J. Kornai utożsamia system gospodarczy z gospodarką jednego kraju. W systemie tym występują dwa procesy:
realne (materialne, fizyczne) - np. produkcja, usługi, konsumpcja
regulacyjne - np. przetwarzanie informacji, podejmowanie decyzji
Organizacja to realny twór społeczny, składający się z osób połączonych do wykonywania określonych funkcji ekonomicznych.. Jednostki są tworami abstrakcyjnymi.
Reakcja to zależność między dopływami zasobów informacji i produktów do jednostek oraz ich stanami początkowymi, a odpływami zasobów informacji i produktów z jednostek i zmianami ich stanu na skutek tego.
3 rodzaje informacji: przepływy pieniądza, informacje cenowe i niecenowe.
Decyzje podstawowe (ważne i owocne) i standardowe (powtarzające się).
Ograniczenia systemów gospodarczych:
zasobowe
popytowe
finansowe
Równowaga ekonomiczna w makroskanli nie istnieje.
Aspiracje rynkowe: ktoś chce sprzedać albo kupić, niekoniecznie robi to (za daną cenę). Występuje ciśnienie (przewaga podaży) lub ssanie (przewaga popytu).
Polityka gospodarcza polega na określaniu celów danego systemu gospodarczego oraz stosowaniu metod, środków i sposobów (odpowiedniego zbioru procesów regulacyjnych) prowadzących do osiągania tych celów zgodnie z regułami nauk ekonomicznych.
Inaczej: Oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową, jej dynamikę i strukturę, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz jego relacje gospodarcze z zagranicą.
Funkcje polityki gospodarczej:
stabilizacyjna - tworzenie ładu rynkowego gwarantującego stabilny rozwój gospodarczy umożliwiający długookresowy wzrost dochodów w wymiarze indywidualnym i zbiorowym
redystrybucyjna i alokacyjna - związane z udziałem sektora publicznego z podziałem dochodów. Zapewnienie obrony narodowej, ochrona środowiska, zdrowia, oświata.
Polityka gospodarcza sensu largo:
polityka gospodarcza sensu stricto (funkcja stabilizacyjna - regulacja rynków i przedsiębiorstwa państwowe lub komunalne)
funkcje redystrybucyjne i alokacyjne sektora publicznego.
Płaszczyzny realizacji funkcji redystrybucyjnej i alokacyjnej przez władze:
kreowanie dóbr i usług publicznych, zasobów ogólnodostępnych
korygowanie naturalnego, rynkowego podziału wytworzonych w systemie dochodów
Dobra publiczne cechuje zasada niewyłączności - mogą być używane przez wiele osób.
Sektor prywatny nigdy nie finansuje produkcji dobra publicznego w ilości zaspokajającej popyt. Państwo interweniuje w celu zrównania krańcowych kosztów i społecznych korzyści. Ostrożnie przed nadużywającymi opieki, zwanymi free riders. Rozważanie kategorii efektów zewnętrznych (kosztów i korzyści) pozwala na uniknięcie nadużyć free riders. Koszty zewnętrzne - antydobra - do zanieczyszczenie środowiska, hałas. Korzyści - oświata, opieka zdrowotna, kultura. Państwo skłaniać powinno przedsiębiorstwa do uwzględniania wywoływanych przez nie kosztów i korzyści zewnętrznych, dokonuje się tego przez regulacje cen, podatki, ograniczenia ilościowe. W odniesieniu do efektów pozytywnych również przez subsydia. Osoby prywatne mają skłonność do nieszanowania dóbr ogólnodostępnych, nie wykorzystują ich racjonalnie. Argumenty na alokację i redystrybucję mogą być humanistyczne i ekonomiczne.
Praca na czarno - under the table.
Funkcja stabilizacyjna - zapewnienie przewagi ciśnienia nad ssaniem. Idealne parametry gospodarcze to:
bezrobocie do 4%
inflacja 0%
wzrost co najmniej 3%
stabilność kursów walutowych
równowaga bilansu płatniczego i budżetu
Zasadniczy cel to stabilizowanie koniunktury w długim okresie. Niedoskonałości rynku powodują konieczność działania państwa (monopole, konkurencja niedoskonała).
Strefy regulacyjne: pieniądz, bank centralny, urząd antymonopolowy, sądy, fundusze ubezpieczeniowe. Im mniej regulacji publicznych tym lepiej.
W ramach funkcji stabilizacyjnej wyróżniamy:
politykę makroekonomiczną:
monetarna
fiskalna i budżetowa
w zakresie udziału w handlu światowym (polityka kursowa)
polityka mikroekonomiczna:
polityka handlowa (regulowanie przepływów z zagranicą: kontyngenty, subsydia)
polityka cenowo-dochodowa (subsydiowanie cen)
kształtowanie dochodów (płaca minimalna)
polityka sektorowa (przemysłowa, rolna)
regionalna
strukturalna
z ćwiczeń:
Dwie szkoły podejścia do polityki gospodarczej:
neoklasyczne - podkreślenie wagi ładu gospodarczego
keynsowskie - zakładające ingerowanie w gospodarkę w celu ograniczenia wahań cyklicznych
Różnice w podejściu nie są proste, nie tylko natury technicznej. Zupełnie inne jest zdefiniowanie przez oba nurty kwestii podstawowych, ideologicznych. Inaczej definiowana jest państwowość, wolność i jednostka.
Wolność negatywna: co nie jest zakazane, jest dozwolone. Wiąże się to z odpowiedzialnością.
Wolność pozytywna: co nie jest dozwolone, jest zakazane.
Pojęcie keynesowskie ma coś z paternalizmu. Wg Keynes'a główne wady kapitalizmu to:
niesprawiedliwy podział dochodów
niezdolność do pełnego zatrudnienia
Keynes dążył do wyrównywania dochodów.
W okresie przejściowym polityka państwa musi być aktywna, niekoniecznie w rozumieniu keynesowskim. Pozytywnym przykładem polityki mikroekonomicznej są przekształcenia własnościowe.
Funkcja redystrybucyjna polega na korygowaniu dochodów.