Asystowanie Osobie Bezdomnej i Zagrozonej Bezdomnoscia

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

Asystowanie Osobie Bezdomnej i Zagrożonej Bezdomnością

ALEKSANDRA DĘBSKA

RAPORT WSTĘPNY

WSTĘP

Dlaczego asystowanie? Doświadczenia w tym zakresie w kraju i poza jego granicami

Od kilku lat w Polsce funkcjonuje wiele programów, nakierowanych na reintegrację – czyli

ponowne włączanie do życia w społeczeństwie i na rynek pracy tych osób, szczególnie długotrwale
bezrobotnych, które z różnych powodów zostały z niego wyeliminowane. Odbiorcami tych
programów są osoby zagrożone wykluczeniem społecznym lub już wykluczone. Organizacje, które
realizując różne projekty, zajmują się prowadzeniem aktywnych i kompleksowych działań
nakierowanych na aktywizację zawodową i społeczną, nie ograniczają się jedynie do
zinstytucjonalizowanych form pomocy (pośrednictwa pracy, pomocy społecznej) czy zapewnienia
dostępu do jednorazowych konsultacji czy porad (doradztwa zawodowego, usług psychologicznych,
porad prawnych czy ekonomicznych). Opierają działania na efektywnym i skutecznym pomyśle,
przetransferowanym z krajów mających dłuższe doświadczenia w reintegracji społecznej i zawodowej
osób (długotrwale) bezrobotnych. Idea ta stanowi silnie zindywidualizowaną formę pomocy, trafiającą
w indywidualne potrzeby klienta, którym jest osoba zagrożona wykluczeniem społecznym, lub już
wykluczona. Metoda ta polega na wprowadzeniu osobistego doradcy, towarzysza, który przy
założeniu, że powrót na rynek pracy i łono społeczeństwa jest procesem, ma przejść tą drogę – etap
po etapie - wspólnie ze swoim klientem, motywując go, wspierając i monitorując adekwatność
kierunku wybranej drogi do potrzeb „wędrującego”.

A. Jobcoach i akompaniator
Na gruncie polskim znane są dwie, zbieżne ze sobą metody osobistego doradzania i towarzyszenia

osobom (długotrwale) bezrobotnym – jobcoaching i akompaniowanie (czyli towarzyszenie).
Opisywane są one w następujący sposób:

JOBCOACHING – Fundacja Pinel Polska (Kraków, Leszek Michno)

Jobcoaching to metoda wprowadzania osób na rynek pracy i utrwalania tych osób na rynku pracy.
Klientami jobcoachingu są osoby:

mające długi dystans do rynku pracy: bezrobotni, w tym długotrwale bezrobotni, wykluczeni
społecznie, niepełnosprawni,

poszukujące pracy, zagrożone utratą pracy,

pracujące, w celu utrwalenia tych osób na miejscu pracy.

Każdy z klientów ma swojego jobcoacha, który pomaga mu w określeniu swojego miejsca na rynku
pracy.
Na podstawie:

Raport napisany w ramach projektu „Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności…”

współfinansowanego ze środków Funduszu Inicjatyw Społecznych. Treść zwiera efekt pracy grupy eksperckiej
w temacie asystowania i monitorowania osoby bezdomnej. Skład grupy na końcu artykułu.

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

analizy sytuacji klienta (jego kwalifikacji, motywacji, sytuacji rodzinnej i zdrowotnej,
wykształcenia, umiejętności zawodowych, interpersonalnych, itd.)

oraz określenia z klientem oczekiwanej przez niego własnej sytuacji na rynku pracy,

jobchoach tworzy z klientem indywidualny plan rozwoju. Plan ten zawiera działania, które powinny
być realizowane (m.in. szkolenia, przekwalifikowanie, terapie), aby utrwalić klienta na rynku pracy.
Celem stworzenia tego planu jest:

przystosowanie klienta do miejsca pracy

zapewnienie utrzymania danego miejsca pracy przez dłuższy okres

wzmocnienie mocy przerobowych klienta

umożliwienie klientowi rozwoju zawodowego (kariery).

Metoda Towarzyszenia – Akompaniowania (Kielce, Caritas, ks. Stanisław Słowik)

Druga Metoda Towarzyszenia – Akompaniowania przeniesiona została w 2002 roku z francuskiej
Caritas, posiadającej ponad dwudziestoletnie doświadczenie w pracy z osobami bezrobotnymi.
Metoda ta polega na aktywizowaniu środowiska biernego zawodowo w oparciu o katolicką nauce
kościoła. Misją towarzyszenia jest uczynienie osoby aktywną w przezwyciężaniu problemów, tak, by
stała się autorem własnego życia. Zasada towarzyszenia opiera się na założeniu, że osoba, która
przychodzi z prośbą o pomoc, jest niepowtarzalną jednostką, osadzoną w konkretnej rzeczywistości i
trzeba ją widzieć w całej jej złożoności, jako osobę jedyną, następnie w kontekście najbliższego
otoczenia, rodziny, grupy społecznej, w której uczestniczy.

Definicja „towarzyszenia” jest następująca:

Towarzyszenie opiera się na indywidualnym podejściu do sytuacji bezrobotnego, w czasie,
jakiego dana osoba potrzebuje, aby na nowo odzyskać wiarę w siebie, nawiązywać relacje z
innymi i włączyć się aktywnie w życie społeczne i zawodowe poprzez podjęcie zatrudnienia.

Zadaniem osoby, która towarzyszy (akompaniator) osobie poszukującej zatrudnienia w jej
odnalezieniu się na rynku pracy jest wspieranie, motywowanie i zachęcanie do podejmowania
działań, zgodnie z obranym przez daną osobę celem.

Towarzyszenie to obecność, asystowanie, uczestniczenie, dawanie wsparcia. Towarzyszenie
opiera się na traktowaniu człowieka podmiotowo i holistycznie. Zapewnia powstanie
równoważnej relacji pomiędzy dającym a otrzymującym, stawiająca obie osoby w pozycji
partnerów.

B. Relacja „mentor-mentee”

W Polsce dopiero zaczynają się pojawiać programy nakierowane na reaktywizację społeczną i

zawodową osób bezdomnych. Na polskim gruncie nie funkcjonuje jeszcze dotąd forma pracy
analogicznej do jobcoacha czy akompaniatora – ale skierowana bezpośrednio do osób bezdomnych.
Ź

ródeł takiej działalności należy szukać raczej poza granicami naszego kraju. Za przykład może

posłużyć Wielka Brytania, w której funkcjonuje osoba mentora – współpracującego właśnie z
osobami bezdomnymi. Zgodnie z definicją, mentoring jest to czynność pomagania, w której jedna
osoba (asystent, rozumiany jako mądry, doświadczony doradca - MENTOR) pomaga, w relacji jeden
na jeden, a druga osoba (osoba, której się asystuje, którą się wspiera, klient, uczeń - MENTEE) osiąga
zestaw, komplet celów.

Zarówno w przypadku jobcoachingu jak i akompaniowania, odbiorcami usług są osoby

zagrożone wykluczeniem społecznym lub już wykluczone. W tej grupie, skupiającej osoby
(długotrwale) bezrobotne, znajdują się również osoby bezdomne. Jednak oferta, jaką są oni objęci nie
jest w żaden sposób zorientowana na specyficzne po potrzeby tej grupy. Podobnie, zarówno

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

jobcoaching jak i akompaniowanie koncentruje się głównie na aktywizacji zawodowej, ustawiając
inne problemy czy potrzeby (mieszkaniowe, rodzinne, społeczne, itp.) w relacji drugorzędnej.
Doświadczenia reintegracyjne w pracy z osobami bezdomnymi wskazują jednak, że w przypadku osób
bezdomnych niezbędne jest potraktowanie sfery zawodowej (rozumianej jako nabywanie i odzyskanie
nawyku pracy a także wzrost wiedzy i umiejętności zawodowych), edukacyjnej (rozumianej jako
wzrost wiedzy i umiejętności, także interpersonalnych) jak i życiowej (rozumianej jako odzyskanie i
utrzymanie samodzielności życiowej) w sposób równorzędny. Problemy wpisane w przynależność do
grupy osób bezdomnych nie są związane jedynie z powrotem na rynek pracy, ale przenoszą się głębiej
na sferę psychologiczną a także na sferę społeczną, owocując zmianami w postrzeganiu siebie, jako
osoby bezdomnej a także postrzeganiem osoby bezdomnej przez resztę społeczeństwa, co znajduje
odzwierciedlenie w stygmatyzacji i stereotypizacji. Znalezienie i utrzymanie zatrudnienia, w
przypadku osób bezdomnych, staje się tylko jednym z elementów niezbędnych do odzyskania i
utrzymania samodzielności życiowej. Niezwykle istotnym elementem jest również praca, często
długoterminowa, w sferze psychologicznej. Celem tej pracy jest przede wszystkim wyposażenie osoby
bezdomnej w narzędzia, które pozwolą jej nie tylko odzyskać ale także utrzymać zarówno pracę jak i
samodzielność życiową. Do tych narzędzi należą przede wszystkim umiejętność radzenia sobie z
deprywacją swoich potrzeb oraz nasilonym poczuciem samotności i osamotnienia, implikowanym
zerwanymi relacjami z rodziną prokreacji lub pochodzenia, zdolność przeformułowania perspektywy
czasowej, organizującej życie z przeszłości czy teraźniejszości na przyszłość, wzbudzenie większej
aktywności oraz odzyskanie zaufania do siebie i poczucia wywierania wpływu na własne życie. W
przypadku osób bezdomnych, które tego wymagają, niezbędna jest także praca w sferze leczenia
problemu uzależnienia, głównie od alkoholu. Ponadto wszelka praca z osobą bezdomną musi,
przynajmniej na jej początku, odbywać się kontekście szeroko rozumianej pomocy społecznej. Ta
współzależność osoby bezdomnej od zasad i warunków przyznawania pomocy społecznej wymaga
brania pod uwagę podczas pracy z nią chociażby warunków, jakie osoba musi spełnić, aby móc
przebywać w schronisku lub noclegowni czy też wymogów, pozwalających na objęcie osoby
Indywidualnym Programem Wychodzenia z Bezdomności. Samo odzyskiwanie samodzielności
ż

yciowej przez osoby bezdomne zakłada również przejście wieloetapowej drogi, od miejsc

niemieszkalnych, poprzez schroniska, noclegownie, mieszkalnictwo wpierane, mieszkania/pokoje
wynajmowane po mieszkalnictwo socjalne lub (w bardzo rzadkich przypadkach) mieszkania
własnościowe. W polskich realiach droga odzyskiwania samodzielności życiowej jest bardzo długa,
wieloetapowa i nie zawsze zostaje zwieńczona spełnieniem określonych w ustawodawstwie
wymogów, sprawiających, że formalnie przestaje się być osobą bezdomną. Jednym z takich
wymogów jest uzyskanie meldunku, które, przy braku wsparcia ze strony rodziny, jest w polskich
realiach bardzo trudne, natomiast jego brak implikuje wiele trudności, chociażby z podpisaniem
umowy z pracodawcą czy z założeniem konta bankowego. W pokonywanie drogi do odzyskiwanie
samodzielności życiowej wpisane jest także ciągłe toczenie walki z funkcjonującym w społeczeństwie
stereotypem osoby bezdomnej, zamykającym przed wieloma osobami bezdomnymi możliwość
znalezienia uczciwego zatrudnienia i tym samym odzyskania życiowej samodzielności. Liczne
bariery, tkwiące nie tylko w mentalności osób bezdomnych ale także w systemie pomocy społecznej,
w rozwiązaniach legislacyjnych czy w społecznym odbiorze bezdomności oraz duża niejednorodność
samej grupy osób bezdomnych sprawia, że niezbędne jest opracowanie odrębnej metody doradzania i
towarzyszenia, skoncentrowanej na jednoznacznie określonej grupie odbiorców -

osobach

bezdomnych

. Dlatego też, choć koncepcja towarzyszenia osobom bezdomnym w wielu punktach jest

zbieżna z założeniami jobcoachingu, akompaniowania czy mentoringu i może z nich czerpać,
potrzebne jest dodatkowe zakotwiczenie tej metody w specyfice problemu bezdomności oraz w
polskich realiach. Stąd też generalnym celem niniejszej pracy jest stworzenie takiej koncepcji pracy
indywidualnego doradcy, towarzysza osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej, która
zapewniałaby traktowanie osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej indywidualnie, podmiotowo,
holistycznie i jednocześnie uwzględniała wszystkie elementy systemu, w jakim osadzona jest osoba

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

bezdomna i zagrożona bezdomnością oraz proponowała drogę wychodzenia z bezdomności realną i
adekwatną do polskich realiów.

