Opublikowane w: Współczesne problemy polityki ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2008 r. s. 269-280

1

dr Andrzej Sztando
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Wydział Gospodarki Regionalnej i Turystyki w Jeleniej Górze
Katedra Gospodarki Regionalnej
Nowowiejska 3

58-500 Jelenia Góra
e-mail:

[e-mail]

tel.:

[phone]

GMINNY MONITORING LOKALNEGO ROZWOJU GOSPODARCZEGO

Zmiana systemu ustrojowego naszego kraju przyniosła szereg zmian o charakterze

gospodarczym i społecznym. Jedną z nich było reaktywowanie utraconego kilkadziesiąt
lat wcześniej samorządu terytorialnego. W pierwszej kolejności, w 1990 r. pojawiły się
samorządy gminne, a następnie w 1998 roku samorządy powiatowe i wojewódzkie. Te
korporacje terytorialne zostały obarczone przez ustawodawcę różnorodnymi zadaniami
publicznymi, a także wyposażone w prawne, materialne i finansowe instrumenty ich
realizacji. Jednym ze skutków tych procesów była decentralizacja publicznych oddzia-
ływań w swobodę procesów rynkowych, bowiem wraz z postępującą decentralizacją
władzy, samorządy terytorialne stały się nowymi ośrodkami interwencji. Prowadząc
odpowiednią politykę rozwoju terytorialnego (lokalnego, subregionalnego regionalnego)
wpływają na strukturę, tempo i kierunki zmian znajdujących się na ich obszarze struktur
gospodarczych. Koncentrując dalsze rozważania na poziomie gmin stwierdzić można, że
dążą one do minimalizacji niekorzystnych dla społeczności lokalnej cech lokalnych
rynków, w tym do zmian ich więzi z rynkami ponadlokalnymi, a także do korygowania
negatywnych dostosowań strukturalnych na lokalnych rynkach

1

. W praktyce odbywa się

to poprzez dążenie do osiągnięcia trzech celów. Pierwszym jest osiągnięcie bezpiecz-
nych, z długookresowego punktu widzenia, struktury funkcjonalnej i struktury zagospo-
darowania gminy

2

. Cel drugi to długookresowy wzrost globalnych dochodów mieszkań-

ców i budżetu gminy. Z kolei trzeci cel nakłada warunki brzegowe na dwa poprzednie.
Określić go bowiem można jako dążenie do oparcia długookresowego rozwoju przed-
siębiorczości lokalnej na racjonalnym wykorzystaniu zasobów naturalnych. Lokalna
polityka gospodarcza realizowana jest przez władze gminne za pomocą zestawu instru-
mentów, które determinują lub wpływają na decyzje wewnętrznych (lokalnych) i ze-
wnętrznych (zlokalizowanych poza obszarem gminy) podmiotów gospodarczych oraz
innych jednostek i osób związanych z lokalną przedsiębiorczością. Przy użyciu kryte-
riów podobieństwa można je podzielić na instrumenty przymusu administracyjnego,
oddziaływania ekonomiczno-rynkowego, oddziaływania bezpośredniego, pobudzania
infrastrukturalnego, koncepcyjno-organizacyjne, informacyjne, poznawcze oraz eduka-

1

Więcej na ten temat w: Sztando A., Lokalny interwencjonizm samorządowy, Studia Regionalne i Lokalne nr

1/2000 s. 79-90.

2

Ewolucja struktury funkcjonalnej i struktury zagospodarowania nie podlega wyłącznie wpływowi procesów

rynkowych. Istotne są w tym zakresie także decyzje alokacyjne pozbawione w mniejszym lub większym
stopniu przesłanek rynkowych, do których możemy zaliczyć decyzje oparte na kryteriach ekologicznych,
zdrowotnych, humanitarnych, politycznych i innych. Kryteria rynkowe zdają się jednak odgrywać rolę naj-
większą, na co wskazuje ich powszechność oraz procesy urynkawiania kolejnych dziedzin działalności ludz-
kiej, a także próby rynkowego traktowania (np. wyceny) zjawisk ekologicznych i zdrowotnych

Opublikowane w: Współczesne problemy polityki ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2008 r. s. 269-280

