AGENCI UBEZPIECZENIOWI
Sprawozdanie za lata 1996 -2002
URZĄD KOMISJI
NADZORU UBEZPIECZEŃ I FUNDUSZY EMERYTALNYCH
DEPARTAMENT POŚREDNICTWA I AKWIZYCJI
Warszawa, 2003
2
SPIS TREŚCI
1. Agenci ubezpieczeniowi
.................................................................................. 3
2. Osoby wykonujące czynności agenta ubezpieczeniowego
............................. 7
3. Odmowy wydania zezwoleń na wykonywanie czynności
agenta ubezpieczeniowego ................................................................................. 15
4. Cofnięcia zezwoleń na wykonywanie czynności
agenta ubezpieczeniowego ................................................................................. 15
5. Dystrybucja ubezpieczeń przez agentów ubezpieczeniowych ............................ 17
6. Wykaz aktów prawnych
................................................................................. 18
7. Spis tabel
...................................................................................................... 20
8. Spis wykresów ...................................................................................................... 21
3
1. Agenci ubezpieczeniowi
Zakłady ubezpieczeń, na podstawie art. 37 d ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o
działalności ubezpieczeniowej (Tekst jednolity Dz. U. 1996 Nr 11 poz. 62 z późn. zm.),
mogą korzystać z usług pośrednictwa ubezpieczeniowego
1
. Pośrednictwo
ubezpieczeniowe polega na wykonywaniu czynności faktycznych lub prawnych związanych
z zawarciem umów ubezpieczenia lub reasekuracji i może być wyłącznie wykonywane
przez agentów ubezpieczeniowych lub brokerów ubezpieczeniowych, a w zakresie
reasekuracji przez brokerów reasekuracyjnych. Agentem ubezpieczeniowym jest
przedsiębiorca, w rozumieniu art. 2 ust 2 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo
działalności gospodarczej (Dz. U. 1999 Nr 101 poz. 1178 z późn. zm.), upoważniony przez
zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz tego
zakładu ubezpieczeń lub pośredniczenia przy zawieraniu umów
2
. W chwili obecnej
agentem ubezpieczeniowym może być zatem osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą,
osoba prawna lub nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego tj. spółka
jawna, spółka komandytowa, spółka komandytowo – akcyjna. Powyższe uregulowanie
wyłączyło natomiast z grona agentów ubezpieczeniowych spółki cywilne, które przed
dniem wejścia w życie ustawy - Prawo działalności gospodarczej mogły podpisywać
umowy agencyjne z zakładami ubezpieczeń. Należy podkreślić iż agenci ubezpieczeniowi
działają na podstawie podpisanych z zakładami ubezpieczeń umów agencyjnych
regulowanych przepisami Kodeksu cywilnego.
3
Organ nadzoru posiada dane dotyczące liczby zawartych od 1997 r. umów
agencyjnych. Łączna liczba podpisanych w 1997 roku umów agencyjnych wyniosła 30.376.
Liczba powyższych umów stale rosła, aż do 2001 r., kiedy to nastąpił jej spadek z 84.155
do 79.107. Tendencja malejąca została zachowana w 2002 r., kiedy to łączna liczba
zawartych umów agencyjnych wyniosła 71.324 (liczba zawartych umów agencyjnych w
poszczególnych latach została przedstawiona na wykresie nr 1). Należy zaznaczyć, iż
dane te dotyczą liczby umów agencyjnych podpisanych przez poszczególne zakłady
ubezpieczeń, a nie agentów ubezpieczeniowych, gdyż niektórzy agenci ubezpieczeniowi,
1
Rozdział 3a, w którym są zawarte uregulowania dotyczące pośrednictwa ubezpieczeniowego, został dodany do
ustawy o działalności ubezpieczeniowej przez ustawę z dnia 8 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o działalności
ubezpieczeniowej, o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej - Kodeks handlowy oraz o zmianie
ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. (Dz. U. 1995 Nr 96 poz.. 478).
2
Należy zauważyć, iż pierwotnie agentem ubezpieczeniowym była osoba fizyczna, osoba prawna lub podmiot
gospodarczy nie mający osobowości prawnej, upoważniony przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów
ubezpieczenia w imieniu i na rzecz tego zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu umów. Redakcja tego zapisu
została zmieniona, na podstawie ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. wprowadzającej ustawę o Krajowym Rejestrze
Sądowym (Dz. U. 1997 Nr 121 poz. 770) - określenie „podmiot gospodarczy” zastąpiono określeniem
„przedsiębiorca”. Ostateczne brzmienie temu artykułowi zostało nadane ustawą z dnia 15 marca 2001 r. o zmianie
ustawy o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U 2001 Nr 37 poz. 424).
3
Tytuł XXIII ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93 z późn. zm.)
4
tzw. multiagenci, mogą mieć podpisane umowy agencyjne z więcej niż jednym zakładem
ubezpieczeń.
Tabela 1. Liczba zawartych umów agencyjnych
Wyszczególnienie 1997 r.
1998 r.
1999 r.
2000 r.
2001 r.
2002 r.
