1. SŁUCHANIE:

Słuchanie zawiera kilka komponentów, ważne podkreślenie kulturowego kontekstu tych umiejętności.

1. kontakt wzrokowy -patrzenie na ludzi, patrzenie im w oczy, jest sposobem okazywania im intensywnego okazywania zainteresowania, ponieważ oczy są naszym najważniejszym nośnikiem komunikacji.
   Ustalenie najwygodniejszego dystansu między pomagającym i wspomaganym wymaga eksperymentowania. Niektórzy wspomagani czują się bardzo źle, jeżeli odległość jest mniejsza niż metr, ponieważ zostali w ten sposób uwarunkowani społeczne. Przy ustalaniu bezpośredniego kontaktu wzrokowego obserwować należy niesłowne zachowanie wspomaganego, zawierające oznaki stresu, czy dyskomfortu.

2. postawa - zainteresowany pomagający zwykle wychyla się w stronę wspomaganego w swobodny sposób. Swoboda jest ważna, ponieważ napięcie powoduje przeniesienie uwagi ze wspomaganego na pomagającego, dodatkowo powodując na zasadzie empatii napięcie również u wspomaganego.

3. gestykulacja - pomagający wiele komunikuje ruchami ciała. Jeżeli wymachuje rękami lub krzyżuje je na piersi - jest bardzo prawdopodobne, że przekazuje w ten sposób niezamierzony komunikat.

4. zachowania słowne pomagającego - wiąże się z tym, co pomagający powiedział. Pomagający nie zadaje pytań, nie podejmuje nowego tematu rozmowy ani nie rozszerza znaczenia tego co powiedział wspomagany ale może wzmiankować słowo, powtórzyć frazę stwierdzenia wspomaganego, aby skoncentrować się na jakiejś sprawie. Niezbyt osobiste, potwierdzające uwagi, takie jak: „Rozumiem, co masz na myśli”, „Wyobrażam sobie, co przeszedłeś”, „To rzeczywiście wszystko tłumaczy” pomagają często wspomaganym eksplorowanie tematu, upewniają ich o tym, że słucham.

Dlaczego słuchanie tak bardzo działa?
- ma efekt nagradzający, wspomagani lubią to
- efekt słuchania polega za zachęcaniu wspomaganych do swobodnego werbalizowania swoich myśli i uczuć
-znaczenie wzmacniające
- pozwala wspomaganym na dokonywanie we własny sposób eksploracji
- stwarza poczucie odpowiedzialności za relację (jedna z różnic między pomaganiem a rozmową)
- wspomagani również kontrolują pomagających, mówiąc im rzeczy utrzymujące ich uwagę

Słuchanie jest rodzajem zabezpieczenia na początku relacji, ponieważ pogłębia cele eksploracji dokonywanej przez wspomaganych i minimalizuje prawdopodobieństwo szkodliwych interwencji.

Skrócony przewodnik skutecznego słuchania sprowadza się do następującej listy:
1. Ustal kontakt poprzez patrzenie na wspomaganych, kiedy mówią
2. Utrzymaj naturalną i odprężoną postawę, wskazującą na twoje zainteresowanie
3. Używaj naturalnych gestów, komunikujących zamierzone przez ciebie przekazy
4. Używaj stwierdzeń, łączących się ze stwierdzeniami wspomaganego, bez przerywań, pytań, czy włączania nowych tematów.

1. PARAFRAZOWANIE:

Parafrazowanie jest metodą przeformułowywania podstawowego komunikatu wspomaganego przy użyciu podobnych, lecz zazwyczaj w mniejszej ilości słów.

Cele:
1. Dla pomagającego, parafrazowanie jest przede wszystkim sposobem na sprawdzenie jego rozumienia tego, co wspomagany mówi.
2. Komunikowanie wspomaganemu, że usiłujesz rozumieć jego podstawowe przesłanie i że nadążasz za jego werbalną eksploracją
3. Jest potwierdzeniem rozumienia

W ciągu procesu pomagający powinien nieustannie zapytywać samego siebie „jaki myślowy komunikat wysyła do mnie ta osoba?” W naturalnej przerwie myślowej, pomagający podsumowuje zwięźle, co zostało wyrażone. Parafrazowanie jest szczególnie pomocne przy naświetlaniu i klasyfikowaniu komunikatów o podwójnej lub mieszanej treści, gdy ludzie np. nie chcą wprost wyrazić swoich uczuć. Zadaniem pomagającego jest wychwycić oba komunikaty z przekazu zarówno werbalnego jak i niewerbalnego i sformułować je w jasnej formie

Jednym z problemów stosowania parafrazy jest to, że pomagający może wypracować sobie wysoce manierystyczny sposób odpowiadania., który drażni wspomaganych.

Dzięki parafrazie osoba wspomagana czuje się rozumiany a także może dzięki niej sklasyfikować jej percepcję tego, co sama powiedziała i nadać kierunek jej chaotycznej wypowiedzi. Ostatecznym efektem parafrazy jest to, że wspomagani czują się zachęceni do posuwania się dalej w swych wypowiedziach.

Podsumowanie głównych wskazań dot. parafrazowania:

1.Wsłuchuj się w podstawowy komunikat wspomaganego
2. Sformułuj i przedstaw wspomaganemu zwięzłe i proste podsumowanie podstawowego komunikatu
3. Obserwuj oznaki ze strony wspomaganego, lub zażądaj odpowiedzi, która potwierdzi lub zaprzeczy, że parafraza jest trafna i pomocna w poprawianiu rozumienia.

