PODSTAWY REKREACJI

12.02.2012

TEORIA:

•

jakikolwiek usystematyzowany zbiór twierdzeń dotyczących określonej dziedziny;

•

rezultat działalności badawczej: przeciwieństwo praktyki.

METODYKA:

•

zbiór zasad dotyczących sposobów postępowania, efektywnych ze względu na określony
cel;

•

koncentruje się na poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie: Jak to należy robić?

REKREACJA z racji obszaru na którym koncentruje swoje zainteresowania, jest dziedziną
interdyscyplinarną.
Do dziedzin społecznych współpracujących z rekreacją można zaliczyć:

a) pedagogikę czasu wolnego
b) socjologię czasu wolnego, socjologię kultury
c) psychologię rozwojową i wychowawczą
d) ekonomię

Do dziedzin przyrodniczych współpracujących z rekreacją należą:

a) higiena i wychowanie zdrowotne
b) fizjologia
c) biomechanika
d) geografia
e) antropologia

REKREACJA:

•

odnowienie sił fizycznych i psychicznych człowieka za pomocą rozmaitych form
aktywności umysłowej lub fizycznej, ale innych niż wynikające z obowiązków codziennego
życia.

•

łac. recreo = ożywienie, pokrzepianie, wzmocnienie, stworzenia na nowo, przywrócenie do
życia. (słownik łacińsko-polski, red. M. Plezzi)

•

jako termin i jako zjawisko społeczne jest powszechnie znana i rozumiana. Jednakże jeśli
chodzi o uściślenie terminu naukowego to budzi on kontrowersje.

Ustawa Komisji Edukacji Narodowej z 1783 r. Określiła pojęcie rekreacji jako

popołudniowy wypoczynek uczniów (chłopców) mieszkających w szkołach z internatem pod
opieką i przy czynnym udziale nauczycieli-wychowawców.

Na początku XX wieku traktowana była jako synonim wczasów.
Obecnie pojęciem tym obejmowane są wszelkie zajęcia podejmowane przez jednostkę w

czasie wolnym.

REKREACJA STANOWI ELEMENT KULTURY
KULTURA to wzory zachować i wytwory przyswajane przez ludzi w toku ich rozwoju
społecznego.
Wzory zachowań obejmują między innymi trzy podstawowe zakresy aktywności życiowej
jednostki: naukę, pracę i rekreację ( wypoczynek)
POJĘCIE REKREACJI:

•

Wg słownika Webstera: sposób uzyskania lub osiągnięcia odnowy względnie jako odnowę
sił oraz kondycji psychicznej po pracy.

•

Winiarski (1991): to zespół zachowań, które podejmowane są poza obowiązkami
zawodowymi, rodzinnymi i społecznymi człowieka. Służą one wypoczynkowi, rozrywce
oraz rozwojowi psychospołecznemu człowieka.

•

T. Wolańska (1997): to różnego rodzaju zajęcia, podejmowane w czasie wolnym,
dobrowolnie, dla przyjemności, auto-ekspresji, formacji własnej osobowości, odnowy i
pomnażania sił psychofizycznych.

•

R. Wroczyński:to wszelka aktywność, która nie jest świadomie podejmowana dla korzyści,
która zwykle występuje w czasie wolnym, która daje ujście fizycznej, umysłowej lub
twórczej energii człowieka i której się on oddaje pod wpływem wewnętrznej potrzeby, a nie
zewnętrznego przymusu.

