Estry i tłuszcze – poziom podstawowy

Przykładowe zadania na kartkówkę

- 1 -

1.

Pewien tłuszcz poddano hydrolizie i otrzymano mieszaninę
gliceryny oraz kwasów: stearynowego, palmitynowego
i oleinowego w stosunku molowym 1:1:1. Podaj możliwe
wzory

półstrukturalne

związków

chemicznych

wchodzących w skład badanego tłuszczu.

2.

Zapisz równania reakcji, wzorami półstrukturalnymi, podaj
nazwę głównego produktu:

a) metanol + kwas metanowy,

b) n-propanol + kwas etanowy,

c) etanol + kwas masłowy,

d) izopropanol + kwasu benzoesowy,

e) n-pentanol + kwasu propanowy,

f) fenol + kwasu butanowy.

3.

Który ze związków: palmitynian sodu czy palmitynian
etylu jest lepiej rozpuszczalny w wodzie? Odpowiedź
uzasadnij.

4.

Opisz, jak można sprawdzić czy badany olej jest mineralny,
czy też roślinny?

5.

Podaj wzór i nazwę izomeru kwasu a) octowego,
b) propionowego, będącego estrem.

6.

Zapisz wzory półstrukturalne wszystkich izomerycznych
kwasów i estrów o wzorach sumarycznych:

a) C

3

H

6

O

2

,

b) C

4

H

8

O

2

.

7.

Podaj nazwy związków:

8.

Zapisz równania reakcji otrzymywania:
a) maślanu metylu (butanianu metylu),
b) stearynianu etylu,

c) octanu fenylu,

d) tristearynianu glicerolu,

e) benzoesanu etylu.

9.

Zapisz równania reakcji za pomocą których można
przekształcić kwas oleinowy w:

a) tłuszcz,

b) mydło,

c) kwas stearynowy.

10.

Tłuszcze to związki gliceryny i wyższych kwasów
karboksylowych. Zapisz wzory półstukturalne estrów
wiedząc, że w wyniku hydrolizy kwasowej otrzymano:
a) glicerynę, kwas stearynowy i palmitynowy w stosunku
molowym 1:1:2,
b) glicerynę, kwas palmitynowy i oleinowy w stosunku
molowym 1:2:1,
c) glicerynę, kwas stearynowy, oleinowy i masłowy
w stosunku molowym 1:1:1:1.

11.

Napisz wzory półstrukturalne wszystkich estrów, które
można otrzymać podczas reakcji kwasów o wzorach
sumarycznych

C

4

H

8

O

2

z

alkoholami

o

wzorach

sumarycznych C

3

H

8

O.

12.

Wstaw w miejsce liter A, B, C itd. wzory półstrukturalne
odpowiednich związków:

a) etan



 →



υ

h

,

Cl

2

A









→



alkohol

KOH,

B

→



2

Cl

C

C







→



O

H

KOH,

2

D



→



CuO

E



 →



O

Ag

2

F



 →



OH

CH

3

G

b) benzen







→



3

2

FeCl

,

Cl

A







→



O

H

KOH,

2

B

B







→



O

H

,

CO

2

2

C







→



COOH

H

C

5

6

D

c) benzoesan etylu







→



O

H

KOH,

2

A + B

d) A





 →



+

H

,

O

H

2

B







→



COOH

H

C

7

3

maślan etylu

e) A



 →



υ

h

,

Cl

2

B









→



alkohol

KOH,

C













→



4

4

2

2

HgSO

,

SO

H

,

O

H

D

D





 →



2

Cu(OH)

E



 →



OH

CH

3

octan metylu

13.

Pewien ester poddano hydrolizie kwasowej, otrzymując
kwas A i alkohol B. Kwas A daje pozytywny wynik w
próbie Tollensa, natomiast utlenienie alkoholu B prowadzi
do otrzymania kwasu A. Podaj wzór i nazwę estru.
Odp.:

mrówczan metylu

14.

Margarynę otrzymuje się utwardzając oleję roślinne. Zapisz
równanie reakcji utwardzania oleju, zakładając, że zawiera
on tylko triolenian glicerolu.

15.

Dakron z którego wykonane są między innymi żagle oraz
spadochrony jest poliestrem powstałym z kwasu benzeno-
l,4-dikarboksylowego oraz etano-l,2-diolu. Narysuj wzór
fragmentu cząsteczki tego poliestru.

16.

W wyniku hydrolizy pewnego estru otrzymano kwas A
i akohol B. Związki te posiadają ten sam rodnik
węglowodorowy. Jaki jest wzór badanego estru? (Masa
cząsteczkowa

kwasu

wynosi

60).

Odp.:

octan metylu

17.

Oczyszczanie technicznego kwasu masłowego można
przeprowadzić w następujący 5 etapowy sposób:
a) kwas techniczny estryfikuje się alkoholem etylowym,
b) produkt reakcji poddaje się destylacji frakcjonowanej,
c) oczyszczony w ten sposób maślan etylu ogrzewa się z

mlekiem wapiennym,

d) otrzymaną sól poddaje się działaniu kwasu solnego,
e) otrzymany kwas masłowy oddziela się od pozostałych

substancji.

Zapisz równania chemiczne zachodzących reakcji.

18.

Zapisz wzorami półstrukturalnymi, reakcje hydrolizy
kwasowej i zasadowej estrów: octanu propylu, mrówczanu
metylu, octanu etylu, propionianu metylu, maślanu etylu,
triazotanu(V)

gliceryny,

siarczanu(VI)

dimetylu,

stearynianu metylu.

19.

Czy może istnieć ester, którego cząsteczka:
a) zawierająca dokładnie dwa atomy węgla, jest pochodną

kwasu octowego,

b) zawiera dokładnie jeden atom tlenu,
c) zawiera dowolną ilość atomów węgla, dwa atomy tlenu

i siedem atomów wodoru.

d) zawierająca dokładnie dwa atomy węgla, jest izomerem

kwasu octowego

Odpowiedź uzasadnij.

20.

Woski to estry wyższych kwasów monokarboksylowych
i alkoholi monohydroksylowych o długich prostych
łańcuchach węglowych. Narysuj wzór półstrukturalny
wosku

nasyconego

zawierającego

resztę

kwasu

palmitynowego, mającego łącznie 30 atomów węgla
w cząsteczce.