ZU Dział I
12.961
32.037
38.604
42.015
34.937
28.114
ZU Dział II
17.415
30.174
37.786
42.140
44.170
43.210
Razem 30.376
62.211
76.390
84.155
79.107
71.324
Wykres 1. Liczba zawartych umów agencyjnych
Należy zauważyć, iż w latach 1997 - 2000 liczba umów agencyjnych podpisanych
przez zakłady ubezpieczeń na życie oraz zakłady ubezpieczeń była zbliżona. Znaczne
różnice w ilości zawartych umów między obydwoma działami ubezpieczeń zaznaczyły się
dopiero w 2001 r., w którym to zakłady ubezpieczeń działu II zawarły o około 10 tys. umów
agencyjnych więcej niż zakłady ubezpieczeń działu I. Przyczyną powyższego stanu był
znaczny spadek liczby agentów ubezpieczeniowych w poszczególnych zakładach
ubezpieczeń na życie z 42.015 w 2000 r. do 34.937 w roku 2001 (spadek o 17%) przy
jednoczesnym wzroście liczby agentów ubezpieczeniowych współpracujących z zakładami
ubezpieczeń działu II z 42.140 w 2000 r. do 44.170 w 2001 r. (wzrost o 5%). W 2002 r.
nastąpił dalszy znaczny spadek liczby umów agencyjnych zawartych przez zakłady
ubezpieczeń działu I z 34.937 do 28.114 (spadek o 20%), natomiast po raz pierwszy
nastąpił spadek liczby umów agencyjnych zawartych przez zakłady ubezpieczeń działu II z
44.170 do 43.210 (spadek o około 2%). Na koniec 2002 r. zakłady ubezpieczeń działu II
miały zawartych o 15.000 umów agencyjnych więcej niż zakłady ubezpieczeń działu I.
12961
17415
30376
32037
30174
62211
38604
37786
76390
42015
42140
84155
34937
44170
79107
28114
43210
71324
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
90000
Li
cz
ba
1997
1998
1999
2000
2001
2002
ZU Dział I
ZU Dział II
Ogółem
5
Tabela 2. Zmiana liczby zawartych umów w stosunku do roku poprzedniego wyrażona w
procentach (rok poprzedni = 100%)
Wyszczególnienie
1998 r.
1999 r.
2000 r.
2001 r.
2002 r.
ZU Dział I
147
20
9
-17
-20
ZU Dział II
73
25
12
5
-2
Razem 105
23
10
-6
-10
Wykres 2. Zmiana procentowa liczby zawartych umów (rok poprzedni = 100%)
Omawiając strukturę zawartych umów agencyjnych należy podkreślić, iż
zdecydowana ich większość, zarówno w przypadku zakładów ubezpieczeń na życie jak i
zakładów ubezpieczeń działu II, została zawarta z przedsiębiorcami będącymi osobami
fizycznymi. Zakłady ubezpieczeń działu II zawarły jednak więcej umów agencyjnych z
innymi przedsiębiorcami niż osoby fizyczne. Przykładowo w 2001 r. zakłady ubezpieczeń
działu I zawarły 1.575 umów agencyjnych z przedsiębiorcami nie będącymi osobami
fizycznym, natomiast zakłady ubezpieczeń działu II – 9.109. Podobnie było w 2002 r. -
zakłady ubezpieczeń działu I zawarły 1.913 umów agencyjnych, natomiast zakłady
ubezpieczeń działu II – 8.687. Należy jednak zauważyć, iż w przypadku zakładów
ubezpieczeń działu II wzięto również pod uwagę umowy zawarte z przedsiębiorcami
prowadzącymi działalność na podstawie wydawanego przez organ nadzoru zwolnienia od
obowiązku wykonywania działalności agencyjnej przy pomocy osób fizycznych
posiadających zezwolenie na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego
4
. Umów
z tymi podmiotami nie mogą natomiast podpisywać zakłady ubezpieczeń na życie
5
. Liczba
umów agencyjnych zawartych z podmiotami „zwolnionymi” zmniejszyła się z 2.682 w roku
4
Działalność ta jest prowadzona zgodnie z art. 37 e ust 5 ustawy o działalności ubezpieczeniowej.
5
Zgodnie z § 16 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie szkolenia i egzaminu dla
ubiegających się o zezwolenie na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego oraz zwolnienia od
obowiązku wykonywania działalności agencyjnej przy pomocy osób fizycznych posiadających zezwolenie (Dz. U
2001, Nr 26, poz. 289) powyższego zwolnienia nie mogą uzyskać przedsiębiorcy prowadzący działalność agencyjną
na rzecz zakładów ubezpieczeń na życie
-25
0
25
50
75
100
125
150
175
1997
1998
1999
2000
2001
2002
%
ZU Dział I
ZU Dział II
Razem
6
2000 do 2.214 w 2001 r. , natomiast w 2002 r. ponownie wzrosła do 2.896.
Tabela 3. Liczba umów agencyjnych zawartych przez zakłady ubezpieczeń działu II
Wyszczególnienie
1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Osoby fizyczne
12.900 20.648 28.885 33.030 35.057 34.523
Osoby prawne
733
2.934
2.285
3.149
2.929
2.982
Podmioty bez osobowości prawnej
2.034
4.390
4.484
3.279
3.970
2.809
Przedsiębiorcy "zwolnieni"
1.748
2.202
2.132
2.682
2.214
2.896
Wykres 3. Umowy agencyjne podpisane przez zakłady ubezpieczeń działu II
Tabela 4. Liczba umów agencyjnych zawartych przez zakłady ubezpieczeń działu I.
Wyszczególnienie
1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Osoby
fizyczne
12.654
30.968
37.337
40.208 33.362 26.201
Osoby
prawne
115
500
1.057
1.481 1.324 1.727
Podmioty bez osobowości
prawnej 192
569
210
326 251 186
Wykres 4. Umowy agencyjne podpisane przez zakłady ubezpieczeń działu I
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
Li
cz
ba
1997 r.
1998 r.
1999 r.
2000 r.
2001 r.
2002 r.
Osoby fizyczne
Osoby prawne
Podmioty bez osobowości prawnej
Zwolnieni
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
45000
Li
czb
a
1997 r.
1998 r.
1999 r.
2000 r.
2001 r.
2002 r.
