1. Kolejność prowadzonych badań w prospekcji naftowej

· Wyodrębnienie perspektywistycznych stref poszukiwawczych- w obrębie jednostek geostrukturalnych

wyższego rzędu (platforma wschodnio-europejska prekambryjska, plat. Paleozoiczna, pokrywa permo-
mezozoiczna, Karpaty razem z przedgórzem)

· Geologiczne rozpoznanie wgłębnego układu strukturalnego (litologia, stratygrafia, położenie

nieciągłości strukturalnych, pułapki)

· Odtworzenie przestrzeni sedymentacyjnych (pięter str. lub ich kompleksów pokrywowych z

wydzieleniem facji lub poziomów skał macierzystych, zbiornikowych i uszczelniających)

· Geochemiczna argumentacja oceny ilości i jakości skał macierzystych (właściwości skał macierzystych,

potencjał węglowodorowy jednostki objętości skały)

2. Baseny sedymentacyjne, klasyfikacje basenów

Baseny sedymentacyjne to obszary znajdujące się na powierzchni ziemi, w porównaniu do obszarów
otaczających, są obszarami obniżonym.
· Mogą być tektonicznego lub erozyjnego pochodzenia,
· Są obszarami sedymentacji, chociaż czasem erozja jest ważna,
· Sedymentacja może być nie ciągła (luki sedymentacyjne)

Klasyfikacja basenów:

· Małe (km

2

) lub wielkie (kilkaset km

2

)

· Proste lub złożone
· Mogą zmieniać wielkość i kształt w zależności od erozji sedymentacji, aktywności tektonicznej i

eustatycznych zmian poziomów morza

3. Czynniki kontrolujące sedymentację w dużej skali

· Klimat określa

o

Temperatura wietrzenia,

o

Wytrącanie i przemieszczanie

o

Środowisko sedymentacji

· Tektonika określa

o

Relief

o

Czas dla sedymentacji osadu

o

Typ środowiska

o

Rodzaj basenów sedymentacyjnych

o

Rodzaj skał źródłowych

4. Cykl naftowy

4 etapy:
I. generowanie HC – skały macierzyste
II. migracja – skała zbiornikowa
III. akumulacja – pułapki złożowe

IV. rozpuszczanie HC – wycieki HC
5. System naftowy (rys.):

a. Skała macierzysta
b. Skała uszczelniająca
c. Skała zbiornikowa

System naftowy - integruje w ujęciu przestrzenno czasowym wszystkie strukturalno litofacjalne elementy
basenu osadowego z procesami zachodzącymi w tym basenie a niezbędnymi do gromadzenia się i
formowania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego.

Skała macierzysta - skała, która zawierała znaczną zawartość substancji organicznej z której powstają
węglowodory w odpowiednich warunkach temp.
Skał zbiornikowa- porowaty lub szczelinowaty ośrodek, który w sprzyjających warunkach może być
miejscem akumulacji węglowodorów.
Skała uszczelniająca- uszczelnia, wymusza migrację i wpływa na potencjalne pułapki złożowe.

6. Diageneza:

a. Definicja

Diageneza – fizyczne i chemiczne zmiany występujące w osadzie lub skale pomiędzy depozycją a
metamorfizmem lub wyniesieniem i wietrzeniem; proces w wyniku, którego osad przechodzi w
skonsolidowaną skałę osadową; niskotemperaturowe podpowierzchniowe procesy głównie kompakcja i
cementacja.

b. Czynniki kontrolujące diagenezę

Czynniki kontrolujące:

· Temperatura
· Ciśnienie
· Przemieszczanie się płynów porowych w obrębie basenów sedymentacyjnych, konwekcja termiczna:

o

Inwersja gradientu gęstościowego spowodowana ekspansją wód gorących

o

Redukcja porowatości powoduje migrację wód interstycjalnych ku górze

· Środowisko sedymentacji:

o

Modyfikacje składu osadu związane z klimatem, dynamiką środowiska, aktywnością
organizmów

o

Skład wód porowych

c. Strefy diagenezy

Strefy:

· Wczesna (eodiageneza)
· Z pogrzebania (mezodiageneza)
· Późna (telodiageneza)

d. Procesy i produkty

Procesy i produkty:

· Kompakcja – jest wyjątkowo ważna w osadach pochodzenia organicznego oraz mułach. Jej rola w

przypadku piasków, żwirów oraz wapieni rafowych jest znacznie mniejsza. Kompakcji towarzyszy
ekspulsja wód uwięziona w przestrzeni porowej. Odległość miedzy ziarnami zmniejsza się , mogę
dopasowywać się kształtem do siebie, rozpuszczanie ziaren, kontakty wklęsło wypukłe, bardzo
nieregularne granice.

o

Produkty: stylolity, szwy stylolitowe.

· Cementacja- wzrost nowych faz mineralnych w przestrzeni porowej, najbardziej pospolite to

węglany (kalcyt) i kwarc ale także min ilaste w skałach terygenicznych, może być odpowiedzią na
przepływ wód gruntowych- wzrastająca koncentracja jonów w wodach porowych, wzmocniona temp
związana z pogrzebaniem.

o

Produkty: obwódki kwarcowe, cement diorytowy, cement illitowy, cementy węglanowe,
konkrecje.

· Rekrystalizacja- istniejący min zachowuje pierwotny skład, ale wzrasta wielkość kryształów –

zmiana objętości.

· Rozpuszczanie- czynniki warunkujące rozpuszczanie CaCO

3

– pH, temp i ciśnienie. Węglany lepiej

rozpuszczają się w głębokich zimnych wodach.

· Zastępowanie min. – jednoczesne rozpuszczanie jednego min i wytrącanie drugiego np.

zastępowanie plagioklazu przez serycyt.

· Dolomityzacja

e. Porowatość

Porowatość - procentowa przestrzeń w skale lub w osadzie, która może zawierać płyny. Jest bardzo różna w
zależności od osadów. Mamy pewne zakresy porowatości i przepuszczalności. Możemy przewidzieć, jakie
wartości i przepuszczalności będzie miało dane środowisko np. kaolinit charakteryzuje się wyraźną redukcją
porowatości, ale nie wpływa na przepuszczalność, chloryt – redukcja porowatości i przepuszczalności.

7. Zagadnienia szczegółowe dotyczące diagenezy

a. W wyniku jakich procesów płyny porowe mogę przemieszczać się w basenie

sedymentacyjnym?

· Konwekcja termiczna – inwersja gradientu gęstościowego spowodowana ekspansją wód gorących

np. batolity i wysady solne.

· Redukcja porowatości powoduje migrację wód interstycjalnych ku górze.

b. Podstawowe procesy diagenetyczne

· Kompakcja
· Cementacja

· Rekrystalizacja
· Zastępowanie
· Dolomityzacja
· Rozpuszczanie

c. Wpływ pochodzenia i składu osadu na diagenezę

Skład osadu -> pochodzenie osadu (mat. może pochodzić z bardzo różnych stref, to, co znajdzie się w

basenie itp. zależy od obszaru źródłowego i obrzeżenia basenu)

d. Porównanie składu skał terygenicznych i węglanowych – różnice w diagenezie

Terygeniczne

Węglanowe

Matriks pochodzenia
sedymentacyjnego

Matriks pochodzenia
chemicznego lub prawie
chemicznego

Cement pochodzenia
chemicznego

Cement chemiczny

Element ziarnowy

Ziarna allochemiczne

Późna diageneza

Wczesna diageneza

e. Środowisko sedymentacji – rodzaje i powiązania z diagenezą

Środowiska sedymentacji: (kontynentalne, morskie, pośrednie)
· Rzeczne

o

Stożki aluwialne, kanały rzeczne, obrzeżenia kanałów, równie zalewowe, środowisko o
szerokim zasięgu, obfitośc organizmów na równiach zalewowych powoduje powst. Osadów
pochodzenia organicznego