Rekreacja zależna jest nastawienia, z jakim podejmowane są działania, od tego w jaki

sposób oddziałuje na osobowość jednostki podejmującej działanie, jak również od tego czy jest
podejmowana dobrowolnie, czy sprawia przyjemność, zaspokaja potrzeby i zainteresowania.
ZNACZENIE TERMINU „REKREACJA”

1. zespół działań podejmowanych przez jednostkę w czasie wolnym
2. rekreacja = wypoczynek po pracy
3. zjawisko społeczno-kulturowe o zasięgu światowym

DZIAŁALNOŚĆ REKREACYJNA WYRÓŻNIA SIĘ:

•

aktywnością

•

dobrowolnością

•

bezinteresownością

•

przyjemnością

•

odmiennością

REKREACJA DOKONUJE SIĘ POPRZEZ:

a) oderwanie od czynników wywołujących zmęczenie
b) działalność wyrównawczą organizmu zmierzającą do uzupełnienia ubytków energetycznych
c) przywrócenie równowagi w systemie nerwowym
d) wykorzystanie bodźców środowiska

Celem rekreacji jest odnawianie sił fizycznych i psychicznych człowieka za pomocą

rozmaitych form aktywności umysłowej i fizycznej, ale innych niż wynikającej z obowiązków
codziennego życia.

KRYTERIA PODZIAŁU REKREACJI:

•

intensywność wysiłku

•

stopień trudności

•

pora roku

•

miejsce realizacji

PODZIAŁ REKREACJI:

•

rekreacja ruchowa

•

rekreacja twórcza

•

rekreacja kulturowo-rozrywkowa

•

rekreacja poprzez działalność społeczną

Wśród w/w rodzajów rekreacji, najważniejsza wydaje się być rekreacja ruchowa,

nierozerwalnie związana ze zdrowiem człowieka. Wynika ona z naturalnej potrzeby człowieka, jaką
jest aktywność ruchowa.

Aktywność jest podstawową cechą każdego organizmu. Powoduje ona przystosowanie się

do środowiska zewnętrznego, jak również może być motorem zmian w nim zachodzących.

„Organizm człowieka zorganizowany jest w taki sposób, że naturalnym jego stanem jest

aktywność, a nie pozostawanie w spoczynku.” W. Kozłowski

Ograniczenie ruchu współczesnego człowieka niesie zagrożenia dla zdolności

przystosowawczych jego organizmu oraz zagrożenie dla zdrowia.

Naturalne granice adaptacji fizjologicznej, których poszerzanie albo tylko zbliżanie się do

nich, powinno ułatwić wykonywanie wszelkich wysiłków fizycznych – zawężają się.
UKŁAD KRĄŻENIA – serce razem z naczyniami krążenia płucnego i krążenia wielkiego stanowi
układ krwionośny.

Serce jest mięśniem wielkości pięści dorosłego osobnika, ważącym ok. 300 g u mężczyzn i

ok. 270 g u kobiet. Wykonuje ono ciągłą pracę przetłaczając krew znajdującą się w ustroju

•

U dorosłego człowieka objętość krwi krążącej w ustroju wynosi ok. 80 ml/kg masy ciała, co
stanowi wielkość 5-6 l.

•

Na czynność serca składają się trzy fazy: skurczu, rozkurczu i pauzy po rozkurczu.

CYKL HEMODYNAMICZNY:

1. PAUZA – napływ krwi do przedsionków i komór
2. SKURCZ PRZEDSIONKÓW – szybki przepływ krwi do komór
3. SKURCZ KOMÓR – wyrzut krwi z komór

Objętość wyrzutowa = objętość krwi wyrzucana z obu komór w czasie jednego skurczu =

50-150 cm3

Objętość minutowa = objętość wyrzutowa x liczba skurczów na minutę = 3->20 dm3

ZADANIA UKŁADU KRĄŻENIA:

•

transport tlenu z płuc do tkanek oraz dwutlenku węgla z tkanek do płuc ( podczas wysiłków
tlen dostarczany jest głównie do pracujących mięśni)

•

dostarczanie substancji odżywczych z przewodu pokarmowego do tkanek.

