2012-12-16

1

Pomoc psychologiczna

to działanie ukierunkowane

na dobro drugiej osoby,
czy grupy osób, z pominięciem
własnych korzyści

Pomoc psychologiczna

to szczególny rodzaj interakcji między osoba pomagającą
a wspomaganą, w której osoba pomagająca (psycholog):

skupia się na problemach osoby wspomaganej
(to ona jest w centrum zainteresowania)
posiada przygotowanie psychologiczne (wiedza i umiejętności
psychologiczne)
wykorzystuje wiedzę psychologiczną do rozwiązywania –
na zasadach współpracy (autonomiczny udział osoby
wspomaganej w relacji z psychologiem) – problemów życiowych
osoby wspomaganej, w wykorzystaniu jej zasobów i możliwości
działa prospołecznie
kieruje się motywacją empatyczno-autoteliczną (motywacja
działania na rzecz innej osoby lub grupy osób)

Gotowość do działań prospołecznych

Czynnik

poznawczy

• zdolność spostrzegania potrzeb i emocji innego

człowieka, jego problemów i przeżyć

Czynnik

motywacyjny

• chęć podejmowania działań na rzecz innych ludzi

Czynnik

operacyjny

• umiejętność programowania czynności mających na

celu korzyść innych osób, umiejętność zastosowania

odpowiednich technik i procedur świadczenia pomocy

Rodzaje zachowań prospołecznych

• celem jest zaspokojenie

potrzeb jednostki

Zachowania

allocentryczne

• celem jest uzyskanie korzyści

grupy społecznej lub instytucji

Zachowania

socjocentryczne

• działania nastawione na dobro innych

ludzi, z pominięciem własnych korzyści,

a niekiedy powodujące straty własne

Zachowania

altruistyczne

Dlaczego pomagamy innym?

Motywy syntoniczne - generalizacja własnych standardów

i poczucie psychologicznej bliskości z osoba wspomaganą

Motywy empatyczne - pomaganie osobom, które uważamy

(nie zawsze świadomie) za podobne pod jakimś względem do Ja

Motywy normocentryczne - pomaganie z poczucia

obowiązku, przyjemności z jego spełniania i lęku przed

poczuciem winy w przypadku niespełnienia

Motywy egzocentryczne (autoteliczne) - uniezależnione

od Ja pomagającego – spostrzeganie drugiej osoby, jako

samodzielnej, autonomicznej, godnej bezwarunkowej

akceptacji

2012-12-16

2

1.

Wspieranie samorealizacji

wspieranie samorealizacji ukierunkowane
na rozwój jednostki

forma pomocy dotyczy osób, które generalnie

funkcjonują dobrze, ale:

pragną poprawić w pewnym zakresie swój
sposób działania
chcą poszerzyć własne kompetencje

np. trening interpersonalny, trening

asertywności

2. Promocja zdrowia

działania nastawione na rozwój cech
i właściwości jednostki, które sprzyjają
kształtowaniu zachowań prozdrowotnych,
przy uwzględnieniu indywidualnych relacji
z klientem
złożony zespół działań profesjonalnych, których
celem jest rozwój i wzmacnianie zdrowia całej
populacji w kontekście codziennego życia,
od poczęcia do starości

3. Prewencja psychologiczna

psychoprofilaktyka
zapobieganie patologii
forma interwencji psychologicznej, która pozwala
zmniejszyć ryzyko wystąpienia zaburzeń
funkcjonowania psychicznego, somatycznego,
czy społecznego
oddziaływanie psychologiczne ukierunkowane
na pomoc osobom z grup ryzyka

4. Poradnictwo psychologiczne

pomoc w rozwiązywaniu kryzysów rozwojowych,
problemów małżeńskich, wyborze zawodu czy
ścieżki edukacyjnej itp.
ze względu na nazwę – klient może oczekiwać, że to

psycholog poda gotowe rozwiązanie jego problemu

(udzieli wskazówki, rady)

w każdej formie pomocy psychologicznej podstawową

zasada jest współ-udział klienta w rozwiązaniu
problemu (zasada autonomii i podmiotowości klienta)
psycholog tworzy warunki, w których klient umie
rozpoznać swoje potrzeby, możliwości i dokonać
własnego, samodzielnego wyboru

5. Interwencja kryzysowa

pomoc klientom w sytuacjach traumatycznych (katastrofy,
kataklizmy, terroryzm, gwałt itp.) i kryzysowych
pomoc:

w radzeniu sobie z przeżywanymi emocjami, wsparcie
emocjonalne w kryzysie
w odzyskaniu przez osobę dotkniętą kryzysem zdolności do jego
samodzielnego rozwiązania

ma charakter pomocy psychologicznej, medycznej, socjalnej lub
prawnej

pomoc o charakterze krótkotrwałym (bez zawierania kontraktu)