2. KLARYFIKACJA:

Klaryfikacja jest jakby wyostrzeniem widzenia nieostrego materiału. Pomagający może poprosić o wyjaśnienie wtedy, gdy nie może zrozumieć wypowiedzi wspomaganego.

Przykłady zwrotów, które mogą następować po chaotycznym monologu wspomaganego:
-„Zgubiłem się, pozwól, że spróbuję powiedzieć, co zrozumiałem z tego, co mówisz”
- „Straciłem wątek, nie jest dla mnie jasne, co czujesz w związku ze swoją pracą”
- „Czy mógłbyś pokrótce powtórzyć i podać przykład”
- „Nie jestem pewien, czy zrozumiałem, czy mógłbyś powiedzieć mi coś więcej?” itd.

Ta metoda nosi odcień interpretowania lub wyjaśniania, w jaki sposób pomagający widzi sytuację. Uwagi klasyfikujące są sformułowane tak, jakby to pomagający stracił wątek, aby uniknąć wrażenia o krytykowaniu wspomaganego. Wzmianki lub życzenia klasyfikujące powinny prowadzić do jaśniejszych wypowiedzi wspomaganego, takich jak usiłowanie powtórnego sformułowania, podsumowania lub zilustrowania

Wskazówki dot. klasyfikowania:

1. Przyznaj się do niezrozumienia znaczenia komunikatu wspomaganego
2. Spróbuj ponownego sformułowania lub poproś o klaryfikację, powtórzenie lub zilustrowanie

Działanie, w którym intencją pomagającego jest klasyfikowanie komunikatu wspomaganego przez podanie swoich własnych reakcji, jest często nazywane odkrywaniem się. W takim przypadku pomagający podejmuje pewne ryzyko, wprowadzając swe osobiste reakcje w to, co się dzieje, lecz czyni to nie tak silnie ani nie tak bezpośrednio, jak w metodach konfrontacyjnych.

3. SPRAWDZANIE PERCEPCJI:

Sprawdzanie percepcji polega na poprawianiu wspomaganego, aby zweryfikował swoja percepcję tego, co sam powiedział, zwykle po kilku zdaniach. Jest efektywną metodą, ponieważ jest to metoda dawania i odbierania sprzężenia zwrotnego dotyczącego dokładności komunikowania się. Wspólnie ze wspomaganym dokonuje się weryfikacji założenia o tym, że w toku rozmowy istotnie ma miejsce rozumienie. Wieli nacisk kładzie się na bezpośrednie i jasne komunikowanie, dlatego ważne jest sprawdzanie wspólnie z rozmówcą, co mieliśmy zamiar powiedzieć.

Przykłady zwrotów ze strony pomagającego, służących sprawdzeniu percepcji:
-„Wygląda na to, że jesteś na mnie bardzo zirytowany. Czy to prawda”?
- „Zastanawiałem się właśnie, czy plan postępowania, który obrałeś, jest rzeczywiście ty, którego chcesz. Wymieniłeś pewne wątpliwości, czy dobrze to usłyszałem”?
- „Chciałbym sprawdzić z Tobą to, co usłyszałem. Powiedziałeś, że kochasz swoją żonę, ale w ciągu ostatnich kilku minut stwierdziłeś, że nie możesz z nią wytrzymać. Wyczułem w Tobie silne sprzeczne uczucie do niej, czy Ty też tak to odczuwasz?

Efekt dla wspomaganego będzie taki, że będzie czuł się rozumiany.
Sprawdzanie percepcji służy korygowaniu błędów percepcji, zanim narosną do rozmiarów nieporozumienia.

Wskazówki dot. sprawdzania percepcji:

1.Sparafrazuj to, co, jak sadzisz usłyszałeś.
2. Poproś wspomaganego o bezpośrednie potwierdzenie, czy Twoja percepcja tego, co powiedziane, była dokładna
3. Pozwól wspomaganemu skorygować twoją percepcję, jeśli była ona niedokładna.

II. PROWADZENIE:

Celem jest zachęcenie wspomaganego do otwartego odpowiadania na komunikowanie się. Pomagający wyprzedza nieco kierunek rozumowania wspomaganego, traktując to jako metodę stymulowania rozmowy.

Kierowanie jest w pewnym stopniu działaniem polegającym na wpływaniu na wspomaganego na wyprzedzeniu jego rozumowania.

Cele kierowania:
1) zachęcanie eksplorowania uczuć i do przepracowywania uczuć wcześniej dyskutowanych
2) zezwolenie wspomaganym na swobodę eksploracji w różnorodnych kierunkach i swobodne reagowanie na tok eksploracji;
3) zachęcanie wspomaganych do aktywności w toku procesu oraz do zachowania podstawowej odpowiedzialności za kierunek rozmowy

1. KIEROWANIE POŚREDNIE:

Podstawowe cele kierowania pośredniego polegają na tym, żeby skłonić wspomaganego do rozpoczęcia, a następnie utrzymania odpowiedzialności za podtrzymywanie biegu rozmowy. Stosuje się to na początku rozmowy, mówiąc na przykład:
- „O czym chciałbyś porozmawiać?”
-„Może rozpoczęlibyśmy od tego, byś powiedział o swojej sytuacji?”
- „Powiedz, dlaczego znalazłeś się tutaj?”
a w toku rozmowy:
- „Powiedz mi coś więcej o tym”
-„Jak to czujesz?
- „Czy jest coś jeszcze o czym chciałbyś porozmawiać?”

