego.

Budynek powinien:

chronić przed opadami i przeciągami,

zapewniać odpowiednią temperaturę

właściwa wentylacja,

właściwe oświetlenie,sztuczne lub naturalne

odpowiednia powierzchnia na legowisko,

paszarka, izolatka,

poddasze użytkowe,

czterodzielne wrota 3 m/ 3m,

przejazd,

poidła, paśniki, lassa,

podział na grupy technologiczne

1. metody przyżyciowej oceny umięśnienia jagniąt.

USG możliwość obserwacji rozwoju mięśnia najdłuższego grzbietu i poziomu otłuszczenia. Daje to możliwość wyboru odpowiedniego terminu uboju lub wyboru najlepszych osobników do dalszej hodowli;

Tomografia komputerowa i nuklearny rezonans magnetyczny –najdokładniejsze, ale nie praktyczne w terenie.

1. Możliwość wykorzystania USG w hodowli owiec.

Do oceny przyżyciowej umięśnienia i otłuszczenia, możliwość obserwacji rozwoju mięśnia najdłuższego grzbietu.

Diagnozowanie ciąży u owiec oraz prawidłowości lub ewentualnych nieprawidłowości w rozwoju płodu.

1. SKŁAD I ZNACZENIE SIARY W ODCHOWIE JAGNIĄT

g/kg	tłuszcz	białko	laktoza
siara	124	130	34
mleko	60	58	43

We wszystkich systemach odchowu pierwszą karmą jagnięcia jest siara. Dostarcza ona zwierzęciu substancji odpornościowych. Jest to pokarm o dużej wartości energetycznej ze względu na wysoki udział tłuszczu sięgający 18%. Siara zawiera wysoką koncentracje witaminy A, której zasoby w organizmie noworodka nie są duże. Ponadto siara ma właściwości lekko przeczyszczające i dzięki temu ułatwia usunięcie z przewodu pokarmowego jagnięcia kału nagromadzonego w życiu płodowym, czyli tzw. smółki.Udział siary najwiekrzy jest zaraz po okoceniu się potem spada można powiedziec z godziny na godzine wazne by Jagnie do 2 h pobrało siare,Jagnie na początku rzycia najlepiej przyswaja siare

1. RODZAJE ODCHOWU JAGNIĄT PRZY MATKACH

naturalny przy matkach :

-czas odchowu 90-100 dni

-mleko matki 14dni Jagnie wypija 1-1,5lmleka dziennie

-2 tygodnie dokarmianie paszami:owies gnieciony siano bdb jakości

-5tyg owies gnieciony marchew siano dobrej jakości dodatek pasz treściwych w kolejnych tygodniach maleje udział mleka matki a zwiekrza się udział pasz

skrócony-:

-czas trwania 30-42dni

-mleko matki 14dni Jagnie wypija 1-1,5lmleka dziennie

-2 tygodnie dokarmianie paszami:owies gnieciony siano bdb jakości

-5tyg owies gnieciony marchew siano dobrej jakości dodatek pasz treściwych na dwa tygodnie przed odsadzeniem pasze podawane SA do woli oraz w celu zrównoważenia braku mleka podaje się preparat mleko zastepczy

-sztuczny (bezmatkowy)– po odkarmieniu siarą przechodzą na wychowalnie gdzie SA pojone preparatami mlekozastepczymi. (1 tydz. 0.5-0.8 l/dzień , potem 1.5 l/dzień, następnie od 3-6 tyg 2.5 l/dzień) +siano od 4 dnia życia i pasze treściwe od 10 dnia życia

1. OMÓW MOŻLIWOŚCI INTENSYFIKACJI PRODUKCJI JAGNIĄT RZEŹNYCH W STADZIE POLSKIEJ OWCY DŁUGOWEŁNISTEJ

Możliwość intensyfikacji produkcji jagniąt rzeźnych oparta jest na hodowli krzyżówka jednostopniowa - krzyżowanie z trykami ras mięsnych ma na celu poprawienie tempa wzrostu, zmniejszenie zużycia paszy na 1 kg przyrostu, poprawę wydajności rzeźnej jagniąt, - krzyżówka dwustopniowa - prowadzi do wzrostu liczby uzyskiwanych od jednej maciorki, lepszej ich wydajności w tuczu , lepszej wydajności rzeźnej, - wcześniejsze użytkowanie rozpłodowe maciorek; udział w programie poprawy plenności.