2012-12-16

3

6. Rehabilitacja psychologiczna

pomoc osobom niepełnosprawnym
psychicznie lub fizycznie
w przystosowaniu się do otoczenia
społecznego i zaakceptowaniu ograniczeń
życiowych wynikających
z niepełnosprawności

7. Resocjalizacja

współtworzenie przez psychologów
programów oddziaływań wobec osób,
które odbywają karę za dokonanie
przestępstw

8. Psychoterapia

specjalistyczna metoda leczenia, która polega na
intencjonalnym stosowaniu zaprogramowanych
oddziaływań psychologicznych
pomoc osobom z zaburzeniami neurotycznymi,
zaburzeniami osobowości i psychosomatycznymi
w oparciu o wiedzę teoretyczną i umiejętności
psychoterapeuty
celem psychoterapii jest: rozwój osobowości, zdrowie
psychiczne, usuwanie objawów chorobowych

Zaufanie interpersonalne

Relacja psycholog-klient ma:

charakter niesymetryczny - psycholog ma przewagę
nad klientem ze względu na wiedzę i umiejętności –
przewaga ta nie może być wykorzystana
charakter formalny – ze względu na pełnione role
(niebezpieczeństwo = konflikt ról)
klient podejmuje ryzyko, które wiąże się z przyjęciem
roli osoby słabej, nie radzącej sobie z problemami

zwrócenie się o pomoc powoduje zagrożenie dla poczucia
własnej wartości i samooceny, wzmaga lęk przed oceną
(uważa się, że z problemami psychicznymi każdy powinien
radzić sobie sam – efekt stylu wychowania)

Ryzyko, które podejmuje klient

przyznanie się do potrzeby pomocy
wyrażenie zgody na ujawnienie intymnych treści –

przeżyć, pragnień, doświadczeń itp.
wyrażenie zgody na wywieranie wpływu przez

psychologa (poddanie się drugiemu człowiekowi)
wyrażenie zgody na sprawowanie kontroli nad

klientem przez psychologa

Konieczność budowania relacji opartej na zaufaniu

interpersonalnym

Zaufanie interpersonalne

Zaufanie do terapeuty to przekonanie , że cała relacja
i to, co zostało ujawnione, pozostanie poufne:

dobrowolność kontaktu
zasada prywatności
kontrakt – wyjaśnienie celu, zasad kontaktu
psycholog ma pozytywny stosunek do klienta, co przejawia
się:

troską
zainteresowaniem
szacunkiem
bezinteresowną intencją działania na rzecz dobra klienta

2012-12-16

4

Zaufanie interpersonalne

Klient spostrzega psychologa jako autentycznego
i

godnego zaufania

…ale psycholog:

zachowuje własną odrębność , niezależnie od empatii,

nie poddaje się negatywnym uczuciom klienta
przyzwala na rzeczywistą odrębność osoby, której

pomaga
umie przekazywać informacje i intencje – werbalnie

i niewerbalnie
plastycznie dostosowuje swoje zachowanie do potrzeb

klienta

Podstawowe zasady etyczne
w psychoterapii

Psychoterapia to szczególne profesjonalne
oddziaływanie na osobę cierpiącą, przez co wiąże się
z wieloma problemami, dylematami etycznymi:

przedmiotowe zamiast podmiotowego traktowanie
ludzi:

psycholog wie lepiej
pomaganie poprzez wymaganie posłuszeństwa

Źródła traktowania przedmiotowego:

tradycja medyczna
tradycja związana z systemem wychowawczym
i oświatowym

Inne problemy:

Proces wywierania wpływu w niesieniu
pomocy osobom cierpiącym wiąże się
z 3 niebezpieczeństwami przekroczenia
granicy autonomii klienta:

wywieranie nacisku, presji na klienta
indoktrynacja pacjenta
manipulacja klientem

1. Wywieranie presji

Wiąże się z silnym przekonaniem psychologa, że on wie
lepiej niż klient, co jest dobre dla procesu leczenia
W skrajnych sytuacjach może się przerodzić w przemoc
Pytania:

Czy terapeuta ma prawo określać, co jest dobre dla klienta?
Czy klient ma prawo dokonywać wyborów, które terapeucie
wydają się niesłuszne, czy szkodliwe?
Gdzie jest granica miedzy troską o klienta, a pozbawieniem
pacjenta wolności wyboru?

