UKŁAD POKARMOWY (systema digestorium)

Pochodzenie:

•

endoderma → nabłonek błony śluzowej jelita, gruczoły

•

ektoderma → stomodeum → jama gębowa, gardziel

→ proctodeum → końcowy odcinek jelita

•

mezoderma → mięśnie, tkanka łączna

Funkcje:



pobieranie i przyswajanie pokarmu niezbędnego do wytwarzania energii, odnawiania tkanek
i wzrostu organizmu



usuwanie niestrawionych resztek pokarmu

Budowa
Jelito przednie:

•

jama ustna (cavum oris)

•

gardziel (pharynx)

•

przełyk (oesophagus)

•

żołądek (gaster)

Jelito środkowe = cienkie (intestinum tenue)

•

dwunastnica (duodenum)

•

jelito czcze (jejunum)

•

jelito biodrowe/kręte (ileum)

Jelito tylne = grube (intestinum crassum)

•

jelito ślepe (caecum)

•

okrężnica (colon)

•

jelito proste (rectum)

•

odbyt (anus)

JAMA GĘBOWA (cavum oris)
Funkcje:



pobieranie i wstępne rozdrabnianie pokarmu



recepcja smaku



nawodnienie pokarmu



wstępne trawienie pokarmu

Elementy anatomiczne:

•

wargi (labia)

•

język (lingua)

•

zęby (dentes)

•

w błonie śluzowej: gruczoły śluzowe, surowicze, śluzowo-surowicze

•

gruczoły ślinowe (glandulae salivariae): przyuszne, podjęzykowe, podżuchwowe

ślina (saliva):

zwilżanie pokarmu, wstępne trawienie węglowodanów (amylaza), funkcje obronne,

zwilżanie powierzchni błon śluzowych

Brodawki językowe (papillae lingualles)



brodawka nitkowata (papilla filiformis)



brodawka grzybkowata (papilla fungiformis)



brodawka okolona (papilla valata)

PRZEŁYK



nabłonek wielowarstwowy (zwykle nierogowaciejący)



liczne gruczoły śluzowe



mięśnie poprzecznie prążkowane



fałdy podłużne – charakterystyczny kształt

ŻOŁĄDEK (gaster, ventriculus)
Funkcje:



mechaniczne rozdrabnianie pokarmu



trawienie chemiczne

Budowa anatomiczna:

•

część wpustowa (pars cardiaca)

•

dno (fundus ventricularis)

•

trzon (corpus ventricularis)

•

część odźwiernikowa (pars pylorica)

Gruczoły błony śluzowej żołądka:

•

wpustowe (śluz, lizozym)

•

właściwe (kom. główne – pepsyna

- kom. okładzinowe – kwas solny

- kom. endokrynowe – hormony peptydowe)

•

odźwiernikowe (śluz, gastryna, somatostatyna)

WĄTROBA (hepar)
Funkcje:



metabolizm (przemiany cukrów, β-oksydacja, deaminacja)



detoksykacja substancji szkodliwych (trucizny, leki)



synteza białek krwi (fibrynogen)



przechowywanie substancji (glikogen, żelazo, witaminy)



geneza ciepła w organizmie

Budowa:

•

od zewnątrz: otrzewna + torebka włóknista

•

zrąb wątroby: tkanka łączna (rusztowanie)

•

miąższ wątroby: sznury hepatocytów, oddzielone naczyniami włosowatymi typu zatokowego
(sinusoidami)

Komórki amfikrynowe – wydzielają w 2 kierunkach:

- na zewnątrz (do kanalików żółciowych) – żółć

- do wewnątrz (do krwi) – m.in. mocznik, kw. moczowy, heparyna,

wit. B

12

(czynnik przeciwanemiczny)

TRZUSTKA (pancreas)

o gruczoł zewnątrzwydzielniczy i wewnątrzwydzielniczy

Funkcje:



metaboliczna: produkcja enzymów (amylaza, lipaza, trypsyna, chymotrypsyna)



wewnątrzwydzielnicza: produkcja hormonów (glukagon, insulina, somatostatyna)

Budowa:

•

Część zewnątrzwydzielnicza:

pęcherzyki gruczołowe, przewody wyprowadzające i naczynia na zrębie tkanki łącznej

•

Część wewnątrzwydzielnicza:

zgrupowania komórek endokrynowych (wyspy Langerhansa) rozrzucone w części

zewnątrzwydzielniczej