Wspomagani odbierają zwroty takie jakie zaproszenie do wygłaszania swojej opowieści lub do przepracowania tego, co zostało już powiedziane.

Wskazówki:
1. Określ jasno cel zachęty.
2. Niech zachęta będzie ogólnikowa i rozmyślnie nieprecyzyjna.
3. Zrób pauzę wystarczająco długą na to, by wspomagany podchwycił zachętę.

2. KIEROWANIE BEZPOŚREDNIE:

Kierowanie bezpośrednie jest metodą bardziej szczegółowego ustalenia tematu rozmowy. Także zachęca wspomaganych do przepracowywania, zilustrowania, klaryfikowania, tego, co powiedzieli. Czasami zawiera ono silny element sugestii. Przykłady:
-„Opowiedz mi więcej o swojej matce”;
- „Może omówilibyśmy głębiej twoje poglądy na uczenie się?”
-„Co rozumiesz pod słowami „mieć pietra”?”
- „Czy mógłbyś wymyślić przykład ilustrujący to, co się ostatnio wydarzyło?”

W odpowiedzi wspomagany zazwyczaj podporządkowuje się wyrażonemu poleceniu. Długoterminową jednak konsekwencją jest poszerzenie świadomości wspomaganego i późniejsze rozumienie, osiągane przez dokładniejszą eksplorację uczuć.

Wskazówki:
1. Określ cel zachęty.
2. Wyraź ten cel w słowach, które spowodują konkretność wypowiedzi
3. Pozwól wspomaganym na swobodę w podjęciu zachęty.

3. OGNISKOWANIE /koncentrowanie/:

Koncentrowanie rozmowy na temacie, którego eksploracja byłaby owocna, stosuje się wówczas, gdy wspomagany zaczyna wypowiadać się chaotycznie. Gdy pomagający uzna, że wspomagany zbadał już główne trapiące go sprawy, może go zatrzymać i poprosić o skoncentrowanie się na jednym aspekcie. Innym bowiem celem ogniskowania jest: -
- ześrodkowanie nacisku na jednym uczuciu lub idei, wybranym z potoku słów.
- jest także sposobem pomagania wspomaganemu na nawiązywanie kontaktu z ich własnymi uczuciami.
Przykłady:
-„ Proszę zająć się dokładnie tymi uczuciami, które masz w stosunku do matki”
- „Mówiłeś o wielu ważnych sprawach, czy mógłbyś wybrać z nich jedną, która jest dla Ciebie najważniejsza i powiedzieć mi więcej o niej?”
- „czy potrafiłbyś jednym słowem opisać to, o czym mówiłeś przez ostatnie pięć minut”

Koncentrowania można czasem dokonać wybierając z wypowiedzi wspomaganego jedno słowo lub krótkie zdanie i powtarzając je pytającym tonem lub z naciskiem w głosie, np. „trudne?” Metoda ta może być skuteczna w podtrzymywaniu aktywności wspomaganego. Można wtrącić „I…?”; „No i co?”; „Ale?”.

Koncentrowanie zmierza do zredukowania zmieszania, rozproszenia, i chaotyczności wspomaganego a także zwiększyć werbalizację oraz rozumienie.

Wskazówki:
1. Wykorzystaj własne uczucie pomieszania /zgubienia wątku/ oraz poczucie kierunku rozumowania wspomaganego jako wskazówki, które pomagają co zdecydować , kiedy zastosować koncentrowanie;
2. Bądź gotów do odbierania ze strony wspomaganego, komunikatu zwrotnego dotyczącego ważności poruszanych tematów.
3. Pomagaj rozmówcy koncentrować się na uczuciach, które mogą kryć się pod treścią rozmowy.

4. ZADAWANIE PYTAŃ:

W powyższych pytaniach stosowane są pytania niedomknięte, które mają pomóc wspomaganemu w rozumieniu, a nie podnieść poziom rozumienia u pomagającego.

Wskazówki:
1. Zadawaj pytania otwarte.
2. Zadawaj pytania, które dotyczą raczej uczuć wspomaganego, wiążące się z tym, o czym właśnie mówił, niż informacji
3. Zadawaj pytania, które prowadzą bardziej do klaryfikacji wspomaganego, niż do otrzymania informacji przez pomagającego.

III.ODZWIERCIEDLANIE:

Jest jednym ze sposobów wyrażania osobie wspomaganej, że podzielamy jej system odniesienia i jesteśmy zainteresowani tym, co stanowi przedmiot jej troski. Głównym celem stosowania odzwierciedlenia z pkt. widzenia pomagającego jest rozumienie doświadczenie wspomaganego oraz przekazanie wspomaganemu, że postrzega się świat tak, jak on.

1. ODZIWERCIEDLANIE UCZUĆ:

Polega na wyrażaniu własnymi słowami podstawowych uczuć wspomaganego, wypowiedzianych wprost, bądź wyraźnie wynikających z przebiegu rozmowy. Celem jest koncentrowanie się bardziej na uczuciach, niż na treści, po to, aby przenieść niejawnie wyrażone uczucia do poziomu świadomości i sprawić, by wspomagany „poczuł się właścicielem własnych uczuć”.