2

cyjne

3

. Stosowane są one przy użyciu różnych metod i kryteriów w różnych obszarach

działalności samorządu gminnego. Do obszarów tych zaliczamy: obszar polityki prze-
strzennej, obszar polityki budżetowej, obszar polityki ekologicznej, obszar polityki in-
frastrukturalnej, obszar polityki komunalnej działalności gospodarczej, obszar polityki
gospodarki mieniem gminy, obszar polityki wewnętrznej, obszar polityki zarządzania
informacją oraz obszar polityki edukacyjnej

4

. Z punktu widzenia podmiotów gospodar-

czych, oddziałują one na niemal wszystkie ich obszary funkcjonalne, w tym przede
wszystkim na zatrudnienie, zaopatrzenie, zbyt, produkcję, innowacje, gospodarkę finan-
sową, kooperację, dystrybucję i procesy inwestycyjne. Oddziaływanie to należy uznać za
istotne z punktu widzenia całej gospodarki kraju, nie dlatego, że od kilkunastu lat pro-
wadzi je niemal dwa i pół tysiąca samorządów lokalnych, ale przede wszystkim ze
względu na fakt, iż przynosi ono wymierne, pozytywne skutki. Prezentacji ww. zagad-
nień lokalnej polityki gospodarczej autor poświęcił niektóre swoje wcześniejsze publi-
kacje

5

. W niniejszej poruszona zostanie problematyka monitorowania lokalnych zjawisk

gospodarczych.

Nie ulega wątpliwości, że prawidłowe, skuteczne i efektywne oddziaływanie samo-

rządu gminnego na lokalne struktury przedsiębiorczości może być realizowane wyłącz-
nie jako efekt prac koncepcyjnych opartych na aktualnych, dokładnych, przekrojowych i
wiarygodnych danych na ich temat. Informacje te są niezbędne także w procesie aplika-
cji omówionych wyżej instrumentów, i to aż w trzech celach. Pierwszym jest monitoring
i modyfikacja danego narzędzia lokalnej polityki gospodarczej w trakcie jego implemen-
tacji. Zaniechanie takiej ewaluacji może bowiem skutkować gwałtownym spadkiem
szeroko rozumianej jakości procesu wdrożeniowego, a w skrajnych przypadkach prowa-
dzić do odsunięcia realizacji zawartych w nim zadań w bliżej nieokreśloną przyszłość.
Jako przykład mogą tu posłużyć korekty miejscowych planów zagospodarowania prze-
strzennego przeprowadzane na podstawie informacji o zapotrzebowaniu lokalnych
przedsiębiorstw na nieruchomości, na których będą mogły realizować swoje zamierzenia
inwestycyjne. Celem drugim jest zapewnienie właściwych prawno-organizacyjnych
warunków danego narzędzia

6

. W tym przypadku, przykładem może być zmiana struktur

organizacyjnych urzędu gminy (miasta) oparta na diagnozie potrzeb lokalnych, aktual-
nych oraz potencjalnych przedsiębiorców i projektach działań mających służyć ich za-
spokojeniu. Trzecim celem jest identyfikacja momentów, w których niezbędne jest pod-
jęcie na nowo kompleksowych prac koncepcyjnych, służących opracowaniu takich pro-
gospodarczych programów długoterminowych, jak np.: strategia rozwoju gminy, pro-
gram lokalnej polityki gospodarczej, program działań na rzecz zatrudnienia mieszkań-
ców gminy, program promocji gospodarczej gminy, program rozwoju i promocji funkcji
turystyczno-rekreacyjnych gminy, program komunikacji ze środowiskiem biznesu itp.

3

Por. Sztando A., Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych, Samorząd

Terytorialny 7-8/99, s. 79-108.

4

Więcej na ten temat w: Sztando A., Obszary lokalnej polityki gospodarczej. W: Gospodarka lokalna w teorii

i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 1083, Wrocław 2005, s. 232-243.

5

Np.: Sztando A., Progospodarcza polityka infrastrukturalna gmin. W: Gospodarka lokalna w teorii i w

praktyce, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 1023, Wrocław 2004, s. 95-103; Sztando
A., Progospodarcza polityka przestrzenna gmin. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce, Prace Naukowe
Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 979, Wrocław 2003, s. 193-202; Sztando A., Progospodarczy
obszar komunalnej działalności gospodarczej. W: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe
Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 1161, Wrocław 2007, s. 248-259.

