Asystent_operatora_dzwieku_313[06].Z3.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Krzysztof Jakubowski

Wykonywanie montaŜu nagrań telewizyjnych
313[06].Z3.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

MontaŜ dźwięku

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik, będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu wykonywania montaŜu

nagrań  telewizyjnych  z  uwzględnieniem  moŜliwości  dostępu  do  pracowni  wyposaŜonych
w odpowiednie  urządzenia  do  montaŜu  dźwięku  jak  równieŜ  zajęć  zorganizowanych
w profesjonalnych  montaŜowniach  telewizyjnych.  Celem  eksperymentowania  i  sprawdzania
swoich pomysłów a takŜe finalizację swojej pracy.

Poradnik ten zawiera:

Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiadomości, które
powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

Cele kształcenia tej jednostki modułowej.

Materiał nauczania umoŜliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń
i zaliczenia sprawdzianów. Poradnik obejmuje równieŜ ćwiczenia, które zawierają:

−−−−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−−−−

wskazówki do wykonania ćwiczenia oraz wykaz materiałów potrzebnych do jego
realizacji,

−−−−

zestaw pytań sprawdzających Twoje wiadomości i umiejętności po wykonaniu
ć

wiczeń.

Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji.

Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, sam
moŜesz ocenić czy i w jakim stopniu opanowałeś materiał jednostki modułowej.
JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela

o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian w formie testu z zakresu jednostki

modułowej znajdujący się na końcu poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

313[06].Z3.01

Wykonywanie monta

nagra

filmowych

313[06].Z3

Techniki monta

u d

313[06].Z3.02

Wykonywanie monta

nagra

telewizyjnych

313[06].Z3.03

Wykonywanie monta

nagra

radiowych

i fonograficznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozróŜniać pojęcia: dźwięk, natęŜenie dźwięku, głośność dźwięku, barwa dźwięku,
wysokość tonu, zakres słyszalności, niskie, średnie i wysokie częstotliwości, dźwięk
monofoniczny, stereofoniczny,

−

rozróŜniać sprzęt i nośniki stosowane w produkcji telewizyjnej,

−

poruszać się w środowisku popularnych programów do montaŜu dźwięku,

−

rozróŜniać urządzenia do tworzenia efektów dźwiękowych,

−

porozumiewać się ze współpracownikami i przełoŜonymi,

−

obsługiwać urządzenia stosowane w produkcji telewizyjnej,

−

rozwiązywać problemy w sposób twórczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

scharakteryzować etapy udźwiękowienia programu telewizyjnego,

–

wyjaśnić zasady montaŜu obrazu w produkcji telewizyjnej,

–

wyjaśnić zasady montaŜu dźwięku w produkcji telewizyjnej,

–

obsłuŜyć podstawowe zestawy montaŜowe podczas pracy nad dźwiękiem,

–

zorganizować warsztat pracy telewizyjnego montaŜysty obrazu,

–

zorganizować warsztat pracy telewizyjnego montaŜysty dźwięku,

–

scharakteryzować technikę nagrania postsynchronów,

–

scharakteryzować zasady rozkładania dialogów na ślady, konstrukcję partytury dialogów,

–

dobrać sprzęt i nośniki stosowane do typu produkcji telewizyjnej,

–

zmontować dźwięk z obrazem i dźwięk bez obrazu na róŜnego rodzaju nośnikach,

–

scharakteryzować techniczne i merytoryczne zasady montaŜu dźwięku,

–

zsynchronizować warstwy dźwiękowe,

–

zastosować programy komputerowe do montaŜu dźwięku i dźwięku z obrazem,

–

określić źródła efektów dźwiękowych i atmosfery,

–

scharakteryzować efekty synchroniczne,

–

przedstawić zasady działania fonotek, kompilację muzyki, montaŜ muzyki dla róŜnych
typów produkcji, montaŜ muzyki do obrazu, wielośladowy montaŜ muzyki,

–

wykonać prace końcowe związane z montaŜem dźwięku,

–

przesłać dane dźwiękowe za pomocą Internetu,

–

posłuŜyć się dokumentacją produkcji filmowej,

–

udokumentować poszczególne etapy pracy nad dźwiękiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. MontaŜ dźwięku

4.1.1. Materiał nauczania

MontaŜ jest skomplikowanym procesem zamieniającym „surowy” materiał wideo na

gotowy  do  emisji  w  telewizji  materiał.  Rozwój  komputerowych  technologii  sprawił,  Ŝe
obecnie dominuje montaŜ nieliniowy, czyli cyfrowy. Dowolnie długi materiał filmowy moŜna
przechowywać,  ciąć,  układać  jego  fragmenty  w  innej  kolejności  i  nakładać  je  na  siebie  na
twardym  dysku  przy  uŜycia  wszystkich  efektownych  przejść  i  efektów  specjalnych,  jakie
moŜna sobie wymarzyć. PoniewaŜ system jest cyfrowy, jakość pozostaje idealna bez względu
na liczbę zrobionych kopii.

Głównym poŜytkiem z zastosowania montaŜu komputerowego jest jednak to, Ŝe ma on

charakter nielinearny. W branŜowym Ŝargonie oznacza to moŜliwość montowania w dowolnej
kolejności. Przy konwencjonalnym montaŜu relację wideo buduje się na taśmie ujęcie po
ujęciu. Jeśli chce się dodać nowe ujęcie w środku - to albo nakłada się je na istniejący
fragment albo oddziela pozostałą część i zgrywa całość na nowo.

Pierwszą czynnością, od której rozpoczyna się kaŜdy montaŜ nieliniowy, jest

przeniesienie zapisanego materiału z kasety lub twardego dysku w kamerze na twardy dysk
komputera. Ten proces potocznie nazywany jest przechwytywaniem.

Przechwytywanie

W przypadku kart analogowych proces przechwytywania materiału wideo często

nazywany jest digitalizacją.

Rys. 1 Przechwytywanie z urządzenia DV w Adobe Premiere 6.0 [oprac.2]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W trakcie przeprowadzania tego procesu analogowy materiał wideo zostaje poddany

skomplikowanemu  procesowi,  podczas  którego  zamieniany  jest  z  postaci  analogowej  na
cyfrową. Istotnym czynnikiem decydującym o jakości digitalizowanego materiału wideo jest
rodzaj  algorytmu  oraz  stopień  kompresji,  im  wyŜszy,  tym  jakość  obrazu  jest  gorsza.
Najczęściej  stosowanymi  algorytmami  kompresji  w  kartach  analogowych  są  Motion  JPEG,
MPEG-2  lub  Wavelet.  Większość  kart  analogowych  podczas  przechwytywania  umoŜliwia
regulację  podstawowych  parametrów  obrazu  i  dźwięku:  jasności,  kontrastu,  nasycenia
kolorów, ostrości oraz poziomu głośności dźwięku.

