Okres poniemowlęcy

Maria Jankowska

Okres poniemowlęcy

Wczesne dzieciństwo

Obejmuje okres od 2 do 3 lat

Rozwój fizyczny dziecka

• Dziecko osiąga ostrość

widzenia charakterystyczną

dla człowieka dorosłego,

• Zwiększa się masa

mięśniowa;

• Ruchy stają się płynne,

pewne i celowe;

• Przyjmuje charakterystyczną

postawę: wypięty brzuch i

wygięte na zewnątrz

podudzia;

• Kończy się wyrzynanie

ząbków mlecznych

• Zmniejsza się zapotrzebowanie na pokarmy;

• Zwolnieniu ulega przyrost ciężaru ciała, - przybywa 2,5 kg

rocznie, wzrost – ok.7 cm;

• W 3 r.ż obwód klatki piersiowej staje się większy od obwodu

głowy;

• Postępuje proces kostnienia – zarasta ciemiączko;

• Utrwalają się fizyczne krzywizny kręgosłupa (lordoza szyjna

i lędźwiowa);

• Opanowuje kontrolowane oddawanie moczu i kału;

• Tkanka nerwowa mózgu przyrasta o 50% w ciągu pierwszych

dwóch lat życia, w ciągu następnych dwóch lat przyrasta o

80% ponad poziom w chwili narodzin i osiąga ostateczny

poziom w 11 r.ż.

•

W miarę dojrzewania mózgu, dziecko coraz dłużej pozostaje

w stanie aktywnego czuwania;

Rozwój ruchowy

• Dziecko posiada umiejętność swobodnego poruszania się w

przestrzeni

(wspina się/chodzi/biega ) pozwala to na samodzielną eksplorację

otoczenia

• Doskonalą się ruchy manipulacyjne

• Preferencja do używania

i dominacji jednej ręki -ręczność;
kształtuje się ok. 2 roku życia.

• Zdolność do koordynacji wzrokowo

-słuchowej (budowanie konstrukcji)

• Stadium bazgrot, przygotowawczy

w rozwoju czynności rysowania

Miesiąc
życia

Rozwój ruchowy

12

Zaczyna chodzić samodzielnie. Pierwsze oznaki
regularnego oddawania moczu i kału.

15

Chodzi samodzielnie. Wczołguje się na schody.
Posługuje się łyżeczką. Trzyma filiżankę

18

Wspina się na krzesła. Chodzi do tyłu. Trzymane za
rączkę wchodzi po schodach.

21

Biega. Wchodzi samodzielnie na schody. Kuca.

24

Wchodzi i schodzi po schodach. Siedzi przy stole.

Kopie piłkę.

36

Rzuca piłkę nie tracąc równowagi. Podskakuje i biega
przy muzyce. Buduje domki w dwóch wymiarach.

Lubi bawić się w piasku. Rysuje kształty zamknięte.

W ciągu pierwszych

miesięcy 2 r.ż. kroki dziecka

wydatnie się wydłużają,

zwiększa się liczba tych

ruchów tułowia i kończyn

górnych, które sprzyjają

utrzymaniu równowagi ciała

w czasie chodzenia. Chód

nabiera cech płynności,

rytmiczności

i swobody, dziecko chodzi

coraz szybciej i przemierza

dłuższe dystanse.

Prawidłowo rozwijające się

dziecko powinno

samodzielnie wejść

i zejść ze schodów, a w 3 r.ż

stawiać nogi na stopniach

naprzemiennie

,

Potrzeba ruchu

Charakterystyczną cechą dziecka w tym okresie jest ogromne

zapotrzebowanie na ruch czyli „głód ruchu i wrażeń”.

Dzieci źle znoszą monotonne zajęcia – z trudem skupiają się

nad jedną czynnością na dłużej. Wielka ruchliwość prowadzi do

zmęczenia, trzeba więc dbać, by dziecko dużo spało.

Procesy poznawcze

• Uwaga małego dziecka jest

krótkotrwała,
rozproszona,
przypadkowa, dziecko
skupia się głównie na tym
"co mu się samo narzuca".

• Rozwój spostrzeżeń dziecka

dokonuje się dzięki zdolności
samodzielnego poruszania
się, rozwijającej się mowy i
myślenia.

Rozwój myślenia

• Pojawia się umiejętność wykraczania

poza aktualną sytuację

• Czynności stają się intencjonalne

dziecko zdaje sobie sprawę, że może

być sprawcą zmian w otoczeniu,

podmiotem własnych działań - to

oznacza poczucie własnej

odrębności psychicznej, powstanie

"Ja psychicznego”.