1. OMÓW MOŻLIWOŚCI INTENSYFIKACJI PRODUKCJI JAGNIĄT RZEŹNYCH W STADZIE POLSKIEJ OWCY GÓRSKIEJ

Możliwość intensyfikacji produkcji jagniąt rzeźnych oparta jest na hodowli w krzyżówce dwustopniowej. POG w kolejności krzyżowane są z rasą plenną np. olkuską bądź fińską w celu poprawienia plenności, a następnie mieszańce 50%POGFIŃ maciorki krzyżowane są z rasami mlecznymi (np. fryzyjską) w celu poprawienia mleczności.

krzyżówka jednostopniowa - z trykami ras mlecznych,

- krzyżówka dwustopniowa, -program poprawy plenności

1. OMÓW MOŻLIWOŚCI INTENSYFIKACJI PRODUKCJI JAGNIĄT RZEŹNYCH W STADZIE MERYNOSA

Możliwość intensyfikacji produkcji jagniąt rzeźnych oparta jest na hodowli w systemie tzw. 3 wykoty na 2 lata, co możliwe jest dzięki asezonalności merynosów, wczesne użytkowanie jarek (merynosy wcześnie dojrzewające), możliwe jest uzyskanie jagniąt rzeźnych czysto rasowych bądź mieszańce z rasami mięsnymi (Berrichon du cher, Ile de France)

- wcześniejsze użytkowanie rozpłodowe - wzrost liczby jagniąt o 0.5 jagnięcia od maciorki, spadek produkcji wełny o 10-15%,

- krzyżówka jednostopniowa,

- krzyżówka dwustopniowa,

- system trzech wykotów w ciągu dwóch lat.

1. OMÓW PUNKTOWĄ OCENĘ KONDYCJI MATEK W STADZIE

Pięciopunktowa skala oceny kondycji owiec oparta jest na ocenie otłuszczenia i umięśnienia kręgów części lędźwiowej kręgosłupa za ostatnim żebrem i w okolicy nerek. Stosując ten system możliwa jest ocena kondycji. Najlepsza kondycja to 3-3.5 pkt

Etapy oceny:

- oszacowanie stopnia ostrości lub zaokrąglenia wyrostków kolczystych

- ocena stopnia otłuszczenia wyrostków poprzecznych kręgów lędźwiowych

- oszacowanie wypełnienia tk. mięśniową i tłuszczową okolicy poniżej wyrostków poprzecznych

- ocena wypełnienia mięśniami i tłuszczem kąta między wyrostkami kolczystymi a poprzecznymi kręgów

1. )RODZAJE WŁÓKIEN WEŁNISTYCH I ICH BUDOWA

Rozróżnia się 2 rodzaje włosów wełny: zasadniczy i niepożądany.

WŁ. ZASADNICZE –

• bezrdzeniowe (puchowe) charakteryzuje je brak rdzenia, są cienkie (średnica16 – 30 µ ) elastyczne miękkie, karbikowane i o pierścieniowym układzie łusek.

• rdzeniowe – mają dachówkowaty układ łusek i wewnętrzny kanał rdzeniowy są grube (52 – 75 µ i

więcej ) długie mniej lub więcej sfalowane lub proste mało elastyczne, a najgrubsze z nich są łamliwe.

• przejściowe (pośrednie) – stanowią typ pośredni pomiędzy rdzeniowymi i bezrdzeniowymi. Zazwyczaj mają rdzeń przerywany, a grubość ich waha się 30 – 52 µ.

WŁ. NIEPOŻĄDANE –

• martwe (kempowe)- włosy o bardzo szerokim rdzeniu, krótsze od normalnych, bardzo grube, zazwyczaj proste, kruche, łamliwe, o małej wytrzymałości, zupełnie nie barwiące się, matowe, ich wymiana jest nie zależna od wymiany innych włókien okrywy.

• psie – krótkie, bardzo grube, rdzeniowe, sztywne, o silnym połysku, suche, łamliwe, przeważnie wyrastają na zabliźnionych skaleczeniach.

• nadrunne – bardzo długie, wyrastają ponad powierzchnie wełny, są bezrdzeniowe lub o rdzeniu przerywanym, mają tendencję do wypadania, pojawiają się najczęściej u młodych jagniąt (merynos).

• obumarłe – z jakichś powodów oddzieliły się od skóry i zachowały tylko mechaniczny związek ze skórą owcy. • suche – są rdzeniowe, bardzo grube, szorstkie, łamliwe, o małym połysku, elastyczności i wytrzymałości, suche są w skutek tego że nie mają tłuszczopotu i że zostały wypłukane przez deszcz a następnie wyschły na słońcu. Występują najczęściej u owiec górskich.