Osoby fizyczne
Osoby prawne
Podmioty bez osobowości prawnej
7
W roku 1997 łączna liczba umów agencyjnych zawartych przez pięć
największych zakładów ubezpieczeń pod względem liczby zawartych umów
agencyjnych wyniosła 18.710, co stanowiło 62% ogółu zawartych umów agencyjnych
przez wszystkie zakłady ubezpieczeń. Rok później zmieniła się kolejność pierwszych
pięciu zakładów ubezpieczeń, zmniejszyła się liczba zawartych umów przez ww.
zakłady i wyniosła 30.919 umów agencyjnych, co stanowiło około 50 % wszystkich
zawartych umów agencyjnych.
W roku 1999 r. te same zakłady, co w 1998 r., znalazły się
w pierwszej piątce nie uległa zmianie. W omawianym okresie zawarto 35.044 umów, co
stanowiło 46% wszystkich umów agencyjnych. W roku 2000 udział ww. zakładów spadł o
12 pkt. proc. w porównaniu z rokiem 1999. w omawianym okresie pięć największych
zakładów ubezpieczeń pod względem liczby zawartych umów agencyjnych zawarło 38%
wszystkich umów, czyli 32.106.
Wśród pierwszych pięciu zakładów ubezpieczeń, które zawarły największą ilość umów
agencyjnych w 2001 r. nastąpiły zmiany. Łączna liczba podpisanych umów przez ww.
zakłady wyniosła 28.146, co stanowi tylko 35% ogółu zawartych umów agencyjnych.
W 2002 r. łączna liczba podpisanych umów przez ww. zakłady wyniosła 26.553, co
stanowiło 37% ogółu zawartych umów agencyjnych.
Powyższe dane wskazują, iż nastąpił znaczny podział rynku agentów
ubezpieczeniowych pomiędzy różne zakłady ubezpieczeń. O ile w 1997 r. większość
agentów związana była umowami agencyjnymi (62%) z pięcioma zakładami ubezpieczeń,
to w 2002 roku coraz więcej zakładów ubezpieczeń posiadało rozbudowaną sieć sprzedaży
przez agentów ubezpieczeniowych (pięć pierwszych zakładów ubezpieczeń obejmowało
tylko 37% umów). Spadek ilości zawartych umów przez pierwszych pięć zakładów
ubezpieczeń utrzymywał się do 2001 roku, natomiast w 2002 roku (w porównaniu do roku
2001) nastąpił 2-procentowy wzrost ilości podpisanych umów przez pięć pierwszych
zakładów ubezpieczeń w odniesieniu do całości podpisanych umów agencyjnych.
2. Osoby wykonujące czynności agenta ubezpieczeniowego
Zgodnie z art. 37 e ust. 2 ww. ustawy o działalności ubezpieczeniowej, działalność
agencyjna może być wykonywana wyłącznie przy pomocy osób fizycznych posiadających
zezwolenie na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego. Przedmiotowe
zezwolenie zgodnie z art. 37 e ust. 3 organ nadzoru wydaje na wniosek zakładu
ubezpieczeń lub zainteresowanego, jeżeli osoba fizyczna: ma miejsce zamieszkania na
terytorium Polski, nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne przeciwko
mieniu, dokumentom lub przestępstwo karno – skarbowe, ukończyła zorganizowane przez
zakład ubezpieczeń szkolenie zakończone egzaminem oraz ma pełną zdolność do
8
czynności prawnych. Organ nadzoru do końca 2002 r. wydał ponad 332 tys. zezwoleń, z
czego na wniosek zakładów ubezpieczeń na życie – 193.496, zakładów ubezpieczeń działu
II – 60.327 oraz na wniosek osób fizycznych – 78.701. W tym miejscu należy podkreślić, iż
dane dotyczące wniosków indywidualnych (przede wszystkim złożonych w latach 1996,
1997 i 1998) są nieścisłe, bowiem w okresie tym zakłady ubezpieczeń często przekazywały
do organu nadzoru wnioski dużych grup osób ubiegających się o wydanie zezwolenia,
jednakże wnioskodawcami były osoby fizyczne, a nie zakłady ubezpieczeń
6
. Ponadto organ
nadzoru nie posiadał odpowiedniej bazy danych umożliwiającej podział, w trakcie
wprowadzania do niej danych, na wnioski indywidualne i wnioski zakładów ubezpieczeń
7
.
czego na wniosek zakładów ubezpieczeń na życie – 193.496, zakładów ubezpieczeń działu
II – 60.327 oraz na wniosek osób fizycznych – 78.701. W tym miejscu należy podkreślić, iż
dane dotyczące wniosków indywidualnych (przede wszystkim złożonych w latach 1996,
1997 i 1998) są nieścisłe, bowiem w okresie tym zakłady ubezpieczeń często przekazywały
do organu nadzoru wnioski dużych grup osób ubiegających się o wydanie zezwolenia,
jednakże wnioskodawcami były osoby fizyczne, a nie zakłady ubezpieczeń
8
. Ponadto organ
nadzoru nie posiadał odpowiedniej bazy danych umożliwiającej podział, w trakcie
wprowadzania do niej danych, na wnioski indywidualne i wnioski zakładów ubezpieczeń
9
.
Wykres 5. Łączna liczba złożonych wniosków w latach 1996 – 2002
6
Organ nadzoru w 1998 r. zwracał się z prośba do zakładów o zmianę procedur występowania z wnioskiem o
wydanie zezwolenia, a następnie opracował standardowe wzory wniosków oraz innych dokumentów składanych w
celu ubiegania się o wydanie zezwolenia, które przesłał do wszystkich zakładów ubezpieczeń w dniu 16 listopada
1998 r.
7
Obecna baza danych „Agenci – zezwolenia” została oddana do użytku w 1998 r.
