PAMIĘĆ I PROCESY
PAMIĘCIOWE

Michał Olszanowski – Psychologia, wykład

O czym będą dzisiejsze zajęcia



Czym jest pamięć?



Ile rodzajów i systemów pamięci

możemy wyróżnić w naszym

umyśle?



Czy istnieje pamięć
autobiograficzna?



Jakie procesy

zniekształcają naszą

pamięć?

Pamięć - metafory



Magnetofonowa

– pamięć

niczym magnetofon, zapisuje

informacje, które otrzymuje z

zewnątrz. W trakcie

przypominania „odtwarzamy”
wybrane fragmenty nagrania.



Ślady na piasku – pamięć,

odciska się na nietrwałym

materiale. Wraz z upływem

czasu wyrazistość śladu
maleje.

Pamięć – definicja

Pamięć jest

procesem

(lub zdolnością)

odpowiedzialnym za

rejestrowanie,

przechowywanie i odtwarzanie

informacji oraz doświadczenia.

Molekularne podstawy pamięci

Plastyczność połączeń synaptycznych (koncepcja Hebba)



Przekazywanie impulsu nerwowego opiera się na
wydzielaniu

neuromediatorów (np. kwas glutaminowy) pod

wpływem nadchodzących od synaps bodźców.



Inne substancje (jak np. jony wapnia) wydzielane w tym

samym czasie powodują zmiany strukturalne w komórce

doprowadzając do obniżenia progu wrażliwości.

Model blokowy pamięci



Przetwarzanie informacji odbywa się krok po

kroku, efekty pracy poszczególnych bloków są
przekazywane do kolejnych.



Magazyn sensoryczny



Magazyn krótkotrwały



Magazyn długotrwały

Magazyn

sensoryczny

Pamięć krótkotrwała

Pamięć długotrwała

Pamięć sensoryczna / bufor sensoryczny



Pierwszy etap (stadium) procesu pamiętania,

który przechowuje

sensoryczne właściwości

bodźców



Kodowanie w zależności od modalności

zmysłowej (ikoniczne, echoiczne itd.)



Czas przechowywania: od kilku dziesiątych

sekundy do kilku sekund



Stosunkowo duża pojemność (do ok. 18

elementów)



Pierwsza selekcja bodźców do dalszej obróbki

(procesy selekcji i uwagi)



Bez pamięci sensorycznej moglibyśmy

widzieć/słyszeć bodźce tylko w momencie ich

wystąpienia, co nie dałoby możliwości na ich

rozpoznanie i dalsze przetwarzania

Pamięć krótkotrwała

(STM

– Short Term Memory)



Kodowanie głównie w kodzie
akustycznym



Pojemność wynosi 7 +/- 2 elementy



Pojemność można powiększyć w wyniku
grupowania



Czas przechowywania

– ok. 18



Czas można wydłużyć w wyniku

wewnętrznego powtarzania materiału



Przeszukiwanie pamięci krótkotrwałej
jest sekwencyjne

Pamięć długotrwała

(LTM

– Long Term Memory)



„Magazyn” doświadczeń, zdarzeń, informacji,
wiedzy, umiejętności, słów, kategorii, schematów,
ocen itd.,

które zostały przeniesione z pamięci

sensorycznej i krótkotrwałej



Stanowi całą wiedzę jednostki o świecie i o niej

samej



Pomaga w analizie i zapamiętywaniu nowych,
nadchodzących informacji



Pojemność w zasadzie

nieograniczona



Czas przechowywania w zasadzie

nieograniczony

Typy pamięci długotrwałej

ze względu na rodzaj przechowywanych informacji (wg. Squire)

PAMIĘĆ

Epizodyczna

Pamiętam...

(zdarzenia)

Nie-deklaratywna

Jak?

Deklaratywna

Co?

Proceduralna

(czynności,

umiejętności,

warunkowanie)

Semantyczna

Wiem...

(fakty)

Pamięć autobiograficzna

Pamięć/Sieć semantyczna

ryby

pływa

karp

woda

zwierzęta

ptaki

latają

dziobią

wróbel

kanarek

śpiewa

ssaki

żółty

święta

rodzina

prezenty

jezioro

wakacje

Pamięć epizodyczna



Stanowi

zapis informacji o wydarzeniach

,

umiejscowionych w konkretnym czasie i
miejscu.



Organizowana na podstawie

następstwa

czasowego

.



Obejmuje

związki między treścią zdarzenia

i ich źródłem

(czy byliśmy ich uczestnikami

czy wiemy od innych).



Może obejmować

związki przyczynowo-

skutkowe

, wynikające z dodatkowej wiedzy.



Ma charakter

indywidualny

.



Zapis i odtwarzanie często opiera się o

schematy.

Pamięć autobiograficzna



To

pamięć deklaratywna odnosząca

się do własnej przeszłości, własnych
zachowań, uczuć, postaw

.



Znajdują się w niej dane o
charakterze semantycznym

(treść) jak

i epizodycznym (czas i chronologia).