6

Więcej w: Sztando A., Progospodarczy obszar polityki wewnętrznej władz miejskich. W: Problemy rozwoju

miast w wymiarze lokalnym i regionalnym. PAN KPZK, Warszawa 2005, s. 79-92

Opublikowane w: Współczesne problemy polityki ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2008 r. s. 269-280

3

Wobec powyższych argumentów nasuwa się pytanie. Jakimi informacjami na temat

lokalnej gospodarki powinny dysponować władze gminy i pracownicy gminnej admini-
stracji związani ze stymulowaniem lokalnego rozwoju gospodarczego, aby móc osiągać
wspomniane cele? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Przyczyną takiego
stanu rzeczy jest niejednorodność wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań gospo-
darczych gmin oraz polityk podejmowanych przez samorządy wobec gospodarczych
problemów, szans i zagrożeń. Oznacza to, że przedsiębiorczości nie można i nie stymu-
luje się wszędzie w jednakowy sposób. Lokalną politykę gospodarczą należy prowadzić
według przyjętego w danej gminie kryterium (kryteriów) stanowiącego miarę oceny
istotności danych działań stymulujących

7

. Kryterium pozwala na dokonanie wyboru

spośród zbioru narzędzi i metod stymulowania rozwoju przedsiębiorczości, takiego ich
podzbioru, którego oddziaływanie jest najbardziej zbieżne z wypadkową priorytetów
lokalnej społeczności i lokalnych uwarunkowań rozwoju przedsiębiorczości. Przyjęcie
danych kryteriów nie oznacza zatem całkowitej rezygnacji z realizacji działań stymulu-
jących, które ich nie spełniają. Są one również korzystne, lecz mniej dla rozwoju danej
gminy istotne. Jako przykłady stosowanych w praktyce kryteriów można wskazać:

−

rozwój funkcji uzdrowiskowo-turystycznych,

−

polifunkcyjny rozwój obszarów wiejskich,

−

kryterium restrukturyzacji tradycyjnej dla gminy wytwórczości,

−

kryterium tworzenia nowych, najlepiej stałych miejsc pracy,

−

kryterium dyskontowania sąsiedztwa z dużym ośrodkiem miejskim,

−

kryterium tworzenia klastra naukowo-technologicznego.

−

kryterium kreowania rozwoju specjalnej strefy ekonomicznej.

Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby jednocześnie wykorzystywane było więcej
niż jedno kryterium.

Monitoringową implikacją istnienia kryteriów lokalnej polityki gospodarczej jest

zróżnicowanie zakresu właściwości gminy oraz aktywnych i potencjalnych czynników
zewnętrznych związanych bezpośrednio, a także pośrednio z przedsiębiorczością, które
powinny zostać poddane obserwacji. Nie ulega bowiem wątpliwości, że potrzebą władz
lokalnych jest dysponowanie informacjami o tych aspektach rozwoju gospodarczego,
które są im najbardziej bliskie. Nie oznacza to jednak, że mogą zaniechać pozyskiwania
przynajmniej podstawowych informacji o aspektach pozostałych.

Po wyjaśnieniu kwestii interlokalnych dysproporcji potrzeb informacyjnych, może-

my przejść do konstrukcji modelowego zakresu gospodarczych informacji, które powin-
ny być przedmiotem zainteresowania władz gminy. Jako przykładowe kryterium przyję-
ty zostanie tu polifunkcyjny rozwój gminy, w której gospodarce dominuje jeden podmiot
gospodarczy opierający swoją działalność na eksploatacji kopalin o oszacowanym w
przybliżeniu terminie wyczerpania, przy czym jedną z głównych alternatyw mają stać
się egzogeniczne funkcje turystyczno-rekreacyjne. Przedstawiony niżej model został
zbudowany przy wykorzystaniu trzech metod. Pierwszą z nich jest przyczynowo-
skutkowa analiza związków między instrumentami lokalnej polityki gospodarczej, a
wywoływanymi przez nich efektami. Drugą, analiza podstawowych cech systemów

7

Więcej w: Sztando A., Kryteria gminnego stymulowania rozwoju lokalnej przedsiębiorczości. W: Gospodar-

ka lokalna w teorii i w praktyce. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 905, Wrocław
2001, s. 320-333.