DEFINICJA ASYSTOWANIA

Przy tworzeniu założeń merytorycznych pracy osobistego doradcy osoby bezdomnej lub
bezdomnością zagrożonej na polskim gruncie, już na samym początku uwidacznia się potrzeba
stworzenia nowej nomenklatury jak i samej definicji, oddającej specyfikę i charakter tej pracy. W
sferze nazewnictwa przyjęto, że indywidualnym towarzyszem osoby bezdomnej i bezdomnością
zagrożonej będzie

ASYSTENT. Również zaproponowana definicja, ma silne zakotwiczenie w

temacie bezdomności i zagrożenia bezdomnością. Zgodnie z nią:

Asystowanie osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością to metoda pracy
oparta na indywidualnym towarzyszeniu i wspieraniu osoby zmotywowanej do osiągania
samodzielności życiowej, zgodnie z obraną przez nią drogą dochodzenia do tego celu,
w czasie jakiego ta osoba potrzebuje.

Definicja dokładnie określa odbiorców usług asystenta. Są nimi osoby bezdomne i bezdomnością
zagrożone i, co ważne, jednocześnie zmotywowane do osiągania samodzielności życiowej.
Definicja jednoznacznie wskazuje, że celem pracy asystenta z osobą bezdomną czy bezdomnością
zagrożoną jest odzyskiwanie samodzielności życiowej. Definicja wskazuje jednocześnie, że każda
osoba może podążać do tego celu zupełnie inną drogą i może potrzebować do tego różnego czasu.
Plan dochodzenia do celu, czyli do odzyskiwania samodzielności życiowej, stanowi Indywidualny
Program Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualny Program dla Osoby Zagrożonej
Bezdomnością i jest tworzony w oparciu o:

analizę sytuacji osoby bezdomnej lub bezdomnością zagrożonej (historię jej bezdomności lub
sytuację życiową, w przypadku osoby zagrożonej bezdomnością, sytuację psychologiczną,
zawodową, rodzinną, materialną, mieszkaniową i zdrowotną, stopień nasilenia uzależnień oraz
zakres udzielanej pomocy społecznej)

oczekiwania, potrzeby i wizje osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej, dotyczące
odzyskiwania samodzielności życiowej (odnoszące się zarówno do oczekiwanej przez osobę
własnej sytuacji na rynku pracy – rozumianej zarówno jako zmiany w sferze edukacyjnej jak i
zawodowej, oczekiwania dotyczące sfery prywatnej – rozumianej jako sytuacja rodzinna, czy
perspektywa bliskich związków międzyludzkich oraz oczekiwania dotyczące sfery
mieszkaniowej i życiowej), skonfrontowane z realnymi możliwościami osoby.

Podstawy analizy i tworzenia planu odzyskiwania samodzielności życiowej ukazuje poniższy schemat.

Inspiracją

do stworzenia koncepcji pracy „asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością” były:

metoda jobcoachingu, przedstawiana przez Leszka Michno (Fundacja Pinel Polska), metoda pracy
akompaniatorów, prezentowana w “Vademecum pracy z osobami bezrobotnymi. Schody na rynek pracy,
wydanej przez Caritas Polska”, założenia relacji „mentor-mentee”, prezentowane w angielskim podręczniku
„Working Out! Mentoring homeless, unemployed people. A training and good practice guide”, a także założenia
projektu “Agenda Bezdomności. Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy”.

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

Rys. 1 Analiza sytuacji i oczekiwań osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej

sytuacja psychologiczna

wizja zmiany swojej aktualnej sytuacji

uzale

nienia

rodzaj oczekiwanego wsparcia

subiektywna historia bezdomno

subiektywny poziom własnych umiej

tno

PSYCHOLOG

= wytyczne do stworzenia

Indywidualnej

cie

ki Rozwoju Interpersonalnego

stanowi

cej cz

ęść

Planu Indywidualnego Rozwoju

przebieg edukacji

posiadane kwalifikacje

yciowe

przebieg kariery zawodowej

bariery zwi

zane z prac

zawodow

posiadane umiej

tno

ci zawodowe

oczekiwania dotycz

ce sytuacji zawodowej

DORADCA ZAWODOWY

= wytyczne do stworzenia

Indywidualnej

cie

ki Rozwoju Zawodowego

stanowi

cej cz

ęść

Planu Indywidualnego Rozwoju

posiadane umiej

tno

yciowe

potencjał wynikaj

cy z do

wiadcze

INDYWIDUALNY PROFIL DO

WIADCZENIOWY

= wytyczne do stworzenia Planu Indywidualnego Rozwoju

BADANIA LEKARSKIE

= wytyczne do stworzenia

Indywidualnej

cie

ki Rozwoju Zawodowego

stanowi

cej cz

ęść

Planu Indywidualnego Rozwoju

zakres i forma udzielanej pomocy

sytuacja materialna

sytuacja rodzinna

sytuacja mieszkaniowa

obiektywna historia bezdomno

sytuacja zdrowotna

PRACOWNIK SOCJALNY

= wytyczne do stworzenia

Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomno

lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagro

onej Bezdomno

PLAN INDYWIDUALNEGO ROZWOJU

KONTRAKT Z PRACODAWC

KONTRAKT Z ASYSTENTEM

STWORZENIE INDYWIDUALNEGO PROGRAMU

WYCHODZENIA Z BEZDOMNO

LUB INDYWIDUALNEGO PROGRAMU

DLA OSOBY ZAGRO

ONEJ BEZDOMNO

ANALIZA

SYTUACJI OSOBY BEZDOMNEJ I BEZDOMNO

ZAGRO

ONEJ

ORAZ OCZEKIWA

DOTYCZ

CYCH ODZYSKIWANIA SAMODZIELNO

YCIOWEJ

ROZPOCZECIE PRACY

Z OSOB

BEZDOMN

LUB ZAGRO

BEZDOMNO

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

w kontekście tworzenia Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności

lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością

Plan odzyskiwania samodzielności życiowej, czyli Indywidualny Program Wychodzenia z

Bezdomności lub Indywidualny Program dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością powstaje przy pełnym
zaangażowaniu osoby, której on dotyczy i określa konkretne działania, które powinny być
realizowane, aby osoba bezdomna czy bezdomnością zagrożona mogła odzyskać samodzielność
ż

yciową. To tych określonych działań należą przede wszystkim:

zakres szkoleń interpersonalnych, jakie osoba powinna odbyć, aby zwiększyć swoje szanse na
odzyskanie samodzielności życiowej, określony w Ścieżce Indywidualnego Rozwoju
Interpersonalnego, stanowiącego załącznik do Indywidualnego Programu Wychodzenia z
Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością

rodzaj terapii, jeżeli to konieczne, jakie osoba powinna przejść, aby odzyskać samodzielność
ż

yciową, określony w Ścieżce Indywidualnego Rozwoju Interpersonalnego, stanowiącego

załącznik do Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego
Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością

zakres szkoleń zawodowych, kursów, szkoleń przekwalifikujących, rodzaj, miejsce i zakres
pracy, która w pierwszej kolejności umożliwi odzyskanie lub przywrócenie nawyku pracy, w
drugiej zaś znalezienie i utrzymanie zatrudnienia, określony w Ścieżce Indywidualnego Rozwoju
Zawodowego oraz w Kontrakcie z Pracodawcą, stanowiących załączniki do Indywidualnego
Programu Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej
Bezdomnością

rodzaj pracy socjalnej, jaka powinna być realizowana z daną osobą, aby odzyskanie
samodzielności życiowej było realne (np. wyrobienie niezbędnych dokumentów, uregulowanie
zobowiązań prawnych i finansowych, uregulowanie sytuacji rodzinnej), określony w
harmonogramie działań w Indywidualnym Programie Wychodzenia z Bezdomności lub
Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością.

cele jakie stawiają sobie w swojej pracy asystent i osoba bezdomna czy bezdomnością
zagrożona w oparciu o wszystkie wyżej wymienione działania (w sferze zawodowej,
psychologicznej, społecznej), planowany sposób ich realizacji oraz sposób monitorowania
zmian zachodzących w osobie, określony w Kontrakcie Pracy z Asystentem Osoby Bezdomnej i
Zagrożonej Bezdomnością, stanowiącym załącznik do Indywidualnego Programu Wychodzenia
z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością.

Celem stworzenia Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego
Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością wraz z załącznikami jest:

przygotowanie osoby bezdomnej czy bezdomnością zagrożonej do odzyskania samodzielności
ż

yciowej

wyposażenie osoby bezdomnej czy bezdomnością zagrożonej w narzędzia, umożliwiające nie
tylko odzyskanie ale również utrzymanie samodzielności życiowej

3. umożliwienie osobie bezdomnej czy bezdomnością zagrożonej rozwoju zawodowego,
interpersonalnego oraz społecznego, pozwalającego na reintegracją społeczną i zawodową.

Definicja asystowania osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością wyznacza również zasady

pracy asystenta, określając je jako oparte na indywidualnym towarzyszeniu i wspieraniu osoby.

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

Określając bardziej szczegółowo tą metodę pracy można powiedzieć, że asystowanie osobie
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością to praca w relacji „jeden na jeden”, która różni się od innych
usług doradczych i pomocowych wyważeniem pomiędzy jej formalnym i nieformalnym charakterem.
Jest to relacja o charakterze nieoficjalnym (przyjacielskim), społecznym oraz ludzkim, jednocześnie
zawierająca elementy relacji formalnej.
W przypadku pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, to łączenie w sobie
formalnego i nieformalnego charakteru pracy jest kluczowe. Dzięki formalnemu charakterowi
pracy, asystent stanowi źródło profesjonalnego wsparcia i pomocy osobie bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością. Poprzez nieformalny charakter pomocy, rekompensuje osobie bezdomnej czy
bezdomnością zagrożonej braki w sferze prywatnej i społecznej. Jest to tym bardziej istotne, że w
przypadku osób bezdomnych, szczególnie żyjących w instytucjach, takich jak schronisko czy
noclegownia (przede wszystkim tych, które nie pracują i nie mają kontaktu z rodziną) występuje
wyraźna nadreprezentacja kontaktów o charakterze formalnym. Zależność tą przedstawia
zamieszczona poniżej tabela. Relacja asystent – osoba bezdomna lub bezdomnością zagrożona
wprowadza konieczną z punktu psychologicznego równowagą między relacjami o charakterze
formalnym i nieformalnym.