8
Organ nadzoru w 1998 r. zwracał się z prośba do zakładów o zmianę procedur występowania z wnioskiem o
wydanie zezwolenia, a następnie opracował standardowe wzory wniosków oraz innych dokumentów składanych w
celu ubiegania się o wydanie zezwolenia, które przesłał do wszystkich zakładów ubezpieczeń w dniu 16 listopada
1998 r.
9
Obecna baza danych „Agenci – zezwolenia” została oddana do użytku w 1998 r.
193496
60327
78701
332524
0
100000
200000
300000
400000
Li
cz
ba
ZU Dział I
ZU Dział II
Wnioski
indywidualne
Ogółem
9
Tabela 5. Liczba złożonych wniosków o wydanie zezwolenia na wykonywanie czynności
agenta ubezpieczeniowego w latach 1996 – 2002
Wyszczególnienie
1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r.
2000 r.
2001 r. 2002 r.
ZU Dział I
13.678
1.778
14.299
57.196
48.573
32.689
25283
ZU Dział II
25.926
865
2.355
13.459
8.943
3.624
5.155
Wnioski indywidualne
8.353
33.630
35.322
1.200
85
44
67
Ogółem 47.957
36.273
51.976
71.855
57.601
36.357
30.505
Wykres 6. Złożone wnioski z podziałem na lata oraz wnioskodawcę
Wpływ na liczbę składanych wniosków w poszczególnych latach miały m.in.
wysokość opłat skarbowych pobieranych od wydania ww. zezwolenia, zmiana warunków
niezbędnych do uzyskania zezwolenia, sytuacja na rynku ubezpieczeń oraz rynku
finansowym.
Do 3 lipca 1996 r. opłata skarbowa od ww. zezwolenia wynosiła, zgodnie z § 54 pkt
1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 09.12.1994 r. w sprawie opłaty skarbowej (Dz.
U. 1994 r. Nr 136 poz. 705) 300 zł. W tym czasie zezwolenie to traktowane było jako
zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej. Na mocy rozporządzenia Ministra
Finansów z dnia 3 lipca 1996 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłaty skarbowej
opłata skarbowa wzrosła do 600 zł. Wysokość opłaty miała znaczący wpływ na liczbę osób
występujących o wydanie zezwolenia. Pomimo iż rynek pośrednictwa ubezpieczeniowego
dopiero się tworzył, a w związku z tym można było spodziewać się znacznie wyższego
zainteresowania uzyskaniem zezwolenia - w 1996 roku wydano 48 tys. ww. zezwoleń. W
1997 r. zmieniła się interpretacja przepisów prawa dotyczących wysokości opłat
13678
25926
8353
47957
1778
865
33630
36273
14299
2355
35322
51976
57196
13459
1200
71855
48573
8943
85
57601
32689
3624 44
36357
25283
5155 67
30505
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
80000
Liczba
1996 r.
1997 r.
1998 r.
1999 r.
2000 r.
2001 r.
2002 r.
ZU Dział I
ZU Dział II
Wnioski indywidualne
Ogółem
10
skarbowych za wydanie zezwolenia
10
. Uznano, iż zezwolenie na wykonywanie czynności
agenta ubezpieczeniowego nie jest zezwoleniem na prowadzenie działalności
gospodarczej, ma ono natomiast znamiona zezwolenia na wykonywanie zawodu i opłata
od tego zezwolenia powinna wynosić 20 zł (zgodnie z na § 54 pkt 2 wyżej cytowanego
rozporządzenia). Tak duże obniżenie opłaty za wydanie tego zezwolenia było czynnikiem
stymulującym wzrost zainteresowania jego uzyskaniem. W 1998 r. organ nadzoru wydał 52
tys. zezwoleń (w 1997 r. tylko 35 tys.). Obecnie obowiązująca wysokość opłaty skarbowej
od wydania ww. zezwolenia została wprowadzona w dniu 1 stycznia 2001 r. na mocy
załącznika do ustawy z dnia 9 września 2000 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. 2000, Nr 86,
poz. 960)
11
i wynosi 76 zł.
Przesłanką mającą istotny wpływ na liczbę składanych do organu nadzoru
wniosków o wydanie zezwolenia było uchwalenie ustawy z dnia 28.09.1997 r. o organizacji
i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. 1997, Nr 139, poz. 934), która, zgodnie z
art. 93 ust. 1 pkt 4, zezwalała na prowadzenie działalności akwizycyjnej na rzecz otwartych
funduszy m.in. przez agentów ubezpieczeniowych
12
. Pod koniec 1998 r. oraz w 1999 r.,
kiedy ww. ustawa weszła w życie, odnotowano znaczny wzrost liczby wpływających do
organu nadzoru wniosków o wydanie zezwolenia na wykonywanie czynności agenta
ubezpieczeniowego (w 1999 r. urząd wydał 72 tys. zezwoleń).
Tabela 6. Zmiana liczby złożonych wniosków w stosunku do roku poprzedniego wyrażona
w procentach (rok poprzedni = 100%)
Wyszczególnienie
1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
ZU Dział I
0
-87
704
300
-15
-33
-23
ZU Dział II
0
-97
172
472
-34
-59
42
Wnioski indywidualne
0
303
5
-97
-93
-48
52
Ogółem 0
-24
43
38
-20
-37
-16
10
Pismo Ministerstwa Finansów z dnia 25.06.1997 r. Nr PO7-S/825-239-3880/97
11
Część IV ust. 44 załącznika do ustawy o opłacie skarbowej.
12
Przepis art. 93 ustawy wszedł w życie z dniem 1 sierpnia 1998 r.
11
Wykres 7. Zmiana liczby złożonych wniosków względem roku poprzedniego wyrażona w
procentach.