Opublikowane w: Współczesne problemy polityki ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2008 r. s. 269-280

4

monitoringu wybranych samorządów województwa dolnośląskiego, natomiast trzecią
analiza wyników praktycznej weryfikacji koncepcji monitoringowych autora zastosowa-
nych w procesie ewaluacji strategii rozwoju gmin Bogatynia

8

, Polkowice

9

, Węgliniec

10

.

Składa się on z czterech części:

−

monitoringu związanych z gospodarowaniem właściwości gminy i czynników jej
rozwoju gospodarczego,

−

monitoringu pożądanych efektów progospodarczych działań samorządu gminy,

−

monitoringu poglądów na temat progospodarczych działań samorządu gminy i
gospodarczych własności gminy,

−

monitoringu progospodarczych działań samorządu gminy.

W części pierwszej pod pojęciem związanych z gospodarowaniem właściwości

gminy należy rozumieć wszystkie te jej cechy, tzn. istniejące na jej terenie obiekty mate-
rialne i niematerialne, które mogą być wykorzystywane w procesach gospodarczych lub
mogą wpływać na te procesy. Kategoria ta obejmuje zatem nie tylko elementy ściśle
gospodarcze, takie jak np. położenie względem rynków zbytu, ale również pośrednie,
czyli np. ekosystemy, których konieczność ochrony hamuje biznesowe procesy inwesty-
cyjne. W celu uniknięcia informacyjnych powieleń z pozostałymi modułami systemu
monitoringu, zakres tych wskaźników powinien koncentrować się na tych cechach, które
są niezmienne, lub których zmiany nie są celem lokalnej polityki gospodarczej. Z kolei
ww. czynniki mają swoje źródło poza obszarem gminy, ale oddziałują na jej proces
rozwoju gospodarczego. Typowym czynnikiem tego typu są ogólnopaństwowe rozwią-
zania prawne stymulujące lub redukujące koniunkturę w danej gałęzi przedsiębiorczości.
Z punktu widzenia zakresu merytorycznego, na tak rozumianą, pierwszą część monito-
ringu składać się mogą informacje m. in. o:

−

materialnych, ożywionych i nieożywionych zasobach naturalnych,

−

zasobach kadrowych (w tym o ilości, strukturze kwalifikacyjnej i jakości),

−

cechach lokalizacyjnych (np. położeniu w stosunku do granic państwa, szlaków
komunikacji, zasobów naturalnych, jednostek osadniczych, rynków zbytu),

−

strukturze zagospodarowania przestrzennego,

−

dostępności technicznej i cenowej, jakości i wydajności infrastruktury technicz-
nej,

−

dostępności usług otoczenia biznesu,

−

fizycznej i cenowej dostępności nieruchomości, które mogą być wykorzystywane
w związku z działalnością gospodarczą,

−

niektórych cechach społecznych, jak np.: siła nabywcza, tradycje gospodarcze,
struktura demograficzna, ruch demograficzny, tzw. kapitał społeczny,

−

dostępności i standardzie infrastruktury społecznej, jak np.: system szkolnictwa
ponadgimnazjalnego, system publicznego pośrednictwa i wspierania rozwoju
rynku pracy, systemy bezpieczeństwa i porządku publicznego,

−

cechach systemów administracyjnych związanych z obsługą przedsiębiorstw,

−

walorach turystyczno-rekreacyjnych,

8

Uchwała XXXVI/312/06 Rady Gminy i Miasta w Bogatyni z dnia 04 lipca 2006 r. w sprawie przyjęcia

Strategii Rozwoju Gminy i Miasta Bogatynia na lata 2006-2014.

9

Uchwała 62/X/07 Rady Miejskiej w Węglińcu z dnia 27 czerwca 2007 r. w sprawie przyjęcia Strategii Roz-

woju Gminy Węgliniec na lata 2007-2015.

10

Uchwała nr XII/126/07 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 28 grudnia 2007 r. w sprawie przyjęcia Strate-

gii Rozwoju Zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2008-2014.