W przypadku kart cyfrowych podczas przechwytywania następuje jedynie cyfrowe

kopiowanie  skompresowanego  materiału  wideo  z  kasety  na  dysk.  Warto  dodać,  Ŝe  kamera
cyfrowa  juŜ  w  trakcie  filmowania,  aby  zmniejszyć  strumień  danych,  kompresuje  obraz
w  stopniu  5:1.  Przyjętym  standardem  jest  DV.  Ze  względu  na  zastosowaną  kompresję
w trakcie przechwytywania nie moŜna regulować jakichkolwiek parametrów zarówno obrazu,
jak  i  dźwięku.  Niezaprzeczalną  zaletą  formatu  DV  jest  zachowanie  niezmiennie  wysokiej
jakości,  począwszy  od  rejestracji,  poprzez  przechwytywanie,  edycję,  aŜ  po  końcowy  zapis.
Dla  porównania  -  kaŜde  analogowe  przechwytywanie,  edycja,  zapis  i  kopiowanie  stale
obniŜają  jakość.  Materiał  wideo  moŜemy  przechwytywać  jako  duŜe  partie  materiału  lub
uŜywając listy cięć (ang. batch capture) wybranych przez nas ujęć. Rozwinięciem tej metody
jest  tzw.  skanowanie  taśmy  (ang.  scan  tape),  podczas  którego  automatycznie  zostają
wyszukane  wszystkie  zmiany  kodu  czasowego  powstałe  na  taśmie  w  wyniku  zatrzymania
procesu  nagrywania  (przez  naciśnięcie  przycisku  Stop  lub  Pause).  W  rezultacie  uzyskujemy
gotową  listę  cięć,  według  której  moŜna  automatycznie  przechwycić  materiał  wideo
podzielony na poszczególne ujęcia.

Edycja

Bez wątpienia edycja jest najwaŜniejszym procesem kaŜdego montaŜu. To właśnie dzięki

niej  mamy  moŜliwość  uporządkowania  często  chaotycznie  zarejestrowanych  ujęć.
Wykorzystując  moŜliwości  montaŜu  nieliniowego,  moŜemy  znacznie  uatrakcyjnić  i  oŜywić
niezbyt  ciekawe  nagrania.  Podstawowymi  zabiegami  edycyjnymi  są  precyzyjne  docinanie,
kopiowanie  i  układanie  poszczególnych  ujęć  w  Ŝądanej  kolejności.  Ponadto  moŜliwe  jest
tworzenie  stop-klatek,  regulacja  tempa  oraz  kierunku  odtwarzania  klipu  wideo.  Wszystkie
programy  edycyjne  wyposaŜone  są  w  ścieŜki  wideo  i  audio,  oś  lub  linię  czasu  oraz
podstawowe narzędzia edycyjne.

Na ekranie widać stop-klatkę kaŜdego klipu. Kliknięcie nań myszką odtwarza nagranie.

MontaŜysta wybiera potrzebne fragmenty i przy uŜyciu znanej uŜytkownikom komputerów
technik „przeciągnij i upuść” (drag and drop) ustawia je w dowolnej kolejności.

Klipy i towarzyszące im ścieŜki dźwiękowe układa się na listwie czasowej (timeline).

Wygląda  ona  jak  taśma  filmowa  w  tradycyjnym  montaŜu  filmowym  i  w  podobny  sposób
funkcjonuje  na  ekranie  komputera.  MontaŜysta  moŜe  odtwarzać  nagranie  od  dowolnego
miejsca  na  listwie  i  „przewijać”  ją  do  przodu  lub  do  tyłu  do  ustalonych  punktów,  by
sprawdzić obraz i dźwięk.

Większość relacji informacyjnych montuje się za pomocą prostych („twardych”) cięć:

kończy  się  jedno  ujęcie  i  zaczyna  drugie,  bez  nakładania.  Efekt,  gdy  jeden  obraz  stopniowo
przechodzi w drugi, określa się jako montaŜ „miękki”  (transition).  Istnieją setki typów tego
rodzaju  montaŜu,  od  dramatycznego  efektu  przewracania  stron  do  eksplozji  na  ekranie.
Większość z nich nie ma zastosowania w wiadomościach.

Najbardziej powszechną odmianą montaŜu miękkiego, którą czasem wykorzystuje się

w relacjach informacyjnych, jest przenikanie (dissolve)

które polega na wygaszaniu jednego

obrazu i jednoczesnym wzmacnianiu drugiego. Do zrealizowania tego efektu w tradycyjnym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

montaŜu potrzebne są trzy urządzenia - jedno na obraz A, drugie na obraz B i trzecie do
zarejestrowania ich połączenia. Przy nielinearnym montaŜu komputerowym to całkiem prosty
zabieg.

Rys. 2 Fragment okna edycyjnego w Adobe Premiere 6.0. [oprac.2]

1. Narzędzia edycyjne
2. Efekt przejścia
3. ŚcieŜka wideo z nałoŜonym na klip filtrem balansu kolorów (RGB) oraz klatkami kluczowymi
4. ŚcieŜka wideo z nałoŜoną na klip regulacją tempa odtwarzania (zwolnienie 50%)
5. ŚcieŜka wideo z nałoŜonym napisem, obwiednią przezroczystości oraz kluczem Alpha Channel
6. ŚcieŜka audio z ustawioną obwiednią głośności dźwięku
7. ŚcieŜka audio z ustawioną obwiednią panoramy dźwięku

Na listwie czasowej nakłada się jedną ścieŜkę (ścieŜkę A) na drugą (ścieŜkę B).
Do przejścia między ujęciami, takiego, Ŝe ścieŜka B zaczyna przenikać pod ścieŜkę A,

która ostatecznie zostaje wygaszona, na listwę czasową wstawia się funkcję przejścia
i rozciąga do oczekiwanej długości. Następnie określa się rodzaj przejścia - przenikanie od A
do B lub na odwrót. Potem moŜna obejrzeć wstępnie otrzymany efekt, by sprawdzić, czy
o taki rezultat chodziło.