Elementem
mającym również wpływ na liczbę składanych wniosków o wydanie
zezwolenia była zmiana warunków niezbędnych do jego uzyskania. Zgodnie z § 4 ust 2
zarządzenia Ministra Finansów z dnia 14 listopada 1995 r. w sprawie określenia
minimalnego zakresu szkolenia osób ubiegających się o uzyskanie zezwolenia
Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń na wykonywanie czynności agenta
ubezpieczeniowego oraz zakresu obowiązujących tematów egzaminu i trybu jego
składania (M. P. 1995, Nr 60, poz. 674) obowiązkowe szkolenie trwało 40 godzin,
natomiast od dnia 30 marca 2001 r. zaczęły obowiązywać nowe przepisy dotyczące czasu
trwania szkolenia. Zgodnie z § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 marca 2001
r. w sprawie szkolenia i egzaminu dla ubiegających się o zezwolenie na wykonywanie
czynności agenta ubezpieczeniowego oraz zwolnienia od obowiązku wykonywania
działalności agencyjnej przy pomocy osób fizycznych posiadających zezwolenie (Dz. U.
2001, Nr 26, poz. 289) czas trwania obowiązkowego szkolenia zwiększono do 150 godzin z
zastrzeżeniem, iż dziennie szkolenie nie może trwać dłużej niż 8 godzin. Powyższe miało
wpływ na zmniejszenie liczby wniosków o wydanie zezwolenia (z 58.000 w 2000 roku do
30.000 w 2002 roku).
Tabela 7. Liczba osób fizycznych przeszkolonych w latach 1996 - 2002
Wyszczególnienie 1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
ZU Dział I
27.769
29.639
41.153
45.807
53.456
37.945
27.777
ZU Dział II
13.338
8.850
13.846
12.585
9.935
4.579
5.674
Ogółem 41.107
38.489
54.999
58.392
63.391
42.524
33.451
-100
0
100
200
300
400
500
600
700
1
9
96
1
9
97
1
9
98
1
9
99
2
0
00
2
0
01
2
0
02
%
ZU Dział I
ZU Dział II
Wnioski indywidualne
Ogółem
12
Wykres 8. Liczba przeszkolonych osób fizycznych z podziałem na lata i działy
Tabela 8. Zmiana liczby przeszkolonych osób fizycznych w stosunku do roku poprzedniego
wyrażona w procentach (rok poprzedni = 100%)
Wyszczególnienie
1997 1998 1999 2000 2001 2002
Zakłady ubezpieczeń Działu I
7
39
11
17
-29
-27
Zakłady ubezpieczeń Działu II
-34
56
-9
-21
-54
24
Ogółem -6
43
6
9
-33
-21
Wykres 9. Procentowa zmiana liczby przeszkolonych osób względem roku poprzedniego
Omawiając problematykę szkoleń dla osób ubiegających się o wydanie zezwolenia
należy zwrócić uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze, zgodnie z § 2 ww. rozporządzenia,
szkolenia mogą być organizowane przez zakłady ubezpieczeń posiadające zezwolenie
Ministra Finansów na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce. W praktyce
bardzo często zakłady ubezpieczeń zlecają przeprowadzenie szkoleń innym podmiotom.
27769
13338
41107
29639
8850
38489
41153
13846
54999
45807
12585
58392
53456
9935
63391
37945
4579
42524
27777
5674
33451
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
Li
czb
a
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
ZU Dział I
ZU Dział II
Razem
-60
-40
-20
0
20
40
60
80
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
%
ZU Dział I
ZU Dział II
Ogółem
13
Tabela 9. Liczba szkoleń zorganizowanych bezpośrednio przez zakłady ubezpieczeń i
firmy przez nie upoważnione w latach 2000- 2002
Wyszczególnienie
2000 r.
2001 r.
2002 r.
Zakłady ubezpieczeń 52.711
31.905
24.487
Firmy upoważnione przez ZU
10.680
10.619
8.964
Ogółem 63.391
42.524
33.451
Wykres 10. Szkolenia organizowane bezpośrednio przez zakłady ubezpieczeń i przez
upoważnione firmy
Jak wynika z powyższego zestawienia oraz wykresu coraz więcej zakładów
ubezpieczeń zleca szkolenia podmiotom zewnętrznym. Przyczyny tego są różnorodne.
Zakłady ubezpieczeń mają podpisane umowy agencyjne:
- z podmiotami, które mają duże sieci sprzedaży, często o strukturze piramidy,
- z podmiotami, które mają zawarte umowy agencyjne z więcej niż jednym zakładem
ubezpieczeń, tzw. multiagencjami.
Podmioty te dążą do przeprowadzania szkoleń tych kandydatów, których później
będą zatrudniać w strukturach swoich przedsiębiorstw. Warto podkreślić, iż szkolenia te są
z reguły odpłatne, co daje dodatkowe dochody tym podmiotom (szkolenia organizowane
bezpośrednio przez zakłady ubezpieczeń bywają nieodpłatne).
Po drugie - zakłady ubezpieczeń na życie przeszkoliły zdecydowanie większą ilość
osób niż zakłady ubezpieczeń działu II. Wynika to z charakteru pracy agenta
reprezentującego zakłady ubezpieczeń działu I i sposobu docierania przez niego do
klienta, co powoduje zapotrzebowanie na większą liczbę osób fizycznych wykonujących te
czynności. Na tym tle ciekawą tendencją jest wzrost liczby osób fizycznych wykonujących
czynności agenta ubezpieczeniowego na rzecz zakładów ubezpieczeń działu II oraz
spadek w tym samym okresie osób fizycznych wykonujących czynności agenta
ubezpieczeniowego na rzecz zakładów ubezpieczeń działu I, różnica pomiędzy osobami
fizycznymi wykonującymi czynności agenta ubezpieczeniowego na rzecz zakładów
ubezpieczeń obydwu działów stopniowo ulega zatarciu. W 2000 roku na rzecz zakładów
52711
10680
63391
31905
10619
42524
24487
8964
33451
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
Li
czb
a
2000
2001
2002
ZU
Upoważnione firmy
Ogółem
14
ubezpieczeń działu I pracowało 119.134 osób przy 41.511 osób pracujących na rzecz
zakładów ubezpieczeń działu II, natomiast w 2002 r. odpowiednio – 95.736 osób do 81.509
osób.