Odzwierciedlenie rozpoczynamy zwykle od słów „Czujesz, że…”, starając się sprawić, by wspomagany „objął na własność to uczucie”. Nieprawidłowe jest pytanie wprost: „I jakie uczucie to w tobie powoduje?” Pomagający powinien uważać na ukryte uczucia wspomaganego i sprawiać, że wspomagany zdaje sobie z nich jaśniej sprawę. Kolejne kroki przy odzwierciedlaniu uczuć polegają na ustaleniu, jakie uczucie wyraża wspomagany, jasnym opieraniu tego uczucia, obserwowania efektu.
Przykłady:
-„Inaczej mówiąc, nienawidzisz jego temperamentu?”
- „Zawsze chciałeś być lekarzem”
- „Więc on wpędza się w nieustanne poczucie winy”
-„ Rzeczywiście, to bardzo boli, gdy jest się odrzuconym przez kogoś, kogo się kocha”
Czasami wyrażane są dwa sprzeczne, infantylne uczucia:
-„Złości cię, gdy on Cię karze, ale jednocześnie przynosi Ci to ulgę”.

2. ODZIWERCIEDLENIE DOŚWIADCZENIA:

Stanowi opisowe sprzężenie zwrotne, które obrazuje szeroki zakres obserwacji pomagającego. Dokonuje się go bez komentarza od pomagającego, w przeciwieństwie do umiejętności konfrontowania, które będą opisane niżej, w ramach których pomagający mówi, co myśli o zachowaniu. Wykracza ono poza zwerbalizowane uczucia przez to, że pomagający odczytuje również uczucia, o których wnioskuje z niewerbalnego przekazu cielesnego (przyspieszony oddech, zaczerwienienia, zmiany pozycji ciała, ciężki oddech, błyski spojrzenia- jako oznaki uczuć wspomaganego). Przy odzwierciedlaniu uczuć dobrze jest najpierw opisać zaobserwowane zachowanie, a następnie odzwierciedlić uczucie.
Przykład:
- „Uśmiechasz się /opis zachowania/ ale czuję, ze w rzeczywistości wszystko cię boli w środku /odzwierciedlenie doświadczenia/.
- „Mówisz, że bardzo ci na niej zależy /opis/, ale prawie za każdym razem, gdy o niej mówisz zaciskasz pięści /opis/; zdaje się, że jej nie znosisz z całej siły”.

3. ODWIERCIEDLENIE TREŚCI:

Jest powtarzaniem w krótszych i nowych słowach zasadniczych myśli wspomaganego, podobnie, jak przy parafrazowaniu. Stanowi umiejętność poddawania im słów, za pomocą których będą wyrażali siebie. Czasami wystarczy powtórzenie wypowiedzianego przez rozmówcę zdania z naciskiem na słowo kluczowe.
Przykłady:
-wspomagany: „Jego uwaga naprawdę mnie zraniła”, -pomagający: „To naprawdę rani”

Odzwierciedlanie jest metodą kontrolowania świadomości uczuć i ekspresji w rozmowie ze wspomaganym.

Błędy w odzwierciedlaniu:

1.stereotypowość: odpowiedzi pomagającego, Tendencja do rozpoczynania swoich refleksji od np. „Czujesz, że…”; „Myślisz, że…”; „Wydaje ci się, że …”; „Rozumiem…”

2.błedy o charakterze czasowym: popadanie w stereotyp odzwierciedlania prawie każdego zdania, albo przeciwnie, czekają aż skończy się cały monolog, a potem podejmują wysiłek ujęcia uczuć w jednym zdaniu. Jest rzeczą pożądaną przerywać co jakiś czas wspomaganemu i dokonać odzwierciedlenia.

3. język rozmowy musi być dostosowany do doświadczenia kulturowego i wykształcenia osoby badanej. Język za pomocą, którego dokonuje się odzwierciedlenia musi być naturalny dla pomagającego.

Wskazówki dot. odzwierciedlenia:
1. Odczytuj cały komunikat: uczucie wyrażone wprost, wyrażone niewerbalnie, za pomocą ciała, a także -treść.
2. Dobierz mieszaninę treści i uczuć, najlepiej dostosowaną do tego, by osiągnąć rozumienie na tym etapie procesu pomagania.
3. Dokonaj odzwierciedlenia tego, co ustaliłeś.
4. Poczekaj na reakcję potwierdzającą lub zaprzeczającą ze strony wspomaganego i potraktuj ją jako wskazówkę, co czynić dalej.

IV. PODSUMOWYWANIE:
Umiejętności podsumowywania zawierają w sobie zważenie na to, co wspomagany mówi /treść/ oraz na cel, czas i efekt wypowiedzi /proces/.

Podsumowywanie może być dłuższą wypowiedzią, jednak zasada polega na tym, by wychwycić główne punkty i najważniejsze tematy spośród wyrażonych treści i uczuć. Podsumowanie procesu polega na stwierdzeniu, dokąd proces zmierzał: w jakim punkcie obecnie się znajduje.
Przykład:
-pomagający: „Mówiłeś o idealnej dla siebie pracy i o tym, co lubiłeś, a czego nie lubiłeś w dotychczasowych miejscach zatrudnienia. Rozmawialiśmy także o twoich planach co do dalszego kształcenia. Czy jesteś gotów zająć się teraz sprawami związanymi z planowaniem nowego kierunku kariery?”