MontaŜu dźwięku dokonuje się bardzo podobnie jak w radiu. MoŜna dostosować

głośność kaŜdego elementu ścieŜki dźwiękowej, wyrównać ją, dodając basy, tony wysokie
i wiele innych efektów, a takŜe nałoŜyć jedną ścieŜkę na drugą. Jeśli rezultat końcowy nie jest
satysfakcjonujący, nie trzeba wyrzucać go do kosza i zaczynać wszystkiego od początku.

Przy montaŜu nielinearnym moŜna zacząć w dowolnym miejscu i przerabiać materiał

dowolną  liczbę  razy.  Jeśli  wytnie  się  jakiś  fragment  przez  pomyłkę,  nie  ma  powodów  do
niepokoju,  poniewaŜ  montaŜ  nielinearny  jest  odwracalny  (non-destructive).  KaŜdej  zmiany
dokonuje  się  na  kopii  przekształconego  na  formę  cyfrową  materiału,  a  nie  na  nim  samym  -
pozostaje on nietknięty w pamięci komputera. Zawsze moŜna zacząć montaŜ na nowo.

Precyzyjne dobieranie początku i końca ujęcia moŜliwe jest równieŜ dzięki zastosowaniu

znaczników  wejścia  (ang.  mark  in)  i  wyjścia  (ang.  mark  out).  W  niektórych  programach
dostępna  jest  opcja  trymowania  (ang.  trim),  która  w  precyzyjny  sposób  kontroluje
i jednocześnie obserwuje proces przycinania ujęcia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Efekty

Obecnie kaŜdy program edycyjny ma róŜnego rodzaju efekty specjalne, które moŜemy

podzielić na:
- efekty przejść (miksy),
- filtry obrazu,
- kluczowanie obrazu,
- nakładanie obrazu
- wprowadzanie napisów.

Z efektów przejść korzystamy w sytuacji, gdy zamierzamy w atrakcyjny sposób połączyć

ze  sobą  dwa  róŜne  ujęcia.  Generalnie,  efekty  przejść  moŜna  podzielić  na  dwuwymiarowe
(2D)  i  trójwymiarowe  (3D).  Najprostszymi  efektami  dwumiarowymi  są  przenikania  obrazu
(miksy)  oraz  tzw.  kurtynki,  natomiast  efekty  trójwymiarowe  najczęściej  kojarzone  są
z  efektem  odwijanej  kartki  lub  transformacji  obrazu  w  trójwymiarową  bryłę.  Rodzaj  oraz
liczba efektów przejść zaleŜne są od klasy i typu programu edycyjnego.

Filtry obrazu mogą spełniać rozmaite funkcje. Pierwszą z nich jest korekcja parametrów

obrazu.  Do  tego  celu  przeznaczone  są  filtry  regulujące  balans  kolorów  (RGB),  jasność,
kontrast,  nasycenie  itp.  Drugą  z  nich  jest  wprowadzanie  prostych  efektów,  takich  jak
odwracanie  obrazu  w  pionie  i  poziomie,  docinanie  itp.  Natomiast  trzecią  z  nich  jest
wprowadzanie efektów specjalnych: rozmycia, wyostrzenia, płaskorzeźby, kalejdoskopu, fali,
deformacji,  efektów  świetlnych  itp.  Kolejny  efekt  kluczowania  w  uproszczeniu  polega  na
usunięciu z obrazu wideo pewnych obszarów charakteryzujących się wspólnymi cechami (np.
kolorem,  jasnością  itp.)  i  nadaniu  im  przezroczystości.  Dzięki  kluczowaniu  uzyskujemy
moŜliwość  nakładania  na  siebie  poszczególnych  warstw  z  kolejnymi  obrazami  wideo  lub
grafiką.

Najczęściej stosowanymi rodzajami kluczy są:

−

color key - usuwanie obszarów o określonym kolorze,

−

chroma key - usuwanie obszarów o określonym kolorze wraz z jego odcieniami (działa
duŜo precyzyjniej od color key, poniewaŜ uwzględnia poziom nasycenia koloru),

−

luma key - usuwanie obszarów jedynie o określonym poziomie jasności,

−

blue screen - usuwanie niebieskich obszarów (często zamiast koloru niebieskiego uŜywa
się  koloru  zielonego  oraz  klucza  green  screen)  -  są  to  najczęściej  stosowane  klucze
uŜywane  do  usunięcia  tła  za  filmowaną  postacią,  np.  spikerem  w  wiadomościach  lub
prognozie pogody,

−

alpha  channel  -  usuwanie  obszarów  zdefiniowanych  specjalną  maską  zapisaną
w  dodatkowym  kanale  alfa.  Niestety  często  się  zdarza,  Ŝe  efekty  dalekie  są  od  ideału.
Wynika  to  z  trudności  w  uzyskaniu  jednolitych  obszarów  obrazu,  które  mogłyby  być
precyzyjnie usunięte.
Kolejnym efektem jest nakładanie obrazu. Mamy tu do czynienia z efektami powstałymi

w  wyniku  nałoŜenia  na  obraz  wideo  jednego  lub  więcej  często  zdeformowanych  obrazów
pochodzących  z  plików  wideo  lub  plików  graficznych.  Dobrym  tego  przykładem  mogą  być
efekty  typu  obraz  w  obrazie  (ang.  PIP  -  Picture  In  Picture).  Deformacje  mogą  dotyczyć
zarówno  wielkości,  jak  i  kształtu  nakładanego  obrazu,  który  dodatkowo  moŜe  być  statyczny
lub ruchomy. Wprowadzanie napisów jest efektem polegającym na nałoŜeniu na obraz wideo
przede wszystkim napisów, ale równieŜ grafik lub małych animacji. Nakładanie napisów jest
moŜliwe  dzięki  towarzyszącemu  mu  nieodłącznie  efektowi  kluczowania.  Napisy  mogą  być
zarówno  statyczne,  jak  i  dynamiczne.  Przesuwane  w  poziomie  nazywane  są  z  angielskiego
crawl,  natomiast  w  pionie  roll.  Większość  programów  do  montaŜu  wideo  ma  wbudowane
proste funkcje do tworzenia napisów, jednak oferują one jedynie podstawowe moŜliwości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3 Efekt przejścia w Ulead MediaStudio Pro 6.0. [oprac: 2]