Tabela 10. Liczba osób fizycznych wykonujących czynności agenta ubezpieczeniowego w
latach 2000 -2002
Wyszczególnienie
2000 r.
2001 r.
2002 r.
Zakłady ubezpieczeń Działu I
119.134
99.565
81.509
Zakłady ubezpieczeń Działu II
41.511
70.118
95.736
Ogółem 160.645
169.683
177.245
Wykres 11. Osoby fizyczne wykonujące czynności agenta ubezpieczeniowego
Zakłady ubezpieczeń na życie w dużo większym stopniu korzystają z usług dużych
agentów ubezpieczeniowych (sieci sprzedaży zewnętrznej) niż zakłady ubezpieczeń działu
II. Ponadto kolejny raz trzeba podkreślić, iż w przypadku zakładów ubezpieczeń działu II
dużą rolę w strukturach sprzedaży spełniają agenci ubezpieczeniowi działający na
podstawie wydawanego przez organ nadzoru zwolnienia od obowiązku wykonywania
działalności agencyjnej przy pomocy osób fizycznych posiadających zezwolenie na
wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego, którzy niejednokrotnie mają również
duże sieci sprzedaży.
Powyższe dane nie określają łącznej liczby osób fizycznych wykonujących
czynności agenta ubezpieczeniowego, gdyż część z tych osób wykonuje czynności
agencyjne równocześnie na rzecz kilku zakładach ubezpieczeń. Dane te obrazuję
natomiast, jak duża jest sieć sprzedaży poszczególnych zakładów ubezpieczeń w
oparciu o kryterium działalności agencyjnej
119134
41511
160645
99565
70118
169683
81509
95736
177245
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
160000
180000
Licz
ba
2000
2001
2002
ZU Dział I
ZU Dział II
Ogółem
15
3. Odmowy wydania zezwoleń na wykonywanie czynności agenta
ubezpieczeniowego
Nieliczna grupa osób fizycznych ubiegających się o wydanie zezwolenia na
wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego nie spełniała wymogów do jego
wydania. W większości przypadków o powyższym decydował prawomocny wyrok sądu
skazujący daną osobę za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub
przestępstwo karno skarbowe (239 osób)
13
. W jednym przypadku przyczyną odmowy
wydania zezwolenia obywatelowi Federacji Rosyjskiej był brak potwierdzonego miejsca
zamieszkania na terytorium Polski, a w pięciu przypadkach brak ukończonego,
wymaganego prawem, szkolenia.
14
Tabela 11. Ilość wydanych odmów w latach 1997 -2002
Rok
1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. Ogółem
Wydane
odmowy
12 18 61 74 50 24 239
4. Cofnięcia zezwoleń na wykonywanie czynności agenta
ubezpieczeniowego
Zgodnie z art. 37 f ust 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej organ nadzoru cofa
zezwolenie na wniosek zakładu ubezpieczeń lub z urzędu, po zasięgnięciu opinii zakładu
ubezpieczeń, jeżeli osoba fizyczna: przestała spełniać warunki niezbędne do uzyskania
zezwolenia, złożyła zawiadomienie o zaprzestaniu wykonywania zawodu oraz prowadzi
działalność agencyjną z naruszeniem przepisów prawa. W latach 1997 r. - 2002 r. organ
nadzoru cofnął 268 zezwoleń na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego (92
osobom, które przestały spełniać warunki do otrzymania zezwolenia, 45 - ze względu na
zaprzestanie wykonywania zawodu oraz 131 - ze względu na prowadzenie działalności
agencyjnej z naruszeniem przepisów prawa). Przedstawiając powyższe dane należy mieć
na uwadze orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego zmieniające interpretację
przesłanki do cofnięcia zezwolenia z uwagi na prowadzenie działalności agencyjnej z
naruszeniem przepisów prawa.
W pierwszych orzeczeniach sąd stwierdzał, iż przepis art. 37 f ust 1 pkt 3 ustawy o
działalności ubezpieczeniowej ma charakter obligatoryjny, oznaczający, iż w razie
stwierdzenia przez organ nadzoru prowadzenia przez agenta ubezpieczeniowego
działalności z naruszeniem przepisów prawa, urząd zobowiązany jest cofnąć przedmiotowe
13
Wyżej wymienione osoby fizyczne do dnia 1.09.1998 r. były karane na mocy rozdziału XXIX z wyłączeniem art.
216 oraz rozdziału XXXV ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny (Dz. U. 1969, Nr 13, poz. 94 z późn.
zm.), od dnia wejścia w życie nowego Kodeksu karnego – ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. 1997, Nr 88, poz.
553 z późn. zm.) rozdziału XXXIV i XXXV z wyłączeniem art. 292. Ponadto na mocy ustawy z dnia 10 września 1999
r. Kodeks Karno Skarbowy (Dz. U. 1999, Nr 83,poz. 930 z późn. zm.)
14
Dane obejmują okres 1997 r. – 2001 r.
16
zezwolenie. Ponadto cytowany przepis, zdaniem sądu, nie uzależniał rozstrzygnięcia od
wyroku innego postępowania np.: karnego, bowiem organ nadzoru na podstawie własnych
ustaleń oraz w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy wydaje rozstrzygnięcie w
sprawie (wyrok z dnia 7 marca 1999 r. Sygn. akt III S.A. 7757/98).