o

Transport w rzece: trakcja, saltacja, suspensja

· Eoliczne (środ. Pustynne -> sk. Zbiornikowe)
· Jeziorne (dostarczają skał macierzystych)
· Glacjalne
· Deltowe (bardzo ważne z punktu widzenia geologii naftowej)

f. Parametry fizyczne skał pod kątem właściwości zbiornikowych

BRAK

g. Skały, które są zlityfikowane jednocześnie z depozycją

BRAK

h. Cementacja: definicja, rodzaje i właściwości

Cementacja - wzrost nowych faz mineralnych w przestrzeni porowej, najbardziej pospolite to węglany
(kalcyt) i kwarc, ale także minerały ilaste w skałach terygenicznych, może być odpowiedzią na przepływ
wód gruntowych - wzrastająca koncentracja jonów w wodach porowych, wzmocniona temp związana z
pogrzebaniem.

Rodzaje:
Cementacja skał węglanowych – kalcyt i kwarc

Cementacja skał terygenicznych – min ilaste

i. „Płytka” sedymentacja węglanów

BRAK

j. Opis skały pod kątem właściwości zbiornikowych (rys.)

· Porowatość
· Szczelinowatość

GDZIE JEST TEN RYSUNEK?

k. Definicje: zastępowanie, rekrystalizacja

Zastępowanie minerałów – jednoczesne rozpuszczanie jednego minerału i wytrącanie drugiego np.
zastępowanie plagioklazu przez serycyt

Rekrystalizacja - istniejący min zachowuje pierwotny skład, ale wzrasta wielkość kryształów – zmiana
objętości.

l. Kompakcja fizyczna i chemiczna

Kompakcja fizyczna - odległości między ziarnami zmniejszają się; ziarna mogą się dopasowywać kształtem
do siebie, jest wyjątkowo ważna w osadach pochodzenia organicznego oraz w mułach. Jej rola w przypadku
piaskowców, żwirów oraz wapieni jest znacznie mniejsza.

Kompakcja chemiczna - rozpuszczanie ziaren, kontakty wklęsło - wypukłe, b. nieregularne granice

m. Skały o ekstremalnie wysokiej porowatości lub przepuszczalności

· Dolomity
· Wapienie

n. Co wpływa na własności zbiornikowe piaskowców? Omówić 177 slajd

· Pochodzenie materiału detrytycznego
· Środowisko depozycji
· Historia osadu po depozycji
· Tekstury
· Skład mineralny materiały detrytycznego

o. Porowatość pierwotna i wtórna

Pierwotna - ilość wolnej przestrzeni wewnątrz skały

· Jest funkcją wielkości ziarna, wysortowania i upakowania.

· Maleje, gdy rośnie nieregularny kształt cząstek
· Maleje, gdy jest niewysortowany materiał

Wtórna - porowatość powstała po osadzeniu skały, między innymi w wyniku procesów rozpuszczania przez
wodę.

p. Elementy klasyfikacji porowatości

· Typy porowatości i czynniki wpływające na jej powstanie
· Geneza porowatości
· Wielkość i kształt porów
· Częstość występowania porów w skale
· Może nawiązywać do struktur sedymentacyjnych lub być od nich niezależna

q. Powiązanie procesów diagenetycznych z poszczególnymi etapami diagenezy

· Diageneza wczesna

o

Działalność organizmów- zniszczenie pierwotnych struktur sedymentacyjnych

o

Cementacja i zastępowanie

· Diageneza z pogrzebania:

o

Cementacja – wytrącają się cementy węglanowe: kalcyt i krzemianowe: kwarc. Wytrącaniu
towarzyszy redukcja porowatości.

o

Rozpuszczanie przez płyny porowe – usuwanie rozpuszczonych cementów węglanowych i
krzemianowych składników szkieletu ziarnowego. Powstanie wtórnej porowatości poprzez
selektywne rozpuszczanie mniej trwałych minerałów.