Głównym celem podsumowywania jest danie wspomaganemu pozoru postępu w eksplorowaniu idei i uczuć oraz świadomości postępu w uczeniu się i rozwiązaniu problemu. Pomaga również zakończyć w naturalny sposób rozmowę, sklasyfikować i uwypuklić szereg rozproszonych myśli i przygotować grunt do nowych idei.
-pomagający mówi, np.: „Co myślisz w tym momencie o swojej pracy? Spróbuj to krótko podsumować?”
- lub „Popatrzmy co osiągnęliśmy w tej rozmowie. Jak Ci się wydaje?”

Wskazówki:
1. Śledź uważnie tematy oraz tony emocjonalne w przebiegu wypowiedzi rozmówcy.
2. Zbierz główne myśli i uczucia w szeroką wypowiedź na temat ich podstawowego znaczenia.
3. Nie dawaj do podsumowania żadnych nowych koncepcji.
4. Zdecyduj, czy lepiej przedstawić własne podsumowanie, czy poprosić rozmówcę i dokonanie podsumowania podstawowych tematów, uzgodnień i planów. Przy podejmowaniu decyzji weź pod uwagę cel podsumowania:
- „rozgrzanie” wspomaganego na początku rozmowy
- zebranie rozproszonych myśli i uczuć
- zamknięcie dyskusji na dany temat
- sprawdzenie twojego rozumienia przebiegu rozmowy
- zachęcenie wspomaganego do dokładniejszej eksploracji tematu
- zakończenie relacji oceną osiągniętego postępu
- upewnienie wspomaganych, że rozmowy przebiegają dobrze i we właściwym kierunku

V. KONFRONOTOWANIE:
Konstruktywne konfrontowanie stanowi złożony zespół umiejętności składający się z:
1. Rozpoznawania własnych uczuć osoby pomagającej.
2. Opisywania własnych uczuć i dzielenia ich ze wspomaganym.
3. Dawanie reakcji zwrotnych w formie opinii o jego zachowaniu
4. Medytacji - jako formy konfrontacji z samym sobą.
5. Powtarzania - jako formy klasyfikowania i rozkładania akcentów.
6. Kojarzenia - jako metody nawiązywania kontaktu z uczuciami.

Zasada konfrontowania polega na szczerym stwierdzeniu i powiedzeniu wprost wspomaganemu, co się w relacji dzieje lub co ci się wydaje, że się dzieje. Rezultatem jest wyznanie, odsłonięcie lub zagrożenie. Efektem jest niekiedy niepokój, wynikający z konfrontacji ze zwrotnym komunikatem ze strony pomagającego, a czasami poczuciem przyjemności płynące ze szczerej opinii lub wyrazów troski. Jest to metoda „prosto z mostu”.

1. ROZPOZNAWANIE UCZUĆ:

Bazuje na zdolności rozpoznawania uczuć własnych. Pomagający musi ocenić, czy pojawiające się uczucie przykrości wskazuje na problemy, które on sam ma jako osoba, czy też jest to rozsądna reakcja na wypowiedź wspomaganego. Osoby pomagające zazwyczaj wyrażają uczucia, których doświadczenie uświadamiają sobie, ponieważ ich rozmówcy zapewne i tak wyczują je z oznak takich, jak zmarszczone brwi czy poruszanie się.

2. OPISYWANIE I DZIELENIE SIĘ UCZUCIAMI:

Dzielenie się własnymi uczuciami na temat wspomaganego jest bardziej intensywną formą samo otwarcia się niż wypowiedzi klasyfikujące. Podstawową wartością w opisywaniu uczuć, których doświadcza się jako pomagający jest to, ze opis taki pomaga wyjaśnić, jak pomagający czuje. Stanowi dla pomagającego model dla rozpoznawania i wyrażania jego uczuć. Na otwartym dzieleniu się uczuciami buduje się zaufanie. Także dzielenie się doświadczeniami jest jednym z najlepszych sposobów modelowania idei „bycia osobą”.
Przykładami słowa pomagającego:
-”Mówisz i mówisz w taki sposób, że nudzisz mnie i chce mi się spać”
-„Złości mnie, że tyle mówisz, że chcesz szkodzić innym ludziom”
-„Przyjemnie mi się robi, gdy mówisz o sobie w taki sposób”

Ma to dla wspomaganego efekt wzmacniający, gdyż za wyrażenie uczuć otrzymują pewną nagrodę w formie odpowiedzi, doświadczają również ulgi od napięcia, satysfakcji, że mieli odwagę spojrzeć wprost na swoje uczucia. Wiele wspomaganych osób posiada mechanizmy obronne, zabezpieczające je przed wyjawianiem uczuć w stopniu większym, niż są w stanie tolerować.

Wskazówki będące oznakami ostrzegawczymi, na które należy zwracać uwagę przy swobodnym wyrażaniu uczuć: Bądź ostrożny gdy:
1. Wiadomo, że osoba wspomagana ma poważne zaburzenia emocjonalne, np. tendencję do reakcji histerycznych, urojenia, wyjątkową drażliwość.
2. Życie wspomaganego było wypełnione kryzysami i sytuacjami o silnej presji emocjonalnej.
3. Wiadomo, że osoba wspomagana w przeszłości niepewnie radziła sobie z kryzysami emocjonalnymi.
4. Zauważasz silny opór wobec eksploracji uczuć.
5. Wątpliwa jest adekwatność twego własnego doświadczenia, jako osoby pomagającej ludziom z zaburzeniami.
6. Twe własne życie emocjonalne jest nieporządkowane.
7. Nie ma dostatecznie wiele czasu na dokładne przepracowanie uczuć.
8. Nie jest dostępna lub jest lecz niewystarczająco pomoc specjalistyczna.
9. Założenia programowe twojej agencji nie zachęcają do intensywnego eksplorowania życia emocjonalnego klientów.
10. Nie zostały zbadane postawy lub oczekiwania rodziców lub opiekunów młodych klientów.