Opublikowane w: Współczesne problemy polityki ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2008 r. s. 269-280

5

−

cechach zbiorowości gospodarstw rolnych,

−

ekosystemach objętych prawnymi formami ochrony,

−

głównych źródłach zanieczyszczeń środowiska,

−

tempie eksploatacji zasobów, na których bazuje działalność dominującego pod-
miotu gospodarczego.

W praktyce monitoring ten polega na gromadzeniu i analizach danych statystycznych, a
także informacji opisowych. W celu uzyskania strategicznego obrazu sytuacji niezbędne
jest zestawianie wyników owych analiz przy wykorzystaniu procedury SWOT. Jeszcze
lepszym rozwiązaniem jest wykorzystywanie jej rozszerzonej wersji operującej katego-
riami: atutów, problemów, stymulant, destymulant, szans wewnętrznych, zagrożeń we-
wnętrznych, szans zewnętrznych oraz zagrożeń zewnętrznych

11

.

Drugą częścią omawianego systemu jest monitoring pożądanych efektów progospo-

darczych działań gminy. Efekty te są zwykle formułowane przez władze gminy jako
przesłanki wprowadzania danych rozwiązań organizacyjnych, prawnych lub nakładów
finansowych, lub jako cele strategiczne, czy też operacyjne dokumentów planistycznych
związanych z rozwojem gospodarczym. Do ich monitoringu służą wskaźniki obrazujące
skalę skutków działań podejmowanych przez samorząd gminy w ramach realizacji lo-
kalnej polityki gospodarczej. Podkreślić jednak należy, iż w większości wypadków efekt
ten nie jest wyłącznie wynikiem działań gminnych, ale również wynikiem działań pod-
miotów gospodarczych, osób fizycznych, różnorodnych instytucji i organizacji, a nawet
podmiotów i zjawisk zewnętrznych. Merytoryczne prawo do stosowania tych mierników
wynika jednak z dwóch założeń. Po pierwsze, że samorząd gminy ma istotny wpływ na
poziom tych efektów, a po drugie, że jeśli uzyskany zostanie korzystny poziom danego
wskaźnika, czy grupy wskaźników, nawet bez lub z niskim udziałem wpływu narzędzi
gminnych, to oznaczać to będzie, iż dany efekt został osiągnięty i działania gminy w tym
zakresie nie są już niezbędne. Jako, że mierniki te są ściśle powiązane z ww. celami lub
przesłankami, w takim układzie zostały niżej zaprezentowane.

1.

Cel - rozwój przedsiębiorczości:

a.

liczba podmiotów gospodarczych,

b.

liczba podmiotów gospodarczych założonych / zlikwidowanych w roku,

c.

liczba osób zatrudnionych w niepublicznych podmiotach gospodarczych lub
ich oddziałach / filiach / jednostkach funkcjonujących na terenie gminy,

d.

udział w gospodarce gminy podmiotów gospodarczych działających w da-
nych sekcjach PKD

12

, mierzony liczbą zatrudnionych w tych sekcjach,

e.

pozycje w rankingach atrakcyjności inwestycyjnej gmin publikowanych
przez prasę ekonomiczną i samorządową oraz wydawnictwa naukowe,

f.

wartość nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw,

g.

wartość wskaźnika skłonności do przedsiębiorczości

13

.

2.

Rozwój rynku pracy:

a.

ś

rednioroczna stopa bezrobocia,

11

Więcej w: Sztando A., Analiza strategiczna jednostek samorządu terytorialnego. W: Metody oceny rozwoju

regionalnego, Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu, Wrocław 2006, s. 113-159.

12

Polska Klasyfikacja Działalności (od 1.01.2008 PKD 2007) - jest umownie przyjętym, hierarchicznie usys-

tematyzowanym podziałem zbioru rodzajów działalności społeczno-gospodarczej, jakie realizują jednostki.

13

Wskaźnik skłonności przedsiębiorczości to liczba mieszkańców przypadająca na jedną firmę prywatną.