Na rynku dostępne są równieŜ dodatkowe programy, a właściwie wtyczki (ang. plug-ins),

które  rozszerzają  moŜliwości  tworzenia  napisów.  NiezaleŜnie  od  efektów  kluczowania
i  nakładania  moŜna  równieŜ  wpływać  na  stopień  przezroczystości  obrazu  wideo,  grafiki,
animacji  czy  teŜ  napisów.  System  klatek  kluczowych  precyzyjnie  reguluje  wiele  istotnych
parametrów  np.  zatrzymanie  lub  cofnięcie  się  danego  efektu  w  czasie.  Niestety  wymienione
efekty  wymagają  zazwyczaj  czasochłonnego  przeliczania.  Aktualnie  na  rynku  oferowanych
jest  coraz  więcej  nowych  kart  montaŜowych  umoŜliwiających  realizację  róŜnych  efektów
w  czasie  rzeczywistym,  czyli  bez  konieczności  przeliczeń.  Warto  równieŜ  dodać,  Ŝe  liczbę
dostępnych efektów przejść oraz filtrów obrazu moŜna w łatwy sposób rozbudowywać dzięki
dodatkowym pakietom z efektami.

Blue-Box
      Efekt  Blue-Box,  nazywany  inaczej  Blue  Screen,  to  niezwykle  efektowny  i  bardzo
atrakcyjny  sposób  na  upiększenie  gotowego  filmu.  Technika  ta  polega  na  wycięciu
dowolnego koloru ze sfilmowanej sceny i podłoŜeniu w to miejsce innego fragmentu nagrania
lub  zdjęcia.  Proces  ten  zaczyna  się  od  nakręcenia  obiektu  na  tle  jednolitego,  jasnego,
czystego,  niebieskiego  tła.  Następnie  w  procesie  montaŜu  kolor  niebieski  zostaje  usunięty
i  zastąpiony  innym  obrazem  nazywanym  podkładem.  Tła  nie  musi  stanowić  kolor  niebieski.
UŜywa  się  równieŜ  często  zielonego,  jednak  niebieski  jest  'najlepszy'  dla  oka  kamery.
Technikę  Blue-Box  stosuje  się  bardzo  często  w  telewizji.  Widzimy  to  oglądając  np.  mapę
pogody w dowolnej stacji lub programy informacyjne. Prezenterzy zawsze umieszczani są na
niebieskim tle, w miejsce którego następnie 'na Ŝywo' podkładany jest dowolny inny obraz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4 Efekt Blue-Box [opracowanie własne]

Dźwięk

Podobnie jak obraz wideo, równieŜ dźwięk moŜe być poddawany rozmaitym zabiegom

edycyjnym. Podstawową operacją wykonywaną na ścieŜkach audio jest ustawianie Ŝądanego
poziomu dźwięku. Ustawień dokonuje się za pomocą krzywych z obwiedniami opisującymi
Ŝą

dany poziom dźwięku. Warto tu zauwaŜyć, Ŝe przy uŜyciu wspomnianych wcześniej

efektów  przejść  równieŜ  konieczna  jest  regulacja  głośności  zachodzących  na  siebie
materiałów  audio,  co  jest  niezbędne  do  płynnego  przejścia  dźwięku  z  jednego  materiału  do
drugiego. Do niedawna ustawiało się to ręcznie, natomiast obecnie większość dostępnych na
rynku  programów  ma  do  tego  specjalne  narzędzia  (ang.  crossfade)  lub  teŜ  tworzy  je
automatycznie.  Dodatkowo  w  zaawansowanych  programach  dostępna  jest  równieŜ  regulacja
panoramy  dźwięku,  umoŜliwiająca  precyzyjne  balansowanie  i  ustawianie  dźwięku
w kanałach.

Programy oferują moŜliwość podglądu poziomu dźwięku w postaci graficznych

wykresów.  Niektóre  programy  miksują  dźwięk  z  kilku  (najczęściej  4  lub  8)  ścieŜek  audio
w  czasie  rzeczywistym.  NaleŜy  jednak  pamiętać,  Ŝe  znacznie  to  obciąŜa  nie  tylko  procesor,
ale  co  bardziej  istotne,  twarde  dyski,  które  w  trakcie  miksowania  muszą  „zebrać”  materiał
znajdujący się w róŜnych obszarach. Dodatkowe efekty dostępne są dzięki specjalnym filtrom
dźwięku,  które  moŜemy  podzielić  na  dwie  grupy:  do  korekcji  dźwięku  (korekcja  pasma,
barwy itp.) oraz do tworzenia efektów specjalnych (pogłosu, echa itp.). Wiele programów ma
rozbudowane korektory (ang. equalizers) do precyzyjnego ustawienia Ŝądanej barwy dźwięku.

Zapis i eksport

W zaleŜności od karty oraz sprzętu wideo moŜliwy jest zapis w wielu formatach

i  standardach.  Karty  z  analogowymi  złączami  composite  zapisują  w  standardzie  VHS
i  Video8  oraz  S-VHS  i  Hi8  dla  wyjść  S-Video.  W  przypadku  złączy  cyfrowych  moŜna
nagrywać  w  formatach  Digital8,  DV,  DVCAM  lub  DVCPRO.  W  przypadku  karty
z analogowymi złączami component istnieje moŜliwość zapisu w profesjonalnym studyjnym
standardzie  Betacam  SP.  Dzięki  dynamicznemu  rozwojowi  szeroko  pojętych  multimediów
oraz  Internetu  konieczny  jest  eksport  materiału  wideo  do  rozmaitych  formatów.  Ostatnio
najczęściej stosowanymi są Video-CD, Super Video-CD oraz DVD-Video. W tym przypadku
podstawą jest eksport materiału wideo wykorzystujący encodery formatu MPEG (dla Video-
CD  jest  to  MPEG-1,  natomiast  dla  Super  Video-CD  i  DVD-Video  jest  to  MPEG-2).  Wiele
programów  edycyjnych  standardowo  zostało  wyposaŜonych  w  obsługę  tych  formatów,
a w przypadku ich braku zawsze istnieje moŜliwość zainstalowania wtyczek.

MontaŜ taśmy wideo

Większość stacji telewizyjnych jest właśnie w trakcie przechodzenia z technologii

analogowych na cyfrowe, jednak niewiele z nich decyduje się na całkowitą rezygnację ze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sprawdzonych systemów opartych na taśmie analogowej, które przez wiele lat mogły sprostać
cięŜkim próbom, jakim poddawali je dziennikarze.