1. Uwarunkowania terminów strzyży u poszczególnych grup owiec.

Tryki-w okresie przygotowania do stanówki tryki powinny by ostrzyżone (4-8 tyg przed stanówką). Pomniejszenie ich masy o masę wełny ułatwia im wykonywanie skoków, co jest istotne zwłaszcza przy intensywnym użytkowaniu tryków. Zabieg ten jest również ważny ze względu na wpływ temperatury na produkcję plemników. Równocześnie ze strzyżą należy przejrzeć racice i w razie potrzeby je skorygować.

Maciorki-najpóźniej 1 miesiąc przed wykotem należy ostrzyc zachowując szczególną ostrożność przy wykonaniu tego zabiegu. Jest to pożądane zarówno na jakość wełny jak i ułatwienie jagnięciu dostępu do matki po porodzie. Jeżeli z jakiejkolwiek przyczyny nie można matki ostrzyc, to należy przynajmniej wystrzyc wełnę w okolicy sromu i wymienia

Jagnięta przeznaczone do dalszej hodowli najlepiej wykonywać razem ze strzyżeniem matki, czyli gdy odrost ma 10-11 m-cy.

Jagnięta tuczone- termin strzyży warunkowany uzyskaniem masy ubojowej i momentem sprzedaży

Kiedy i dlaczego strzyże się młodzież hodowlaną oraz tryki i maciorki?

Pierwsza strzyża wykonywana na jagnięciu w wteku_4 miesięcy tzw.. szpicówka mająca na celu wyrównanie runa owczego,

Pierwsza kontrolowana strzyża jagnięca u tryczków w wieku 7-9 miesięcy. (przeliczana na odrost 243 dni), u maciorek w wieku 10-12 miesięcy (odrost 365 dni);

Pierwsza kontrolowana strzyża dorosła u tryków w wieku 18 miesięcy, u maciorek w wieku 21-22 miesięcy.

U zwierząt dorosłych u maciorek strzyża 6-8 tygodni przed wykotami; a u tryka 6-8 tygodni przed stanówką.

1. )Podaj skład obornika i jego wykorzystanie.

Obornik owczy jest pełnowartościowym nawozem gospodarczym. Należy do nawozów szybko rozkładających się o właściwościach rozgrzewających. Najlepiej stosować go na glebach cięższych i zimnych lub gorszych kategorii ze względu na wysoką zawartość N i K. Obornik owczy zawiera 64% wody, 36% suchej masy oraz 0.85% N, 0,23%P, 0.62% K. Przyjmuje się, że 1 t nawozu owczego zawiera 8.5 kg N, 2.5 kg P, 6.1 kg P, 3 kg Ca i 300 kg substancji organicznej. W rejonach górskich powszechne jest stosowanie tzw. koszarowania (przetrzymywanie owiec nocą i podczas doju na pastwisku w niewielkiej przenośnej zagrodzie zw. koszarą)

1. rasy biorące udział w tworzeniu owcy wielkopolskiej:merynos polski, świniarka. owcy żelaźnieńska: merynos polski, Leicester, corriedelami

2. )rasy biorące udział w tworzeniu owcy kamieńskiej: Z prymitywnego materiału żeńskiego ówczesnej owcy pomorskiej, przy użyciu tryków rasy texel lub leine oraz kent, a następnie poprzez kojarzenie mieszańców

Uhruskiej: Materiał wyjściowy stanowiły maciorki merynosowe z rejonu poznańskiego oraz krzyżówkowe zakupione w Borowinie i powiecie łomżyńskim. Materiału miejscowego nie wykorzystano ze względu na jego złą jakość. Do krzyżowania twórczego z wymienionymi maciorkami wykorzystano tryka rasy leine oraz tryki rasy kent. Dodatkowo, od 1963 roku, używano również tryków zakupionych w Żelaznej.