• Przejawami rozwijającej się

odrębności psychicznej dziecka jest

rozpoznanie siebie w lustrze,

tendencja do posiadania, używanie

zaimka osobowego „ja’’, a także

przeciwstawianie się woli innych.

Rozwój mowy

• Początki mowy

kontekstowej -

uniezależnienie się

mowy od aktualnych

czynników sytuacyjnych,

wykraczanie poza

aktualne działanie i

dane spostrzeżeniowe

• Opanowanie podstaw

języka)

• Wzrost artykulacji -

mowa staje się

zrozumiała dla innych

ludzi

Wzrost słownictwa i prawidłowy

rozwój mowy zależą od

•

ogólnej sprawności umysłowej

dziecka,

•

od właściwości jego procesów

poznawczych i

•

wychowania, w tym także

sytuacji rodzinnej dziecka.

Większym zasobem słów dysponują

dzieci przebywające większą ilość

czasu

z dorosłymi, np. jedynacy. Bliźnięta

rozwijają na ogół swój słownik wolniej,

ponieważ przebywają stale razem i

nie korzystają w takiej mierze z

wzorców językowych mowy

wykształconej. Opóźnienia rozwoju

mowy obserwuje się też u dzieci

wychowywanych w żłobkach
tygodniowych i domach

małego

dziecka.

Wiek

dziecka

Etapy rozwoju mowy

12. – 13.

miesiąc

Wypowiadanie pierwszych słów, operowanie kilkoma pierwszymi

słowami.

13. – 16.

miesiąc

Stopniowe rozszerzanie słownika do ok. 50 słów.

16. – 24.

miesiąc

„Eksplozja” nazywania, gwałtowne zwiększanie się zasobu

opanowanego słownictwa zwykle po przekroczeniu progu 50.

słów, wypowiedzi zdominowane przez wypowiedzi

jednowyrazowe

z towarzyszeniem gestów.

18. – 24.

miesiąc

Pojawienie się pierwszych zdań dwuwyrazowych, zwykle

po przekroczeniu progu znajomości od 100 do 200 słów.

24. – 36.

miesiąc

„Eksplozja” gramatyki, dziecko buduje zdania zgodnie z

regułami gramatycznymi, opanowuje odmiany, używa liczby

mnogiej, czasu przeszłego, przyimków, w mowie dziecka

pojawiają się pytania

i przeczenia.

36. <

miesiąc

Budowanie zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie, najpierw

jednokrotnie a później wielokrotnie złożonych.

Uczenie się

Podstawowy sposób

uczenia się we

wczesnym dzieciństwie

to naśladownictwo.

Rozwój emocji i uczuć

• Korzystnemu rozwojowi emocjonalnemu sprzyja troskliwa opieka

nad jego zdrowiem i prawidłowe zaspokajanie elementarnych

potrzeb.

• Uczucia dziecka są zmienne, a reakcje uczuciowe gwałtowne.

• Emocjonalność małego dziecka jest nieustabilizowana.

• Rozwój emocjonalny dziecka w latach 0 - 3 ewoluuje od

ogólnego podniecenia, doznań przykrości i przyjemności do

przeżywania obaw

i strachu, przywiązania i radości, gniewu i poznawczej

ciekawości. Uczucia i sposób ich wyrażania stają się stopniowo

coraz mniej żywiołowe i impulsywne.

• Dziecko pod wpływem otoczenia i wychowania zaczyna być

zdolne

do przeżywania takich uczuć jak miłość, niechęć czy zazdrość.

Rozwój kontaktów społecznych

• Rozwój kontaktów społecznych przebiega u

dziecka w ścisłym połączeniu z rozwojem życia

uczuciowego.
• Kontakty z otoczeniem są niezbędne do

rozwoju uczuć, a z kolei ich rozwój stwarza

potrzebę szukania kontaktów i umacniania

istniejących już więzi.
• Na początku dziecko jest biernym partnerem,

a inicjatywa nawiązywania kontaktów

podejmowana jest przez otoczenie.
• Pozytywny kontakt z otoczeniem jest

niezbędny

do prawidłowego rozwoju mowy.
• W ciągu 2 roku życia w dziecku wzrasta

potrzeba przebywania z dorosłymi.
•Poczucie bezpieczeństwa zdobyte w kontakcie

z matką zapewnia dziecku wychodzenie ku światu

przedmiotów i osób.
•Kontakty z innymi dziećmi przyjmują postać

naśladownictwa. Rozwijają się zabawy samotne

i równoległe.