o

Zastępowanie – częściowe lub całkowite zastępowanie ziaren krzemianowych oraz ilastego
matriks przez nowo powstałe minerały

o

Autogeneza minerałów ilastych – transformacje minerałów mieszano pakietowych (smektytu
do illitu lub chlorytu, kaolinitu do illitu)

· Późna diageneza:

o

Zastępowanie, rozpuszczanie i utlenianie – rozpuszczanie cementów węglanowych,
przeobrażenie skaleni w min ilaste, utlenianie węglanów żelaza do tlenków żelaza, utlenianie
pirytu do gipsu, rozpuszczanie mniej trwałych min, powstanie wtórnej porowatości poprzez
selektywne rozpuszczanie mniej trwałych min.

8. Wskaźniki historii diagenetycznej:

a. Wskaźniki temperatury

· Wskaźnik konodontowy CAI – kambr-trias, jasnożółty (1;<80stC)- czarny (5;>300stC)
· Wskaźnik sporowy TAI- szersze zastosowanie dotyczy kolorów sporów roślinnych
· Refleksyjność witrynitu (100-240stC) (jeden z maceratów węgla, rozproszony mat organiczny)
· Transformacja minerałów mierzanopakietowych illit-smektyt; >70stC –metofa mineralogiczna nie

zależy od czasu czynnikiem deformującym jest temp.

· Wskaźnik związany z geochemią organiczną

b. Izotopy stałe tlenu i węgla

Wieloetapowość procesów diagenetycznych wymaga zestawienia sekwencji diagenetycznej i odniesienia jej
do temperatury; obserwacje płytek cienkich, SEM, badania stosunków izotopowych O i C. Pozwala to
określić historię pogrzebania oraz epizody, w których miał miejsce przepływ płynów

9. Sekwencja diagenetyczna – jak rozumiesz to pojęcie?
Wieloetapowośc procesów diagenetycznych wymaga zestawienia sekwencji diagenetycznej i odniesienia jaj

do temperatury
*obserwacje płytek cienkich
*SEM
*obserwacje stosunków izotropowych O i C
Pozwala to określic historie pogrzebania oraz epizody, w których miały miejsce przepływy płynów

10. Prowincje naftowe Polski: nazwa prowincji, ogólna charakterystyka poszczególnych prowincji

(wiek i rodzaj skał zbiornikowych), rodzaj złóż w poszczególnych prowincjach

· Gdańska – pozostałość po centralnej części wczesno paleozoicznego basenu bałtyckiego, ropa, gaz
· Lubelska – pozostałość po dewońsko-karbońskim basenie sedymentacyjnym, węglanowe utwory

dewonu i klastyczne osady karbonu; 13 mały złóż ropy i gazu

· Pomorska – część dewońsko karbońskiego basenu sedymentacyjnego i basenu permskiego. W części

karbońskiej występuje gaz ziemny, w utworach cechsztynu ropa naftowa

· Wielkopolska – utwory czerwonego spągowca i cechsztyńskie węglany dolomitu głównego, gaz
· Małopolska – obszar złożony z osadów pozostałych po kilku basenach sedymentacyjnych:

paleozoicznym, mezozoicznym, karpackim, przedkarpackim; ropa, gaz

11. Kryteria klasyfikacji nagromadzeń węglowodorów i pułapek złożowych

· Podstawowym kryterium klasyfikacji nagromadzeń HC jest ich wartość ekonomiczna. Wg tego

kryterium podzielić je można na:

o

Nagromadzenia przemysłowe(lokalne i regionalne)

o

Nagromadzenia nieprzemysłowe

· Klasyfikacja geometryczna pułapek złożowych: opiera się przede wszystkim na określeniu kształtu

strefy nasyconej węglowodorami. Na tej podstawie wyróżnia się złoża:

o

Warstwowe

o

Masywowe

o

Nieregularne

· Klasyfikacja genetyczna pułapek złożowych:

Istotną klasyfikacją genetyczną jest ustalenie procesu determinującego uformowania się poszczególnych
pułpake gdyż często ich geneza jest wynikiem współdziałania kilku procesów:

· Strukturalne – w strukturach antyklinarnych, pułapki ekranowane dyslokacją tektoniczną lub

pow. kontaktu z intruzją solną, ilastą lub magmową.