Wskazówki dot. opisywania uczuć i dzielenia się nimi:
1. Dziel się swymi uczuciami, traktując to jako model.
2. Proś wspomaganych, aby podzielili się swoimi uczuciami.
3. Bądź ostrożny co do głębokości i zakresu dzielenia się uczuciami.

3. DAWANIE ZWROTNYCH KOMUNIKATÓW I OPINII:

Sprzężenie zwrotne opisuje sytuację, gdy informacja jest podawana zwrotnie do systemu tak, że można dokonać korekcji. My podajemy informację zwrotną wspomaganym w postaci naszych opinii i reakcji. W rezultacie mają oni lepszy pogląd na to, jak funkcjonuje i jeśli zechcą, mogą wykorzystać tę informację do zmiany swojego zachowania, między innymi poprzez dawanie wspomaganemu szerszego sprzężenia zwrotnego o tym, jakie wywierają wrażenie.

Wskazówki dot. dawania sprzężenia zwrotnego: (s.123przykład)
1. Wyrażaj opinie mające postać sprzężenia zwrotnego tylko wówczas, gdy wspomagany jest na to gotowy. Wyrażanie go, gdy wspomagany nie jest na niego gotów może spowodować jedynie opór, niechęć w stosunku do pomagającego lub zdecydowane zaprzężenie. Sprzężenie zwrotne może mieć postać komentarza krytycznego.

2. Opisz zachowanie zanim podasz swą reakcję, opinię na nie. Podawanie reakcji bardziej opisowych niż oceniających pozostawia wspomaganemu swobodę wykorzystania ich tak, jak mu się to wyda stosowne.

3. Podawaj sprzężenie zwrotne w formie opinii o zachowaniu, a nie o osobie. Istnieje ogromna różnica między stwierdzeniami: „Nie lubię jak mi nieustannie przerywasz” a „Nie lubię cię, ponieważ mi ciągle przerywasz”.

4. Podawaj sprzężenie zwrotne o rzeczach, które wspomagany jest w stanie zmienić. Nie należy dawać sprzężeń zwrotnych dot. np. cech fizycznych lub okolicznych życiowych, które zmienić jest bardzo trudno.

5. Sprzężenie zwrotne powinno być podawane w małych dawkach tak, aby pomagający mógł w pełni odebrać reakcję wspomaganego. Sprzężenie zwrotne w zbiorowej postaci służy raczej wentylacji uczuć wrogości tego, kto je wypowiada.

6. Sprzężenie zwrotne powinno stanowić szybko odpowiedź na bieżące konkretne zachowanie, a nie reakcję na niezałatwione sprawy emocjonalne w przeszłości.

7. Pytaj wspomaganego o reakcje na twoje sprzężenie zwrotne. Czy było ono korzystne, czy nie? Czy wzbogaciło reakcję, czy też nie.

4.MEDYTACJA:

Jest formą konfrontacji z samym sobą. Główną cechą charakterystyczną oraz podstawową wartość medytacji dla procesu pomagania stanowi to, że zatrzymuje ona efektywny przepływ myśli i działań i pozwala wspomaganemu na wejście w kontakt z samym sobą. Otwiera możliwość świadomości własnego ja w stosunku do świata, stanowiąc proces odmienny od zwykłych, racjonalno-zmysłowych form świadomości. Podstawowa idea: zatrzymania działania i myśli, by dozwolić na inne formy doświadczenia. Np. stosując pewien rodzaj medytacji można pomóc osobom wspomaganym, które przeskakują z tematu na temat i mają trudności w nawiązywaniu kontaktu z własnymi uczuciami. Wartość tej metody dla osoby wspomaganej: otwiera ona nowe wrota dla swoich uczuć i świadomości samego siebie, w relacji z innymi i jej fizycznym otoczeniem.

Wskazówki:
1. Zapoznaj się poprzez osobiste doświadczenie z jednym lub kilkoma stylami medytacji.
2. Wyjaśnij wspomaganemu wartość tej metody.
3. Poproś go, aby zajął odprężoną, wygodną pozycję, z zamkniętymi oczami.
4. Poleć, by był spokojny i pozwolił myślom odpłynąć.
5. Poleć, by skoncentrował się na oddechu, dla nawiązania kontaktu z własnymi procesami i odczuciami cielesnymi.
6. Po kilku minutach poleć wspomaganemu otworzyć oczy i opisać swe doświadczenia.
7. Poleć praktykować tę formę konfrontacji w domu, jeśli uzna ją za produktywną i satysfakcjonującą.