Tab. 1 Dysproporcja pomiędzy formalnymi a nieformalnymi relacjami z otoczeniem

osób bezdomnych żyjących w instytucjach (schroniskach, noclegowniach)

1. miejsce zamieszkania

a. relacje o ch

a. relacje o charakterze formalnym

arakterze formalnym

b. relacje o charakterze nieformalnym

Kierownik schroniska/noclegowni

Współmieszkańcy

Opiekunowie

Opieka techniczna

2. przedstawiciele pomocy społecznej

a. relacje o charakterze formalnym

b. relacje o charakterze nieformalnym

Pracownicy Ośrodka Pomocy Społecznej

Brak

Psycholog – rzadko

Pracownik socjalny

Orzecznicy, przyznający zasiłki stałe

3. pośrednictwo pracy

a. relacje o charakterze formalnym

b. relacje o charakterze nieformalnym

Pracownicy PUP

Brak

Doradca zawodowy – rzadko

4. służby mundurowe i przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości

a. relacje o charakterze formalnym

b. relacje o charakterze nieformalnym

Służby mundurowe

Brak

Przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości

5. opieka zdrowotna

a. relacje o charakt

a. relacje o charakterze formalnym

erze formalnym

b. relacje o charakterze nieformalnym

Lekarz

Brak

Pracownicy przychodni

Pracownicy szpitala

6. terapia (uzależnień)

6. terapia (uzależnień) –

––

– jeżeli osoba bezdomna uczęszcza

jeżeli osoba bezdomna uczęszcza

a. relacje o charakterze formalnym

b. relacje o charakterze nieformalnym

Terapeuta

Współuczestnicy

Psycholog

7. praca

7. praca –

––

– jeżeli osoba bezdomna gdziekolwiek pracuje

jeżeli osoba bezdomna gdziekolwiek pracuje

a. relacje o charakterze formalnym

b. relacje o charakterze nieformalnym

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

Pracodawca

Współpracownicy

Szef, mistrz zawodu

8. rodzina

8. rodzina –

––

– jeżeli osoba bezdomna utrzymuje kon

jeżeli osoba bezdomna utrzymuje kon

jeżeli osoba bezdomna utrzymuje kontakt

takt

a. relacje o charakterze formalnym

b. relacje o charakterze nieformalnym

Brak

Członkowie rodziny

Natura metody pracy, jaką jest asystowanie osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jest

na tyle specyficzna, że posiada konkretne wskaźniki, które odróżniają tą relację od innych. Relacja
asystent – osoba bezdomna/ bezdomnością zagrożona (klient) jest:

•

Dobrowolna

Zarówno asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jak i jego klient muszą zezwolić na tę
relację z własnej, nieprzymuszonej woli i nie może być ona podtrzymywana wbrew woli
któregokolwiek z nich. Jest to bardziej relacja przyjacielska, związek niż pomoc, służba czy obsługa.
W tym wymiarze relacja ta ma charakter nieformalny.

•

Uczestnicząca

Relacja nie może mieć charakteru „asystowania” dopóki nie będą w niej uczestniczyć oboje – asystent
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jak i klient. Zarówno asystent osoby bezdomnej i
zagrożonej bezdomnością jak i klient muszą uznawać słuszność tej relacji a także rolę, jaką każdy z
nich w niej pełni. Choć relacja ta ma charakter nieformalny, jest zbudowana na zasadach i prawach,
których obie strony są świadome.

•

Oparta na prowadzeniu i kierownictwu ze strony klienta

Podmiotem relacji „asystenckiej” jest klient a przedmiotem relacji są wyrażane przez klienta potrzeby.
Choć klienci mogą potrzebować kierowania a także źródła wsparcia ze strony asystenta osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, muszą się nauczyć szacunku do tego, że sami są ekspertami w
sferze swoich potrzeb, pragnień, itd. W tym wymiarze najlepiej, gdy relacja ta ma charakter
nieformalny.

•

Wspierająca

Celem relacji jest wspierać wysiłek i starania klienta, podejmowane w kierunku osiągnięcia
nadrzędnego celu, jakim jest odzyskanie samodzielności życiowej. Realizacja celu głównego odbywa
poprzez znalezienia i określenia podcelów, prowadzących do celu nadrzędnego oraz pomoc w
znalezieniu strategii do jego osiągnięcia. Bardzo ważnym aspektem tej relacji jest bieżące
monitorowanie sposobu realizacji celu/ów klienta oraz jego odczuć i zamierzeń. W tym kontekście
przydaje się charakter formalny relacji.

•

Dająca możliwość uczenia się

Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością odgrywa istotną rolę w edukowaniu klienta, ale
nie może być to nauczanie dyrektywne. Kluczową rolą asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością, a jednocześnie wymagającą dużo umiejętności, jest wyważenie zależności pomiędzy
wspieraniem, (które stanowi kluczową rolę w pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością) a nauczaniem, (które w sferze nauki, rozumianej jako edukacja powinno być
delegowane na kogo innego – specjalistę w danej dziedzinie). Niezwykle ważne jest również, aby
uczyć klienta tego, aby on sam brał na siebie zobowiązania, przy jednoczesnym wykorzystaniu
możliwości płynących z nauczania, któremu podlega. W tym celu, przydaje się charakter nieformalny
relacji.

•

Kierowana do określonego celu

Zaletą relacji „asystenckiej” jest to, że jest ona skierowana do konkretnego celu, uznawanego zarówno
przez asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jak i osobę, której on asystuje. Relacja ta
jest z jednej strony nakierowana na pracę, która zmierza w konkretnym kierunku, z drugiej zaś strony
na wynik relacji, który staje się celem. Tu przydaje się charakter formalny relacji.

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

CELE PRACY ASYSTENTA OSOBY BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ

BEZDOMNOŚCIĄ

Asystent pracuje z osobą bezdomną i zagrożoną bezdomnością w trzech sferach: psychologicznej,

zawodowej i społecznej i z tymi trzema sferami sprzężone są cele, które stoją przed asystentem osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością. W porównaniu z innymi pracownikami, z którymi kontaktuje
się osoba bezdomna czy zagrożona bezdomnością, asystent za cel swojej pracy stawia sobie:

w sferze psychologicznej

podniesienie samooceny klienta, wzrost wiary we własne możliwości, odzyskanie poczucia
sprawstwa, chęci wywierania wpływu na własne życie i tworzenia oraz realizowania planów
ż

yciowych, świadomego kształtowania swojego życia w dłuższej perspektywie czasowej. Cel ten

realizowany jest poprzez:

zapewnienie

indywidualnego

podejścia,

poprzez

poszukiwanie

rozwiązań

dostosowanych do potrzeb konkretnej osoby

umiejętność rozeznania potrzeb klienta, które staną się punktem wyjścia do
wytyczenia drogi do odzyskania samodzielności życiowej

ofiarowanie klientowi czasu niezbędnego na zdobycie samodzielności, poprzez
wysłuchanie i wsparcie

wzbudzanie zaufania u klienta i dawanie mu poczucia bezpieczeństwa

aktywne słuchanie i wnikanie w sytuację w klienta

wydobywanie mocnych stron klienta

pracę na poziomie faktów a nie emocji.

b. w sferze zawodowej
znalezienie zatrudnienia i wykształcenie u klienta umiejętności i nawyków pracy, które pomogą to
zatrudnienie utrzymać. Cel ten realizowany jest poprzez:

umiejętne określenie we współpracy z klientem podcelów, prowadzących do
odzyskania samodzielności życiowej

umiejętne określenie potencjału i zasobów klienta

dostosowanie metody i tempa pracy do klienta, odwołując się do jego indywidualnych
potrzeb

pobudzenie do aktywności w poszukiwaniu pracy i odzyskiwaniu samodzielności
ż

yciowej

motywowanie do podjęcia zatrudnienia i utrzymania pracy

zwiększenie, wzmocnienie i utrwalenie potencjału zawodowego klienta

ukierunkowywanie w poszukiwaniu rozwiązań problemu braku zatrudnienia i
odzyskiwania samodzielności życiowej

uczenie na nowo odzyskiwania chęci, narzędzi i środków niezbędnych do
poszukiwania pracy i odzyskiwania samodzielności życiowej

ewaluowanie propozycji powrotu na rynek pracy i odzyskiwania samodzielności
ż

yciowej, zaproponowanych przez klienta oraz zapisanych w Indywidualnym

Programie Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnym Programie dla Osoby
Zagrożonej Bezdomnością wraz z załącznikami.

c. w sferze społecznej
powrót klienta do społeczeństwa, przełamanie samotność i izolacji społecznej klienta, otwarcie się
klienta na przyjęcie pomocy, oferowanej przez środowisko przy jednoczesnym zaangażowaniu jego
własnego potencjału. Cel ten realizowany jest poprzez:

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

rozpoznanie sytuacji życiowej klienta i przypisanie mu roli społecznej

określanie okoliczności sprzyjających powrotowi do społeczeństwa

wtórną socjalizację

podejmowanie wraz z klientem działań aktywizujących na polu społecznym i

pozytywne wzmacnianie działań nakierowanych na powrót do społeczeństwa

wykształcenie u klienta przekonania, że jako osoba nie jest sam

zmienianie w środowisku lokalnym obrazu osoby bezdomnej, przy jednoczesnej
walce ze stereotypem osoby bezdomnej

zniwelowanie barier hamujących powrót do społeczeństwa

kontakt z rodziną klienta (jeżeli jest to możliwe) i motywowanie klienta do
zmiany sytuacji i zmiany własnej postawy

zbudowanie sieci wspierających relacji o charakterze nieformalnym.

ZADANIA STOJĄCE PRZED ASYSTENTEM OSOBY BEZDOMNEJ I

ZAGROŻONEJ BEZDOMNOŚCIĄ

Z punktu widzenia zrozumienia roli asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jako

pracownika, niezwykle ważne jest określenie zadań stojących przed nim zadań, wskazujących, w
jakich obszarach asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością ma pracować. Praca asystenta
z osobą bezdomną i zagrożoną bezdomnością dotyczy trzech obszarów:
1.

towarzyszenia – w sensie obecności fizycznej

motywowania – w sensie wsparcia psychicznego

monitorowania – w sensie śledzenia postępów na drodze wychodzenia z bezdomności i

odzyskiwania samodzielności życiowej.

1. Towarzyszenie. Pierwszym obszarem pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej

bezdomnością jest budowanie i utrzymywanie kontaktu z osobą bezdomną lub bezdomnością
zagrożoną w ramach indywidualnej pracy „jeden na jeden”, zmierzającej do odzyskania
samodzielności życiowej klienta. Zadanie to jest realizowane poprzez:

odbywanie regularnych spotkań z klientem

nadzorowanie działań klienta, obserwowanie jego działań w szerszej perspektywie oraz
poznanie jego środowiska lokalnego

3. udzielanie klientowi koniecznych wskazówek
3.

wspieranie przy poszukiwaniu pracy, wspólny kontakt z instytucjami, urzędami

wspieranie klienta w kontaktach ze współmieszkańcami, sąsiadami, pracownikami placówki

wspieranie klienta w odbudowywanie relacji z rodziną

wspieranie klienta w kontaktach z kolegami z pracy i kierownictwem

stanowienie dla klienta osoby „najbliższego kontaktu”, posiadającej najbardziej aktualną
wiedzę na temat jego życia i podejmowanych przedsięwzięć

nadzorowanie realizacji Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności lub
Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością wraz z załącznikami.