· Stratygraficzne.

12. Zagadnienia szczegółowe dotyczące nagromadzeń węglowodorów i pułapek złożowych

a. Wyjaśnij pojęcie: złoże, pole, strefa, obszar i prowincja (różnice)

Złoże – jest to takie naturalne nagromadzenie minerałów i skał oraz innych substancji gazowych i ciekłych,
których
wydobywanie może przynieść korzyść gospodarczą.

Złoże naftowe – odnosi się do pojedynczego, odosobnionego nagromadzenia HC w skałach.

Pole naftowe – jest nagromadzeniem HC, składa się z kilku lub więcej złóż niekontaktujących się ze sobą

o

Występują w tej samej strukturze geologicznej, ale w różnych warstwach zbiornikowych (tzw. złoża
wielowarstwowe)

o

W odrębnych elementach tektonicznych tej struktury, nazywanych blokami złożowymi.

Prowincja – składać się może z kilku a nawet kilkudziesięciu obszarów ropogazonośnych (basenów)

związanych genetycznie z określoną prowincją geologiczną rozważana na tle budowy geologicznej.

Strefa - BRAK

Obszar – BRAK

b. Opisz nagromadzenie węglowodorów na załączonym przekroju

JAK OPISAĆ? NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ?

c. Charakterystyka poszczególnych typów pułapek

· Klasyfikacja geometryczna (opiera się na określeniu kształtu strefy nasyconej węglowodorami)

o

Warstwowe - pułapki ograniczone przynajmniej z jednej strony powierzchnią stropu lub
spągu

o

Masywne - pułapki ograniczone od góry powierzchnią niezgodności typu erozyjnego lub
facjalnego, tj. pułapki występujące w tzw. Pogrzebanych grzbietach lub masywach
naftowych

o

Nieregularne - pułapki ograniczone ze wszystkich stron strefą zaniku cech zbiornikowych
skały nasyconej węglowodorami. Tego typu pułapki najczęściej związane są z
sedymentacją litoralna lub eluwialną czy też obocznym zanikiem utworów korytowych

· Klasyfikacja genetyczna (ustalenie procesu determinującego o uformowaniu się poszczególnych

pułapek)

o

Strukturalne (w strukturach antyklinalnych)

o

Stratygraficzne

d. Narysuj i opisz daną pułapkę

13. Teorie powstawania ropy naftowej

· Teoria organiczna – z przeobrażeń materii
· Teoria nieorganiczna

o

Źródło kosmiczne, węglowodory znaleziono w meteorytach

o

Konsolidacja H i C podczas ochładzania się Ziemi, tworzą się w sposób ciągły pod wpływem
reakcji chemicznych w płaszczu ziemskim a następnie szczelinami wydobywają się na
powierzchnię

o

Gaz + działalność bakterii = ropa

14. Czynniki kontrolujące ilość materii organicznej w osadzie/skale

· Produktywność
· Wielkość ziarna
· Tempo sedymentacji
· Utlenianie/redukcja

15. Środowiska sedymentacji skał macierzystych (rys.)

· Jeziora o ograniczonej cyrkulacji
· Strefy delt
· Baseny związane z szelfem
· Baseny ograniczone cyrkulacją.

JAKI RYSUNEK?

16. Kiedy w warunkach natlenienia może zachować się materia organiczna (slajd 27)

· Wysokie tempo sedymentacji – powoduje rozcieńczenie materii organicznej w osadzie, wysokie

tempo sedymentacji nie spowoduje powstawania warstw materii organicznej ciekawych z punktu
widzenia geologii naftowej, np. strefy delt.

