POJĘCIE ADMINISTRACJI
Oznacza ona bądź jedną z podstawowych dziedzin działalności państwowej, polegającej na zarządzaniu, bądź ogół organów państwowych zajmujących się administrowaniem. Tu mowa jest o administracji w pierwszym znaczeniu. Administracją jest wszystko, co nie jest ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości. Najczęściej za administrację państwową uważa się te z podstawowych form działalności państwa, która polega na organizowaniu bezpośredniej, praktycznej realizacji zadań państwa, w oparciu o obowiązujące przepisy. Administracja jest działalnością wykonawczo - zarządzającą, prowadzoną w państwie przez specjalny rodzaj organów: organy administracji państwowej (rządowej).
ISTOTA I PRZEDMIOT PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
Prawem administracyjnym nazywamy zespół norm regulujących: 1) strukturę i kompetencje organów administracji publicznej (rządowej i samorządowej), 2) stosunki prawne powstające w toku wykonawczo - zarządzającej działalności tych organów. Prawo administracyjne jest rozwinięciem, skonkretyzowaniem prawa konstytucyjnego w warunkach codziennej działalności państwa. Stosunki prawa cywilnego to stosunki dwóch równoprawnych partnerów, równość stron należy od istoty tych stosunków. Natomiast w stosunkach regulowanych przez prawo administracyjne do istoty rzeczy należy nierówność partnerów, z których jeden jest reprezentantem państwa i jest wyposażony w określoną część władzy państwowej. Prawo administracyjne reguluje różne sprawy należące do zakresu działania administracji, o tyle przedmiotem prawa finansowego są jedynie sprawy majątkowe, należące do kompetencji organów administracji finansowej. Przepisy regulujące strukturę administracji i tok jej działania tworzą część ogólną prawa administracyjnego. Natomiast przepisy normujące sposób załatwiania poszczególnych rodzajów spraw należą do części szczegółowej.
ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Zależnie od przedmiotu działalności i jej zakresu, charakteru organu, składu i innych okoliczności, występuje kilka podziałów organów administracyjnych. Odnoszą się one do organów administracji rządowej, a w części również do samorządu. ORGANY KOLEGIALNE I JEDNOOSOBOWE. Organ kolegialny składa się z pewnej liczby osób, a decyzje zapadają w nim zespołowo, w drodze uchwały podjętej większością głosów. Organem kolegialnym jest np. Rada Ministrów. Natomiast w skład organu jednoosobowego wchodzi jedna osoba, a decyzje zapadają jednoosobowo. Takim organem jest Minister. Organy kolegialne wykorzystuje się głównie, gdy sprawą o podstawowym znaczeniu jest dojrzałość podejmowanych decyzji, ich staranne wywarzenie, jednym słowem, gdy chodzi przede wszystkim o merytoryczną i prawną trafność decyzji. Natomiast na tych odcinkach zarządu państwowego, gdzie najważniejsza jest szybkość działania i operatywność organu, decydująca o skuteczności administrowania - powoływane są organy jednoosobowe. Powołane grono ekspertów przedstawia jedynie analizy, formułuje opinie, którymi osoba pełniąca funkcję organu jednoosobowego nie jest związana. ORGANY CENTRALNE I TERENOWE. Organami centralnymi są te organy administracji, które obejmują swoim działaniem teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Organem terenowym nazywamy taki organ którego kompetencje rozciągają się jedynie na określoną część terytorium państwa, odpowiadająca z reguły jednostce podziału administracyjnego. ORGANY O KOMPETENCJI OGÓLNEJ I SZCZEGÓLNEJ. Wśród organów administracyjnych odróżniamy takie, które zajmują się zarządzaniem wszystkimi lub przynajmniej większością ilością dziedzin życia na danym terenie, oraz takie, którym podlega tylko jedna dziedzina zarządu państwowego. Pierwsze z nich to organy o kompetencji ogólnej, drugie - organy o kompetencji szczególnej.