W wyroku z dnia 21.12.2000 r. Sygn. akt. III S.A. 143/00 sąd zinterpretował
sformułowanie prowadzenia działalności z naruszeniem przepisów prawa. Stwierdził, iż
zbyt daleko idące byłoby traktowanie naruszenia każdego przepisu prawa, w tym prawa
cywilnego (przepisów ogólnych dotyczących zobowiązań), łączącego się z działalnością
agenta ubezpieczeniowego jako przesłankę do cofnięcia zezwolenia. Z uwagi na
powyższe, zdaniem sądu, za naruszenie przepisów prawa należałoby uznać prawomocne
skazanie za przestępstwo przez sąd powszechny, bądź naruszenie innych przepisów
prawa administracyjnego łączących się z prowadzeniem działalności agencyjnej. Ponadto
w wyroku z dnia 22.05.2001 r. Sygn. akt III S.A. 475/01 sąd stwierdził, iż postanowienia
umowy agencyjnej nie stanowią przepisów prawa w rozumieniu art. 37 f ust .1 pkt 3 ustawy
o działalności ubezpieczeniowej. Prawem jest bowiem zbiór norm generalnych i
abstrakcyjnych, ustanowionych albo uznanych w odpowiedniej formie przez kompetentne
organy państwowe, których przestrzeganie i realizowanie jest zabezpieczone
zorganizowanym przymusem państwowym.
Zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego, przy rozpatrywaniu
wniosków o cofnięcie zezwolenia na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego,
organ nadzoru zaczął stosować zmienione kryteria. Decyzje cofające ww. zezwolenie
osobom fizycznym były wydawane wyłącznie po uprawomocnieniu się wyroku
skazującego, który automatycznie wypełniał przesłankę art. 37 f ust. 1 o niespełnianiu
warunków niezbędnych do uzyskania zezwolenia (dotyczy to wyroków za przestępstwa
umyślne przeciwko mieniu oraz dokumentom). Zastosowanie nowego orzecznictwa,
spowodowało w 2001 roku spadek ilości cofniętych zezwoleń z tytułu naruszenia przepisów
prawa przy jednoczesnym wzroście liczby cofniętych zezwoleń z uwagi na nie spełnianie
wymogów niezbędnych do uzyskania zezwolenia.
Tabela 12. Ilość cofniętych zezwoleń w latach 1997 - 2002
Wyszczególnienie
1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. Ogółem
Zaprzestanie spełniania
wymogów 2
8
9
14
24
35
92
Zaprzestanie wykonywania
zawodu 3
8
19
12
2
1
45
Naruszenie prawa
8
38
35
41
8
1
131
Ogółem 13
54
63
67
34
37
268
17
5. Dystrybucja ubezpieczeń przez agentów ubezpieczeniowych
Zakłady ubezpieczeń wykorzystują następujące kanały dystrybucji:
- sprzedaż bezpośrednią (dokonywana przez „etatowych pracowników zakładów”),
- sprzedaż agencyjną poprzez agentów ubezpieczeniowych,
- sprzedaż za pośrednictwem brokerów ubezpieczeniowych.
Tabela 13. Kanały dystrybucji ubezpieczeń zakładów ubezpieczeń działu I
w latach 1998 – 2002 (w %)
Wyszczególnienie
1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Sprzedaż bezpośrednia 50,73
44,54
42,37
40,33
41,61
Sprzedaż przez agentów
38,78
50,81
53,09
55,67
55,47
Sprzedaż przez brokerów
10,48
4,65
4,49
3,94
2,91
Inne kanały dystrybucji
-
-
0,05
0,06
0,01
Wykres 12. Kanały dystrybucji produktów ubezpieczeniowych zakładów ubezpieczeń
działu I
Tabela 14. Kanały dystrybucji ubezpieczeń zakładów ubezpieczeń działu II
w latach 1998 – 2002 (w %)
Wyszczególnienie
1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Sprzedaż bezpośrednia 44,53
38,39
34,95
31,64
30,01
Sprzedaż przez agentów
47,39
54,13
54,98
55,67
55,30
Sprzedaż przez brokerów
8,08
7,48
9,59
11,47
12,58
Inne kanały dystrybucji
-
-
0,48
1,22
2,11
0
10
20
30
40
50
60
%
1998
1999
2000
2001
2002
Sprzedaż bezpośrednia
Sprzedażprzez agentów
Sprzedaż przez brokerów
Inne kanały dystrybucji
18
Wykres 13. Kanały dystrybucji produktów ubezpieczeniowych zakładów ubezpieczeń
działu II
Jak wynika z powyższych zestawień, udział agentów ubezpieczeniowych w całości
dystrybucji produktów zakładów ubezpieczeń, zarówno w zakładach ubezpieczeń działu I,
jak i działu II, jest bardzo duży i utrzymuje się na stałym poziomie
15
.
6. Wykaz aktów prawnych
1. Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Tekst jednolity Dz. U.
1996 Nr 11 poz. 62 z późn. zm.)
2. Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. 1999 Nr
101 poz. 1178 z późn. zm.)
3. Ustawa z dnia 8 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o działalności ubezpieczeniowej, o
zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej - Kodeks handlowy oraz o
zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. (Dz. U. 1995 Nr 96 poz.
478)
4. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. wprowadzająca ustawę o Krajowym Rejestrze
Sądowym (Dz. U. 1997 Nr 121 poz. 770)
5. Ustawa z dnia 15 marca 2001 r. o zmianie ustawy o działalności ubezpieczeniowej (Dz.
U. 2001 Nr 37 poz. 424)
6. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93 z późn.
zm.)
7. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie szkolenia i
egzaminu dla ubiegających się o zezwolenie na wykonywanie czynności agenta
15
Dane zaczerpnięte z Biuletynów Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Urzędu Komisji Nadzoru
Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych
0
10
20
30
40
50
60
%
1998
1999
2000
2001
2002
Sprzedaż bezpośrednia
Sprzedaż przez agentów
Sprzedaż przez brokerów
Inne kanały dystrybucji
19
ubezpieczeniowego oraz zwolnienia od obowiązku wykonywania działalności
agencyjnej przy pomocy osób fizycznych posiadających zezwolenie (Dz. U. 2001 Nr 26
poz. 289)
8. Zarządzenie Ministra Finansów z dnia 14 listopada 1995 r. w sprawie określenia
minimalnego zakresu szkolenia osób ubiegających się o uzyskanie zezwolenia
Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń na wykonywanie czynności agenta
ubezpieczeniowego oraz zakresu obowiązujących tematów egzaminu i trybu jego
składania (M.P. 1995 Nr 60 poz. 674)
9. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 09.12.1994 r. w sprawie opłaty skarbowej
(Dz. U. 1994 r. Nr 136 poz. 705).
10. Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. 2000 Nr 86 poz. 960)
11. Ustawa z dnia 28.09.1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.
U. 1997 r. Nr 139 poz. 934)
12. Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny (Dz. U. 1969 Nr 13 poz. 94 z późn.
zm.).
13. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553 z późn.
zm.)
14.
Ustawa z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks Karno Skarbowy (Dz. U. 1999 Nr 83 poz.
930 z późn. zm.)
20
7. Spis tabel
Tabela 1. Liczba zawartych umów agencyjnych
.................................................. 4
Tabela 2. Zmiana liczby zawartych umów w stosunku do roku poprzedniego
wyrażona w procentach (rok poprzedni = 100%) ....................................... 5
Tabela 3. Liczba umów agencyjnych zawartych przez zakłady ubezpieczeń
działu II ....................................................................................................... 6
Tabela 4. Liczba umów agencyjnych zawartych przez zakłady ubezpieczeń
działu I ....................................................................................................... 6
Tabela 5. Liczba złożonych wniosków o wydanie zezwolenia na wykonywanie
czynności agenta ubezpieczeniowego w latach 1996 – 2002 .................. 9
Tabela 6. Zmiana liczby złożonych wniosków w stosunku do roku poprzedniego
wyrażona w procentach (rok poprzedni = 100%) ...................................... 10
Tabela 7. Liczba osób fizycznych przeszkolonych w latach 1996 – 2002 ................. 11
Tabela 8. Zmiana liczby przeszkolonych osób fizycznych w stosunku do roku
poprzedniego wyrażona w procentach (rok poprzedni = 100%) ................. 12
Tabela 9. Liczba szkoleń zorganizowanych bezpośrednio przez zakłady
ubezpieczeń i firmy przez nie upoważnione w latach 2000 – 2002 ........... 13
Tabela 10. Liczba osób fizycznych wykonujących czynności agenta
ubezpieczeniowego
w latach 2000 –2002 ................................................ 14
Tabela 11. Ilość wydanych odmów w latach 1997 –2002
...................................... 15
Tabela 12. Ilość cofniętych zezwoleń w latach 1997 – 2002 .................................... 16
Tabela 13. Kanały dystrybucji ubezpieczeń zakładów ubezpieczeń
działu I w latach 1998 – 2002 (w %)
................................................. 17
Tabela 14. Kanały dystrybucji ubezpieczeń zakładów ubezpieczeń
działu II w latach 1998 – 2002 (w %)
................................................. 17
21
8. Spis wykresów
Wykres 1. Liczba zawartych umów agencyjnych
.................................................. 4
Wykres 2. Zmiana procentowa liczby zawartych umów
(rok poprzedni = 100%)
....................................................................... 5
Wykres 3. Umowy agencyjne podpisane przez zakłady ubezpieczeń działu II ......... 6
Wykres 4. Umowy agencyjne podpisane przez zakłady ubezpieczeń działu I ........... 6
Wykres 5. Łączna liczba złożonych wniosków w latach 1996 – 2002 ......................... 8
Wykres 6. Złożone wnioski z podziałem na lata oraz wnioskodawcę ........................... 9
Wykres 7. Zmiana liczby złożonych wniosków względem roku poprzedniego
wyrażona w procentach
..................................................................... 11
Wykres 8. Liczba przeszkolonych osób fizycznych z podziałem na lata i działy ........ 12
Wykres 9. Procentowa zmiana liczby przeszkolonych osób względem
roku poprzedniego ................................................................................. 12
Wykres 10. Szkolenia organizowane bezpośrednio przez zakłady ubezpieczeń
i przez upoważnione firmy ...................................................................... 13
Wykres 11. Osoby fizyczne wykonujące czynności agenta ubezpieczeniowego ........ 14
Wykres 12. Kanały dystrybucji produktów ubezpieczeniowych zakładów
ubezpieczeń działu I
...................................................................... 17
Wykres 13. Kanały dystrybucji produktów ubezpieczeniowych zakładów
ubezpieczeń działu II
...................................................................... 18
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
pojecia ppe 02 tcm75 2163
ike 18 02 tcm75 6917
brokerzy 98 02 tcm75 2249
calosc ppe 02 tcm75 3197
2014 03 02 Ubezpieczenia w Dzia slajdyid 28512 (2)
02 Orzecznictwo lekarskie ubezpieczenioweid 3704 ppt
02 2004 96 97
PE Nr 02 96
Zróżnicowana składka na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków i chorób 02 200 1692
DGP 2014 02 13 ubezpieczenia i swiadczenia
Ubezpieczenia gospodarcze poprawione 02 2013
DGP 2014 02 27 ubezpieczenia i swiadczenia
DGP 2014 02 06 ubezpieczenia i swiadczenia
DGP 2015 02 05 ubezpieczenia i swiadczenia
więcej podobnych podstron