· Osad drobnoziarnisty (mniej efektywne utlenianie, słabsza ucieczka fluidów)

17. Środowisko sedymentacji, a typ kerogenu (rys.)

· Kerosen typ I - głównie jeziora
· Kerosen typ II - zwykle morza marginalne
· Kerosen typ III - lądowe
· Kerosen typ VI - z różnych źródeł

18. Diagram Van Krevelena – objaśnić

Gdy składniki lotne progresywnie ulatniają się to w kerosenie

· C wzrasta
· H:C spada
· O:C spada
· Nanosząc te wartości na diagram możemy śledzić proces dojrzewania na diagramie Van Krevelen.

19. Transformacja kerogenu, a powstawanie ropy i gazu – bardzo ogólnie

· Ze wzrastającą temperaturą:

o

Zawartość C w kerogenie wzrasta

o

Stosunek H:C spada

· wyniku termicznej transformacji kerogenu powstają:

o

Fluidy bogate w H (ropa i naturalne gazy )

o

Residuum bogate w C ( bituminy, bitumiczny węgiel )

Termiczna transformacja kerogenu:

· Wielkie cząsteczki pękają i powstają o mniejszym ciężarze cząsteczkowym: Geomonomer (1 – 6 km

i 50 – 175 ° C), inicjalne produkty(H

2

O i CO

2

)

· Wzrastające pogrzebanie i temperatura:

o

Utrata lotnych produktów i cieczy

o

Gwałtowna utrata O2 w wyniku dehydratacji i dekarboksylacji

o

Utrata C i N

· Ilość rezydualnego węgla w skałach osadowych jest wskaźnikiem określającym stopień konwersji

kerogenu w ropę

· W podlegającym transformacji kerogenie stosunek H:C spada zaś powstające produkty

charakteryzują się wysokim stosunkiem H:C.

· Są to organiczne, geochemiczne wskaźniki transformacji

20. Wymień niekonwencjonalne nagromadzenia węglowodorów (slajd 52)

· Złoża asfaltów
· Łupki bitumiczne
· Nagromadzenia ciężkiej ropy
· Gazy zamknięte
· Metan z pokładów węgla
· Hydraty

21. Charakterystyka gazu zamkniętego i łupkowego

· Gaz z łupków – występuje w bardzo drobnoziarnistych osadach pochodzenia morskiego,

charakteryzują się względnie wysoką zawartością substancji organicznej, są jednocześnie skałą
macierzystą i zbiornikową, mają niską porowatość i przepuszczalność

· Gaz zamknięty – skałami zbiornikowymi są na ogół piaskowce charakteryzujące się bardzo

niejednorodną porowatością, a w mniejszym stopniu węglany, gdzie efektywna porowatość jest
związana ze spękaniami.

22. Klatraty metanu – warunki powstawania

· Obecność odpowiedniej ilości metanu i wody ( w jednym z trzech stanów skupienia)
· Odpowiednia temperatura i ciśnienie parcjalne gazu wchodzącego do struktur

23. Sposób eksploatacji hydratów

· Wtłaczanie do złóż gorącej wody by roztopić lód, oraz dokonywanie odwiertów by obniżyć ciśnienie
· Użycie w odwiercie niewielkiego palnika, spala się 10% metanu, reszta jest możliwa do wydobycia
· Użycie mikrofal o określonej częstotliwości w celu ogrzania hydratów

24. Omówienie piramidy zasobów złóż gazu (rys.)

Na szczycie piramidy umieszczone są złoża konwencjonalne, które są najłatwiejsze i najbardziej opłacalne
do wydobycia. Eksploatacja gazu ze złóż ulokowanych bliżej podstawy piramidy jest możliwa w wyniku
rozwoju technologii wydobycia oraz wzrostu cen gazu. W dół piramidy rosną koszty i ryzyko ekonomiczne.