W wielu nowych systemach cyfrowych, takich jak Panasonic DVC Pro, nośnikiem

cyfrowego obrazu nadal jest taśma. Dzieje się tak dlatego, Ŝe tradycyjny montaŜ linearny na
stanowisku  montaŜowym  z  dwoma  lub  trzema  magnetowidami  często  bywa  szybszy  niŜ
systemy  nielinearne,  w  których  przed  rozpoczęciem  obróbki  konieczne  jest  uprzednie
przekształcenie  nagrania  na  formę  cyfrową.  Z  tego  względu  taśma  wideo  zostanie  z  nami
zapewne jeszcze przez jakiś czas.

Analogowa taśma wideo odznacza się podobnymi cechami jak pokrewna jej taśma audio,

jest jednak nieco bardziej zaawansowana. Oprócz obrazu rejestruje się na niej równieŜ wiele
innych danych: ścieŜkę dźwiękową, informacje sygnalizacyjne pomagające w montaŜu oraz
informacje kontrolne dla magnetowidu kasetowego. Dane te zapisuje się na czterech
osobnych ścieŜkach.

Sygnał wideo jest skanowany przez maksymalnie cztery głowice umieszczone na

obrotowym bębnie, który obraca się szybko względem taśmy, odczytując z niej dane pod
pewnym kątem. Na urządzeniach do montaŜu moŜna przeszukiwać taśmę ze zwielokrotnioną
prędkością oraz zatrzymywać obraz nieruchomo na dowolny czas.

Głowicom do obrazu towarzyszą głowice do dźwięku, które umoŜliwiają kasowanie,

nagrywanie i odtwarzanie ścieŜki dźwiękowej. Kolejny zestaw głowic obsługuje informacje
sygnalizacyjne i kontrolne.

Zadanie montaŜu poszczególnych ujęć wideo w celu skompletowania relacji naleŜało

dawniej do wyspecjalizowanego montaŜysty, obecnie jednak coraz częściej oczekuje się tej
umiejętności równieŜ od kamerzystów i reporterów.

Inaczej niŜ w przypadku taśmy filmowej tutaj nie dochodzi do fizycznego cięcia taśmy.

MontaŜu dokonuje się za pomocą przegrywania bądź zgrywania (dubbing) obrazu z jednej
taśmy na drugą, aŜ relacja będzie gotowa.

Najpierw reporter i montaŜysta oglądają taśmę i decydują, które ujęcie wykorzystają.

Ujęcia  te  zgrywa  się  następnie  w  ustalonej  kolejności  na  taśmę-matkę.  Wstawki,  takie  jak
ujęcia przytakującego reportera, moŜna dograć później, nakładając je na istniejący materiał.
Proces montaŜu odbywa się na stanowisku montaŜowym (editing suite, videotape booth), na
które  składa  się  wiele  drogiego  sprzętu.  Oprócz  magnetowidów  znajdują  się  tam  równieŜ:
urządzenie do sterowania montaŜem (edit controler), mikser obrazu (vision mixer) do łączenia
poszczególnych  scen,  mikser  audio  (audio  mixer)  do  obróbki  ścieŜki  dźwiękowej,  interkom
do  porozumiewania  się  z  personelem  w  budynku  oraz  liczne  monitory  -  po  jednym  dla
kaŜdego  urządzenia  wideo,  a  takŜe  do  oglądania  materiałów  graficznych  oraz  innych
programów stacji.

Czas wybranej sekwencji przekazuje się do urządzenia sterującego montaŜem (edit

controller), które nakłada odpowiednie sygnały czasowe na ścieŜkę sygnalizacyjną taśmy
wideo na początku i na końcu danej sekwencji.

Następnie urządzenie automatycznie zgrywa daną sekwencję na taśmę-matkę,

rozpoczynając  nagranie  w  pierwszym  punkcie  zaznaczonym  w  kodzie  czasu  i  kończąc
w drugim.
MontaŜysta  moŜe  sprawdzić  nagranie  na  monitorze.  Jeśli  rezultat  go  nie  zadowala,  moŜe
opracować  sekwencję  jeszcze  raz.  Nagrania  nie  dokonuje  się  na  kopiach  roboczych,  więc
pierwotne ujęcia nadal na nich są i moŜna je na nowo wykorzystać.

Na zdjęcia nałoŜony jest kod czasu (timecode), czyli specjalny zegar określający czas

poszczególnych ujęć. Pokazuje on liczby oznaczające godziny, minuty, sekundy i liczbę
klatek, które minęły od rozpoczęcia relacji. Telewizja brytyjska pracuje w systemie 25 klatek
na sekundę, telewizja amerykańska i kanadyjska 30 klatek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Proces montaŜu jest szybki i przejrzysty i odbywa się przy uŜyciu komputera. Kopie

robocze – nie zmontowane taśmy - odtwarza się do przodu i do tyłu w przyspieszonym
i zwolnionym tempie, zatrzymując poszczególne klatki dla bliŜszej analizy, aŜ montaŜysta
zdecyduje, które wykorzysta w relacji.

Wybrana sekwencja moŜe się zacząć na 00.16.25.21 (zero godzin, 16 minut, 25 sekund

i 21 klatek) i zakończyć po niecałych 11 sekundach na .0.16.36.09.

Miksowanie obrazu

Nie zawsze mamy do czynienia z prostym przejściem z jednego ujęcia do drugiego.

Przenikanie obrazów, polegające na stopniowym wygaszeniu jednej sceny i jednoczesnym
wzmacnianiu drugiej bądź teŜ wygaszeniu jednego obrazu w celu odsłonięcia umieszczonego
pod nim drugiego, wymaga nałoŜenia na siebie dwóch osobnych ujęć. Potrzeba do tego po
jednym magnetowidzie dla kaŜdej sekwencji i trzeciego, na który zgrywa się efekt końcowy.

Taśmy ustawia się tak, aby koniec pierwszej sekwencji nakładał się na początek drugiej.

Do wygaszenia jednego obrazu i wzmocnienia drugiego słuŜy mikser obrazu. Jego bardziej
zaawansowaną wersję, umoŜliwiającą stworzenie wielu róŜnych efektów, wykorzystuje się
w reŜyserkach do miksowania telewizyjnych programów na Ŝywo.

Kolejnym etapem jest miksowanie dźwięku. Dźwiękiem moŜna się zająć oddzielnie bądź

jednocześnie z obróbką obrazu. MontaŜysta ma ten sam wybór co przy montaŜu
nielinearnym. MoŜe wykorzystać dźwięk i obraz razem, bądź tylko obraz, bądź tylko dźwięk.