Opublikowane w: Współczesne problemy polityki ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2008 r. s. 269-280

6

b.

liczba absolwentów szkół i uczelni, którzy jednocześnie spełniają następują-
ce warunki: nie kontynuują nauki; zamieszkują na terenie gminy; zareje-
strowali się jako bezrobotni w ciągu roku od ukończenia szkoły; pozostają
jako bezrobotni dłużej niż rok,

c.

udział długotrwale bezrobotnych mieszkańców gminy wśród mieszkańców
gminy zarejestrowanych jako bezrobotni,

d.

struktura płci bezrobotnych,

e.

struktura grup zawodowych,

f.

struktura poziomu wykształcenia bezrobotnych.

3.

Rozwój funkcji turystyczno-rekreacyjnych:

a.

liczba turystów i osób korzystających z usług rekreacyjnych,

b.

zakres usług turystyczno-rekreacyjnych,

c.

liczba podmiotów gospodarczych działających w sekcjach PKD związanych
z turystyką i rekreacją,

d.

liczba pracujących w podmiotach gospodarczych działających w sekcjach
PKD związanych z turystyką i rekreacją,

e.

liczba miejsc noclegowych w obiektach turystycznych,

f.

liczba noclegów udzielonych w obiektach turystycznych,

g.

liczba urządzeń infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej,

h.

liczba gospodarstw agroturystycznych i ekoturystycznych,

i.

liczba uczestników największych imprez turystyczno-rekreacyjnych.

Kolejną, trzecią część systemu stanowi monitoring poglądów na temat progospodar-

czych działań samorządu gminy i gospodarczych jej własności. Do jego prowadzenia
służą wskaźniki opinii ustalane drogą badań ankietowych. Posiadają one podwójne zna-
czenie. W pierwszym, dotyczy ono opinii przedsiębiorców, a także niektórych ich klien-
tów, na temat różnych aspektów rozwoju gospodarczego gminy. Skoro beneficjentami
działań realizowanych w ramach lokalnej polityki gospodarczej są przedsiębiorstwa, to
opinia ich właścicieli i naczelnego kierownictwa powinna stać się jednym z podstawo-
wych mierników poprawności wyboru owych działań. W znaczeniu drugim, pozwalają
ustalić faktyczny wpływ działań realizowanych przez władze na przedsiębiorczość lo-
kalną poprzez wykorzystanie wiedzy osób najlepiej poinformowanych o jej stanie. Moż-
na je zatem traktować jak zmodyfikowane mierniki efektu. Z powodów analogicznych
jak w poprzednim przypadku, ich przykłady zostały zaprezentowane w powiązaniu z
ww. celami lub przesłankami.

1.

Cel - rozwój przedsiębiorczości:

a.

udział przedsiębiorców spodziewających się co najmniej umiarkowanego
rozwoju firmy w danym okresie w przyszłości,

b.

opinia przedsiębiorców na temat infrastrukturalnych i przestrzennych wa-
runków rozwoju własnej firmy oraz całej zbiorowości lokalnych przedsię-
biorstw,

c.

udział przedsiębiorców uznających, że gmina jest atrakcyjnym miejscem do
inwestowania.

2.

Rozwój rynku pracy:

a.

udział przedsiębiorców uznających, że na terenie gminy dostępne się osoby
o kwalifikacjach odpowiadających ich wymaganiom, które są chętne podjąć
u nich pracę za oferowane wynagrodzenie,

Opublikowane w: Współczesne problemy polityki ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2008 r. s. 269-280

7

b.

struktura zawodowa potencjalnych pracowników poszukiwanych przez pra-
codawców funkcjonujących na terenie gminy.

3.

Rozwój funkcji turystyczno-rekreacyjnych:

a.

udział osób korzystających z usług turystyczno-rekreacyjnych świadczo-
nych na terenie gminy twierdzących, że czują się bezpiecznie na jej terenie,

b.

udział osób korzystających z usług turystyczno-rekreacyjnych świadczo-
nych na terenie gminy twierdzących, że jej infrastruktura turystyczno-
rekreacyjna odpowiada ich wymaganiom.

c.

udział osób korzystających z usług turystyczno-rekreacyjnych świadczo-
nych na terenie gminy twierdzących, że informacja turystyczna jej dotyczą-
ca działa bez istotnych zastrzeżeń,

d.

udział osób korzystających z usług turystyczno-rekreacyjnych świadczo-
nych na terenie gminy twierdzących, że ponowienie z nich skorzysta,

e.

udział osób korzystających z usług turystyczno-rekreacyjnych świadczo-
nych na terenie gminy twierdzących, że poleci je znajomym lub rodzinie.