25. Przedmiot i zadania geologii naftowej (odpowiedź na wykładach dra Semyrki)

Geologia naftowa – wydzielona dyscyplina geologii stosowanej, której podstawowym zadaniem jest
odkrywanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, obecnie również wód hydrotermalnych dla technologii

pozyskiwania energii odnawialnej.

W składzie geologii stosowanej, geologia naftowa jest wydzieloną specjalnością geologii złóż ze względu na
to, że jej przedmiotem jest węglowodorowa faza płynna – ropa naftowa, gaz ziemny i ciężkie frakcje
bitumiczne oraz wody wgłębne – złożowe i hydrotermalne, podlegające ruchowi.

26. Program badawczy geologii naftowej (odpowiedź na wykładach dra Semyrki)

Współczesne programy badawcze geologii naftowej sprowadzają problemy odkrycia złóż ropy naftowej lub
gazu ziemnego do zintegrowanej analizy basenów sedymentacyjnych i ich systemów naftowych.

Zintegrowany w ten sposób program badawczy obejmuje następujące rozwiązania metodyczne:
· Wyodrębnienie perspektywistycznych sfer poszukiwawczych w obrębie jednostek geostrukturalnych

wyższego rzędu, czyli w obszarach starych, prekambryjskich platform stabilnych; młodych, mobilnych
platform paleozoicznych i ich pokryw permsko-mezozoicznych oraz młodych orogenów alpejskiego
systemu tektonicznego.

· Geologicznie rozpoznanie wgłębnego układu strukturalnego wyodrębnionej jednostki poszukiwawczej z

określeniem litologii i stratygrafii warstw jej wgłębnych elementów strukturalnych, rodzaju deformacji
tektonicznych, kompletności stratygraficznej warstw, położenia powierzchni nieciągłości strukturalnych
lub stratygraficznych oraz wielkości i czasu erozji.

· Odtworzenie przestrzeni sedymentacyjnej wydzielonych pięter strukturalnych lub ich kompleksów

pokrywowych z wydzieleniem facji lub poziomów skał macierzystych, zbiornikowych i
uszczelniających, ujętych w ramy geodynamiki basenu sedymentacyjnego, czyli zdefiniowanego
systemu naftowego.

· Geochemiczna argumentacji oceny ilości i jakości skał macierzystych, ale oceny potencjału naftowego

poziomów lub facji macierzystych, jako warunku bilansu węglowodorowego basenu naftowego lub jego
zindywidualizowanej części.

27. Akty prawne i podstawowe definicje gospodarcze i geologiczne (odpowiedź na wykładach dra

Semyrki)

-koncesja - akt administracyjny wydawany przez organ koncesyjny. Upoważnia on koncesjonariusza do
prowadzenia ściśle określonej działalności gospodarczej. Zawiera w sobie cechy pozwolenia i jest udzielany
tylko w pewnym zakresie działalności gospodarczej.
Koncesja wydawana jest na: poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż,
bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w
podziemnych wyrobiskach górniczych


28. System naftowy, definicja, elementy i procesy (odpowiedź na zajęciach prowadzonych przez dr

Reicher, choć problem przewinął się też na wykładzie)

System naftowy – obejmuje procesy geologiczne i biologiczne prowadzące do generowania węglowodorów,
ich migracji i akumulacji w pułapkach naftowych.

Na system naftowy składają się niezbędne elementy i procesy do których należą:

· Elementy:

o

Skała macierzysta

o

Skała zbiornikowa

o

Skała uszczelniająca

o

Skały nadkładu

o

Czas geologiczny

· Procesy:

o

Tworzenie baseny sedymentacyjnego

o

Depozycja skały macierzystej

o

Depozycja skały zbiornikowej

o

Generowanie węglowodorów

o

Migracja węglowodorów

o

Akumulacja i zachowanie węglowodorów w pułapce

29. Systemy naftowe w polskich basenach (2 ostatnie wykłady poświęcone prowincjom naftowym

Polski ze szczególnym uwzględnieniem skał macierzystych, zbiornikowych i uszczelniających w
danej prowincji)