STOSUNEK ADMINISTRACYJNOPRAWNY
Stosunkiem administracyjnoprawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez przepisy prawa administracyjnego. Stosunek administracyjoprawny charakteryzuje się kilkoma cechami, które decydują o jego odmienności od innych stosunków prawnych. Cechy te są następujące: 1) stosunek administracyjnoprawny jest - stosunkiem nierównorzędny partnerów; jeden z nich reprezentuje państwo i może w danej państwie narzucić swoją wolę, drugi zaś jest mu - w określonym stopniu i zakresie - podporządkowany; 2) przedmiotem stosunku administracyjnego są jedynie sprawy należące do kompetencji organów administracji państwowej, 3) stosunki administracyjnoprawne powstają najczęściej z mocy aktów administracyjnych pomiędzy organem wydającym akt i adresatem aktu; niekiedy nawiązują się one z mocy samego prawa; przyczyną powstania stosunku administracyjnoprawnego może być zgłoszenie przez obywatela (lub inną jednostkę prawną) pod adresem organu roszczenia o określone zachowanie się; oto kilka przykładów omawianych stosunków: a) stosunków czasie stanu wyjątkowego właściciel prywatnego samochodu otrzymuje nakaz przewożenia lekarza, włączonego do akcji pomocy ofiarom powodzi; powoduje to powstanie stosunku między właścicielem samochodu i organem kierującym akcją przeciwpowodziową; b) powołanie do odbycia zasadniczej służby wojskowej stwarza stosunek między poborowym i organem administracyjnym, który wystosował wezwanie; c) nakaz poddania się szczepieniu ochronnemu stwarza stosunek między organem administracji zdrowia i zainteresowaną osobą.
PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI
Formy działania administracji: 1) stanowienie przepisów prawnych (tzw. Aktów administracyjnych ogólnych albo normatywnych), 2) wydawanie aktów administracyjnych (tzw. Aktów administracyjnych indywidualnych), 3) zawieranie porozumień administracyjnych, 4) zawieranie umów, 5) prowadzenie działalności społeczno - organizatorskiej, 6) wykonywanie czynności materialno - technicznych. STANOWIENIE PRZEPISÓW PRAWNYCH. Organ administracyjny ma prawo posługiwania się w swej działalności aktami normatywnymi, za pomocą których ustanawia powszechnie obowiązujące przepisy prawa. Organ stojący najwyżej w hierarchii administracji rządowej - Rada Ministrów - wydaje przede wszystkich rozporządzenie i podejmuje uchwały. Ministrowie wydają rozporządzenia i zarządzenia. WYDAWANIE AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH. Stanowi ono podstawową formę prawną działania administracji. Kończy ono postępowanie administracyjne i stanowi załatwienie wniosku zainteresowanej osoby lub instytucji. ZAWIERANIE POROZUMIEŃ ADMINISTRACYJNYCH. Porozumienie administracyjne występuje między organami, które nie są sobie podporządkowane, a więc między którymi nie ma stosunku służbowej podległości. Porozumienie administracyjne stanowi więc podstawową i skuteczną formę prawną współdziałania różnych organów administracyjnych. Porozumienie może być zwarte tylko w sprawach objętych kompetencjami stron i regulowanych prawem administracyjnym. Sankcję, która może być zastosowana w razie naruszenia porozumienia przez jedną ze stron, stanowią środki nadzorcze organów nadrzędnych. ZAWIERANIE UMÓW. Istotą umowy jest porozumienie dwóch lub więcej stron, które w danej sytuacji są prawnie równorzędne (co dla prawa administracyjnego jest zupełnie nietypowe). Umowa jest aktem dwustronnym, inaczej niż akt administracyjny wymaga do swego powstania zgodnej woli dwóch stron. PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI SPOŁECZNO - ORGANIZATORSKIEJ. Działalność tego rodzaju jest tzw. Działalnością w formach niewładczych. Organizowanie wśród ludności czynów społecznie użytecznych, prowadzenie akcji w celu zachęcenia do współudziału w realizacji uchwały samorządu terytorialnego - oto przykłady tej formy działania. Społeczno - organizacyjna działalność administracyjna i samorządu terytorialnego pobudza aktywność społeczną, wdraża ludzi do zespołowego działania i tworzenia na tej drodze wspólnych wartości. WYKONYWANIE CZYNNOŚCI MATERIALNO - TECHNICZNYCH. Czynności materialno - techniczne są to wszelkie czynności faktyczne organu administracyjnego i jego funkcjonariuszy, wykonywane w toku urzędowania. Czynności materialno - techniczne muszą się opierać na podstawie prawnej. Wśród omawianych czynności można wyróżnić 2 grupy: 1) czynności dokonywane wewnątrz organu, 2) czynności, z którymi organ administracyjny występuję na zewnątrz.