2. Indoktrynacja klienta

Naganne jest wpływanie przez terapeutę na system
wartości klienta i oczekiwanie zmiany zgodnie
z własnymi wartościami
Zadaniem każdego psychoterapeuty jest kontrola
wpływu własnego systemu wartości na przebieg
procesu psychoterapii, jest to element
samoświadomości terapeuty
Pytania, na które każdy psycholog/psychoterapeuta
powinien sobie odpowiedzieć:

Analiza własnego systemu wartości

1.

Jakie są moje przekonania dotyczące tego co dobre, a co złe?

2.

Czy jestem przekonana/y, że niektóre zachowania są ze swej natury
dobre lub złe?

3.

Czy cel uświęca środki?

4.

Moje przekonania dotyczące niektórych ważnych problemów
społecznych i interpersonalnych – oszustwo, kary cielesne, przemoc,
prawa rodzicielskie, odpowiedzialność za innych, kłamstwo itp.

5.

Czy jestem przekonana/y, że pewne zachowania są w porządku tak
długo, dopóki nie zostanie się na nich przyłapanym?

6.

Czy mam normy moralne, które stanowią drogowskazy
postępowania w każdej sytuacji?

7.

Czy są sytuacje, w których mogłabym/mógłbym złamać swoje zasady
etyczne? Jakie to sytuacje?

2012-12-16

5

3. Manipulacja klientem

Podstawowym problemem etycznym jest wskazanie
granicy między wpływem społecznym, na który
klient wyraził zgodę, a manipulacją nim:

manipulacja – celowe i planowe działanie, którego autor
wykorzystując wiedzą o mechanizmach społecznego
zachowania się ludzi, oddziałuje na osobę w taki sposób,
aby zachowywała się ona zgodnie z założonym przez
autora celem nie mając przy tym świadomości,
że podlega jakimkolwiek oddziaływaniom, bądź by nie
uświadamiała sobie siły lub konsekwencji tych
oddziaływań

3. Manipulacja klientem

Szczególnie niebezpieczne zjawisko to tzw.
wdrukowanie klientom fałszywych wspomnień
np. molestowania seksualnego klientek w dzieciństwie

Jak uniknąć przekraczania granicy autonomii
klienta?

stała zawodowa i etyczna refleksja psychoterapeuty
systematyczna superwizja – konsultacja własnego
profesjonalnego postępowania

Etapy relacji psychoterapeutycznej

Kontrakt

Przebieg

procesu

terapeutycznego

Zakończenie

Etapy relacji psychoterapeutycznej

Kontrakt

Przebieg

procesu

terapeutycznego

Zakończenie

Kontrakt terapeutyczny

Umowa między psychoterapeutą i klientem, która pozwala
ustalić zasady współpracy
Im bardziej szczegółowe i klarowne są ustalenia, tym klient
czuje się bezpieczniej

korzystnie wpływa na budowanie relacji opartej na zaufaniu

Wyjątek – interwencja kryzysowa!!!!
Elementy kontraktu:

1.

Określenie celu oddziaływania

2.

Uzyskanie dobrowolnej, świadomej zgody klienta

3.

Określenie warunków formalnych

1. Cel oddziaływania

Przykład 1:
Psychoterapeuta behawioralno-poznawczy, pacjent
z diagnozą schizofrenii: pacjent informuje terapeutę,
że został owładnięty przez diabła i oczekuje,
że terapeuta przepędzi go. Psychoterapeuta
informuje klienta, że nie umie przepędzać diabła,
że jest to domena egzorcystów, natomiast mogą
wspólnie popracować nad tym, dlaczego pacjent
myśli, że został owładnięty przez diabła.

2012-12-16

6

1. Cel oddziaływania

Określenie celu terapii to przede wszystkim:

ustalenie problemów, z którymi zgłasza się klient – jego
potrzeby i oczekiwania
określenie możliwości terapeuty
wyjaśnienie, że proces pomagania jest współpracą
i współdziałaniem (a nie dawaniem rad; wymaga pracy,
a nie przychodzenia na spotkania) – oczekiwanie
aktywnego udziału klienta
przedstawienie metod, technik pracy psychoterapeuty
(oferowana forma pomocy) – prezentacja koncepcji
teoretycznej z uzasadnieniem, dlaczego psychoterapeuta
uznaje ją za skuteczną w pracy z danym problemem
(+ informacja, jakie są inne możliwości pracy)