W tym momencie reporter jest juŜ zapewne gotów na nagranie komentarza czego

dokonuje na znajdującym się w pobliŜu stanowisku nagraniowym (comentary booth).
Stamtąd ma kontakt wzrokowy z montaŜystą przez szybę i słowny przez interkom. Oglądając
relację na monitorze, czyta do mikrofonu komentarz, który montaŜysta wgrywa na ścieŜkę
dźwiękową.

Jeśli nie zgadza się synchronizacja czasowa, reporter wraca do początku ostatniego ujęcia

i nagrywa się jeszcze raz. MontaŜysta pilnuje odpowiedniego zbalansowania głosu reportera
i oryginalnych dźwięków na taśmie, tak komentarz był dobrze słyszalny.

Miksowanie dźwięku

Miksowanie dźwięku wymaga tej samej precyzji co montaŜ obrazu. Przejście od ryku

samochodów  na  ruchliwej  ulicy  do  delikatnego  szmeru  wiatru  na  polu  pszenicy  bądź
pozbawionego  wszelkich  dźwięków  z  zewnątrz  studia  byłoby  zbyt  gwałtowne  dla  ucha,
dlatego  montaŜysta  pozostawi  odgłosy  ulicy  na  kolejną  sekundę,  stopniowo  je  wyciszając
i wzmacniając naturalne odgłosy wsi.

Dzięki mikserowi dźwięku moŜna - zgodnie z Ŝyczeniem - zachować oryginalną ścieŜkę

dźwiękową nagrania, wyciszyć ją pod komentarzem narratora, nałoŜyć dwie ścieŜki na siebie,
by się przenikały podobnie jak dwa obrazy, bądź uzupełnić efektami specjalnymi. Przydają
się one wówczas, gdy odgłos, na przykład wozu policyjnego zatrzymującego się przed
budynkiem sądu, jest na oryginalnej taśmie zbyt cichy bądź w ogóle nie udało się go zareje-
strować.

Dźwięk naleŜy wzmocnić odrobinę wcześniej przed pojawieniem się obrazu i nie wolno

dopuścić, by pozostał za nim w tyle. Dźwięk rozbrzmiewający na chwilę przed obrazem
stanowi łagodne przejście pomiędzy ujęciami, gdyŜ moment ciszy po pojawieniu się obrazu
daje wyjątkowo osobliwe wraŜenie.

Stacje telewizyjne posiadają zbiory setek efektów dźwiękowych, które moŜna dodać do

relacji. Obejmują one takie odgłosy, jak wytrysk ropy i rozmaite wybuchy, których kamera
umieszczona w znacznej odległości mogłaby nie zarejestrować. Te efekty przechowuje się na
twardym dysku komputera lub na płytach kompaktowych; jeśli czas nagli, moŜna odtworzyć
je bezpośrednio z reŜyserki dźwięku w momencie, gdy relacja jest juŜ na antenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Grafiki i inne elementy oprawy graficznej, na przykład podpisy, dodaje się do relacji na

etapie montaŜu lub na Ŝywo podczas emisji.

Rodzaje efektów dźwiękowych

W niektórych produkcjach telewizyjnych stosowane są zabiegi charakterystyczne dla

produkcji  filmowej.  Dotyczy  to  m.in.  reportaŜy  telewizyjnych,  czy  filmów  dokumentalnych,
gdzie  istotna  jest  nie  tylko  wartość  merytoryczna  materiału,  lecz  równieŜ  względy
artystyczne.  Dlatego  w  niektórych  produkcjach  telewizyjnych  stosuje  się  szereg  efektów
dźwiękowych  charakterystycznych  dla  filmu,  które  tworzą  właściwą  atmosferę.  Dźwięk  to
szczególnie  przydatne  narzędzie,  jeśli  chodzi  o  wskazówki  dotyczące  czasu  i miejsca.
Ś

wietnie dobrany element dźwiękowy moŜe przenieść nas natychmiast w czasie albo na drugą

stronę globu. Dramatopisarze radiowi wykorzystują tę prawdę od dawna - dramat radiowy
pobudza wyobraźnię lepiej niŜ kaŜda inna forma przekazu, dlatego Ŝe dźwięki omijają często
racjonalny umysł i trafiają bezpośrednio do wyobraźni.

Dźwięk igły opadającej na porysowaną płytę mówi, Ŝe znajdujemy się w latach

dwudziestych-pięćdziesiątych  dwudziestego  wieku.  Odgłos  kopyt  na  bruku  przywodzi  na
myśl  wiek  dziewiętnasty,  jeszcze  przed  pojawieniem  się  samochodów.  Świergot  drozda  to
dźwięk  letniego  poranka.  Śpiewający  w  oddali  kolędnicy  bez  wątpienia  oznaczają  święta.
Efekty  dźwiękowe  to  zgrabny  sposób  informowania  o  porze  dnia,  roku  albo  o  epoce
historycznej.

Efekty dźwiękowe sprawdzają się równieŜ, jeśli chodzi o sugerowanie miejsca. Odgłosy

bomb przenoszą nas na pole walki. Dźwięk rogu alpejskiego zabiera nas do Szwajcarii.
Dźwięk dud...

Naturalne odgłosy to informacja niemal podprogowa o tym, gdzie się znajdujemy.

Biblioteki  gotowych  efektów  dźwiękowych  są  po  brzegi  wypełnione  ścieŜkami  z  atmosferą
naturalnych  odgłosów  spotykanych  na  wsi  czy  w  parku  miejskim.  W  bibliotece  moŜna
znaleźć  nagrania  atmosfery  opatrzone  tytułami  „Wieś  zimą”,  „Odgłosy  prerii”  czy  „Jezioro
północne  latem”,  wykorzystywane  jako  pierwsze  płaszczyzny  tła.  ŚcieŜki  te  moŜna
uzupełniać dodatkowymi dźwiękami: śpiewem ptaków, szumem wiatru, bzyczeniem owadów
i tworzyć nowe ścieŜki z odpowiednią atmosferą.