2. Wspieranie. Drugim obszarem pracy asystenta jest wspieranie osoby bezdomnej lub

bezdomnością zagrożonej na drodze odzyskiwania samodzielności życiowej. Zadanie to jest
realizowane poprzez:

wspieranie klienta w osiąganiu celów cząstkowych (w realizacji Indywidualnego Programu
Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej
Bezdomnością wraz z załącznikami, stymulowanie klienta w kierunku podjęcia zatrudnienia,

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

podnoszenia kwalifikacji, edukacji oraz stworzenie odpowiedniego nastawienia do podjęcia
zmian w życiu osobistym i zawodowym) i poprzez nie osiągnięcia celu głównego, jakim jest
odzyskanie samodzielności życiowej

psychiczne wspieranie klienta w kierunku uzyskania samodzielności życiowej

dbanie o wzrost samooceny klienta i akceptacji samego siebie i swoich działań

urealnienie celów klienta

motywowanie klienta do podejmowania działań stanowiących dla niego wyzwanie, ale
będących w zasięgu jego możliwości

udzielanie konstruktywnych rad i naprowadzanie na właściwy kierunek działania

pracę nad podniesieniem samooceny klienta, wzrostem u niego wiary we własne możliwości i
zaufania do siebie

udzielanie pozytywnych wzmocnień, uwypuklanie odniesionych przez klienta sukcesów

umiejętne reagowanie na chwilowe załamania klienta

10.

wytworzenie w kliencie świadomości, że porażki są czymś naturalnym i można sobie z nimi
poradzić

11.

umiejętne wydobywanie potencjału klienta

12.

wytworzenie w kliencie świadomości, że jest odpowiedzialny za własne działania

13.

prowadzenie klienta w sposób partnerski

14.

autentyczność tworzonej relacji, życzliwość, empatia

15.

umiejętność ustanawiania granic

3. Monitorowanie. Trzecim obszarem działań asystenta jest monitorowanie postępów osoby

bezdomnej lub osoby bezdomnością zagrożonej na drodze wychodzenia z bezdomności. Działanie
to jest realizowane w oparciu o:

bieżący kontakt ze środowiskiem klienta i klientem

bieżące monitorowanie postępów klienta

bieżącą ocenę stopnia realizacji postanowień Indywidualnego Programu Wychodzenia z
Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością wraz z
załącznikami

bieżące monitorowanie adekwatności realizowanych postanowień Indywidualnego Programu
Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej
Bezdomnością wraz z załącznikami do prawdziwych potrzeb klienta

prowadzenie dokumentacji pracy z klientem – odpowiedzialność za kompletowanie wszelkiej

wymaganej dokumentacji, zawartej w „Programie monitorowania postępów” osoby
bezdomnej

bieżące prowadzenie dokumentacji asystowania osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością

udział w spotkaniach ewaluacyjnych, oceniających postępy klienta, przygotowywanie
stosownych opinii i raportów.

REKRUTACJA

ASYSTENTÓW

OSOBY

BEZDOMNEJ

ZAGROŻONEJ BEZDOMNOŚCIĄ

a. umiejętności i kwalifikacje, jakimi powinien odznaczać się asystent osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością

Specyfika pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością sprawia, że pracownik,

który stanie się asystentem powinien korzystać z własnego potencjału, wypływającego z umiejętności
interpersonalnych, umiejętności zarządzania sobą, znajomości tematyki związanej z wychodzeniem z
bezdomności oraz umiejętnością nawiązywania relacji ze środowiskiem lokalnym.

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

•

Do umiejętności interpersonalnych i zarządzania sobą, którymi powinien odznaczać się
asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością należą przede wszystkim:

a. umiejętności z zakresu komunikacji interpersonalnej – zdolności komunikowania się i łatwość w
nawiązywaniu kontaktów a także umiejętność jasnego formułowania i wyrażania myśli oraz
dostosowywania przekazu do odbiorcy
b. umiejętność negocjacji i mediacji
c.

umiejętność aktywnego słuchania (w celu umiejętnego diagnozowania potrzeb rozmówcy)
połączona z empatią, cierpliwością a także racjonalizmem

d. umiejętność radzenia sobie ze stresem
e. umiejętność podnoszenie motywacji u siebie i innych (umiejętność pracy zorientowanej na
osiąganie sukcesów małymi krokami)
f.

odpowiedzialność (także za wypowiadane słowa oraz zachowania), konsekwencja i wiarygodność

umiejętność stawiania granic, odporność psychiczna oraz umiejętność wglądu w siebie

samodzielność w planowaniu i organizowaniu swojego miejsca pracy.

•

W zakresie wiedzy na temat wychodzenia z bezdomności, ważne jest, aby asystent osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością posiadał:

znajomość trudności, które wpisane są w wychodzenie z bezdomności

znajomość

ustaw z obszaru rynku pracy i pomocy społecznej

znajomość

zagadnień dotyczących metod aktywnego poszukiwania pracy, analizy rynku pracy

oraz wiedzy o instytucjach i organizacjach, świadczących usług na rzecz osób bezdomnych i
bezrobotnych, tak, aby móc skutecznie stworzyć sieć współpracy z osobą bezdomną i
bezdomnością zagrożoną

znajomość psychospołecznych komponent, wpisanych w bezdomność, zarówno w aspekcie
wiedzy teoretycznej jak i praktycznej

wiedzę na temat umiejętności nawiązywania relacji ze środowiskiem lokalnym osoby bezdomnej
lub bezdomnością zagrożonej.

Wychodząc z założenia, że szczególnie w zakresie wiedzy formalnej przyszłego asystenta

osoby

bezdomnej i zagrożonej bezdomnością

można wyszkolić, niezwykle ważne jest, aby w momencie

przystępowania do procesu rekrutacyjnego odznaczał się on szczególną wiązką cech osobowych, które
będą go tej pracy predysponowały. Wymagania stawiane asystentom osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w procesie rekrutacji prezentują się więc następująco:

Poza doświadczeniem zawodowym w pracy z osobami „trudnymi” i grupami wykluczonymi
społecznie a także wskazanym wykształceniem wyższym kierunkowym (pedagogika, psychologia,
socjologia, pomoc społeczna) lub policealnym w kierunku Praca Socjalna, kluczowe jest, aby asystent
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością odznaczał się konkretnymi cechami osobowymi, takimi,
jak:

łatwość nawiązywania kontaktów interpersonalnych

wysoko rozwinięte umiejętności komunikacyjne

umiejętność przyjmowania i przekazywania krytyki

umiejętność rozwiązywania konfliktów i prowadzenia negocjacji

zdolności organizatorskie (umiejętności zarządzania sobą), rzetelność, systematyczność

oraz, aby posiadał:

różnorodność doświadczeń życiowych (związanych chociażby z poszukiwaniem pracy)

znajomość realiów panujących na rynku pracy

znajomość systemu motywacyjnego.

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

b. przebieg rekrutacji

Ze względu na to, że asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością odgrywa kluczową rolę w
działaniach nakierowanych na odzyskiwanie samodzielności życiowej przez osoby bezdomne, sam
proces rekrutacji asystenta jest również zadaniem bardzo wymagającym. Przekłada się to na dwa
aspekty:

•

dłuższy czas potrzebny na rekrutację asystentów

osoby bezdomnej i zagrożonej

bezdomnością

•

nacisk na szkolenie asystentów

osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością

– jako formę

zarówno diagnozującą (w procesie rekrutacji) jak i edukacyjną (szkolenia dla grupy
docelowej)

Rekrutacja asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością obejmuje siedem, kolejno

następujących po sobie etapów:

1. Dotarcie z informacją do potencjalnych kandydatów (ogłoszenie prasowe + strony internetowe +
kontakt ze znanymi organizacjami pozarządowymi + znajome osoby o widocznych predyspozycjach)

2. Etap aplikacji – przesłanie dokumentów aplikacyjnych: CV+ list motywacyjny+ referencje od
współpracowników

3. Etap informacji: materiał pre-aplikacyjny – dostarczenie osobom aplikującym zarysu informacji,
czym będą się zajmować. Celem materiału preaplikacyjnego jest stworzenie aplikantowi możliwości
rozważenia, czy ma do tej pracy predyspozycje.
Zagadnienia, które powinien zawierać materiał pre-aplikacyjny to:

•

Schemat osób zaangażowanych w pomoc beneficjentom; na jego tle wykazanie roli asystenta
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością

•

Opis grupy beneficjentów (osoby bezdomne i bezdomnością zagrożone) – ich potrzeby

•

Czas i zakres pracy asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością

•

Wskaźniki osobowych cech, którymi powinni odznaczać się asystenci osoby bezdomnej i
zagrożonej bezdomnością

•

Zarys dalszych planowanych działań rekrutacyjnych

4.Rozmowa kwalifikacyjna o charakterze spotkań indywidualnych – stanowi wstępna selekcję
aplikantów i powinna przyjąć formę:

a) interaktywną – zapewniającą zbudowanie szczerości, w taki sposób, aby aplikant mógł z jednej
strony przedstawić swoje „mocne” strony i zasoby, które czuje, że będą mu niezwykle pomocne w
tej pracy z drugiej zaś, opowiedzieć o swoich obawach, związanych z tą pracą
b) „bez struktury” – sposób prowadzenia rozmowy powinien być bardziej spontaniczny,
dostosowany do aplikanta.

5.Wstępna faza szkoleniowa
Ta część rekrutacji jest skierowana do wszystkich osób, które pomyślnie przeszły etap rozmów
kwalifikacyjnych. Zasadność tej fazy wynika z założenia, że podczas zajęć o charakterze
interpersonalnym można najwięcej powiedzieć o predyspozycjach poszczególnych osób; osoba
szkoląca ma zadanie przyglądać się, które osoby rzeczywiście się nadają do pełnienia roli asystenta
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością. Wstępna faza szkoleniowa powinna być nie krótsza niż
trzy dni i powinna przyjąć kształt „zdarzenia grupowego”, o charakterze warsztatowym, dającym

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

uczestnikom jak największą możliwość zaangażowania się i wykazania własnego potencjału. W
warstwie tematycznej wstępna faza szkoleniowa powinna obejmować przede wszystkim:

•

zasady, cele pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością – ogólny zarys,
stanowiący krótkie rozszerzenie materiału pre-aplikacyjnego, pozwalające uczestnikom na
wyrażenie swoich opinii i stosunku do przyszłej pracy

•

umiejętność rozwiązywania konfliktów i negocjacji

•

umiejętność nawiązania kontaktów interpersonalnych i prowadzenia rozmów z ludźmi

•

umiejętność aktywnego słuchania.

Ważne jest, aby jedna z części szkolenia odbywała się w bliskim sąsiedztwie (np. w schronisku czy
noclegowni) lub w bezpośrednim kontakcie z osobami bezdomnymi. Wprowadzenie tego realnego
czynnika sytuacyjnego również może być pomocne w ocenie umiejętności interaktywnych aplikantów
w zetknięciu z przyszłymi, potencjalnymi współpracownikami.

6. Wybór grupy docelowej
Spośród osób, które przeszły wstępną fazę szkoleniową, wybierane są osoby o najwyższych
predyspozycjach i to one stanowią grupę docelową wybranych do pracy asystentów osoby bezdomnej
czy bezdomnością zagrożonych.

7. Ostateczna faza szkoleniowa dla grupy docelowej
Dla grupy docelowej, wybranej w całym procesie rekrutacji, kierowana jest ostateczna faza
szkoleniowa, inicjująca proces asystowania osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością. Ważna jest
ś

wiadomość pracodawców, iż ostateczna faza szkoleniowa nie może stanowić jednorazowego cyklu

szkoleniowego, ale powinna dawać początek całego procesu szkoleniowego. Ta faza ma kluczowe
znaczenie dla asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, gdyż stanowi moment, kiedy
asystenci powinni w pełni zrozumieć specyfikę swojej pracy i jednocześnie móc znaleźć odpowiedz na
wszystkie dręczące ich pytania. Faza ta powinna być dobrze przygotowana przez pracodawcę, ale
jednocześnie powinna również zostawiać margines na inicjatywę własną asystentów osoby bezdomnej
i zagrożonej bezdomnością, poprzez chociażby wskazanie konkretnych zadania do przygotowania,
których efekty byłyby weryfikowane po zakończeniu fazy. Ostateczna faza szkoleniowa nie powinna
być również zbyt krótka. W wersji idealnej powinna trwać 1 miesiąc. Szkolenie wprowadzające
pracownika powinno być jak najbardziej wyczerpujące i obejmować:

POZNANIE SPECYFIKI BEZDOMNOŚCI

a. zakres wiedzy praktycznej

•

Poznanie środowiska bezdomności instytucjonalnej – schroniska, noclegownie, schroniska
dla kobiet z dziećmi

•

Poznanie środowiska bezdomności poza instytucjonalnej – ogrzewalnia, działki, altany,
dworce

•

Spotkanie z osobami bezdomnymi, uczestniczącymi w projektach nakierowanych na
aktywizację społeczną i zawodową

•

Spotkanie z pracownikami Ośrodków Pomocy Społecznej

b. zakres wiedzy teoretycznej

•

Szkolenie z tematu „Bezdomność” – definicje, zakres zjawiska, potrzeby osób
bezdomnych, psychiczne implikacje pozostawania w stanie bezdomności, trudności
wpisane w wychodzenie z bezdomności