• Za pomocą słów wyraża swoje potrzeby i życzenia, dąży do

wymiany informacji.

• Kontakty z rówieśnikami - zabawy równoległe (uczestnicy

robią to samo obok siebie).

• Główni partnerzy w kontaktach to dorośli.

• Uczy się posługiwać przedmiotami codziennego użytku na

podstawie mechanizmu naśladownictwa według wzorów

proponowanych przez dorosłych.

• Opanowuje funkcje społeczne przedmiotów (przeznaczenie).

• Elementarny poziom samodzielności w zaspokajaniu swoich

potrzeb.

• W pierwszych latach życia osobowość i

rozwój społeczny kształtuje się głównie w

rodzinie i przez rodzinę.

• Dzięki wczesnym interakcjom z rodzicami

dzieci zyskują lepsze zrozumienie siebie i

swojego otoczenia społecznego.

• Kształtuje się emocjonalne przywiązanie

pomiędzy opiekunem a niemowlęciem.

• Kształtuje się rozwój odpowiednich ról

płciowych.

• Na rozwój osobowości i rozwój społeczny

wpływ ma zabawa.

Początki osobowości

•Osobowośc jest jeszcze nieustabilizowana,
• Osobowość kształtuje się w zależności od

środowiska, procesu wychowawczego, jest

bardzo plastyczna

.

•

Pod koniec okresu poniemowlęcego

zaznaczają się w zachowaniu dzieci pewne

cechy charakterystyczne dla różnych typów

środowisk. Dziecko upodabnia się do

rodziców i najbliższych.

•

Zajęcia prowadzone z małymi dziećmi powinny być

często zmieniane, ponieważ dzieci szybko się nudzą

długotrwałymi zajęciami w pozycji nieruchomej.
• Zabawki ułatwiają dziecku osiągnięcie w zabawie

poziomu,na którym jego wyobraźnia umożliwia narzucenie

przedmiotom zastępczych znaczeń.
• Powinno się rozwijać pomysły własne dziecka.

Zabawa w wysokim stopniu wpływa na
rozwój osobowości i rozwój społeczny.
Dzięki zabawie tworzy się poczucie
tożsamości.
Zabawa spełnia funkcje poznawcze,
indywidualne i społeczne. Daje dzieciom
okazję
do indywidualnego doświadczenia wielu
życiowych emocji i dostrzegania swego
miejsca w życiu w relacji z resztą świata
oraz rozwijają relacje między rówieśnikami.
Dziecko w zabawie uczy się współdziałania
ról, porządku i struktury.

Wpływ zabawy na rozwój dziecka

Rodzaj

zabawy

Charakterystyka

Czas

występowania

Zabawy

manipulacyjn

e

Polegają na badaniu i manipulowaniu

przedmiotami. Dzieci wkładają różne

rzeczy do buzi, potrząsają nimi, zrzucają

na podłogę, przesuwają po powierzchni

stołu, otwierają/zamykają itd. Początkowo

z każdym przedmiotem robią to samo,

wykonują wszystkie dostępne sobie

czynności (manipulacja niespecyficzna) a

następnie manipulują w sposób

adekwatny do funkcji przedmiotu i jego

właściwości (manipulacja specyficzna).

Pierwszy rok życia

(manipulacja

niespecyficzna)

Drugi rok życia

(manipulacja

specyficzna)

Zabawy

konstrukcyjn

e

Polegają na dążeniu do uzyskania jakiegoś

wytworu. Dzieci używają przedmiotów do

budowania i konstruowania innych rzeczy

np. budowanie wieży z klocków, składanie

układanek, lepienie z plasteliny.

Od drugiego roku

życia

Osiągnięcia dziecka w okresie wczesnego

dzieciństwa są niezwykle ważne.

Oto, jak przekładają się one na dalszy rozwój:

• Zaufanie do mamy lub taty przekłada się w późniejszych latach

na tworzenie głębokich związków emocjonalnych

• Umiejętność orientowania się w najbliższym otoczeniu i

towarzyszące temu poczucie bezpieczeństwa jest podstawą do

dalszego rozwoju poznawczego i społecznego

• Umiejętność samokontroli jest podstawą do panowania nad swoimi

emocjami w wieku szkolnym, okresie dojrzewania

• Wytyczenie przez rodziców granic obszaru niezależności jest

w późniejszych latach podstawą do poczucia własnej wartości

• Umiejętność odróżniania dobra od zła jest podstawą do

kształtowania sumienia, współczucia dla innych ludzi

• Sukcesy i porażki uczą radzenia sobie w trudnych sytuacjach.