AKT ADMINISTRACYJNY
Akt administracyjny to wydawany w postępowaniu administracyjnym jednostronny władczy akt woli organu administracji publicznej, rozstrzygający w całości lub części konkretną sprawę co do istoty, skierowane do oznaczonego adresata. Akt administracyjny powinien zawierać: 1) oznaczenie organu administracyjnego administracyjnego stron, 2) treść decyzji, 3) powołanie podstawy prawnej, 4) uzasadnienie faktyczne i prawne, 5) datę, 6) pouczenie o prawie wniesienia odwołania bądź złożenia skargi do sądu administracyjnego, 7) podpis i stanowisko służbowe urzędnika. Akt administracyjny charakteryzuje się następującymi cechami: 1) jest wydawany przez organ administracji publicznej, rządowej lub samorządowej, 2) przy wydawaniu aktu administracyjnego organ korzysta z posiadanych uprawnień władczych, występuje więc w stosunku do adresata jako ośrodek władzy, a nie równorzędny partner, 3) akt administracyjny nakłada na adresata określone obowiązki lub przyznaje uprawnienia, powodując powstanie, zmianę lub zniesienie stosunku prawnego; akt administracyjny jest więc zdarzeniem prawnym. Jak wynika z przytoczonej wyżej definicji, akt administracyjny sensu stricto dotyczy zawsze konkretnego stosunku prawnego lub taki stosunek tworzy.
PODZIAŁ AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH
Akty administracyjne dzielą się na: 1) zewnętrzne, 2) wewnętrzne. Do aktów administracyjnych zewnętrznych zaliczamy te akty, które organ administracji publicznej kieruje do innego adresata niż podległy organ administracyjny, a więc „na zewnątrz”, poza krąg administracji, najczęściej do obywatela, jednostki gospodarczej, organizacji społecznej. Do aktów administracyjnych wewnętrznych zaliczamy akty kierowane przez organ administracyjny (nadrzędny) do innego organu administracyjnego (podległego). Akty te nie wychodzą poza krąg organów administracyjnych, pozostają wewnątrz administracji - stąd ich nazwa. Dalszym podziałem aktów administracyjnych jest podział na: 1) deklaratywne, 2) konstytutywne. Akt deklaratywny ustala w sposób wiążący, że w danej sytuacji wynikają z ustawy dla adresata obowiązki i prawa, sam jednak tych obowiązków i praw nie tworzy. Akt konstytutywny ma charakter twórczy. Tworzy on, zmienia lub uchyla stosunki prawne. Skutek prawny następuje tu więc nie z mocy samej ustawy, lecz aktu administracyjnego opartego na ustawie. Akty administracyjne można podzielić także na: 1) pozytywne, 2) negatywne. Aktem pozytywnym jest akt załatwiający sprawę zgodnie z przedstawionym wnioskiem. Aktem negatywnym jest akt, który odmawia całkowicie lub częściowo żądania strony.
WAŻNOŚĆ AKTU ADMINISTRACYJNEGO
Akt administracyjny powinien spełniać wszystkie wymagania stawiane przez ustawy i wydane na ich podstawie akty prawne. Wymagania te nazywane są przesłankami ważności aktu administracyjnego. Przesłanki ważności aktu administracyjnego są następujące: 1) akt administracyjny może być wydany jedynie na podstawie ustawy lub przepisów wykonawczych, 2) akt administracyjny powinien pochodzić od właściwego organu i mieścić się w ramach jego kompetencji, 3) akt administracyjny często może być wydany tylko po przeprowadzeniu określonego przez przepisy prawne postępowania i przy zachowaniu pewnych wymagań formalnych, końcowa decyzja musi mieć określoną formę. Moc obowiązująca aktu administracyjnego nie nasuwa żadnych wątpliwości, jeśli został on wydany prawidłowo, z zachowaniem przewidzianych przez prawo wymagań. Zdarzyć się jednak może, że przy wydaniu aktu administracyjnego wymagania te nie zostały dochowane. Taki akt administracyjny jest wadliwy. WADY. 1) jeśli akt administracyjny narusza przepis, mający tylko charakter porządkowy (wada nieistotna), wadliwość nie powoduje dla aktu administracyjnego żadnych ujemnych skutków, uzasadnia jedynie ewentualną odpowiedzialność służbową pracownika państwowego, który taki akt wydał; akt administracyjny jest pozostaje nadal ważny, wymaga jedynie uzupełnienia i sprostowania. 2) Sprawa przedstawia się inaczej, gdy akt administracyjny dotknięty jest wadą istotną. Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego uznają za nieważny akt administracyjny, który: a) został wydany przez niewłaściwy rzeczowo organ, b) został wydany bez podstawy prawnej luz z rażącym naruszeniem prawa, c) dotyczy sprawy, która została poprzednio rozstrzygnięta ostateczną decyzją, d) został skierowany do osoby nie będącej stroną w sprawie, e) w razie wykonania wywołałby czyn zagrożony karą, f) zawiera inną wadę, powodującą nieważność aktu z mocy wyraźnego przepisu prawa. Obecnie każdy akt administracyjny chroniony jest domniemaniem ważności, co ma zapobiec samodzielnemu ocenianiu aktu przez zainteresowane podmioty i swobodnemu decydowaniu, czy go wykonać. Nawet taka decyzja, która jest dotknięta bardzo poważną wadą powinna być traktowana jako obowiązująca do chwili uchylenia. Uchylając akt administracyjny organ nadrzędny decyduje czy był on nieważny od chwili wydania (ex tunc) punc od początku nie wywoływał żadnych skutków prawnych, czy też staje się nie ważny z chwilą uchylenia (ex nunc). Organ administracji państwowej - z urzędu lub na żądanie strony - wstrzymuje wykonanie aktu administracyjnego, gdy zachodzi prawdopodobieństwo, że jest on wadliwy.
POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE
Przez postępowanie administracyjne należy rozumieć tok czynności organu administracyjnego i stron, zmierzający do wydania aktu administracyjnego. Konieczne jest przestrzeganie pewnych formalności i rygorów.
POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNE OGÓLNE
Rozdział spraw pomiędzy różne tryby postępowania opiera się więc na te zasadzie, iż dla wydawania pewnych rodzajów decyzji stworzono tryby szczególne (postępowanie wywłaszczeniowe, przymusowe i inn.), precyzując dokładnie rodzaj załatwianych w nich spraw, zaś wszystkie pozostałe sprawy obejmuje postępowanie ogólne, bez względu na ich charakter. ZASADY POSTĘPOWANIA ADM. Do podstawowych zasad postępowania administracyjnego należą: 1) zasada prawdy obiektywnej, 2) zasada udziału stron w postępowaniu, 3) zasada kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym, 4) zasada uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu stron. Zasada prawdy obiektywnej oznacza ciążący na organie administracyjnym prowadzącym postępowanie obowiązek dążenia do możliwie najwierniejszego odtworzenia rzeczywistego stanu faktycznego, na podstawie którego ma nastąpić wydanie decyzji. Rozstrzygnięcie sprawy może nastąpić wówczas, gdy okoliczności sprawy są w pełni wyjaśnione, a więc gdy znana jest cała prawa. Zasada udziału stron w postępowaniu oznacza, że postępowanie administracyjne toczy się przy aktywnym udziale zainteresowanych w treści przyszłej decyzji stron. Jest to niezbędne przede wszystkim z uwagi na konieczność wiernego ustalenia stanu faktycznego, co bez wyjaśnień stron, a więc osób najlepiej zorientowanych, nie byłoby z reguły w pełni możliwe. Zasada kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym wynika z tego, że społeczeństwo jest żywotnie zainteresowane w ścisłym przestrzeganiu prawa przy wydawaniu decyzji administracyjnych. Żadna z licznych form społecznej kontroli nad działalnością administracji nie oznacza się rzeczywistą skutecznością. Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu stron zmierza do podkreślenia, iż organ administracyjny powinien mieć na uwadze z jednej strony interes społeczny, z drugiej zaś nie wolno mu dopuścić do naruszenia słusznego interesu uczestnika postępowania. Przez słuszny interes należy rozumieć taki interes strony, który nie pozostaje w kolizji z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego. Poza omówionymi zasadami, mającymi charakter podstawowy, postępowanie administracyjne opiera się na szeregu zasad pomocniczych. Należą do nich zasada: 1) odrębności postępowania adm., 2) oficjalności, 3) względnej jawności, 4) dwuinstancyjności, 5) swobodnej oceny dowodów, 6) dyspozycyjności, 7) prostoty i koncentracji, 8) ograniczonego formalizmu, 9) trwałości decyzji adm. PRZEBIEG POSTĘPOWANIA ADM. Wszczęcie postępowania administracyjnego może nastąpić zarówno z urzędu (z inicjatywy samego