1. Zasady stosowania wcześniejszego użytkowania rozpłodowego owiec.

- masa ciała młodych maciorek musi wynosić 70-75% masy ciała sztuki dorosłej

- zapewnienie żywienia maciorek o 10-20% wyższy w porównaniu do stosowanego przy odchowie młodzieży

- żywienie normujemy przez cały okres użytkowania rozpłodowego na podstawie średniej masy ciała całej stawki owiec w momencie rozpłodowym stanówki

- podział na grupy żywieniowe należy wprowadzić małe maciorki w normalny cykl produkcji od listopada do grudnia

- krycie powinno być przeprowadzone w systemie haremowym bądź grupowym 20-25 maciorek na tryka

- młode maciorki kryjemy trykami doświadczonymi

- przez wcześniejsze użytkowanie maciorek należy liczyć się z obniżonymi parametrami użytkowości rozpłodowej i gorszym odchowem jagniąt

- sporządzamy większą ilość kojców

- w okresie ciąży i karmienia żywimy na podstawie wyższych norm żywieniowych

1. ) owca pomorska i rasy biorące w jej tworzeniu: Pomorska owca, rasa owiec o użytkowości wełnisto-mięsno-mlecznej, wyhodowana w województwie pomorskim w efekcie kojarzenia miejscowych odmian początkowo z owcami holenderskimi, zwanymi fagasami, o użytkowności mleczno-wełnistej, następnie z fryzyjskimi, a także z owcami rasy teksel.
   Owca pomorska osiąga wysokość w kłębie do 90 cm, ciężar tryków do 80 kg, maciorek do 60 kg. Roczna wydajność strzyżna maciorek dochodzi do ok. 4 kg wełny, tryków do ok. 6 kg. Owca pomorska jest dobrze zaaklimatyzowana w lokalnych warunkach i stanowi znaczną część miejscowego pogłowia owiec.

2. )Leicester – rasa owiec pochodzi z Anglii. Wywodzi się od ras Dishley Leicesters oraz Leicestershire.ras Leicesters oraz Leicestershire. owce tej rasy posiadają długie uszy, garbonosy profil pyska, dobrze wysklepione żebra, szyję dobrze umięśnioną, mocno osadzoną na ramionach. Wełna długa (nawet 20 cm), biała obejmuje całe ciało poza nogami i głową na których występują tylko białe włosy. Tryki ważą 140 – 175 kg, maciorki (starsze) 90 – 120 kg. Wydajność wełny to 6-9 kg od tryka i 4-6 kg od maciorki. Użytkowanie wełniste. Rasa o wysokiej plenności oraz wysokim wskaźniku przeżywalności jagniąt.

3. Charakterystyka rasy owiec kent.

Dobra zdrowotność, lubią duże pomieszczenia, bardzo dobrze umięśnione. Maciorki osiągają masę ciała ok. 70 kg, a tryki do 100 kg. Maciorki produkują 5-6 kg wełny potnej, o silnym połysku i grubości włókien od 31-34 um. Włos o budowie kępowym, bardzo grube włókno rdzeniowe zaliczane do włosów martwych

1. Charakterystyka owiec Suffolk

Suffolk – masa ciała maciorki 60-, tryka . Bardzo dobre cechy mięsne, używana do produkcji jagniąt rzeźnych metodą krzyżowania towarowego. Duża głowa, klatka piersiowa dobrze wysklepiona grzbiet biodra zad szerokie, pełne udo. Szybko rosnące i dojrzewające dobra wydajność rzeźna. Wełna biała o grubości 25-28um, wydajność 3,5 kg dla maciorek i 4 kg dla przystępki. Plenność 160%, termin wykotów XII-III.

1. Charakterystyka owiec Ile de france i teksel.

Ile de france – masa maciorek 65-75 kg, tryków 100-110 kg, wydajność wełny 4-4,5 kg, grubość 23-28um, plenność 135%, termin wykotów IX-X i I-III,

Teksel – masa ciała maciorek 70-80 kg, tryków 110-130 kg, wydajność wełny 5 kg, grubość 32-35um, wysadność 15-17 cm, plenność 150%, użytkowość rozpłodowa 130%, termin wykotów II-V.

1. Charakterystyka owiec ras fińskiej i Romanowskiej.

Owca Romanowska – zaliczana do owiec krótko ogoniastych, kożuchowych, o wełnie mieszanej, cechuje się stosunkowo wysoką plennością, początkowo drobnej budowy, mocna budowa ciała, niebieskoszara okrywa włosowa, ciemna skóra z białymi plamami na głowie. Maciorki ważą do 55kg, tryki 90 kg, roczna wydajność wełny do 3 kg.

Owca fińska – wysoka plenność do 280%, matki produkują wełnę od 2-3 kg, a tryki ok1 kg więcej, grubość włókien od 26-36 um, tryki osiągają masię ciała 70-80kg, maciorki 50-60kg, wczesne dojrzewanie somatyczne i płciowe .