2. Dobrowolność zgody

Uzyskanie od klienta świadomej,
dobrowolnej zgody na terapię
jest możliwe tylko wtedy, gdy terapeuta
przekaże wszystkie informacje
niezbędne do podjęcia decyzji

szczególnie istotne, gdy klient

pozostaje pod silną presją otoczenia,
osób bliskich lub instytucji

2. Dobrowolność zgody

Informacja na temat zasad zachowania tajemnicy
zawodowej i granic jej obowiązywania

brak regulacji prawnych powoduje, że ujawniony może
być fakt bycia w terapii w placówkach służby zdrowia –
rejestracja
granice wyznaczone koniecznością ochrony życia
i zdrowia klienta oraz innych osób
gdy pojawią się sytuacje, które będą wymagały
ujawnienia – będą one zawsze przedyskutowane
z klientem (bardzo ogólna formuła)

2. Dobrowolność zgody

Kontakt z osobą małoletnią

rodzice muszą być świadomi, że nie wszystkie
informacje zostaną im przekazane
klient musi wiedzieć, że zostaną przekazane informacje
niezbędne dla procesu leczenia (wspólne spotkanie
przed-terapeutyczne)
proponuje się przygotowanie pisemnej zgody,
określającej warunki ograniczenia poufności
zdarzają się sytuacje, kiedy terapeuta nie może
gwarantować poufności, mając nawet świadomość,
że uniemożliwia w ten sposób leczenie klienta

2. Dobrowolność zgody

Przykład 2

Do ośrodka uzależnień zgłasza się 15-letnia dziewczyna,

informując, że od dawna zażywa amfetaminę,
ale chce się leczyć.

Rodzice nie wiedzą o jej problemach i klientka prosi

o zachowanie tajemnicy.
brak akceptacji prośby klientki = koniec kontaktu
prawo nakazuje poinformowanie rodziców i uzyskanie
ich zgody na terapię

Propozycja kontraktu dla pary

W terapii klientami jest każde z małżonków oraz związek między nimi

1.

Będę dzielić się każdą informacją (ustna, pisemna, telefoniczna,
mailowa) przekazaną przez jedno z was drugiemu. Zostanie to
omówione na sesji.

2.

Treści poruszane na spotkaniu indywidualnym zostaną omówione
na kolejnym, wspólnym spotkaniu.

3.

Wszystkie informacje będą poufne i nie przekażę ich żadnej osobie
bez waszej wspólnej zgody. Wyjątkiem będą sytuacje przewidziane
przez prawo – gdy istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia
któregokolwiek z was lub innych osób.

4.

Udział w terapii każdego z was jest dobrowolny. Każde z was może
zawiesić lub zakończyć terapię na swoje życzenie.

Przeczytałam/em powyższe zasady. Rozumiem je i zgadzam się na nie.

Podpis terapeuty/klientów

2012-12-16

7

2. Dobrowolność zgody

Wyrażając zgodę na psychoterapię,
klient musi akceptować warunki
dotyczące ograniczenia poufności.
W procesie uzyskiwania zgody
terapeuta nie może wywierać żadnych
nacisków – decyzja musi być całkowicie
autonomiczna.

3. Warunki formalne

Określają one warunki przebiegu procesu oddziaływania:

orientacyjny czas trwania całej terapii

kontrakt czasowy – w umowie ustala się dokładną liczbę spotkań
kontrakt celowy – w umowie ustala się, że osiągnięcie celu kończy
relację; czas jest określony orientacyjnie

szczegółowo czas trwania każdej kolejnej sesji
zasady wynagrodzenia terapeuty (Co zrobić jak w trakcie
psychoterapii klient stwierdzi, że nie ma możliwości płacenia?)
warunki odwoływania spotkań terapeutycznych – kiedy
i z jakim wyprzedzeniem można odwołać sesję, aby nie
ponosić kosztów
informacja o planowanych wyjazdach, urlopie terapeuty

Kontrakt - podsumowanie

1.

Cel leczenia:

Obszar do pracy - Nad jakimi

problemami będziemy pracować?
Co może zrobić terapeuta, a czego
oczekuje klient?

2.

Przebieg procesu terapii:

Jak będziemy razem pracować?
Jakie są prawa klienta?
Na czym polega odpowiedzialność

terapeuty?
Jakie ryzyko może wystąpić w

czasie terapii?
Czy klient jest zdolny do
zrozumienia opisu terapii i
wyrażenia zgody?
Udokumentowanie zgody.

1.

Zasady prowadzenia terapii:

Czego obie strony mogą

oczekiwać?