•

orientacja w ustawodawstwie z zakresu pomocy społecznej i z zakresu zatrudniania i
przeciwdziałania bezrobociu

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

POZNANIE SPECYFIKI ASYSTOWANIA OSOBIE BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ
BEZDOMNOŚCIĄ

•

Poznanie roli asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: dokładne
zdefiniowanie, jaka jest rola asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
samym schemacie odzyskiwania samodzielności życiowej i całym systemie pomocy
społecznej

•

Zrozumienie standardów, wartości, celów, jakie stawiają sobie pracodawcy i asystenci
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością

•

Zrozumienie wskaźników i procedur, według których będą pracować asystenci osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością; poznanie zasad pracy a także całego systemu
„Monitorowania Postępów Osoby Bezdomnej”

•

Zrozumienie roli, jaką w przypadku asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością odgrywa konsolidacja nauki i rozwoju własnego (ważne, aby asystenci
osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej czuli, że też będą się rozwijać)

•

Poznanie systemu zarówno wsparcia jak i nadzoru asystentów osoby bezdomnej i
zagrożonej bezdomnością (asystenci muszą poznać system superwizji, monitoringu i
ewaluacji, jakim zostaną objęci)

3. SUPERWIZJĘ

Uczestnicy ostatecznej fazy szkoleniowej powinni wykorzystać ten czas nie tylko jako poznawanie
specyfiki bezdomności czy zasad swojej pracy ale także jako możliwość introspekcji i oceny samego
siebie w tej pracy. Dlatego ważne jest podkreślenie, aby uczestnicy tej fazy rekrutacji być nastawieni
również na autoobserwację i tworzenie na jej podstawie „dzienników swojej pracy”, w którym będą
mogli zapisywać przede wszystkim:

wszystkie pytania rodzące się podczas szeroko rozumianego zapoznawanie się ze specyfiką
bezdomności i specyfiką tej pracy

pomysły na własną pracę, intuicyjne kierunki, w jakim powinny zmierzać późniejsze działania

ródła własnego oporu i trudności, które mogą stanowić problem w późniejszej pracy.

W ten sposób zebrane refleksje i przemyślenia na temat pracy powinny stanowić ostatni punkt analizy,
na ile kandydat jest już dojrzały do pełnienia roli asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością. Ten zebrany podczas doświadczeń materiał może stanowić również punkt wyjścia do
pracy podczas spotkań superwizyjnych.

W trakcie lub po zakończeniu ostatecznej fazy szkoleniowej asystenci osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością powinni otrzymać podręcznik/skrypt, stanowiący zbiór najważniejszych informacji,
dotyczących ich pracy a także zagrożeń i trudności w tą pracę wpisanych. Pomyślne zakończenie tej
fazy oznacza rozpoczęcie pracy w charakterze asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością.

4. ORGANIZACJA PRACY ASYSTENTA OSOBY BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ
BEZDOMNOŚCIĄ

Asystowanie osobie bezdomnej i zagrożonej bezdomnością obejmuje 5 głównych etapów:

Dobór asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i klienta:

faza profilowania

połączenie asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z
klientem

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

Rozpoczęcie pracy, podpisanie wstępnych wytycznych do Kontraktu z Asystentem Osoby
Bezdomnej i Zagrożonej Bezdomnością

Obustronne poznawanie

Poznanie potrzeb klienta

Stworzenie obrazu indywidualnej drogi dochodzenia do samodzielności życiowej

Podpisanie Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Zagrożonej Bezdomnością

Wspieranie w uzyskiwaniu samodzielności życiowej (realizacja Kontraktu , monitorowanie
postępów)

Działania podtrzymujące efekt samodzielności życiowej

Wycofywanie się i kończenie relacji

DOBÓR

ASYSTENTA

OSOBY

BEZDOMNEJ

ZAGROŻONEJ

BEZDOMNOŚCIĄ ORAZ KLIENTA

Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością podejmuje pracę ze swoim klientem, w
momencie przygotowania dla danej osoby Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności
lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością. Dobór klienta, z którym będzie
współpracował asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością nie jest przypadkowy, ale opiera
się na staranie przeprowadzonym „etapie profilowania”.

a. faza profilowania – łączenie asystenta

osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością

z osobą, której będzie asystował
Etap profilowania jest niezwykle istotny, ponieważ stanowi podwaliny kształtu całej późniejszej
relacji asystenta z osobą bezdomną czy bezdomnością zagrożoną. Profilowanie opiera się na
zamierzonym łączeniu asystenta i osoby bezdomnej lub bezdomnością zagrożonej pod względem:

•

ich podobieństw w sferze doświadczeń, celów, zamierzeń i zainteresowań

•

elementów programu, które najbardziej są potrzebne klientowi.

Łączenie asystentów i klientów powinno być spotkaniem potrzeb asystenta osoby bezdomnej czy
bezdomnością zagrożonej i osoby, której będzie on asystował oraz powinno się odbywać za obopólną
zgodą. Wymienia się trzy sposoby łączenia asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z
klientem, z czego jako najbardziej skuteczny wskazywany jest sposób kompromisowy.

Tab. 2 Możliwe sposoby łączenia

asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z klientem

Sposób dyrektywny

Sposób kompromisowy

Sposób liberalny

Łączenie zewnętrzne –
przedstawiciel
Organizacji
Prowadzącej/
Pracodawca narzuca
rozwiązanie

Organizacja Prowadząca/ Pracodawca

Organizacja Prowadząca/ Pracodawca
sugeruje połączenie, konfrontuje to z

sugeruje połączenie, konfrontuje to z

sugeruje połączenie, konfrontuje to z
oczekiwaniami asyst

oczekiwaniami asyst

oczekiwaniami asystenta osoby bezdomnej i

enta osoby bezdomnej i

zagrożonej bezdomnością oraz klienta

zagrożonej bezdomnością oraz klienta (nie
wolno jednak na forum stawiać pytania, z
kim, każdy z nich chciałby pracować) i na tej

i na tej

podstawie

podstawie podejmuje ostateczną decyzję

podejmuje ostateczną decyzję

Obie strony – asystent osoby
bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością oraz klient
- są całkowicie wolni w
wyborze, sami wybierają
swojego współpracownika, bez
jakiegokolwiek interwencji ze
strony Organizacji Prowadzącej/
Pracodawcy

Jednym ze sposobów zweryfikowania planowanego „połączenia” pomiędzy asystentem a osobą
bezdomną czy bezdomnością zagrożoną jest zorganizowanie interaktywnych zajęć o charakterze
integracyjno-zapoznawczym. Ta część diagnozuje zasadność planowanego połączenia asystent osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością – osoba, której się asystuje, poprzez zestaw specjalnie

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

dobranych ćwiczeń interaktywnych – badających umiejętność podejmowania wspólnego dialogu czy
budowania wzajemnego zaufania (asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i grupa osób
mu przypisanych, razem mają wykonać jakieś zadanie – nakręcić film video, przygotować kartki do
sprzedaży, zatrudnić osoby do firmy). Celem ćwiczeń jest wzajemne docieranie się i sprawdzenie, czy
asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością oraz klient pasują do siebie. Ani asystent osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, ani klient jeszcze dokładnie nie wiedzą, z kim będą tworzyć
ostateczną „parę”.

b. „połączenie” asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z klientem

Obserwacje zebrane podczas interaktywnych zajęć albo sankcjonują proponowaną relację asystent –
konkretna osoba bezdomna lub bezdomnością zagrożona, albo wymuszają zmianę nieoficjalnie
planowanego „połączenia” asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej – klient. Całość
kończy się oficjalną decyzją o członkach relacji asystenckiej. Od tego momentu asystent osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością włączony zostaje w faktyczny cykl pracy z klientem,
przejmując w tym kontakcie rolę nadrzędną w stosunku do innych, zaangażowanych w proces
aktywizacji społecznej i zawodowej osób. Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
zapoznaje się z postanowieniami Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności lub
Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością oraz wszystkich programów, jakimi
zostanie objęty jego klient. Poznaje również wytyczne psychologa do zakresu pracy z klientem w
sferze psychologicznej. Stopniowo tworzy wytyczne do Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i
Zagrożonej Bezdomnością, jaki sam podpisze z klientem.

ROZPOCZĘCIE PRACY, PODPISANIE WSTĘPNYCH WYTYCZNYCH DO

KONTRAKTU Z ASYSTENTEM OSOBY BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ
BEZDOMNOŚCIĄ

W momencie, kiedy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością zna już klienta/swoich
klientów, z każdym umawia się na indywidualne spotkanie. Podczas tego spotkania klient dowiaduje
się o roli i kompetencjach swojego asystenta oraz poznaje zasady przyszłej współpracy, podkreślającej
odrębność oferty asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością od oferty innych
pracowników zorientowanych na reaktywizację społeczną i zawodową osób bezdomnych i
bezdomnością zagrożonych a także i innych osób, działających na polu pomocy społecznej. Osoba
bezdomna lub bezdomnością zagrożona dobrowolnie zgadza się na formę asystowania. Znaczącym
punktem spotkania jest podpisanie wstępnych wytycznych do kontraktu pracy z asystentem osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, który będzie uszczegółowiany w dalszych etapach pracy.
Wstępne wytyczne do Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Zagrożonej Bezdomnością
pomiędzy asystentem osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością a jego klientem określają przede
wszystkim:

ogólny cel relacji

częstotliwość i miejsce spotkań

sposób wzajemnej komunikacji (także mailowej i telefonicznej).

Od tego momentu zaczyna się faza właściwej pracy asystenta z osobą bezdomną i bezdomnością
zagrożoną, przebiegająca zgodnie z następującymi zasadami:

•

Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością odbywa ze swoim klientem
systematyczne, indywidualne spotkania, oparte na zasadzie dobrowolności, przebiegające
w atmosferze braku dystansu, serdeczności i poczucia bezpieczeństwa; czas trwania jednego
spotkania to około 1, 5 godziny.

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

•

Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością spotyka się z klientem w jego
ś

rodowisku (w miejscu pracy, zamieszkania) – rzadko u siebie w biurze – zwiększa to

możliwość prawidłowego poznania sytuacji i potrzeb klienta

•

Wszystkie istotne ustalenia asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z klientem
są spisywane i pisemnie akceptowane przez klienta. Z każdego spotkania z klientem asystent
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością sporządza raport.

•

Cała dokumentacja dotycząca danego klienta jest archiwizowana i dostępna zgodnie z ustawą
o ochronie danych osobowych

•

Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością pracuje osiem godzin dziennie, według
stałych godzin pracy, ale ma on dużą swobodę w rozkładzie swoich zajęć, gdyż czas pracy
dostosowuje do potrzeb osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej.

•

Asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej ma dużą swobodę działania, sam
decyduje o zakresie i czasie używanych metod pracy i dostosowuje je do potrzeb klienta

•

Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jest stroną inicjującą kontakt z osobą
bezdomną i zagrożoną bezdomnością a także ze stronami, które mogą się okazać jej pomocne

•

Praca asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, co prezentuje przedstawiona
poniżej tabela, wchodzi w interakcje z klientem, jego środowiskiem, środowiskiem lokalnym
oraz własnymi pracownikami i przełożonymi; Relacje te muszą być jasno i konkretnie
określone.