1. Ocena użytkowości mięsnej w stadach zarodowych.

Dla ras matecznych i fryza:

• Kontrola masy ciała w 56 dniu (+/-7dni)

• Ważenie maciorek nie wcześniej niż na 1 miesiąc przed 1stanówką

• Ważenie w 1 roku

Dla ras ojcowskich mięsnych i linii mięsnych:

• Kontrola masy ciała w okresie 10-30, 30-56 dni

• Jagnięta ważymy w 21 dniu życia – tylko pierwsze jagnię

Powtarzamy ważenie 4 razy co 21 dni, szacujemy z uzyskanych wyników masę ciała w wieku 10, 30, 56 dni i przyrosty 10-30 i 30-56 dni.

Ustalenie masy miotu maciorek 56 dzień:

• Ważenie tryków w wieku 165 dni i wykonywanie pomiarów umięśnienia i otłuszczenia

• Ważenie owiec dorosłych w wieku roku

1. Parametry wymagane do oszacowania indeksu selekcyjnego dla ras mięsnych i matecznych.

Dla ras mięsnych:

- przyrost dobowy masy ciała jagnięcia od 10-30 dnia życia (g)

- przyrost dobowy masy ciała jagnięcia od 30-56 dnia życia (g)

- średnia przyrostu dla stada dla danej płci

Dla ras matecznych:

- plenność życiowa matki (liczba jagniąt urodzonych/liczbę wykotów)

- masa ciała jagnięcia w 56 dniu życia (kg)

- średnia masa ciała jagniąt w wieku 56 dni dla stada dla danej płci

1. Ocena wartości hodowlanej metodą BLUP u owiec.

Model zwierzęcia:

• Pozwala na ranking osobników całej ocenianej populacji bez względu na różnicujące je czynniki stałe: płeć, typ urodzenia, liczba wykotów matki i stada

W metodzie BLUP – model zwierzęcia uwzględnia się jedynie stada, w których oceniano metodą indeksu krajowego min. 20 szt. Potomstwa po min. 2 trykach

1. Rasy objęte ochroną i planowana wielkość populacji dla ras wrzosówka, świniarka i olkuska

Rasy objęte ochroną:

• Polska owca górska odmiany barwnej

• Corriedale i kamieniecka

• Olkuska, pomorska świniarka

• Merynos (odmiana barwna)

• Nizinna, uhrucka, wielkopolska

• Żelaźnieńska, wrzosówka

• Cakiel podhalański

• Merynos starego typu

Planowana wielkość produkcji

• Wrzosówka 7000

• Świniarka 1200

• Olkuska 800

1. Efekty stosowania 3 wykoty/2 lata

• wzrost liczby jagniąt od jednej matki/rok o 30%,

• wzrost produkcji wełny od jednej maciorki 64%,

• wzrost produkcji żywca od jednej maciorki o 28%.

1. System nasilonych wykotów MAGEE.

• Okres w połowie dlugości trwania ciąży 73 dni, 5 okresów w ciągu roku (5*73=385)

• Podokresy:

- 30 dni – stanówka i wykoty

- 43 dni- laktacja i odsadzenie

• Maciorki po wykocie są kryte w następnym okresie, wykot po 219 dniach ( 73+146=219) lub po 292 dniach (73+73+146=292)

1. Wymagania zootechniczne w budynkach dla podstawowych grup owiec.

Budynek	Temp min	Wilg względna	Max zanieczyszcz
Maciorki + jagnięta	+6 do +10	75-80	NH3- 0,0026%
Młodzież	+5	75-80	CO2 -0,3% objętości
Tuczarni	+8	75-80	H2S , 0,001%
Tryki	+4	75-80	Akroleina 0,001mg

1. Normy powierzchni i paśników przy utrzymaniu podstawowych ras zwierząt:

Grupy owiec	Dla owiec małych	Dla owiec dużych
Tryki rozpił	2	2,5
Matka dorosła	0,8	1
Jagnię do pół roku	0,5	0,6
Tryczki hodowlane	1,3	1,5
Jarlice remontowe	0,7	0,8
Skopy dorosłe	0,7	0,8

20 cm paśnika na 1 owcę, 0,5 m paśnika przy klatce wykotowej

1. Produkcja i skup wełny potnej w kraju i na świecie:

2. Grupa głosotwórcza i jej sprawność:

3. Budowa włosa owczego:

4. Metoda Chronogest – opis i zastosowanie:

• Hormonalnie

• Do pochwy maciorki lub Jarki wprowadza się gąbkę poliuretanową nasączoną cronolane’em (progesteron) – 14 dni