Wysokość wynagrodzenia, metody

płacenia
Techniki pracy terapeuty
Dostępność terapeuty
Granice poufności
Czas trwania terapii i każdej sesji

Etapy relacji psychoterapeutycznej

Kontrakt

Przebieg

procesu

terapeutycznego

Zakończenie

Jeszcze raz o poufności ☺

Gabinet powinien być pomieszczeniem izolowanym
i odrębnym od prywatnego mieszkania terapeuty
Odstęp czasowy między klientami (aby nie spotykali
się w poczekalni)
Dokumentacja przebiegu terapii (śmierć terapeuty –
testament ze wskazaniem 2 innych terapeutów, którzy
zniszczą dokumenty)
Terapia grupowa – w kontrakcie zasada dyskrecji

Poufność a wymiar sprawiedliwości

Informacje o klientach i przebiegu leczenia,
w związku z prowadzonym postępowaniem karnym
są przekazywane wyłącznie na podstawie pisemnego
postanowienia sądu
Pisemne postanowienie sądu musi być zwolnieniem
psychologa z tajemnicy zawodowej,
jeżeli okoliczność nie może być ustalona na podstawie
innego dowodu (art.180, par.2 KPK)
W przypadku sądowego postępowania cywilnego,
w tym przed sądem rodzinnym, psycholog powinien
odmówić ujawnienia informacji, powołując się na
tajemnicę zawodową

2012-12-16

8

Poufność a wymiar sprawiedliwości

Psychoterapeuta w roli świadka w sądzie – psycholog
nie ujawnia informacji uzyskanych w gabinecie;

świadkiem może być tylko osoba, która widziała
konkretne zdarzenie, a nie zna to zdarzenie
z relacji innych osób

postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.04.2005r.

dotyczące bezwzględnego zakazu dowodowego (

art.52

ust.1 Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego

): Zgodnie z nim,

nie wolno przesłuchiwać w charakterze świadka osoby
zobowiązanej do zachowania tajemnicy zawodowej, (…)
nawet jeżeli wyrazi ona gotowość ujawnienia tego
rodzaju tajemnicy zawodowej.

Warunki
naruszenia tajemnicy zawodowej

Jakimi przesłankami powinien kierować się
terapeuta, jeżeli klient grozi innym osobom
i terapeuta ma poczucie, że ich zdrowie lub życie
jest w niebezpieczeństwie?
Jak ustalić, czy groźby te mają charakter realny,
czy są wyłącznie odreagowaniem negatywnych
emocji?
Czy złamać zasady tajemnicy zawodowej i chronić
nie klienta, ale inne osoby?

Warunki
naruszenia tajemnicy zawodowej

Dyskusja rozpoczęła się w 1974r. w Kalifornii po
zabójstwie Tatiany Tarasoff przez jej byłego chłopaka
(studenta uniwersytetu), który wielokrotnie podczas
psychoterapii informował psychologa o swoim
zamiarze.
Sąd uznał, że kierownictwo uniwersytetu jest winne
nieostrzeżenia ofiary.
Po tym wyroku wprowadzono obowiązek
ostrzegania.

Warunki
naruszenia tajemnicy zawodowej

Psychoterapeuta nie może być zwolniony
z obowiązku ostrzegania, nawet jeżeli trudno
określić stopień rzeczywistego zagrożenia
jakieś osobie, o której mówi klient.
Ciężar odpowiedzialności i decyzji zawsze jest
przerzucony na psychoterapeutę – wciąż
jednak trwają dyskusje o łamaniu zasady
poufności.

Warunki
naruszenia tajemnicy zawodowej

Co zrobić, jeśli klient grozi, ale nie wiemy komu?
Co zrobić, gdy klient grozi sobie?
Co zrobić, gdy terapeuta dowiaduje się od klienta, że ten jest stale
narażony na przemoc i nie wie, jak sobie poradzić?

Jak ocenić ryzyko zagrożenia?

pomocny jest superwizor, konsultant, który śledząc
przebieg terapii, może wskazać te momenty, które
budzą niepokój i zwiększają ryzyko
model oceny ryzyka – na skali
małe - duże

prawdopodobie

ń

stwo

cierpienia

wielko

ść

cierpienia

Pytania pomocne w podjęciu decyzji
o złamaniu zasady poufności:

1.

Jakie zachowanie klienta podlega ocenie?

1.

Jeżeli zachowanie zagraża innym to należy podjąć
kroki, aby ocenić ryzyko i stopień zagrożenia.

2.

Podstawą złamania zasady poufności nie może być
zachowanie naganne, czy przestępcze (np. kradzież).

2.

Kiedy zdarzenie miało miejsce, w przeszłości,
czy teraźniejszości?

1.

Czas czynu będzie istotnym wskaźnikiem, czy złamać
tajemnicę zawodową, czy złamać prawo (KPK, art.240
par.1 – obowiązek zawiadomienia o przestępstwie)

2012-12-16

9

Pytania pomocne w podjęciu decyzji
o złamaniu zasady poufności:

3.