Nie istnieje oczywiście wzorcowe muczenie krowy towarzyszące ujęciu w mleczarni.
Kiedy juŜ zdecydujesz się na zastosowanie efektu z biblioteki, pamiętaj, Ŝe choć efekt

oznaczony  jest  jako  „Wnętrze  obory”,  nie  oznacza  to, Ŝe  na  ścieŜce  będą  nagrane  dokładnie
takie  odgłosy,  jakich  oczekujesz.  Wsłuchuj  się  krytycznie  w  sugerowany  efekt  dźwiękowy
i bądź  gotowy  na  odrzucenie  nieodpowiednich  odgłosów.  Jednocześnie  omów  powody
odrzucenia  dźwięków  z  kierownikiem  do  spraw  dźwięku,  być  moŜe  uda  mu  się  podczas
zgrywania dźwięku dostosować jakość tonalną efektu, dzięki czemu osiągniecie oczekiwany
efekt. MoŜna na przykład zmienić powiększyć oborę poprzez dodanie pogłosu.

Odgłosy wydawane przez maszyny stanowią miejski odpowiednik naturalnych odgłosów.

W  bibliotece  znajdziesz  tak  typowe  ścieŜki  jak:  „Miasto  nocą”  czy  „Zatłoczona  miejska
ulica”.  PejzaŜ  miejski  wypełniają  odgłosy  otoczenia  -  szum  komputerowego  wiatraka,
buczenie  lodówki  czy  świst  powietrza  w  wentylatorze.  Nad  głową  przelatuje  samolot  albo
słychać przejeŜdŜający samochód.

Teoretyk dźwięku Michael Chion wprowadził dwie dodatkowe kategorie efektów

dźwiękowych, które nazwał „dźwiękami na antenie” i „dźwiękami wewnętrznymi”. Dźwięki
na antenie to istotny element naszego otoczenia. Są to dźwięki radia, telewizji, telefonu
i nagranej muzyki. Natomiast dźwięki wewnętrzne pochodzą od nas samych. W filmie mogą
się pojawiać pod postacią uderzeń serca bohatera, oddechu oraz sytuacji przypominających
komentarze z off`u, gdy bohatera opisuje swoje myśli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Choć większość efektów dodaje się podczas oczyszczania klatki dźwiękowej, niektóre

elementy  trzeba  planować  juŜ  w  okresie  przygotowawczym.  Jeśli  wiesz,  Ŝe  w  tle  będzie
słychać  orkiestrę  strojącą  instrumenty,  powinieneś  nagrać  te  dźwięki  przed  rozpoczęciem
procesu  oczyszczania  klatki  dźwiękowej.  Jeśli  wynająłeś  orkiestrę,  która  będzie  grać  na
ekranie, zapewne w umowie pojawi się zapis dotyczący nagrania dźwięku strojenia. Jeśli twój
dramat opowiada o jakimś muzyku, a aktor odgrywa główną rolę bez słów jak w większości
musicali i filmów o muzykach, ścieŜki muzyczne naleŜy nagrać przed rozpoczęciem zdjęć.

Gwar w tle i ścieŜka dźwięku towarzyszącego

cieŜki z atmosferą wymagają często dźwięków ludzkich głosów. Biblioteki efektów

dźwiękowych oferują podstawowe ścieŜki ze śmiechem czy rozmową we foyer, w restauracji.
Jednak  oprócz  tego  potrzebujemy  gwaru  w  tle,  w  którym  nie  da  się  rozróŜnić  pojedynczych
słów. Zamierzasz nakręcić scenę z udziałem tłumu, realizator dźwięku prawie na pewno nagra
gwar  w  tle  bezpośrednio  w  obiekcie  zdjęciowym.  Jeśli  z  jakiegoś  względu  do  tego  nie
dojdzie,  gwar  moŜna  wybrać  z  płyty  z  efektami  lub  poprosić,  Ŝeby  stworzyła  go  specjalna
grupa  aktorów  pod  nadzorem  montaŜysty  postsynchronów  aktorskich.  JeŜeli  natomiast
potrzebujesz  ludzkiego  krzyku  lub  głosu  spikera  radiowego,  moŜesz  być  zmuszony  do
zatrudnienia profesjonalisty do nagrania głosów z off`u albo do porozumienia się z rozgłośnią
radiową. Pewne elementy audio, jak w przypadku opisanej powyŜej sceny z udziałem tłumu,
gromadzone  są  w  trakcie  zdjęć.  Twój  dźwiękowiec  powinien  nagrywać  ścieŜki  dźwięku
towarzyszącego w kaŜdym obiekcie zdjęciowym. ŚcieŜki te są właściwe dla konkretnej sceny
czy  szczególnego  pleneru.  JeŜeli  kręcisz  w  gospodarstwie  rolnym,  dźwiękowiec  nagra
w stodole  niektóre  odgłosy  wydawane  przez  zwierzęta.  Wykorzystywanie  konkretnych
dźwięków  zarejestrowanych  w  plenerze  jest  zawsze  lepsze  od  typowych,  uŜywanych  do
znudzenia efektów dostępnych na płytach.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Na czym polega montaŜ telewizyjny? Jakie są jego etapy?

Czy róŜni się montaŜ cyfrowy od montaŜu taśmy w telewizji?

Jak wygląda postprodukcja dźwięku w telewizji?

Jakie znasz rodzaje efektów stosowanych w produkcji telewizyjnej?

Na czym polega imitacja dźwięków?

Na czym polega miksowanie obrazu i dźwięku w produkcji telewizyjnej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zorganizuj wizytę w stacji telewizyjnej. Zapoznaj się z procesem montaŜu i realizacji

wizji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

zorganizować wizytę w stacji telewizyjnej,

zapoznać się ze stosowanym sprzętem do montaŜu oraz oprogramowaniem,

przyjrzeć się sposobom stosowania efektów wizyjnych i dźwiękowych,

zapoznać się z parametrami dźwięku i obrazu na etapie montaŜu oraz emisji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

prześledzić „drogę” informacji telewizyjnej od stołu montaŜowego do emisji,

zapoznać się ze sprzętem stosowanym podczas realizacji audycji emitowanych na Ŝywo,

zaprezentować wyniki pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

kartka papieru,

−

długopis lub ołówek,

−

dyktafon,

−

aparat fotograficzny

Ćwiczenie 2

W trzyosobowym zespole przygotujcie kilkuminutowy reportaŜ z ciekawego wydarzenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania, literaturą oraz instrukcjami obsługi sprzętu,

skompletować kamerę, mikrofony i elementy oświetlenia,

sporządzić scenariusz reportaŜu (np. z balu studniówkowego),

przeprowadzić nagranie samych obrazów z efektami i atmosferą dźwiękową,

przeprowadzić rozmowy z uczestnikami wydarzenia,

napisać tekst dziennikarski,

przeprowadzić montaŜ obrazu i dźwięku w taki sposób, by narracja przeplatała się
z nagranymi wypowiedziami,

wprowadzić efekty dźwiękowe i wizyjne,

zapisać gotowy materiał na płycie DVD.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

kamera, mikrofony, oświetlenie,

–

komputer z oprogramowaniem do montaŜu telewizyjnego.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

nagrać materiał dźwiękowy dla potrzeb telewizyjnych?

zmontować dźwięk i obraz?

zastosować efekty dźwiękowe?

zapisać gotowy materiał na nośniku?

omówić proces realizacji wizji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test pisemny zawiera 22 zadania czterokrotnego wyboru i sprawdza Twoją wiedzę
i umiejętności z zakresu wykonywania montaŜu dźwięku w produkcji telewizyjnej.