organu), jak i na wniosek stron. Pierwszą decyzją organu adm. Jest stwierdzenie, czy jest organem właściwym do wydania decyzji. Zależnie od tego mówimy o właściwości rzeczowej i właściwości miejscowej organów adm., podobnie jak o właściwości sądów. Właściwość rzeczowa odpowiada na pytanie, jaki rodzaj spraw należy do danego organu, właściwość miejscowa zaś mówi, który z organów danego rodzaju i szczebla w Polsce jest kompetentny w załatwianej sprawie. O wszczęciu postępowania zawiadamia się wszystkie osoby będące stronami w prawie. Stroną w postępowaniu adm. Jest każdy, czyjego interesu lub obowiązku prawnego postępowanie dotyczy, albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. W każdym stadium postępowania organ adm. Państwowej zobowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów. Nie dotyczy to spraw objętych tajemnicą państwową. W celu ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, organ adm. przeprowadza stosowne dowody. Podstawowe znaczenie w postępowaniu adm. Mają dowody z dokumentów. Stosowane są także dowody z zeznań świadków, dowody z opinii biegłych i inne. Organ sam ocenia wiarygodność poszczególnych dowodów i odpowiednio je traktuje. Postępowanie adm. powinno się charakteryzować szybkością i elastycznością, tzn. dostosowaniem form do rodzaju załatwianej sprawy. Jeśli sprawa jest prosta, powinna być załatwiana prosto i niezwłocznie. W innych przypadkach prowadzi się postępowanie wyjaśniające, przeprowadza dowody itd. Jeśli względy celowości za tym przemawiają organ adm. może zarządzić przeprowadzenie rozprawy. Przeprowadza się ją w szczególności wtedy, gdy może się to przyczynić do przyspieszenia lub uproszczenia sprawy. Na rozprawie następuje koncentracja materiału sprawy. Strony mogą na niej przedstawić twierdzenia i dowody na ich poparcie, wysuwać żądania itd. Każda ze stron może się swobodnie wypowiedzieć. Do nader istotnych reguł wprowadzonych przez kodeks postępowania adm. należy ograniczenie czasu załatwiania sprawy do dwóch miesięcy, miesięcy w postępowaniu odwoławczym do jednego miesiąca. Po wyjaśnieniu wszelkich okoliczności sprawy organ adm. podejmuje decyzję. DECYZJA powinna mieć formę pisemną, do jej niezbędnych elementów należy: 1) oznaczenie organu wydającego decyzję, 2) data wydania decyzji, 3) oznaczenie stron, do których decyzja jest skierowana, podstawa prawna decyzji, 5) rozstrzygnięcie sprawy (osnowa decyzji), 6) pouczenie o możliwości odwołania, terminach i trybie, 7) podpis pracownika, który w imieniu organu wydaje decyzję (z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego), 8) uzasadnienie (w wyjątkowych przypadkach organ jest zwolniony od uzasadnienia decyzji). Postanowienia tym się różnią od decyzji, że nie dotyczą istoty rozpatrywanej sprawy i nie kończą postępowania. ŚRODKI ODWOŁAWCZE. Przepisy kodeksu postępowania adm. znają trzy środki odwoławcze: 1) odwołanie, 2) zażalenie, 3) wniosek o wznowienie postępowania. Odwołanie od decyzji adm. wnosi strona w ciągu 14 dni od ogłoszenia lub doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, do organu wyższego szczebla lub samorządowego kolegium odwoławczego. Nie przysługuje odwołanie jedynie od decyzji naczelnych organów adm. państwowej. Jednakże w tym ostatnim przypadku można wnieść skargę do Naczelnego Sądy Adm. Odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia. Wystarczy żeby z niego wynikało wyraźnie, iż strona jest niezadowolona z decyzji i wnosi o odmienne rozstrzygnięcie sprawy. W wyniku wniesienia odwołania następuje wydanie drugiej decyzji w tej samej sprawie przez organ nadrzędny. Organ nadrzędny może zmienić zaskarżoną decyzję w całości lub części, uwzględniając w ten sposób odwołanie strony. Może też decyzję utrzymać w mocy, jeśli uzna ją za trafną. Decyzja organu odwoławczego jest ostateczna i nie podlega zaskarżeniu w toku instancji. Zażalenie przysługuje stronom od zapadających w toku postępowania postanowień, ale tylko w przypadkach wyraźnie wskazanych w kodeksie postępowania adm. Zażalenie wnosi się w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia postanowienia. Wniosek o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym. Zmierza on do podjęcia na nowo postępowania, które zostało zakończone wydaniem ostatecznej decyzji. Z tego względu może mieć miejsce tylko w wyjątkowych przypadkach. Wznowienie postępowania może nastąpić gdy: 1) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa (np. przekupienia urzędnika), 2) dowody, na których oparł się organ okazały się fałszywe, 3) wyjdą na jaw nowe okoliczności, nie znane w chwili wydania decyzji. Wznowienie postępowania może nastąpić zarówno na skutek wniosku strony, jak i z urzędu. Wniosek o wznowienie postępowania powinien być złożony w ciągu miesiąca od uzyskania wiadomości o przyczynie uzasadniającej wznowienie. SĄDOWA KONTROLA DECYZJI ADM. Decyzje ostateczne w toku instancji podlegają - w zakresie ustalonym w kodeksie postępowania adm. - kontroli sprawowanej przez Naczelny Sąd Adm. z punktu widzenia ich legalności, czyli zgodności z prawem. Do kontroli tej dochodzi w przypadku wniesienia skargi na decyzję adm. Do wniesienia skargi jest uprawniona strona postępowania adm., której decyzja dotyczy i która jest z niej niezadowolona, uważając że decyzja narusza prawo. Poza tym skargę może wnieść organizacja społeczna biorąc udział w postępowaniu, a także prokurator. Skargę wnosi się w ciągu 30 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji. Stronami w toczącym się postępowaniu przed sądem adm. są skarżący oraz organ adm. publicznej. Orzeczenie zapada po przeprowadzeniu rozprawy. Uwzględniając skargę sąd uchyla decyzję w całości lub jej części, a w szczególnych przypadkach stwierdza jej nieważność. Od chwili przejęcia sprawy do rozpoznania sąd adm. może - a niektórych przypadkach ma obowiązek - wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji. Po wydaniu orzeczenia sąd zwraca akta sprawy właściwemu organowi adm. Jeżeli decyzja adm. została przez sąd uchylona, organ ten wydaje nową decyzję w sprawie, uwzględniając ocenę prawną wyrażoną w orzeczeniu sądu adm. W razie stwierdzenia w toku postępowania sądowego istotnego uchybienia w pracy organu adm., który wydał zaskarżoną decyzję, sąd adm. zawiadamia o tym ten organ oraz organ adm. wyższego stopnia. Konstytucja przewiduje wprowadzenie w przyszłości dwóch szczebli sądów adm. Powstanie wówczas system sądów pierwszej instancji i sąd odwoławczy (Naczelny Sąd Adm.), rozstrzygający ostatecznie spory adm. Od prawomocnego orzeczenia nie będzie można, jak to ma miejsce obecnie, wnosić rewizji nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego. SKARGI I WNIOSKI. Skargi są środkiem nadzoru społecznego nad działalnością organów adm. państwowej. Do złożenia skargi na działalność organu lub wniosku zmierzającego do usprawnienia tej działalności usprawniony jest każdy obywatel, instytucja itd. Złożenie skargi lub wniosku nakłada na organ obowiązek zbadania sprawy i udzielenia w odpowiednim czasie odp. Załatwianie skarg i wniosków uregulowane jest specjalnymi przepisami kodeksu postępowania adm. Przedmiotem skargi może być każdy wywołujący niezadowolenia przejaw działalności konkretnego organu adm. lub jego pracowników. Pracowników szczególności można skarżyć się za zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy lub ich pracowników, naruszenie praworządności lub słusznych interesów obywatelu, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. Skarga jest więc skierowana przeciwko określonym aktom, sytuacjom lub zjawiskom. Przedmiotem wniosku jest ulepszenie działania organów adm. publicznej bez związku z konkretnymi zaniedbaniami. Przepisy kodeksu postępowania adm. wyrażają nader istotną zasadę, że nikt nie może być narażony na jakikolwiek zarzut lub uszczerbek z powodu złożenia skargi lub wniosku, jeżeli działał w granicach dozwolonych prawem. Naruszenie tej zasady pociąga za sobą odpowiedzialność prawną. Złożenie skargi powoduje z reguły wszczęcie postępowania adm. w odpowiedniej formie. Sprawa stanowiąca przedmiot skargi powinna być załatwiona w ciągu dwóch miesięcy. Organ adm. obowiązany jest zawiadomić skarżącego o wyniku.
POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE
Należyte działanie administracji zależy nie tylko od tego, czy organ adm. wydaje trafne i zgodne z prawem decyzje, ale także od tego, czy podjęte decyzje są realizowane. To właśnie jest rola postępowania egzekucyjnego (inaczej przymusowego). Postępowanie egzekucyjne w adm. nie ma na celu ukarania, lecz wymuszenie posłuchu dla poleceń władzy - bądź skonkretyzowanych w decyzji adm., bądź wynikających bezpośrednio z przepisów. Postępowanie egzekucyjne w adm. odnosi się jedynie do obowiązków związanych ze sferą działalności organów adm. publicznej. Obowiązki cywilnoprawne w stosunkach między równorzędnymi podmiotami, stwierdzone orzeczeniem sądu, podlegają egzekucji sądowej. Wszczęcie postępowania przymusowego następuje na podstawie tytułu wykonawczego. Tytułem wykonawczym jest najczęściej akt adm. ostateczny, czyli taki, od którego nie przysługuje już na normalnej drodze odwołanie, albo który podlega natychmiastowemu wykonaniu. Właściwość miejscowa organu egzekucyjnego ustalana jest w zasadzie według miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego. Nie dotyczy to egzekucji należności pieniężnych z nieruchomości, kiedy to egzekucję prowadzi organ miejsca położenia nieruchomości. Organ adm., z którego zakresem działalności wiąże się obowiązek, i który zamierza doprowadzić do jego przymusowego wykonania przez zobowiązanego, kieruje sprawę do właściwego organu egzekucyjnego. Przeprowadzeniem postępowania egzekucyjnego poprzedza akt zwany zagrożeniem. Polega on na przesłaniu przez organ adm. zobowiązanemu pisemnego upomnienia, zawierającego wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Egzekucja może być wszczęta dopiero po upływie tygodnia od doręczenia upomnienia. EGZEKUCJA NALEŻNOŚCI PIENIĘŻNYCH. Ma ona na celu przymusowe wykonanie takich aktów adm. lub przepisów, które nakładają obowiązek zapłacenia określonej kwoty, na przykład z tytułu cła, nałożonej grzywny, podatku itp. W tym postępowaniu stosowane są następujące środki egzekucja z: 1) wynagrodzenia za pracę, 2) zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, 3) rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych, 4) wierzytelności pieniężnych i innych praw majątkowych, 5) ruchomości, 6) nieruchomości. EGZEKUCJA OBOWIĄZKÓW O CHARAKTERZE NIEPIENIĘŻNYM. Wyegzekwowaniu tych obowiązków służą następujące środki przymusu: 1) grzywna w celu przymuszenia, 2) wykonanie zastępcze, 3) odebranie rzeczy ruchomej, 4) odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń, 5) przymus bezpośredni. Grzywna w celu przymuszenia może być nakładana kilkakrotnie, w tej samej lub wyższej kwocie, przy czym jednorazowo nie może przekroczyć 5000 zł, a łącznie 10000 zł. W stosunku do osób prawnych kwoty te wynoszą odpowiednio 25 tys. I 100 tys. Zł. Grzywnę stosuje się w celu wymuszenia takiego świadczenia, które może być wykonane tylko przez samego zainteresowanego, albo zaniechania lub znoszenia czegoś. Wykonanie zastępcze polega na powierzeniu komu innemu wykonania świadczenia na koszt i ryzyko zobowiązanej osoby. Przymus bezpośredni stosuje się, gdy zawiodły inne środki lub gdy ich użycie nie jest celowe. Organy policji mogą stosować niektóre z wymienionych środków w celu wyegzekwowania wydanych poleceń (w ramach uprawnień), bez potrzeby wydawania tytułu wykonawczego.