Kto może być poszkodowany?

dorosły vs. dziecko
czy osoba poszkodowana jest w jakiś sposób zależna
od terapeuty?
czy osoba poszkodowana pozostaje pod ochroną prawną?

4.

Jaka jest rola psychologa?

Co może zrobić terapeuta?
Kogo zawiadomić?
Jak chronić osobę zagrożoną lub klienta?
Należy szukać odpowiedzi w odpowiednich przepisach
prawnych!!!!!!!!!

Konflikt ról jeszcze raz…

Przyjęcie innej, bardziej osobistej roli wobec klienta niesie
ze sobą niebezpieczeństwo zranienia go i narażenia na
cierpienie

psycholog zamiast koncentrować się na problemach
i potrzebach klienta, zaczyna zaspakajać swoje
potrzeby!!

Zostają zaburzone oczekiwania każdej ze stron

klient oczekuje pomocy
terapeuta – relacji wzajemnej, zainteresowania, zrozumienia,
pozytywnych emocji

U klienta może zrodzić się silny lęk przed oceną, poczucie
uzależnienia i podległości

Wykorzystanie może objąć różne sfery życia:
seksualne, finansowe (dodatkowe wynagrodzenie np.
prezenty), jako źródło informacji, jako osoby
wspierającej oddziaływania społeczne terapeuty
Utrudnione zostaje przekazywanie informacji
zwrotnych o zachowaniu klienta i postępach terapii
Potrzeby terapeuty stają się elementem relacji
Nieetyczne jest zaangażowanie w bliskie relacje
po zakończeniu terapii (APA – po 2 latach po
terapii)

Etapy relacji psychoterapeutycznej

Kontrakt

Przebieg

procesu

terapeutycznego

Zakończenie

Zakończenie procesu terapeutycznego

Zakończenie = zrealizowanie postawionych na początku
celów (kontrakt celowy) lub po upływie określonego czasu
(kontrakt czasowy)
Gdy klient nie chce zakończyć relacji mimo tego, że
terapeuta uznaje, że cele zostały zrealizowane – należy
zadbać o to, aby klient nie czuł się odrzucony i zraniony;
terapeuta może mieć przekonanie, ze kontynuując relację
terapeutyczną wykorzystuje klienta – zaleca się ustalenie
wspólnie terminu zakończenia terapii – DEADLINE!!!!
Celem zakończenia relacji jest wprowadzenie do
realnego życia klienta osiągnięć terapii

Relacja przyjacielska – wątpliwa etycznie
Relacje społeczne:

przypadkowe – etycznie obojętne
intencjonalne – etycznie wątpliwe

Relacje finansowe i biznesowe – wątpliwe etycznie

KTO RAZ BYŁ KLIENTEM PSYCHOLOGA

POZOSTAJE NIM NA ZAWSZE

2012-12-16

10

Cechy osób, które nie nadają się do
świadczenia pomocy

chłodni, obiektywni badacze
silna potrzeba kontroli, aprobaty,
dominowania
moralizatorzy
osoby, które uporały się z podobnymi
problemami i zapomniały, jakie to trudne

Cechy osób pomagających

Dążenie do zwiększenia

u ludzi swobody wyboru

Akceptacja zmiany

Otwartość

Samoświadomość

Odwaga i

wrażliwość

W sytuacji np. praca z klientami z innych
kręgów kulturowych, o różnych orientacjach
seksualnych, czy nosicielami HIV -
kompetencje psychoterapeutyczne
powinny być uzupełnione dodatkową
wiedzą, pozwalającą zrozumieć
społeczne i kulturowe uwarunkowania
problemów klienta

Jerry jest homoseksualistą, nosicielem wirusa HIV,
cierpi z powodu lęku i depresji. Pozostaje w
związku z innym mężczyzną od kilku miesięcy.
Poinformował swojego partnera, że jest nosicielem
HIV. Partner przestraszył się i pojawiły się w nim
pewne obawy odnośnie do dalszej relacji. Jerry boi
się, że jego partner go porzuci, że zostanie sam.
Z wściekłości i strachu przed samotnością,
nawiązał przypadkowe znajomości seksualne
(bez zabezpieczenia). Chciał w ten sposób
zapomnieć na chwilę o swoich problemach.

