

W okresie poniemowlęcym, obejmującym drugi i trzeci rok życia,

następuje

doskonalenie nabytych uprzednio umiejętności oraz rozwój motoryki

dzięki dojrzewaniu układu nerwowego i mięśni

owego.



W ciągu pierwszych miesięcy tego okresu rozwija się zmysł

równowagi,

dziecko uczy się schylać.



Doskonali się również

koordynacja wzrokowo-ruchowa

i dziecko stopniowo

coraz celniej trafia do ust, jedząc łyżeczką czy pijąc z kubeczka.



W kolejnych miesiącach

doskonali funkcje lokomocyjne

, chodzi coraz

pewniej, stawia większe kroki, trzymane za rękę schodzi ze schodów,

dostawiając nogę do nogi, potrafi jeść widelcem.



W

trzecim roku życia

dziecko potrafi

samodzielnie

schodzić ze schodów,

stawiając nogi naprzemiennie, potrafi samodzielnie się bawić, samodzielnie

jeść, przeskakiwać niskie przeszkody, zapinać guziki, myć i wycierać ręce,

rozbierać się. Ustala się

przewaga jednej ręki nad drugą

.



W wieku około 3-3,5 lat

zanika oburęczność

, dziecko zaczyna preferować

czynnościowo jedną rękę, najczęściej prawą.



W okresie poniemowlęcym ma miejsce

bardzo szybki rozwój mowy

, pod

koniec drugiego roku dziecko zna kilkaset słów, łączy słowa w zdania,

natomiast trzylatek mówi dużo, coraz płynniej i dłuższymi zdaniami.



Dziecko trzyletnie

potrzebuje kontaktów z rówieśnikami

.



W porównaniu z okresem poprzednim, w okresie poniemowlęcym

wolniejsze jest tempo rozwoju morfologicznego

, lecz

zmieniają

się proporcje ciała, rosną kończyny dolne.



Rośnie

tkanka mięśniowa, zwiększa się siła mięśni, dziecko cechuje

się ogromną ruchliwością, ale męczy się bardzo szybko i równie
szybko regeneruje siły.



Dwu- i trzylatek mają

fizjologiczne płaskostopie

, ponieważ tkanka

tłuszczowa wypełnia stopę od strony podeszwowej.



Żywienie

w tym okresie zaczyna się

upodabniać do żywienia

dorosłych

.



Dziecko

potrzebuje dużych ilości

składników budulcowych i

energetycznych.



W związku z ryzykiem wystąpienia próchnicy zaleca się

ograniczyć

spożywanie słodkich pokarmów oraz

nauczenie dziecka

regularnego, dokładnego mycia zębów.



Granicą zakończenia okresu przedszkolnego

, przypadającego na 4–6

rok życia, nie są zjawiska biologiczne, ale

fakty o charakterze

wychowawczym

.



W okresie tym obserwuje się

duże zróżnicowanie międzyosobnicze

.



Charakteryzuje go również

harmonijny rozwój morfologiczny

.



Następuje

zwolnienie tempa

wzrastania ciała (przyrostów zarówno

wysokości, jak i masy ciała) oraz narządów wewnętrznych (np. mózgowia,
nerek, płuc, żołądka, trzustki, śledziony)

na rzecz ich wydolności

.

(Mięsowicz, 2001)



Zachodzą zmiany

w układzie kostnym, takie jak: zarastanie szwów

czaszki, zrastanie kości miednicznych, kostnienie kości palców,

śródręcza, wymiana zębów na stałe (5–6 rok życia), formowanie stawów

i zakresu ruchu.



U dzieci w wieku przedszkolnym

typowe są

: duża ruchliwość na

przemian z częstym wypoczynkiem (aparat ruchu ma zaawansowaną

dojrzałość, lecz małą wydolność), częste urazy, wady postawy,

skrzywienia kręgosłupa (u 6–7-latków), ponieważ słaby jest jeszcze

aparat więzadłowy.



Rozwija się

układ mięśniowy, przy czym nie zwiększa się liczba

włókienek mięśniowych, lecz rośnie ich masa, a więc i siła mięśniowa



Następuje

unerwianie

(inerwacja) włókienek mięśniowych oraz

mielinizacja

nerwów ruchowych.



Wzrost sprawności świadczy o coraz większej dojrzałości OUN (ośrodkowego
układu nerwowego).



Układ nerwowy

w wieku przedszkolnym rozwija się wolniej niż w okresach

wcześniejszych, ale

cały czas się doskonali

:

◦

w mózgowiu rozwijają się

zakończenia aksonów

,

◦

następuje

dendrytyzacja,

czyli wzrost sieci połączeń między neuronami,

◦

mielinizacja

i wydłużenie aksonów,

◦

wzrasta masa mózgowia

(osiągając w tym okresie 90% masy mózgowia osoby

dorosłej),

◦

zwiększa się

wpływ kory mózgowej

na niższe piętra układu nerwowego.



Płuca i serce

pracują wydajnie, a szybkie tętno i oddech wyrównują ich

małą pojemność.



3-latek wykonuje około 30 oddechów na minutę,
6-latek — 23 oddechy na minutę,
zaś człowiek dorosły — 16 oddechów na minutę.



Objętości oddechowe wynoszą:
u noworodka 17 cm

3

,

u 2-latka 120 cm

3

,

u 6-latka 156 cm

3

,

u człowieka dorosłego 500 cm

3

.

W spoczynku serce:

•

4–5-latka wykonuje 90–110 uderzeń na minutę (przy czym u 4–5-
latków jest nieregularne, u 6–7-latków jest bardziej rytmiczne).