Zapis w postaci narracji, czyli historii
przedstawiających ciągi zdarzeń.

Specyficzne właściwości PA



Informacje kodowane są

obrazowo,

werbalnie, abstrakcyjnie

.



Silnie związana z

emocjami

.



Dotyczy zdarzeń ważnych dla
jednostki.



Cechuje się wysokim stopniem

odniesienia do JA

.



Zawiera wyselekcjonowane

informacje, a także ich

interpretacje

.



Wpływa na kształtowanie się

poczucia tożsamości

oraz

samooceny jednostki.

Pierwsze wspomnienia



Większość ludzi umiejscawia swoje

pierwsze wspomnienie między drugim

a czwartym rokiem życia



Pojedyncze obrazy, silnie nacechowane

wrażeniami sensorycznymi, bez ‘historii’ w
tle



Często pierwsze wspomnienia dzieli długi

okres czasu (nawet rok). Dopiero około 7

roku życia wspomnienia zaczynają

konsekwentnie „tworzyć opowiadanie”



Często początek takiego ciągu wspomnień

wyznacza wydarzenie dające się dokładnie

określić w czasie, np. urodziny rodzeństwa,

są też silnie związane z przeżywanymi
emocjami

Siedem grzechów pamięci wg.
Schactera



Grzechy pomijania - dlaczego zapominamy?



Nietrwałość



Roztargnienie



Blokowanie



Grzechy przetwarzania i zniekształcenia

pamięciowe – dlaczego źle pamiętamy?



Błędna atrybucja



Podatność na sugestie



Tendencyjność



Grzech uporczywości – dlaczego trudno

zapomnieć?

Dlaczego zapominamy?
Grzechy pomijania



Nietrwałość



Ślady pamięciowe ‘blakną’

z czasem



Brak możliwości ‘obróbki materiału’, czyli
dokonywania wewnętrznych powtórek w pętli
fonologicznej pamięci roboczej



Interferencja retroaktywna

Dlaczego zapominamy?
Grzechy pomijania



Roztargnienie



Czyli ‘awaria’ powiązania między uwagą a
pamięcią

•

Automatyczność kodowania informacji



Blokowanie



‘Na końcu języka’ - nie możemy sobie

przypomnieć nazw własnych



Zjawisko DejaVu

Co to jest?



Materiał tkany w skomplikowane wzory na
specjalnym warsztacie?



Żakard



Napis na grobie?



Epitafium



Wytrzymała, elastyczna tkanka wchodząca w

skład szkieletu?



Chrząstka



Cukier krystaliczny występujący naturalnie w
owocach, niodzie itp.?



Glukoza

Eksperyment Roediger i
McDermott



Kradzież



Rabunek



Włamywacz



Pieniądze



Policjant



Więzienie



Pistolet



Oszust



Zbrodnia



Przestępstwo



Bank



Bandyta



Kryminalista

Dlaczego źle pamiętamy?
Grzechy przetwarzania



Błędna atrybucja



Czasem nie będąc czegoś pewnym
‘dopisujemy’ elementy, które pasują
do schematu…



Błędnie przypisujemy ślady
pamięciowe do niewłaściwego źródła



Czasem wyobrażając sobie coś
możemy to ‘dopisać’ do
wspomnienia…



Czasem możemy popełnić
‘nieświadomy plagiat’…

Dlaczego źle pamiętamy?
Grzechy przetwarzania



Podatność na
sugestię



Nasze wspomnienia
są podatne na
wpływy zewnętrzne



Fałszywe
wspomnienia



Rola wizualizacji i
wyobrażeń

Badania Loftus:

Zapoznanie się z

materiałem

Zapoznanie się z materiałem

dodatkowym, np. opisem

zawierającym również nieprawdziwe

informacje:

-

Kubica skosił kilka słupków

-

Bolid Kubicy zawadził o inny

Test pamięci

uczestnicy przypominają

sobie zdarzenia z opisu

jako ‘widziane’

Dlaczego źle pamiętamy?
Grzechy przetwarzania



Tendencyjność



„Przeszłość jest tym, co do czego zapisy i

pamięć ludzka są zgodne” G.

Orwell Rok

1984



Często nie pamiętamy dokładnie tego co

czuliśmy i myśleliśmy w przeszłości.
Dlatego przerabiamy nasze wspomnienia

by pasowały do naszego obecnego ‘ja’…

Wydaje nam się, że ‘zawsze czujemy to

samo’ i ‘zawsze byliśmy tymi dobrymi’



‘Wszyscy’ wiedzieliśmy, że w Justyna
Kowalczyk przegra z Bjoergen

…

Dlaczego nie możemy zapomnieć?



Uporczywość



Niektórych wspomnień nie możemy się
pozbyć



Niekiedy ma to swoją wartość
terapeutyczną – przeżywania ‘złych’
wydarzeń pozwala je zrozumieć i
powoduje pewną habituację na jego
kontekst



Natomiast próby tłumienia (zapomnienia)
paradoksalnie, zwiększają uporczywość
wspomnień i związane z nimi odczucia.