Tab. 3 Obszary pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością

z perspektywy klienta

A. KLIENT (praca 1 na 1)

B. ŚRODOWISKO KLIENTA

C.ŚRODOWISKO LOKALNE

1 Spotkania

Spotkania

Spotkania
(w miarę potrzeb klienta i
asystenta osoby bezdomnej i
zagrożonej bezdomnością,
jednak nie rzadziej niż 1x w
tygodniu; w początkowych
fazach częstotliwość spotkań
jest większa, ze stopniowym
zmniejszaniem częstotliwości w
miarę realizowania faz
dalszych; czas trwania
spotkania to ok. 1,5 godziny)

Spotkanie z klientem w miejscu

Spotkanie z klientem w miejscu
jego zamieszkania

jego zamieszkania

jego zamieszkania
(kontakt z klientem a także jego
współmieszkańcami, opiekunami,
kierownikiem placówki; w
początkowych fazach
częstotliwość spotkań w miejscu
zamieszkania klienta jest większa,
ze stopniowym przenoszeniem
spotkań do środowiska lokalnego)

Kontakt z formalnymi osobami

Kontakt z formalnymi osobami
znaczącymi

znaczącymi

znaczącymi
(osoby, z którymi kontaktuje się
klient w znaczących sprawach
formalnych: np. pracownik
socjalny, doradca zawodowy,
lekarz, psycholog, terapeuta,
szkoleniowcy)

2 Kontakt mailowy lub

Kontakt mailowy lub

Kontakt mailowy lub
telefoniczny

telefoniczny

telefoniczny
wymiana informacji, bieżące
powiadamianie klienta o
istotnych wydarzeniach

Spotkania w miejscu pracy klienta

Spotkania w miejscu pracy klienta
a) praca wspierana

a) praca wspierana

a) praca wspierana (kontakt z
klientem a także pracodawcą,
opiekunem praktyk/szkolenia,
współpracownikami)
b) praca na wolnym rynku

b) praca na wolnym rynku

b) praca na wolnym rynku
(kontakt z klientem a także

Kontakt z instytucjami

Kontakt z instytucjami
(w razie potrzeb klienta
odbywają się wizyty z klientem
w urzędach lub innych
instytucjach, w celu udzielenia
pomocy w załatwieniu
niezbędnych formalności)

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

pracodawcą oraz
współpracownikami)
Kontakt prowadzony, tylko jeżeli
nie zagraża to sytuacji
zatrudnienia klienta

3 Spotkania okolicznościowe

Spotkania okolicznościowe

Spotkania okolicznościowe
o

bardziej

uroczystym

charakterze z okazji świąt (np.
Boże Narodzenie) czy urodzin/
imienin klienta

Spotkania/kontakt z rodziną

Spotkania/kontakt z rodziną
klienta

klienta

klienta
Relacje przy pełnej przejrzystości
i akceptowaniu relacji ze strony
klienta

Spotkania nieformalne

Spotkania nieformalne (wyjście
na spacer, do kawiarni, kina)

4 Spotkanie monitorujące postępy

Spotkanie monitorujące postępy

Spotkanie monitorujące postępy
w wychodzeniu z bezdomności

w wychodzeniu z bezdomności

w wychodzeniu z bezdomności
(częstotliwość i zasady
określone w podręczniku
„Monitorowanie Postępów
Osoby Bezdomnej”)

Spotkania/kontakt z partnerem,

Spotkania/kontakt z partnerem,
znajomymi, przyjaciółmi spoza

znajomymi, przyjaciółmi spoza

znajomymi, przyjaciółmi spoza
środowiska

środowiska

środowiska
Relacje przy pełnej przejrzystości
i akceptowaniu relacji ze strony
klienta

Sieć wsparcia

Sieć wsparcia
(kościół, wspólnoty religijne,
grupy AA, grupy wsparcia,
grupy samopomocowe)
Budowa relacji przy akceptacji
ze strony klienta

C
E

E
L

Spotkania mają na celu
zaktualizowanie wiedzy na
temat tego, co dzieje się w
życiu klienta, wpieranie i
motywowanie klienta a także
zbieranie wiedzy na temat
jego postępów
(towarzyszenie, wspieranie,
monitorowanie)

Działania zmierzające do
tworzenia dobrego wizerunku
klienta w oczach jego
najbliższego otoczenia i
budowania dla klienta sieci
wsparcia; źródło rzetelnej
wiedzy na temat tego, jak
klient funkcjonuje w różnych
relacjach; działania te
wymagają dużej delikatności;

Zbudowanie w kliencie
poczucia bezpieczeństwa na
poziomie kontaktów z
instytucjami zewnętrznymi
oraz w miejscach
publicznych; zbudowanie w
środowisku lokalnym sieci
wsparcia dla klienta;
zdobycie wiedzy na temat
funkcjonowania klienta w
środowisku lokalnym

Po rozpoczęciu współpracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z klientem oraz
podpisaniu wytycznych do Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Zagrożonej Bezdomnością
rozpoczyna się właściwa praca, przebiegająca według opisanych poniżej faz:

OBUSTRONNE POZNAWANIE

W początkowej fazie ważne jest, aby zarówno klient jak asystent osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością poznali się na tyle, aby zawiązała się między nimi nić wzajemnego porozumienia.
Cel fazy dla klienta: zbudowanie zaufania do asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej,
wzbudzenie pragnienia mówienia o swoim życiu, własnych odczuciach i pragnieniach, zyskanie
poczucia bezpieczeństwa w relacji
Cel fazy dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: zbudowanie wzajemnego
zaufania, poznanie klienta i siebie w tej relacji

POZNANIE POTRZEB KLIENTA

W momencie, kiedy zarówno klient jak i asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością czują
się w relacji bezpiecznie, ważne jest aby kontakty pomiędzy nimi opierały się na diagnozowaniu
potrzeb klienta. Pomocne w tym mogą być spotkania oparte na aktywnym słuchaniu.

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

Cel fazy dla klienta: uszczegółowienie oczekiwań, związanych z uzyskaniem pomocy, werbalizowanie
swoich problemów, wpływających na postawę przyjmowaną w procesie aktywizacji społecznej i
zawodowej
Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: identyfikacja rzeczywistych
potrzeb danej osoby, dostosowanie oferty do indywidualnego przypadku

5. STWORZENIE OBRAZU INDYWIDUALNEJ DROGI DOCHODZENIA DO
SAMODZIELNOŚCI ŻYCIOWEJ

Z chwilą, kiedy asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej zna już klienta i jego potrzeby,
może przystąpić do rozmów skierowanych na określenie tego, jak jego klient wyobraża sobie drogę,
którą musi przejść, aby uzyskać samodzielność życiową. Tworzenie obrazu drogi może się odbywać
przy wykorzystaniu metod projekcyjnych. Ważne jest, aby wizualizacja drogi była czytelna zarówno
dla asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i dla klienta.
Cel fazy dla klienta: stworzenie, w sposób wizualny, podzielonej na etapy drogi dochodzenia do celu,
jakim jest odzyskiwanie samodzielności życiowej, uwzględniającej konkretny punkt wyjścia, środek i
konkretny planowany koniec drogi; budowanie zrozumienia, że droga ta podzielona jest na etapy i
wymaga dochodzenia do celu stopniowo, a osiągnięcie jednego poziomu warunkuje przejście na
drugi; uszczegółowienie działań w różnych sferach (prywatnej, zawodowej, społecznej), które są
niezbędne do odzyskania samodzielności życiowej
Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: zwizualizowanie obszarów, w
których niezbędna jest praca z osobą bezdomną i bezdomnością zagrożona; stworzenie narzędzia
wskazującego obszary dalszej pracy.

PODPISANIE KONTRAKTU Z ASYSTENTEM OSOBY BEZDOMNEJ I

ZAGROŻONEJ BEZDOMNOŚCIĄ

W momencie, kiedy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością zna już klienta, jego
potrzeby, oczekiwania a także wizję drogi, prowadzącej do celu przygotowuje konkretne
postanowienia do Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Bezdomnością Zagrożonej, który
stanie się formalnymi podwalinami dalszej pracy pomiędzy nim a klientem. Kontrakt, poza spisanymi
wcześniej wytycznymi, zawiera:

Zapis konkretnych celów, jakie stawiają sobie asystent osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością i klient (w sferze edukacja, praca, życie)

Planowany sposób ich realizacji

Akceptowany sposób monitorowania realizacji tych celów.

Kontrakt z Asystentem Osoby Bezdomnej i Bezdomnością Zagrożonej jest tworzony i podpisywany
zarówno przez asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jak i klienta. Klient przed
podpisaniem Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Bezdomnością Zagrożonej zapoznaje się z
jego punktami i, w razie takiej potrzeby, uzyskuje niezbędne wyjaśnienia, po czym dokonywane są
ewentualne zmiany w zapisie.
Cel fazy dla klienta: stworzenie dokumentu, zawierającego plan całej pracy pomiędzy nim a jego
asystentem, zwizualizowanie obszarów dalszej pracy
Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: stworzenie dokumentu, w
formie umowy pomiędzy nim a klientem, opisującego konkretne zasady i cele ich wspólnej relacji,
nadanie relacji wymiaru formalnego, niezbędnego do respektowania zasad współpracy oraz
weryfikacji realizacji zapisów

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

7. WSPIERANIE W UZYSKIWANIU SAMODZIELNOŚCI ŻYCIOWEJ (realizacja
Kontraktu z Asystentem Osoby Bezdomnej i Bezdomnością Zagrożonej, monitorowanie
postępów klienta)

Asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością stale monitoruje stopień realizacji
Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności lub Indywidualnego Programu dla Osoby
Zagrożonej Bezdomnością, ciągle motywując osobę do realizacji programu, służąc radami i
wsparciem we wszystkich momentach, w których osoba tego potrzebuje.
Cel spotkań dla klienta: wsparcie w realizacji poszczególnych punktów Indywidualnego Programu
Wychodzenia z Bezdomności

lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej

Bezdomnością

, możliwość konsultowania się w ważnych dla niego kwestiach życiowych,

umacnianie w podjętych postanowieniach, bieżące rozwiązywanie powstających problemów, wsparcie
w podejmowanych działaniach nakierowanych na aktywne poszukiwanie zatrudnienia i odzyskiwania
samodzielności życiowej, wzrost poczucia, że otrzymuje wsparcie w wychodzeniu z izolacji
społecznej i podejmowaniu na nowo uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym,
dowartościowywanie własnej osoby (praca nad podniesieniem samooceny, wzrostem poczucia własnej
wartości, zaufania do siebie, odkrywanie mocnych stron), podtrzymywanie nadziei (przywrócenie
wiary we własne możliwości i własną skuteczność), uaktywnianie (przywrócenie odwagi do
podejmowania efektywnych działań w kierunku aktywizacji społecznej i zawodowej, walka z
poczuciem bezradności i bezsilności).
Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: ocena stopnia realizacji
Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności

lub Indywidualnego Programu dla Osoby

Zagrożonej Bezdomnością

, bieżące monitorowanie postępów klienta w poszukiwaniu zatrudnienia i

odzyskiwaniu samodzielności życiowej, weryfikacja efektywności własnej pracy, czerpanie
wzmocnień pozytywnych

8. DZIAŁANIA PODTRZYMUJĄCE EFEKT SAMODZIELNOŚCI ŻYCIOWEJ

W momencie, kiedy osoba ma już zatrudnienie i przebywa poza placówką, wskazane jest, aby asystent
osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej nadal utrzymywał kontakt z klientem, pomagając mu
rozwiązywać bieżące problemy oraz pomógł mu podtrzymać taki stan rzeczy. Częstotliwość
kontaktów w tym okresie nie powinna być już jednak zbyt duża, aby klient miał szanse zacząć
budować zaufanie do siebie w nowej sytuacji.
Cel spotkań dla klienta: stabilizowanie otrzymanego efektu samodzielności, umacnianie poczucia, że
nadal nie jest sam i wciąż ma oparcie w asystencie osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością,
umacnianie w podjętych postanowieniach
Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: czuwanie nad utrzymaniem
osiągniętych efektów, budowanie sieci wsparcia równoległej do relacji „asystenckiej”, monitorowanie
stabilności samodzielności życiowej, przewidywanie sytuacji jej zagrażających i reagowanie w
momentach krytycznych