• Domięśniowe iniekcje PMSG (660 j. m), po wyjęciu gąbki

• Krycie lub unasiennianie 36 – 48 h po wyjęciu gąbek i powtórzenie po 12h

• 95 – 100% maciorek – ruja w ciągu 48h

• Płodność po synchronizacji 41 – 46%

• Zwiększona plenność o 30 – 60%

• Implanty melatoniny (18 mg)

1. Ocena narządów płciowych tryka:

Ocena narządów płciowych poprzez oglądanie i omacywanie-wielkość jąder,skóra moszny,oględziny prącia i napletka,przesuwalność jąder w mosznie,wolne od tuberkulozy isalmonellozy oraz brucellozy. Ocena pozwala na elimmowanie tryków z
rozrodu o wadach takich jak:jedno lub dwustronne wnętrostwo,nieprawidłowe zawieszenie,degeneracja jąder,guzy najądrzy.

1. Wypas owiec – formą gospodarowania w rejonach górskich:

Wypas wolny.

Wypas strzeżony-(pastwiska górskie, czasowe i uboczne),

Wypas na uwięzi (chów drobnostadny, w dużych gospodarstwach palikowane tryki rozpłodowe)

Wypas owiec w ogrodzeniach na pastwiskach stacjonarnych, wypas kwaterowy (wypas 3-1 dni w kwaterze), wypas dawkowany.

Organizacja wypasu - przyzwyczajanie do nowej-paszy od 1-2 tygodni. Owce wyprowadzane po raz pierwszy na pastwisko na około 1 godzinę około południa po rannym nakarmieniu i napojeniu. Następnie przebywanie zwierząt każdego dnia przedłuża się o 20-30 minut dochodząc do 8-9 godzin

1. Zasady żywienia tryków rozpłodowych:

Uzyskanie dobrej kondycji wymaga w porze letniej pobierania dobrej zielonki na pastwisku i z motylkowych drobnonasiennych, zimą natomiast owsa i siana. Ilość siana waha się od 1- 2 kg/dzień. Dawki owsa w okresie spoczynku 0,25 – 0,5 kg, a trakcie stanówki 0,6 – 1kg. Pasze okopowe 1 – 2,5kg. Sole lizawki w okresie spoczynku 10 – 15g, a w stanówce 15 -20g.

1. Zasady żywienia maciorek w okresie karmienia jagniąt:

Powinno się podawać pasze mlekopędne, które zawierają sporo energii i białka, warunki te spełniają w okresie letnim zielonka pastwiskowa i koszona, a zimą okopowe i kiszonki.

1. Opisz czynniki decydujące o poziomie żywienia owiec:

• Płeć

• Masa ciała

• Stan fizjologiczny

• Intensywność użytkowania rozpłodowego

• Liczba karmionych jagniąt

1. Opisz czynniki wpływające na wydajność i skład chemiczny mleka:

- genotyp – rasa (im mniejsza ilość mleka tym składniki bardziej skoncentrowane i na odwrót)

- żywienie ( w okresie żywienia zimowego mleko zawiera mniej kwasów tłuszczowych)

- stadium laktacji ( od czerwca do lipca jest najwięcej mleka, jest mała zawartość białka i tłuszczu, pod koniec laktacji mleko jest gęstsze ponieważ owca produkuje go mnie i jest większa koncentracja tłuszczu oraz białka)

- długość dnia (melatonia)

123. Produkty pozyskiwane z mleka owczego w kraju i na świecie:

- w kraju:

• oscypek, redykołki, bundz, żętyca

- na świecie:

roquefort (Francja), feta (Grecja)

124. Walory prozdrowotne mięsa jagnięcego:

• Doskonały pokarm wysoko dietetyczny dla dzieci i osób w podeszłym wieku

• Lepszy, łatwiej strawny od wieprzowiny

• Obniżona w stosunku do baraniny zawartość tłuszczu i cholesterolu

• Właściwy skład kwasów tłuszczowych

• Zwiększona ilość kwasu linolowego

• Duża iolość potasu, magnezu, cynku i witamin B1, B2 i B6

• Łatwostrawność

124. Zmiana składu chemicznego mleka w trakcie laktacji:

od czerwca do lipca jest najwięcej mleka, jest mała zawartość białka i tłuszczu,

pod koniec laktacji mleko jest gęstsze ponieważ owca produkuje go mnie i jest większa koncentracja tłuszczu oraz białka