Ostatnia część systemu to monitoring progospodarczych działań samorządu gminy,

czyli automonitoring progospodarczych dokonań władz. Bazuje on na różnorodnych
wskaźnikach działania, opisujących działania podjęte przez podmiot lokalnej polityki
gospodarczej (samorząd gminy), a zmierzające do osiągnięcia celów tej polityki.
Wskaźniki działania są ulubionymi wskaźnikami władz różnych szczebli, w tym również
władz lokalnych. Wyrażają bowiem nakłady czasu, pracy i środków materialnych oraz
niematerialnych zużytych przez te władze, co ma ich zdaniem świadczyć o zakresie
zaspokojonych w ten sposób potrzeb i rozwiązanych problemów. Niestety, związek ten
jest często tylko częściowy, a w skrajnych przypadkach nie ma go w ogóle. Praktyka
zarządzania publicznego od wieków dostarcza licznych przykładów działań władz, któ-
rych realizacja nie przyniosła deklarowanego efektu lub efekt odwrotny od zamierzone-
go. Z tego powodu wskaźnikami działania można swobodnie posługiwać się tylko po
spełnieniu pierwszego lub jednocześnie drugiego i trzeciego z niżej opisanych warun-
ków. W przeciwnym wypadku możemy otrzymać fałszywe dane prowadzące się do
błędnego twierdzenia, że dany cel lokalnej polityki gospodarczej został osiągnięty, pod-
czas gdy faktycznie tak nie jest, lub gdy ten pozorny sukces miał charakter fragmenta-
ryczny albo krótkookresowy.

Pierwszym warunkiem jest sytuacja, w której osiągnięcie ww. celu jest tożsame z

przeprowadzeniem danego działania. Jako przykład może tu posłużyć cel: „zapewnienie
prawno-przestrzennych warunków rozwoju przedsiębiorczości”. Uchwalenie miejsco-
wego planu zagospodarowania przestrzennego zawierającego odpowiednią „przestrzeń
gospodarczą” oznacza zatem osiągnięcie zamierzonego celu. Drugi warunek stosowania
wskaźników działania to brak możliwości przeprowadzenia zadowalającego pomiaru
efektów działania przy użyciu wskaźników efektu i wskaźników opinii. Sytuacja taka
może mieć miejsce np. wtedy gdy dane służące do ustalenia wartości wskaźników efektu
nie mogą lub nie powinny być upublicznione, a ankietowani odmawiają odpowiedzi na
pytania związane z daną tematyką. Trzeci warunek, to bezdyskusyjny i natychmiastowy
wpływ podjętego działania na stopień osiągnięcia celu lokalnej polityki gospodarczej.
Jako przykład takiego wskaźnika może posłużyć areał uzbrojonych przez gminę, komu-
nalnych nieruchomości przeznaczonych na sprzedaż, którego duża wartość może być
traktowana jako osiągniecie celu „zapewnienie infrastrukturalnych warunków inwestycji
zewnętrznych”. Jeśli warunki nie są spełnione w ww. układzie, to wskaźnik działania
może być traktowany co najwyżej jako uzupełniający w stosunku pozostałych segmen-

Opublikowane w: Współczesne problemy polityki ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2008 r. s. 269-280

8

tów całego systemu monitoringu. Oznacza to, że nie może być stosowany i interpreto-
wane samodzielnie, a każda interpretacja jego wartości musi być porównana z interpre-
tacją pozostałych wskaźników i analiz.