9. WYCOFYWANIE SIĘ I KOŃCZENIE RELACJI

Zakończenie relacji „asystenckiej” jest pojmowane jako zaprzestanie działania. W rzeczywistości
jednak jest to proces, wymagający od asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej
przygotowanego i przemyślanego wycofywania się z relacji. Kiedy klient uznaje, że jest w pełni
samodzielny i asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej nie jest mu już potrzebny – jest

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

to najbardziej optymalne zakończenie relacji, które wbrew pozorom nie odbywa się tylko przy udziale
klienta. Aby takie zakończenie było możliwe, asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej,
powinien stale monitorować, czy zbliża się moment zakończenia relacji. Asystent osoby bezdomnej i
bezdomnością zagrożonej powinien być wyczulony na ten moment, kiedy klient zaczyna być gotowy
do zakończenia relacji i zacząć wzbudzać w nim przekonanie, że jest wystarczająco dojrzały, aby to
zakończenie mogło nastąpić. Przy zakańczaniu relacji niezwykle ważna jest świadomość, że osoby
bezdomne i bezdomnością zagrożone mają skłonność do uzależniania się od różnych form pomocy.
Fakt ten może implikować sytuację, w której osoba bezdomna czy bezdomnością zagrożona, choć
obiektywnie gotowa do zakończenia relacji, wywoływać będzie wewnętrzny opór, nie pozwalający na
rozwiązanie relacji. Możliwe sposoby na odsunięcie w czasie momentu zakończenia relacji to:

negacja – nieuznawanie możliwości zakończenia relacji, „zapominanie” o możliwości końca

regres – zmniejszenie zdolności radzenia sobie z zadaniami interpersonalnymi i

organizacyjnymi, powrót do funkcjonowania na poziomie charakterystycznym dla okresów
wcześniejszych

clinging (kurczowe przylgnięcie do asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością) –

wykazywanie przez klienta bezradności w radzeniu sobie z zadaniami lub wyszukiwanie
nowych problemów w nadziei, że relacja nie zakończy swojego istnienia

rekapitulacja – klient będzie wychodził z następnymi zadaniami, aby powtórzyć

doświadczenia, które następowały we wcześniejszych okresach relacji

walka – która może przyjąć dwie formy; pierwsza forma to destrukcyjna reakcja na separację,

w której klient neguje wszelkie pozytywne doświadczenia, uzyskane podczas trwania
relacji; druga forma jest konstruktywna i polega na rozwijaniu innych kontaktów, które maja
zastąpić relację ”asystencką”.

Wycofywanie z relacji „asystenckiej” jest etapowe i wiąże się z konkretnymi zadaniami

wpisanymi w zakańczanie pracy ze strony asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością:

rozluźnienie więzi z klientem

Najważniejszym zadaniem asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w tej fazie jest
pomoc klientowi w uznaniu realności końca pracy i ułatwienie klientowi otwartego wyrażenie swoich
postaw i odczuć, związanych z kończeniem się relacji. Rozluźnienie więzi z klientem jest osiągalne
różnymi sposobami:
a.

zmniejszenie częstotliwości i intensywności kontaktów, przy jednoczesnym zmniejszaniu
zaangażowania asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej w życie klienta

zmniejszenie liczby spotkań

ograniczenie udziału w spotkaniach z innymi osobami z otoczenia klienta

nie nawiązywanie nowych relacji w otoczeniu klienta

zminimalizowanie liczby spotkań, mających na celu wspomaganie klienta w załatwianiu spraw i
formalności w środowisku zewnętrznym

stabilizowanie wysiłku mającego na celu wprowadzanie zmian

Faza ta polega na określeniu i wprowadzeniu kroków, które są potrzebne w celu zapewnienia, że
pozytywne zmiany i osiągnięcia będą utrzymane po ustaniu zaangażowania asystenta osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością; asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
powinien umieć ocenić jakie czynniki mogą zagrażać wstępnie uzyskanej stabilizacji i podjąć kroki,
aby im zapobiec. W celu utrwalenia wprowadzonych zmian asystent osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością pozyskuje dla klienta inne niż on sam źródło wsparcia:

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

omawia z klientem jego wkład w osiągnięcie stabilizacji i podkreśla jego dojrzałość w
samostanowieniu wsparcia dla siebie

przekazuje źródło wsparcia członkom rodziny klienta, jeżeli udało się z nimi wypracować
relacje

omawia z osobami z najbliższego środowiska klienta (współmieszkańcami, współpracownikami
itp.) dojrzałość swojego klienta oraz własne wycofywanie się z relacji, przekazując im
możliwość stanowienia źródła wsparcia

omawia z klientem jasne zasady kontaktowania się, po dacie „wycofania się” z relacji

ewaluacja

Przed zakończeniem relacji niezwykle ważne jest dokonanie ewaluacji, mającej na celu z jednej strony
udoskonalanie pracy asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej, z drugiej zaś większe
sprofesjonalizowanie pracy z osobami bezdomnymi i bezdomnością zagrożonymi. Ewaluacji relacji
dokonuje się w czterech aspektach:
a. efekty – czy zakładane efekty relacji zostały osiągnięte (jeżeli nie, to dlaczego), czy klient
osiągnął zakładany cel relacji, czyli odzyskanie samodzielności życiowej (jeżeli nie, to dlaczego), czy
i do jakiego stopnia osiągnięte efekty są wynikiem pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością; czy istnieją jakieś efekty dodatkowe lub ewentualne efekty niepożądane, jaka jest
trwałość osiągniętych efektów
b.

proces - kończenie relacji jest również właściwym momentem na udzielenie odpowiedzi na

pytanie o wiedzę i umiejętności, jakie zdobył asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością w
procesie asystowania temu konkretnemu klientowi
c. efektywność działań asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością - która może być
oceniana w kategoriach intensywności jego zaangażowania, jakości pracy oraz analizy błędów,
których można było uniknąć oraz silnych stron asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
d. potrzeby – ewaluacja w tym obszarze pomaga na zebranie informacji o potrzebach całej grupy
osób bezdomnych i bezdomnością zagrożonych, zbieranych na podstawie jednostkowych doświadczeń

zadania o charakterze administracyjnym

zamknięcie dokumentacji i przygotowanie raportu dotyczącego wykonanej pracy

ewaluacja przeprowadzona razem z osobami z najbliższego otoczenia klienta (miejsce
zamieszkania, praca, rodzina itp.) w celu zmian, które zaszły w funkcjonowaniu klienta w
ś

rodowisku zewnętrznym

Po takim wygaszaniu relacji, relacja przygotowana jest do zakończenia. To klient, umocniony w
przekonaniu, że jest już w pełni samodzielny i wystarczalny kończy relację.

Cel spotkań dla klienta: umocnienie klienta w przekonaniu, że jest

w pełni samodzielny i

samowystarczalny

i dojrzały na tyle, aby zakończyć relację

Cel spotkań dla asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością: ocena skuteczności własnych
działań, poczucie domknięcia relacji w sensie psychologicznych i formalnym

5. SUPERWIZJA ASYSTENTÓW OSOBY BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ
BEZDOMNOŚCIĄ

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

Superwizja stanowi niezwykle ważny element pracy asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością, często wprost kojarzony ze źródłem wsparcia pracownika. Superwizja pełni trzy
generalne funkcje:
1.

zarządzającą: superwisor upewnia się, czy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością w swojej pracy podąża we właściwym kierunku, czy realizowane przez niego
cele pokrywają się z założonymi

edukacyjną: superwisor umożliwia odpowiedź na potrzeby edukacyjne asystenta osoby
bezdomnej i zagrożonej bezdomnością, udzielając koniecznych rad i wskazówek

wspierającą: relacja poprzez umożliwienie osobistego kontaktu, wzajemnego skoncentrowania
na sobie asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i superwisora, stanowi dla
asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością źródło wsparcia

Superwizje odbywają się w sesjach „jeden na jeden”. Każda efektywna superwizja musi odnosić się do
tych trzech aspektów. Każdy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością ze swoim
superwizorem spotyka się regularnie – minimum raz w miesiącu (w początkowym okresie pracy może
to być spotkanie raz na dwa tygodnie).
Sesje superwizyjne „jeden na jeden” mogą być dodatkowo wzmacniane innymi, dodatkowymi
formami, rozszerzającymi wyżej wymienione funkcje superwizji.

Do form odwołujących się do funkcji zarządzającej należą:

grupa superwizyjna

jest to spotkanie wszystkich asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z superwizorem.
Podstawowymi zaletami tej formy jest możliwość wymienienia się doświadczeniami, wzajemne
udzielenie sobie rad, wymianę pomysłów na rozwiązanie sytuacji. Wadą tej formy jest możliwość
powstawania w niektórych uczestnikach zahamowań i zdominowanie spotkań, przez „silniejsze”
jednostki. Wprowadzenie tej formy powinno być uzależnione od efektywności (nie częstotliwości)
spotkań superwizyjnych „jeden na jeden”.

telefon superwizyjny

ta forma nie zastąpi kontaktu twarzą w twarz, ale może stanowić skuteczne uzupełnienie niezbędnych
informacji

mailowa superwizja

jest to również ewentualnie forma wspierająca bezpośrednią superwizję, dająca możliwość zarówno
superwizorowi jak i asystentowi osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej wymiany
podstawowych informacji.
Do form odwołujących się do funkcji edukacyjnej i wspierającej, odnoszą się:

grupa wsparcia

grupa prowadzona przez psychologa, skierowana do asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością. Jej zadaniem jest wspieranie asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością
w ich działaniu i zapobieganie wypaleniu zawodowemu. Zajęcia powinny odbywać się raz w
miesiącu, trwać około 3 godzin i mieć na celu między innymi:

•

możliwość „przyjrzenia się sobie” w trudnej sytuacji zawodowej

•

zmianę sposobów postępowania (pozbywanie się rutyny)

•

umiejętność stawiania granic

•

aktualizację tendencji do samorozwoju

•

poznanie sposobów radzenia sobie ze stresem

wzajemna superwizja

dwójka asystentów osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością łączy się w pary, tak, że każdy jest
superwisorem drugiego. Spotykają się w stałych odstępach czasu. Nawet jeżeli sami nie będą w stanie

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

rozwiązać problemu, spotkania te mają duże znaczenie w sferze wymiany doświadczeń i stanowienia
dla siebie wzajemnego wsparcia.

6.MONITORING I EWALUCJA PRACY ASYSTENTÓW OSOBY
BEZDOMNEJ I ZAGROŻONEJ BEZDOMNOŚCIĄ

Konieczne jest ustalenie jasnych dróg monitorowania postępów relacji asystent osoby bezdomnej i

zagrożonej bezdomnością a klient i sposobów ich oceny, zarówno ze strony asystenta osoby
bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i klienta. Choć monitoring i ewaluacja pracy asystenta
osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jest kluczową częścią relacji asystent – osoba bezdomna,
czy bezdomnością zagrożona, powinna być ona raczej uczestnicząca i wynikająca z autorytetu osoby
jej prowadzącej niż dyrektywna czy sędziowska. Powinien być to proces „nierzucający się w oczy” i
od początku zbudowany na konkretnych zasadach.
Monitoring musi odnosić się do wcześniej omawianych, kluczowych zasad asystowania i na bieżąco
sprawdzać, czy są one realizowane, czyli czy relacja jest:

•

dobrowolna

•

uczestnicząca

•

oparta na prowadzeniu i kierownictwu ze strony klienta

•

wspierająca

•

dająca możliwość uczenia się

•

kierowana do określonego celu

Szczegółowe obszary monitoringu i ewaluacji
Monitoring przede wszystkim powinien dotyczyć tego, na ile asystent efektywnie wspiera osobę
bezdomną czy bezdomnością zagrożoną w odzyskiwaniu samodzielności życiowej. Dotyczą tego
wskaźniki twarde:
A. dotyczące spotkań

czy spotkania asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością z klientem odbywają
się regularnie?

jaka jest ich częstotliwość?

jaki cel został osiągnięty na poszczególnym spotkaniu?