5.POWTARZANIE:
Powtarzanie polecane przez pomagającego jest inną formą konfrontacji z samym sobą, wywodzącą się z tradycji gestalt. Wspomagany powtarza po prostu słowo, zwrot lub krótkie zdanie raz albo wiele razy. Pomagający sugeruje, by wspomagany skoncentrował się na jednym ze swoich stwierdzeń, które ma dla niego szczególne znaczenie. Następnie poleca mu je powtarzać w prostej, nie zmienionej formie. Celem jest wytworzenie w miarę powtarzania coraz więcej uczuć, kojarzących się z tymi słowami. Potem albo dyskutuje się powstałe uczucia, albo one same wylewają się, w postaci np. łez. ;-) Wspomagany może dzięki temu uchwycić uczucia, ukryte dotąd za długimi zdaniami i odległymi zmianami tematu rozmowy. Pomagający musi osądzić, kiedy poprosić rozmówcę o powtórzenie oraz jak często zwracać się do niego z poleceniami: „Powtórz to jeszcze raz…”. Ta sama metoda może być stosowana do gestów.

W: „Nie mam w ogóle przyjaciół, ludzie chyba mnie nie lubią”
P: „Powtórz: ludzie mnie nie lubią”
W: „Ludzie mnie nie lubią”
P: „Jeszcze…”
W: „Ludzie mnie nie lubią”
Ten rodzaj powtarzania otwiera możliwości znaczącego konfrontowania się z postawami w stosunku do samego siebie., które utrudniają funkcjonowanie osobiste oraz interpersonalne.

Wskazówki:
1. Spostrzegaj zdania lub gesty, które implikują uczucia.
2. Poproś rozmówcę, by powtórzył kluczowe słowo, frazę lub krótkie zdanie raz lub dwa razy - aż ujawni się uczucie.
3. Zachęcaj wspomaganego, by powtarzany zwrot był sformułowany w czasie teraźniejszym.
4. Pozwól, by upłynął czas dostateczny na to, by przed przejściem do następnego tematu wspomagany mógł wydzielić i wyraźnie odczuć emocjonalne znaczenie.

6.KOJARZENIE:
Kolejna metoda ułatwiająca uwalnianie uczuć. Stanowi bardziej precyzyjną formę dawnej metody „wolnych skojarzeń”. Odmianą metody skojarzeń jest wychwycenie z wypowiedzi wspomaganego słowa, które wydaje się mieć dla niego emocjonalne znaczenie. Następnie prosimy, by podał bez zastanawiania się wszystkie słowa, które w związku z tamtym przychodzą mu na myśl i notujemy je dla późniejszego przedyskutowania. Przykład str. 129.

Oczekiwanym wynikiem jest uwolnienie uczuć wspomaganego w takim stopniu, by były bardziej dostępne bezpośredniej dyskusji.

Wskazówki:
1. Poproś wspomaganego, by powiedział, co przychodzi mu na myśl.
2. Wyjaśnij, że potok myśli nie musi być logiczny ani spójny.
3. Wykorzystaj rezultaty tak, by pomóc rozmówcy w dalszej eksploracji uczuć lub dyskusji na temat rezultatów kojarzenia.”
4. Dla odmiany, wybierz słowo o domniemanym emocjonalnym znaczeniu i poproś by bez zastanawiania się wypowiedział swobodnie wszystkie myśli i uczucia wywołane przez to słowo.

VI.INTERPRETOWANIE:
Jest to aktywny proces wyjaśniania wspomaganemu znaczenia zdarzeń tak, aby mógł on ujrzeć swe problemy w nowy sposób. Celem jest nauczenie go samodzielnego interpretowania wydarzeń, zachodzących w ich życiu. Podczas parafrazowania wspomagany wykorzystuje swój własny, wewnętrzny system odniesienia, natomiast poprzez interpretację pomagający oferuje nowy system odniesienia. Zazwyczaj wyjaśnia się w formie hipotez lub domniemań, co do tego, co się wydarzyło.

Interpretowanie podobne jest do odzwierciedlenia, jednak /w odróżnieniu od odzwierciedlenia/ dodaje ono do podstawowego komunikatu wspomaganego znaczenia przypisanego przez pomagającego. Kiedy decydujemy się na interpretację, należy odszukać podstawowy komunikat wspomaganego, przeformułować go do zwartej postaci i dodać interpretację, to znaczy swoje rozumienie tego, co powiedział. Interpretacja oznacza, że pomagający prowadzi wspomaganego w kierunku poszukiwania szerszego znaczenia własnych uczuć i rozleglejszej percepcji. Należy zrozumieć, że celem wszystkich wysiłków interpretacyjnych jest samo interpretacja wspomaganego oraz zwiększenie jego zdolności skutecznego działania.
Przykłady:
- „Mówiłeś mi o swojej rodzinie tak, jak gdybyś był niezainteresowanym obserwatorem. Rozumiem, że nie żywisz do nich żadnych szczególnych uczuć?”
-„Jest możliwe kochać i zarazem nienawidzić własnego ojca”.
-”A może zastanów się, czy u podłoża twoich trudności małżeńskich nie leżą twoje uczucia wrogości w stosunku do mężczyzn?”

Pytania interpretacyjne:
Niekiedy interpretacja przebiega w formie pytań, jak na przykład: „Czy nie myślisz, że nie ufasz ludziom właśnie dlatego, że ojciec traktował Cię tak źle?. Pytanie to ma charakter bardziej ostrożny, niż miałoby zdanie oznajmujące.