•

Dla porównania — serce dorosłego człowieka wykonuje 68–86
uderzeń na minutę. (Mięsowicz, 2001)

Analizując

rozwój somatyczny

dzieci w okresie przedszkolnym, obserwujemy, że:

•

dziewczynki rosną ok. 5–6 cm,

•

zaś chłopcy 6–7 cm rocznie.

Masa ciała

w tym okresie zwiększa się 2–2,5 kg na rok.

U czterolatka:

•

kończy się okres intensywnego przyrostu wysokości i masy, podwaja się

urodzeniowy wzrost, a 5-krotnie wzrasta masa urodzeniowa.

•

Zmieniają się również

proporcje ciała

.

•

Zauważa się najmniejsze przyrosty w obwodzie głowy, natomiast

wydłużają się

kończyny dolne

(długokończynowość).



Obserwuje się

zmiany dymorficzne

. Dziewczynki są bardziej zaawansowane

w rozwoju niż chłopcy.



U chłopców

tempo wzrastania

szerokości barkowej jest większe niż szerokości

biodrowej. U dziewczynek tempo to jest jednakowe.



U chłopców zauważa się także większe tempo wzrastania szerokości

klatki

piersiowej

niż jej głębokości. U dziewczynek zaznacza się lekka przewaga

głębokości klatki piersiowej nad jej szerokością.



U dzieci przedszkolnych i młodszych,

podściółka tłuszczowa

gromadzi się na kończynach, natomiast z wiekiem maleje na
kończynach, a wzrasta na tułowiu.



W tym okresie kształtuje się

postawa ciała

, czyli układ

poszczególnych odcinków ciała w swobodnej, niewymuszonej
pozycji pionowej.



Postawa ciała zależy od

właściwie ukształtowanego układu kostno-

więzadłowego, dobrze rozwiniętego i wydolnego układu
mięśniowego, sprawnie działającego układu nerwowego.



W 4–5 roku życia:

◦

kostnieją elementy

stopy

i formują się silne więzadła,

◦

stopa się wydłuża, poszerza i podwyższa,

◦

jej część przyśrodkowa uwypukla się i powstają dwa łuki: podłużny i poprzeczny,
które amortyzują wstrząsy powstające przy chodzeniu, a także ułatwiają dłuższe
stanie i chodzenie;

◦

istotne jest noszenie odpowiedniego obuwia

Kształtowanie się stopy ma związek z ukształtowaniem się okolicy
kolan. Wyróżniamy:

•

kolano szpotawe

— przy złączonych stopach kolana się nie stykają,

•

kolano koślawe

— przy złączonych kolanach stopy się nie stykają,

•

kolano prawidłowe

— przy złączonych kolanach stopy się stykają.



Postawa ciała

wykazuje dużą zależność od typu

budowy ciała (mezomorficzna, ektomorficzna,

endomorficzna).



Na kształtowanie się prawidłowej postawy

mają

wpływ czynniki zdrowego stylu życia:

◦

dostateczna ilość zajęć ruchowych,

◦

prawidłowe odżywianie,

◦

właściwy odpoczynek,

◦

wystarczająca ilość godzin s

nu.



Okres przedszkolny to

dynamiczny rozwój funkcji psychicznych

:

spostrzegania, myślenia, wyobraźni, mowy.



Dziecko wzbogaca słownictwo, buduje zdania złożone, stosuje porównania i

słowa bliskoznaczne.



Poszerza swoje zainteresowania.



Żąda od swoich opiekunów coraz szerszych wyjaśnień.



Kształtuje się pamięć dziecka, a dużą rolę odgrywa odpowiednio do wieku i

możliwości psychofizycznych dobrana zabawa.



Bajki, opowiadania, czytanki, telewizja wzbogacają wyobraźnię, doskonalą

myślenie, zwiększają zasób słów.



Dziecko opanowuje umiejętności koncentracji uwagi, spełniania poleceń,

podporządkowania się nakazom i zakazom, uczy się wytrwałości.



Rozwój społeczny

dziecka w tym okresie odbywa się w grupie

rówieśniczej, dzięki czemu uczy się nawiązywania kontaktów z
dziećmi, współpracy, bycia jednym z wielu, pomocy innym.



U dzieci w tym okresie może występować

niechęć do jedzenia

niektórych potraw

, najczęściej warzyw.



Istotne jest

hartowanie dziecka

— odpowiednio ubrane powinno

spędzać kilka godzin dziennie na świeżym powietrzu (Mięsowicz,
2001).



Dojrzałość szkolną dzieci można ustalić między innymi za pomocą

tzw.

testu filipińskiego

. Polega on na ocenie możliwości sięgania

przez dziecko ręką do przeciwległego ucha nad głową.

Wynik testu jest :

◦

dodatni

– kiedy dziecko sięga końcem palca trzeciego poniżej górnej

krawędzi ucha

◦

zerowy

- gdy dziecko sięga końcem palca trzeciego do górnej krawędzi

ucha

◦

ujemny

– jeśli dziecko nie dotyka końcem palca trzeciego ucha.



Morfologiczną dojrzałość szkolną osiągają dzieci, które uzyskują

wyniki dodatnie i zerowe tego testu (za: Malinowski, 1999).



Stwierdza się także, iż

dzieci mniej zaawansowane w rozwoju

fizycznym cechuje mniejsze zaawansowanie rozwoju
umysłowego

, a dzieci z wyprzedzającym rozwojem fizycznym mają

zwykle wyższy iloraz inteligencji.