B. dotyczące zmian zachodzących w kliencie

czy w kliencie zachodzą zmiany w obszarach określonych w programie „Monitorowania
Postępów Osoby Bezdomnej”?

czy został pokonany opór klienta i w pełni zaangażował się on w działania?

czy osoba nadal mieszka w placówce, czy się wyprowadziła, czy utrzymuje kontakt z
personelem/mieszkańcami z poprzedniego miejsca?

czy klient realizuje postanowienia Indywidualnego Programu Wychodzenia z Bezdomności
lub Indywidualnego Programu dla Osoby Zagrożonej Bezdomnością wraz z załącznikami,
czy się trzyma przyjętych założeń i zobowiązań?

Z drugiej strony monitoring i ewaluacja powinny odnosić się do kształtu relacji nawiązanej pomiędzy
asystentem a osobą bezdomną i zagrożonej bezdomnością. Dotyczą tego wskaźniki, miękkie
odnoszące się do następujących wymiarów:
A. kształt relacji asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością – klient:

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

czy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i klient zbudowali swoją relację
w oparciu o zaufanie?

czy oboje – asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością i klient - uczynili swoje
spotkania celowymi?

czy oboje dobrze zrozumieli schemat współpracy i oboje dobrze określili w nim swoje role?

czy oboje zbudowali swoją relację na wzajemnej współpracy?

czy zachowanie klienta, jego motywacja i oczekiwania zmieniają się pozytywnie?

czy pojawiły się jakieś problemy w czasie trwania relacji?

czy oboje zgadzają się z kierunkiem, w jakim zmierza relacja?

B. efektywność działań samego asystenta osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością

czy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością rozwija swoje umiejętności
podczas trwania relacji z klientem?

czy asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością wywiązuje się ze swojej funkcji?

czy trening asystencki był owocny i rozwinął w asystencie osoby bezdomnej i zagrożonej
bezdomnością praktyczne umiejętności?

C. efektywność działań organizacji zatrudniającej asystenta i prowadzącej projekt skierowany
do osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością

czy pracodawca/ organizacja prowadząca odpowiednio reaguje na potrzeby asystenta osoby
bezdomnej i bezdomnością zagrożonej?

czy pracodawca/ organizacja prowadząca odpowiednio reaguje na potrzeby klienta?

Ewaluacja i monitoring powinny być prowadzone regularnie. Ich wyniki powinny dawać albo
przyzwolenie na dalszy kształt relacji i kierunek podejmowanych działań, albo być punktem wyjścia
modyfikacji elementów, które nie spełniają swojej funkcji. Istnieje klika sposobów, nazywanych
narzędziami monitoringu, którymi można zbierać potrzebne informacje. Należą do nich przede
wszystkim:

system komputerowy w którym uzupełniane są daty i lokalizacja spotkań

przełożeni asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej muszą być powiadomieni o
odbywających się spotkaniach – ich czasie, regularności a także o tych spotkaniach, które nie były
wcześniej planowane
2.

zapis protokołu ze spotkania

asystent osoby bezdomnej i zagrożonej bezdomnością jest zobligowany po każdym spotkaniu
napisać raport, zawierający a. zarys poruszanego problemu b. potrzeby klienta c. cel osiągnięty na
spotkaniu d. postanowienia dotyczące dalszego działania; protokoły te powinny być regularnie
czytane przez przełożonych
3.

regularne okresowe raporty

w regularnych odstępach czasu powinien powstawać formalny dokument, w którego tworzeniu
uczestniczą asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej, klient i przedstawiciele
realizatora projektu/pracodawcy. Może on przyjąć formę ankiety połączonej z krótkim wywiadem
– badającą efektywność relacji trójstronnej: asystent osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej
– klient – pracodawca/organizacja prowadząca.
4.

proces superwizji

formę monitorującą pełnią także narzędzia superwizji (omówione w części poświeconej
superwizji), odnoszące się do jej roli zarządzającej
5.

pytania o właściwie ukończoną misję

w regularnych odstępach czasu powinien powstać zapis ewaluujący, odnoszący się do tego czy
konkretna misja została ukończona. Jako misję można rozumieć konkretne podcele, które miały
zostać osiągnięte na danym etapie, a które prowadzą do osiągnięcia celu głównego, czyli
odzyskiwania samodzielności życiowej (np. w płaszczyźnie zawodowej mogą to być następujące

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

podcele: 1. aktywny i regularny udział w szkoleniach 2. regularny udział w stażach u
pracodawców 3. podejmowanie działań nakierowanych na poszukiwania pracy 4. znalezienie
zatrudnienia 5. utrzymanie zatrudnienia)
6.

ankiety

formą skutecznie zbierającą informacje są regularnie przeprowadzane badania ankietowe,
zbierające informacje zarówno od asystentów osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i
od ich klientów
7.

ewaluacja końcowa

niezbędne jest przeprowadzenie ewaluacji na zakończenie wszystkich działań prowadzonych
przez asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej w stosunku do danego klienta. Taka
forma pozwala spojrzeć na całą relację „z lotu ptaka”.

Bardzo ważnym jest, aby pamiętać, że ewaluacja powinna zbierać uwagi zarówno asystenta osoby

bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i klienta, odnoszące się do relacji trójstronnej, czyli do
relacji pomiędzy klientem, asystentem osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej a pracodawcą/
organizacją prowadzącą, stanowiącą „morze, w którym pływa relacja asystent – klient”. Relacja
pomiędzy asystentem osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej a klientem jest znacząca dla obu.
Jest to relacja „jeden na jeden”, w której obaj koncentrują na sobie uwagę, dzielą się własnymi
doświadczeniami. Organizacja prowadząca nie może stać na marginesie tej relacji. Powinna dbać o
regularny kontakt zarówno z asystentem osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i klientem –
najlepiej podczas spotkań nieformalnych. Obaj muszą czuć, że dla organizacji prowadzącej ta relacja
jest ważna. Organizacja powinna nie tylko stawiać potrzeby asystenta osoby bezdomnej i
bezdomnością zagrożonej i klienta na pierwszym miejscu ale również im skutecznie odpowiadać,
motywując obie strony do dalszego działania. Dlatego ważne jest uruchomienie „bezpiecznego”
systemu, w którym asystenci osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej i klienci będą mogli
utrzymywać kontakt z organizacją prowadzącą i dzielić się swoimi sugestiami i pomysłami. Należą do
nich:

regularne maile

kontakt mailowy powinien być regularny i dotyczyć różnych wydarzeń projektowych, tak aby klienci
czuli, że uczestniczą w większej całości i mają kontakt z tym, co się dzieje. Maile powinny mieć
charakter grupowo przesyłanych informacji o postępach w realizacji projektu i ważnych
wydarzeniach. Wskazane jest również zawieszenie tablicy informacyjnej, na której będą zamieszczane
istotne informacje.

listy sprawozdawcze

regularnie powinny być do wszystkich uczestników wysyłane lub rozdawane na spotkaniach listy
sprawozdawcze, zawierające esencje wydarzeń z danego okresu czasu – zarówno tych miłych jak i
przykrych. Sprawozdanie to powinno wykazywać – niekoniecznie w formalnej formie – co planowano
zrobić w danym okresie, co się udało, a co nie i dlaczego (ilość osób, które dostały pracę, które
uczestniczą w szkoleniach, postępy i osiągnięcia poszczególnych grup warsztatowych, wyróżnienie
poszczególnych członków projektu itd.). Ten rodzaj komunikowania o postępach działań pozwala
klientom poczuć, że są częścią większej całości i mogą być źródłem wsparcia i motywacji dla innych.
Jedna z osób pracujących przy projekcie powinna mieć w swój zakres czynności wpisany obowiązek
tworzenia takich listów.

aktywny udział

działania przygotowywane przez organizację prowadzącą powinny być tak pomyślane, aby na każdym
z etapów pozwalały na zaangażowanie się zarówno asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością
zagrożonej jak i jego klienta/ów. Organizacja powinna być na tyle otwarta, aby pozwolić na
zrealizowanie wspólnych pomysłów asystenta osoby bezdomnej i bezdomnością zagrożonej i klienta –
zrobienia czegoś na rzecz szerszej grupy, jeżeli takie pomysły powstaną. Ważne jest także

Standard Aktywnego Powrotu na Rynek Pracy

Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomno

Ul. Przytockiego 4; 80-245 Gda

tel. +48 (58)341-17-20; e-mail: biuro@pfwb.org.pl; www.pfwb.org.pl

wykorzystywanie zaangażowania i dodatkowych umiejętności asystentów osoby bezdomnej i
bezdomnością zagrożonej – szczególnie w okresie, gdy czekają na „połączenie” z klientem.

spotkania integracyjne

spotkania integracyjne powinny odbywać się regularnie i odpowiadać na potrzebę wyrażenia własnych
przemyśleń, refleksji. Ponadto pozwalają one poczuć się częścią większej całości – zespołu. Powinny
one opierać się na wymianie dwustronnej – organizacja prowadząca dzieli się refleksjami i
jednocześnie jest otwarta na refleksje klientów i odwrotnie.

zaangażowanie klientów

ważne jest inicjowanie takich działań, w które klienci będą mogli się sami zaangażować, czy coś
wspólnie przygotować, dzieląc się wzajemnie obowiązkami. Mogą być to działania wprost nie
związane z pracą, w których klienci zdobędą zupełnie nowe doświadczenia.

„efektywne struktury narzekania”

Organizacja prowadząca powinna stworzyć procedurę, zgodnie, z którą zarówno asystenci osoby
bezdomnej i bezdomnością zagrożonej jak i klienci będą mogli w „bezpieczny”, jeżeli jest taka
potrzeba – również anonimowy sposób zgłosić swoją krytykę, uwagi, powód niezadowolenia. Stanowi
to niezwykle istotny element udzielania informacji zwrotnych.

Aleksandra Dębska

Psycholog,

Koordynator Działu Edukacja projektu AGENDA BEZDOMNOŚCI

Ekspert Grupy roboczej nt. asystowania i monitorowania osoby bezdomnej

w ramach Działu Analiz, Badań i Standaryzacji projektu AGENDA BEZDOMNOŚCI

Grupa robocza ds. asystowania i monitorowania osoby bezdomnej
Skład:
Beata Świątek-Soldat

MOPS Gdynia

A. Ewelina Łapińska

MOPS Sopot

Aleksandra Dębska

ekspert

Monika Plona

RCIiWOP

Piotr Czapnik

TPBA Gdańsk

Agnieszka Meller

TPBA Gdańsk

Iwona Niedzielska

TPBA Gdańsk

Piotr Olech

PFWB

Krzysztof Ługowski

PFWB

Grażyna Sochacka

„AGAPE”

Katarzyna Lidolc

„AGAPE”

Agnieszka Siebert

TPBA Gdańsk

Anna Kszyształowska

MOPS – Sopot

Kazimiera Leman

Stowarzyszenie Abstynęckie Kartuzy

Elżbieta Recław

Stowarzyszenie Abstynęckie Kartuzy

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Asystowanie Osobie Bezdomnej i Zagrozonej Bezdomnoscia
ZESTAW PYTAN ASYSTOWANIE OSOBIE, AON
Monitorowanie postepow osoby bezdomnej zagrozonej bezdomnoscia
Monitorowanie postepow osoby bezdomnej zagrozonej bezdomnoscia
bezdomność 5
Bezdomność a postawy projekt badania
Bezdomność
aktywizacja zawodowa bezdomnych
LALKA-LUDZIE BEZDOMNI-różne sposoby naracji, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Bezdomni z wyboru, PSYCHOLOGIA, Bezdomność
Bezdomny płomyczek, Harcerstwo, Gawędy
Bezdomność, PRiS
BEZDOMNOŚĆ, matura, matura ustna, MOTYWY, WORD
Ludzie bezdomni, Szkoła, streszczenia lektur
Ludzie Bezdomni- opracowanie, Do Matury, J. Polski, Opracowania lektur i wierszy

więcej podobnych podstron