BRAK

30. Złoże, kategorie zasobów (odpowiedź na wykładach dra Semyrki)

Złożem jest takie naturalne nagromadzenie minerałów i skał oraz innych substancji stałych, gazowych i
ciekłych, nadających się do masowej eksploatacji, których wydobywanie może przynieść korzyść
gospodarczą

Zasoby dzielimy na:
· Statyczne (statyczna przestrzeń porowa)
· Dynamiczne (będą mniejsze)

31. Zasoby - metody obliczeń (odpowiedź na wykładach dra Semyrki)

Metody obliczeń:

· Objętościowa – najprostsza

gdzie:
Q – Zasoby
F – powierzchnia
h – miąższość
F*h – objętość struktury

- porowatość efektywna

S

w

– objętość wody

B

g

– wykładnik, np dla ropy naftowej

· Bilansu masowego – gdy jest dopływ wody

Nie wiem, czy ten wzór jest dobry.

32. Skała macierzysta - geneza, metody badawcze, potencjał generacyjny, dojrzałość, typy genetyczne

(odpowiedź na wykładach dra R. Semyrki i zajęciach ćwiczeniowych prowadzonych przez dr G.
Semyrkę)

Skała macierzysta - skała osadowa, w której substancja organiczna została przekształcona w węglowodory
w wyniku różnych procesów fizykochemicznych przebiegających w odpowiednim czasie, temperaturze i
pod ciśnieniem.

lub

Skała macierzysta – to przedział litologiczny formacji naftowej, w którym zawartość rozproszonej materii
organicznej przekracza wartość progową macierzystości C

org

> 0, 5% wagowych, a jej stopień dojrzałości

termicznej jest wystarczający do generowania i ekspulsji (wyrzucenia) węglowodorów.

Geneza:
Nagromadzenie dużej ilości żyjących organizmów wymaga tlenu. Aby nastąpiła w przyszłości generacja
ropy, materia organiczna powstała w wyniku śmierci organizmów musi zostać zachowana. Zachowanie
dużej ilości obumarłych organizmów wymaga warunków beztlenowych (anoksycznych).
Dowody geochemiczne wskazują, że w historii geologicznej skały macierzyste są związane z czterema
głównymi środowiskami anoksycznymi:
· Duże jeziora anoksyczne
· Baseny anoksyczne „progowe”
· Strefy upwellingu
· Warstwy anoksyczne otwartego oceanu

Przez badania laboratoryjne możemy stwierdzić, czy mamy do czynienia ze skała macierzystą, czy nie.

Potencjał generacyjny:
możliwośc skały do wygenerowania węglowodorów

Dojrzałość:
Skały macierzyste mogą być:

· Niedojrzałe (potencjalne źródło)
· Dojrzałe (generacja ropy rozpoczęła się)
· Przejrzałe (generacja ropy zakończyła się)

Typ genetyczny – z czego powstały węglowodory

· Substancje pochodzenia humusowego
· Substancje pochodzenia sapropelowego

33. Skała zbiornikowa (odpowiedź na zajęciach prowadzonych przez mgra Machowskiego)

Skała zbiornikowa – charakteryzuje się zdolnością do gromadzenia i migracji węglowodorów i wody
wgłębnej oraz oddawania tych płynów w ilościach przemysłowych

34. Podstawy eksploatacji (odpowiedź na zajęciach prowadzonych przez dra Sobonia

Sposoby wydobycia kopalin płynnych:
· Wydobycie samoczynne (pod wpływem energii złożowej)
· Wydobycie wymuszone
· Wydobycie samoczynne wymuszone (eksploatacja samoczynna, ale do zainicjowania potrzebne było

jakieś urządzenie [pompa])

Rodzaje urządzeń wydobywczych (pomp) dla ropy naftowej
· Pompy tłokowe
· Pompy turbinowe

Rys. Schemat konstrukcji otworu wiertniczego