Odpowiedzi udzielaj na KARCIE ODPOWIEDZI.

Dla kaŜdego zadania podane są cztery moŜliwe odpowiedzi: a, b, c, d.

Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

Pracuj samodzielnie.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut, od momentu przekazania instrukcji i zadań.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.    Słowo montaŜ oznacza
a.  poprawianie.
b.  składanie z fragmentów.
c.  sklejanie.
d.  czułość na dźwięk.

2. Dźwięk montuje się
a. wyłącznie razem z obrazem.
b. wyłącznie odrębnie od obrazu.
c. razem z obrazem lub osobno.
d. gdy obraz jest juŜ gotowy w całości.

3. Na stanowisku montaŜowym musi się znaleźć
a. mikrofon dynamiczny.
b. mikser dźwięku.
c. minidisc.
d. mikrofon pojemnościowy.

4. Taśma matka to
a.   końcowy efekt pracy.
b.   kopia bezpieczeństwa.
c.   taśma pierwotna.
d.   kopia archiwalna.

5. Minusem procesu określanego jako montaŜ nielinearny jest
a. konieczność uprzedniego przeniesienia obrazu z kasety cyfrowej na komputer.
b. montaŜ efektów synchronicznych.
c. montaŜ efektów bocznych.
d. pogorszenie jakości dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Osoby specjalizujące się w tworzeniu efektów dźwiękowych związanych z ludzkim

ruchem nazywane są

a.   imarorami.
b.   animatorami dźwięku.
c.   dźwiękowcami.
d.   imitatorami dźwięków.

7. ŚcieŜka dźwięku kręcona w oddzieleniu od obrazu nazywana jest
a.   ścieŜką dźwięku towarzyszącego.
b.   ścieŜką dźwięku.
c.   ścieŜką oddzielną.
d.   ścieŜką towarzyszącą.

8. Efekty dźwiękowe i muzykę dobiera się i tworzy
a.   tak jak dźwięk.
b.   przed zrobieniem zdjęć.
c.   jak efekty boczne.
d.   po zakończeniu zdjęć.

9.    Sceny, w których dźwięk jest zsynchronizowany, są w efekcie
a.    bardzo realistyczne.
b.   widoczne.
c.   są blisko.
d.   są mało realistyczne.

10.  Efekt gdy jeden obraz stopniowo przechodzi w drugi, określa się jako
a. montaŜ miękki.
b. montaŜ twardy.
c. montaŜ uniwersalny.
d. pętla.

11. Wygaszanie jednego obrazu i jednoczesne wzmacnianie drugiego to
a.   montaŜ.
b.   nagrywanie.
c.   udźwiękowienie.
d.   przenikanie.

12. Kod czasu jest
a.  specjalnym programem komputerowym.
b.   zegarem czasu ujęć.
c.   zapisem formalnym w dokumentacji.
d.   sygnałem do rozpoczęcia pracy.

13.   Postprodukcja dźwięku oznacza
a.   negocjowanie z postrzeganą „rzeczywistością”.
b.  opracowywanie dokumentacji.
c.   korygowanie dźwięku.
d.  odbieranie  dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.........................................................................................................................

Wykonywanie montaŜu nagrań telewizyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Abel J. i Glass I.: Radio An Illustrated Guide. WBEZ Alliance Inc. 1999

Bakalarz A.: MontaŜ nieliniowy krok po kroku, PC World, luty 2002

Body A.: Dziennikarstwo radiowo – telewizyjne. Techniki tworzenia programów
informacyjnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006

Butrym W.: Dźwięk cyfrowy Systemy wielokanałowe. Wydawnictwo Komunikacji
i Łączności, Warszawa 2002

CzyŜewski M.: Poradnik filmowca amatora. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony
Narodowej, Warszawa 1983

Geisler J.: Techniczne problemy nagrań muzycznych. WKŁ, Warszawa 1979

Kingdon T.: Sztuka reŜyserii filmowej. Wydawnictwo Wojciech Marzec, Warszawa 2007

Kirk P.: Digital Audio. Wydawnictwo Helion, Gliwice 2007

Korbecki M.: Komputerowe przetwarzanie dźwięku. Wydawnictwo MIKOM, Warszawa
1999

10.

Lasocki J.: Podstawowe wiadomości z nauki o muzyce. PWM, Kraków 1999

11.

Madurski Ł. I Świerk G.: Podstawy Multimedia Obróbka dźwięku i filmów.
Wydawnictwo Helion, Gliwice 2004

12.

Murch W.: W mgnieniu oka Sztuka montaŜu filmowego. Wydawnictwo Wojciech
Marzec, Warszawa 2006

13.

Pijanowski L.: Małe abecadło filmu i telewizji. Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe,
Warszawa 1973

14.

Przedpełska – Bieniek M.: Dźwięk w filmie. Agencja Producentów filmowych,
Warszawa 2006

15.

Puzyna Cz.: Podstawowe wiadomości o dźwiękach i ich oddziaływanie na człowieka.
Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1985

16.

Reiss J.: Mała historia muzyki. PWM, Kraków 1987

17.

Schid. W. i Pehle T.: Wideofilmowanie Techniki filmowania Udźwiękowienie MontaŜ.
Muza S.A., Warszawa 1993

18.

Stradomski W.: Realizujemy film amatorski. Wydawnictwo Centralnego Ośrodka
Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1999

19.

Uhma M.: Elementy technologii telewizyjnej, Warszawa 2008

20.

Zonn L.: O montaŜu w filmie dokumentalnym. Centralny Ośrodek Metodyki
Upowszechniania Kultury, Warszawa 1986

21.

BBC Producers Guidelines. BBC – strony internetowe