Ze względu na ograniczoność ram niniejszego opracowania, przedstawiony system

monitoringu nie jest pełny i z pewnością nie wyczerpuje złożoności zagadnienia. Należy
go zatem traktować jako koncepcję wyznaczającą kierunki dalszych badań oraz prak-
tycznych aplikacji. Nie mniej jednak, nie ulega wątpliwości, że świadomość władz lo-
kalnych co do własnej roli w kreowaniu rozwoju gospodarczego systematycznie rośnie.
Instrumentarium jakie stosują one w tym celu ulega ciągłemu wzbogacaniu, w tym o
narzędzia tak wyrafinowane, jak np.: szkoły wyższe

14

, parki technologiczne, partnerstwo

publiczno-prywatne, czy fundusze poręczeniowe. Rośnie zatem również ich zapotrze-
bowanie na informacje opisujące gospodarczą płaszczyznę rozwoju lokalnego. Wobec
powyższego, nie ulega wątpliwości, że badania i aplikacje koncepcji będących ich wyni-
kiem są w tym zakresie pożądane.

Bibliografia

[1]

Blakely E. J., Planning local economic development. Theory and practice, SAGE
Library of Social Research, London 1989.

[2]

Chlebuś M., Polityka gospodarcza gminy, Fundacja Rozwoju demokracji Lokalnej,
Warszawa 1991.

[3]

Przedsiębiorczość w gminach. Stymulowanie inwestycji, red. E. Wysocka, Zachod-
nie Centrum Organizacji, Warszawa – Poznań – Zielona Góra 1996.

[4]

Sztando A., Analiza strategiczna jednostek samorządu terytorialnego. [w]: Metody
oceny rozwoju regionalnego, red. D. Strahl, Akademia Ekonomiczna we Wrocła-
wiu, Wrocław 2006.

[5]

Sztando A., Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów go-
spodarczych. „Samorząd Terytorialny” 1999 Nr 7-8.

[6]

Sztando A., Kryteria gminnego stymulowania rozwoju lokalnej przedsiębiorczości.
[w]: Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce, red. E. Sobczak, Prace Naukowe
Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu nr 905, Wrocław 2001.

[7]

Sztando A., Lokalny interwencjonizm samorządowy. „Studia Regionalne i Lokalne”
2000 Nr 1.

[8]

Sztando A., Obszary lokalnej polityki gospodarczej. [w]: Gospodarka lokalna w
teorii i w praktyce, red. R. Brol, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wro-
cławiu nr 1083, Wrocław 2005.

[9]

Sztando A., Progospodarcza polityka infrastrukturalna gmin. [w]: Gospodarka
lokalna w teorii i w praktyce, red. R. Brol, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej
we Wrocławiu nr 1023, Wrocław 2004.

[10]

Sztando A., Progospodarcza polityka przestrzenna gmin. [w]: Gospodarka lokalna
w teorii i w praktyce, red. D. Strahl, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we
Wrocławiu nr 979, Wrocław 2003.

14

Przykładowo, założycielem Dolnośląskiej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Techniki w Polkowicach jest

spółka ZamPol S.A., której większościowym akcjonariuszem jest gmina Polkowice.

Opublikowane w: Współczesne problemy polityki ekonomicznej, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, Wrocław 2008 r. s. 269-280

9

[11]

Sztando A., Progospodarczy obszar komunalnej działalności gospodarczej. [w]:
Gospodarka lokalna w teorii i w praktyce, red. D. Strahl, Prace Naukowe Akademii
Ekonomicznej we Wrocławiu nr 1161, Wrocław 2007.

[12]

Sztando A., Progospodarczy obszar polityki wewnętrznej władz miejskich. [w]:
Problemy rozwoju miast w wymiarze lokalnym i regionalnym, red. K. Heffner i T.
Marszał, PAN KPZK, Warszawa 2005.

[13]

Trojanek M., Oddziaływanie władzy lokalnej na efektywność przedsięwzięć inwesty-
cyjnych, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 1994.

[14]

Zeman-Miszewska E., Samodzielność ekonomiczna samorządów lokalnych. Założe-
nia modelowe, Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 1996.

Communes monitoring of local economic development

The introductory part of the article is devoted to the presentation of the economic local
policy idea. Later in the article he creates its definition and identifies the set of its aims.
It enables the author to indicate the groups of influence instruments of local authorities
on the economic subjects as well as to form nine areas of activity, where they are ap-
plied. Further in the article, he presents local self-government units demand for informa-
tion about local economic development. This part of article includes detailed description
of monitoring system four parts, local authorities have to provide. It comes with accom-
pany of practical usage and management recommendations.