Problemy do przemyślenia:

Jak chronić nieznanego partnera maszego klienta,

zachowując tajemnicę?
Jaka jest możliwości zarażenia się HIV po

jednorazowym kontakcie seksualnym?
Jaka była motywacja zaangażowania się w przelotny

kontakt seksualny? Jakie zastosować oddziaływanie

terapeutyczne?
Do kogo zwrócić się z informacją o zdazreniu? Jakie są

opcje działania? Czy narusza to prywatność klienta?
Konsultacja z superwizorem i pranikiem (ściganie

przestępstwa na wniosek pokrzywdzonego)

Art. 160 § 1.
Kto, wiedz

ą

c,

ż

e jest zara

ż

ony wirusem HIV,

nara

ż

a bezpo

ś

rednio inn

ą

osob

ę

na takie

zara

ż

enie, podlega karze pozbawienia wolno

ś

ci

do lat 3.
§ 2.
Kto, wiedz

ą

c,

ż

e jest dotkni

ę

ty chorob

ą

weneryczn

ą

lub zaka

ź

n

ą

, ci

ęż

k

ą

chorob

ą

nieuleczaln

ą

lub realnie zagra

ż

aj

ą

c

ą

ż

yciu,

nara

ż

a bezpo

ś

rednio inn

ą

osob

ę

na zara

ż

enie

tak

ą

chorob

ą

, podlega grzywnie, karze

ograniczenia wolno

ś

ci albo pozbawienia

wolno

ś

ci do roku.

§ 3.

Ś

ciganie przest

ę

pstwa okre

ś

lonego w § 1 lub 2

nast

ę

puje na wniosek pokrzywdzonego.

http://www.eporady24.pl/kodeks_karny___czesc_szczegolna-c-85.html

2012-12-16

11

Odpowiedzialność za klientów

Podjęcie pracy zawodowej w zakresie świadczenia

pomocy psychologicznej i psychoterapii wymaga
specyficznego przygotowania merytorycznego
oraz opanowania niezbędnych umiejętności.
Praca psychologa powinna być stale superwizowana:

pomaga zrozumieć zachodzące w terapii procesy, emocje

i zachowania
przebieg terapii oraz relacja terapeuta-klient poddawany

jest ocenie i krytycznej analizie
superwizor dba o rozwój umiejętności i wiedzy

terapeuty oraz stymuluje go do rozwoju osobistego

Odpowiedzialność za klientów

Ważne jest również dbanie o kondycję psychiczną
i własny rozwój – własna terapia:

Praca z ludźmi – stałe wnikanie w trudne, złożone
i bolesne problemy, powoduje, że terapeuta jest
niezwykle obciążony psychicznie – stres i brak
umiejętności radzenia sobie ze stresem = wypalenie
zawodowe:

zdystansowanie się terapeuty wobec problemów klientów
depersonalizacja
obojętność
nieskuteczność działania

Wypalenie zawodowe - model
Christiny Maslach

• Poczucie psychofizycznego,

emocjonalnego wyczerpania, zasoby

zostały uszczuplone

Wyczerpanie

emocjonalne

• Negatywny, bezduszny, zbyt obojętny

sposób reagowania na innych ludzi

Depersonalizacja

Obniżenie

poczucia dokonań

własnych

Dynamika procesu wypalenia

Stresująca praca powoduje wyczerpanie

emocjonalne

Ochrona przed wyczerpaniem prowadzi do

depersonalizacji

Charakter pracy na skutek depersonalizacji

i informacji zwrotnych obniża się

Obniżenie poczucia sukcesów osobistych

Proces wypalenia zawodowego

Miesiąc miodowy – zauroczenie pracą, pełna
satysfakcja z osiągnięć zawodowych
Przebudzenie – praca nie jest idealna, pracuje się
coraz więcej, by idealistyczny obraz nie uległ
zburzeniu
Szorstkość – realizowanie zadań wymaga coraz
więcej wysiłku, kłopoty w kontaktach społecznych
z kolegami i klientami
Wypalenie pełnoobjawowe
Zdrowienie

2012-12-16

12

Fazy wypalenia zawodowego

1

• nadmierne i długie poczucie przeciążenia pracą
• w efekcie – permanentne zmęczenie, irytacja, wyczerpanie emocjonalne
• skutek - obniżenie skuteczności działania

2

• negatywne, zdehumanizowane zachowania wobec klientów

i współpracowników – cynizm, apatia, sztywność działania

oraz emocjonalne dystansowanie się wobec problemów zawodowych

• w efekcie dalszy spadek skuteczności

3

• trwałe zmiany w postawach i motywacji
• emocjonalne i psychofizyczne wyczerpanie, depersonalizacja, poczucie

bezsensu wykonywanej pracy

• rezygnacja

Cechy sprzyjające wypaleniu

Zależność od

innych

Niska

samoocena

Niepewność

Perfekcjonizm

Poczucie

kontroli

zewnętrznej

Niskie

poczucie

skuteczności

Unikanie

trudnej

sytuacji

Zawód =

misja

Determinanty skuteczności radzenia
sobie ze stresem zawodowym

Odporność związana ze skutecznością radzenia sobie ze stresem

Poziom kompetencji zawodowych

Poczucie własnej skuteczności

Zasoby osobiste, a radzenie sobie ze
stresem

Poczucie koherencji

Poczucie własnej wartości

Optymizm życiowy

Inteligencja emocjonalna

Zasoby jako sposób na stres
zawodowy

Poczucie koherencji ( Antonowski )-
globalna orientacja wyrażająca stopień
pewności , że:

świat jest zrozumiały
ja potrafię sobie poradzić z wymogami
otoczenia i mam umiejętności radzenia
sobie ze stresem
życie jest sensowne i warto się angażować
i je kreować

Zasoby jako sposób na stres
zawodowy

Wysokie poczucie koherencji powoduje, że:

częściej zaliczamy bodźce do
niestresujących
oceniamy bodźce stresujące jako mniej
zagrażające
większa gotowość do zaangażowanie się
w wiele sytuacji
mniejsze postrzeganie pracy jako
stresorodnej

2012-12-16

13

Zasoby jako sposób na stres
zawodowy

Poczucie własnej wartości

Rozwiązywanie problemów utrudnia:

brak wiary we własne możliwości,
brak pewności siebie,
rezygnacja z działania pod wpływem
niepowodzeń

Obniżana poprzez doświadczanie stresu

Zasoby jako sposób na stres
zawodowy

Optymizm życiowy

Optymiści:

wybierają aktywne strategie działania,
podejmują więcej wysiłku, by pokonać
trudności,
są aktywni.

Zasoby jako sposób na stres
zawodowy

Inteligencja emocjonalna
Zdolność do śledzenia własnych i cudzych uczuć,
emocji, różnicowania ich oraz wykorzystywania
tych informacji w myśleniu i działaniu.
Wysoki poziom sprzyja

zaangażowaniu w działania z innymi ludźmi,
odpowiedzialności,
otwartości ,
zmniejsza poczucie stresorodności pracy

Symptomy wypalenia

są jednoczenie

przyczyną i skutkiem

– błędne koło

Jak radzić sobie z wypaleniem?

Równowaga w 6 obszarach życia zawodowego
(Leiter i Maslach):

Właściwe obciążenie pracą
Poczucie kontroli i możliwość wyboru
Doświadczanie uznania i odpowiedniego
systemu nagród
Poczucie łączności z kręgiem zawodowym
System wartości wiążący się z miejscem pracy
(uczciwość, sprawiedliwość, szacunek)
Wartość i sens wykonywanej pracy

Jak sobie radzić
z wypaleniem zawodowym?

1. Systematyczne

podnoszenie
kompetencji
zawodowych =

wzrost

pewności

własnego

postępowania

profesjonalnego

i skuteczności

działania

2. Systematyczna

stała
superwizja =

pozwala

uniknąć błędów

przez co

zmniejsza

obciążenie w

relacjach z

klientem

3. Wsparcie w

środowisku
poza -
zawodowym =

pozwala

spojrzeć z

innego,

nieprofesjonaln

ego punktu

widzenia na

problemy

własne i innych

ludzi

4. Relaks =

dbałość o

higienę

psychiczną

5. Własna terapia

2012-12-16

14

Sprawność do praktyki zawodowej

w zakresie pomocy psychologicznej

oznacza odporność emocjonalną

i zdolność do pracy

w obciążających emocjonalnie

i poznawczo sytuacjach

Odpowiedzialność za klientów

Praca terapeutyczna wymaga szczególnej odporności

emocjonalnej – psycholog musi kontrolować swoje reakcje

w obszarach:

wpływ alkoholu na percepcję i uczucia
przyjmowanie lekarstw i ich wpływ na funkcjonowanie

poznawcze i emocjonalne
problemy zdrowotne – wpływ choroby (nie rodzaj)

na wykonywanie konkretnych zadań (cierpienie, demencja)
symptomy przeżywanego stresu – przemęczenie, zła

koncentracja, problemy ze snem, apetyt, uporczywe bóle głowy

itp.
problemy osobiste np. choroba w rodzinie, problemy w związku,

kłopoty z dziećmi i inne

Zasady świadczenia pomocy
psychologicznej

Ustal priorytety – kieruj się wskazaniami kodeksu

etycznego
Zawsze mów klientom, co możesz a czego nie możesz

zrobić
Przyznawaj się do swoich błędów
Stwórz okazje klientowi do wyrażania własnych

poglądów
Proś superwizora o konsultacje, by zrozumieć własne

uczucia
Zapisuj co i dlaczego robisz oraz z kim konsultowałeś

swoje posunięcia