Pytania interpretacyjne maja również charakter koncentrujący, jak w przykładzie, gdzie wspomagany starał się uniknąć dyskusji na temat martwienia się samym sobą:
P: „Kiedy zaczynasz się martwić samym sobą”?
W: „To jest postawa egoistyczna”
P: „No, i co w tym złego?
W: „Nie lubię egoistów.”
P: „Ponieważ…”
W: „Egoiście nie są lubiani i popularni”.
P: Popularność jest więc dla ciebie ważna i gdybyś był zbyt skoncentrowany na sobie- ludzie mogliby ciebie nie lubić. Czy to jest zbliżone to tego, co czujesz?:

Interpretacja przy użyciu fantazji i metafory:
Innym sposobem wprowadzania interpretacji jest nadawanie jej formy fantazjowania /marzeń na jawie/, nawet przy zastosowaniu obrazowego języka metafor.
Przykład:
-„ Miałem taką fantazję na temat tego, co przed chwilą powiedziałeś. Wyobraziłem sobie ciebie, idącego ścieżką wśród lasu. Dochodzisz do rozwidlenia i nie możesz zdecydować się, którą z dróg wybrać. Bez większego zastanowienia rzucasz monetą i wesoło podążasz tą ścieżką, którą wybrała moneta. Zgadza się?”
Jeśli taka fantazja jest bliska stanu świadomości wspomaganego -uruchomi nowe sposoby postrzegania samego siebie.

Koncepcja poziomów interpretowania:
Każdą interpretację można by umieścić na ciągłej skali gdzieś pomiędzy odzwierciedleniem, kiedy to poznajemy na poziomie uczuć wspomaganego, a złożonym teoretycznym wyjaśnieniem zachowania w interpretacji głębi.
Podany niżej przykład ilustruje kilka sposobów odpowiadania na różnych poziomach znaczeń:
W: „Byłem wczoraj na przyjęciu i dużo wypiłem. Wybuchnąłem płaczem, a potem płakałem i płakałem. Zachowywałem się jak dziecko, które chce iść do domu, do mamy. Tak mi teraz wstyd.”

Reakcja pomagającego może być jednym z poniższych stwierdzeń, należących do różnych poziomów:
1.Upiłeś się aż do stanu, kiedy łzy łatwo napływają do oczu. Wstydzisz się teraz, kiedy o tym mówisz parafrazowanie treści

2. Bardzo źle się czujesz myśląc o tym, co zdarzyło się wczoraj. ogólne odzwierciedlenie uczuć

3. Masz sobie za złe, że utraciłeś wczoraj kontrolę nad sobą. łagodne interpretowanie - dodanie pojęcia kontroli

4. Piłeś aż do momentu, gdy straciłeś kontrolę nad swymi uczuciami. Przypominając sobie wczorajszy wieczór chcesz teraz ukarać siebie samego za tak dziecinne zachowania interpretowanie - dodanie pojęcia karania oraz powracania dziecięcych wzorów zachowania

5. To, że piłeś, płakałeś i wspomniałeś o matce sprawia, że zastanawiam się, czy nie chcesz wrócić do matki, jak gdybyś był zależny od niej, ze względu na potrzebę komfortu psychicznego i poczucia, że nie potrafisz stać o własnych siłach interpretacja głębszego poziomu i zależności

6. Interpretacja stwierdzenia zgodna z pewnymi założeniami teoretycznymi, jak np. gestalt, gdzie wyjaśnienie mogłoby być sformułowane w kategoriach zaniechania zależności od innych i zamianę jej na zależność od siebie; lub podejście racjonalno-emocjonalne dotyczące pozbycia się uczuć samoponiżenia i samokarania w związku z własnym zachowaniem, czy wreszcie interpretacja psychoanalityczna o chęci powrotu do macicy. Pomagający zorientowany behawioralnie mógłby zapytać wspomaganego o chęć zmiany jego zachowania w sytuacji picia lub płaczu.

Dla wspomaganego, główną konsekwencję konfrontacji poprzez interpretowania jest poszerzenie percepcji znaczenia jego zachowań i uświadomienie sobie istnienia różnych sposobów widzenia jego problemów i możliwych rozwiązań.

Wskazówki:
1. Wyszukaj podstawowy komunikat
2. Sparafrazuj go
3. Dołącz twoje rozumienie znaczenia komunikatu, formułując je w kategoriach twojej teorii lub twojego ogólnego sposobu wyjaśniania motywów, mechanizmów obronnych, potrzeb, stylów.
4. Staraj się, by twój język był prosty, a poziom zbliżony do poziomu komunikatu.
5. Poprzedź swoje poglądy zwrotami wskazującymi, że jest to twój ostrożny domysł, na temat tego, co słowa lub zachowania rozmówcy znaczą, np. „Czy nie mylę się, że…”, „Ja to widzę w taki sposób…” itp.
6. Postaraj się uzyskać reakcję rozmówcy na Twoją interpretację.
7. Ucz wspomaganych sztuki samodzielnego interpretowania.

VII. INFORMOWANIE:
Umiejętność udzielania informacji jest sprawą tak powszechną, że nie wymaga omówienia. Została tu włączona dla podkreślenia faktu, że podzielenie się przez pomagającego z rozmówcą prostymi faktami jest często najbardziej pomocną rzeczą, jaką może uczynić.

- 1 -

Podstawowe umiejętności pomagania. Trening komunikacji. mgr Cierpiałkowska
Opracowanie literatury na zaliczenie, Brammer

---