•

usuwanie produktów przemiany materii

•

transport ciepła z narządów o dużej przemianie materii ( mięśnie, wątroba) do skóry,
poprzez którą jest usuwany jego nadmiar

•

obrona przed zakażeniami drobnoustrojami

Wszystkie czynności spełniane przez układ krążenia nasilają się podczas pracy mięśniowej i

w dużym stopniu decydują o zdolnościach człowieka do wykonania wysiłku fizycznego – jego
intensywności i czasu trwania

Tętno spoczynkowe kształtuje się średnio na poziomie 72 skurczów na minutę. Podczas

intensywnych i bardzo intensywnych wysiłków może wzrastać – u osób wytrenowanych do 190-
210/ mon
CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA
atak serca, zawał serca, choroba naczyń wieńcowych, niedokrwistość mięśnia sercowego, arytmia
serca, nadciśnienie, inne – ok. 100 jednostek chorobowych.

Choroby układu krążenia stanowią ok. 50%, przyczyn wszystkich zgonów w Polsce.
Wskaźnik śmiertelności dla chorób układu krążenia wynosi 503/100 tyś.
Polskie Towarzystwo Kardiologiczne szacuje się, że najbliższej dekadzie na choroby serca

zachoruje ponad milion Polaków ( 700 tysięcy mężczyzn i 300 tysięcy kobiet)

Przewidziane koszty leczenia z tego powodu szacuje się na blisko 8 miliardów złotych.

PRZYCZYNY POWSTANIA:

•

wysokie ciśnienie krwi

•

wysoki poziom cholesterolu

•

palenie

•

otyłość

•

cukrzyca

•

wiek

•

dziedziczność

•

uwarunkowania genetyczne

•

niski poziom aktywności fizycznej

W leczeniu chorób układu krążenia akcentuje się przede wszystkim wysiłek fizyczny.

WYSIŁEK FIZYCZNY:

•

dynamiczny – mięśnie zmieniają długość

•

statyczny – mięśnie zmieniają napięcie

•

ogólny – pracuje > 30% mięśni

•

miejscowy pracuje <30% mięśni

•

krótkotrwały – do 15 minut

•

długotrwały -> 30 minut

•

tlenowy

•

beztlenowy

Miara wysiłku – wydatek energii lub ilość pobranego O2
WPŁYW WYSIŁKU FIZYCZNEGO NA UKŁAD KRĄŻENIA

Dostosowanie tempa zaopatrzenia mięśni w tlen i substancje energetyczne oraz usuwania

metabolitów w czasie wysiłku jest możliwe dzięki wzrostowi przepływu krwi przez mięśnie:

•

wzrost V

min

serca

•

zmiana dystrybucji przepływu krwi (do 20-20 l/min.)

wzrost częstotliwości skurczów i V

w

HR

max

= 220- wiek

PREWENCJA PIERWOTNA – zapobieganie pojawienia się czynników zagrożenia lub wpływ na
te czynniki jeszcze przed objawami klinicznymi ( zmniejszenie liczby osób palących papierosy,
kontrola masy ciała, leczenie nadciśnienia, zmiana diety, zwiększenie aktywności fizycznej)
PREWENCJA WTÓRNA – zespół działań podejmowanych już po wystąpieniu klinicznych
objawów choroby.
Model wczesnej poszpitalnej rehabilitacji kardiologicznej wykorzystuje zasady treningu
wytrzymałościowego.
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA to praca mięśni charakteryzująca się ponad spoczynkowym
wydatkiem energii. (za Drabik, 1997)

Zwiększenie aktywności fizycznej jest jednym z zasadniczych celów nowoczesnej strategii

zdrowia publicznego.
POZYTYWNE MIERNIKI ZDROWIA:

•

rozwój fizyczny

•

sprawność i wydolność fizyczna

•

spoczynkowa częstość skurczów serca

•

ciśnienie tętnicze krwi

•

stężenie hemoglobiny

•

wskaźnik masy ciała

•

wskaźnik wentylacji płuc

•

stosunek cholesterolu całkowitego do cholesterolu HDL

PODSTAWOWY WYZNACZNIK WYDOLNOŚCI CZŁOWIEKA:

Maksymalny pobór tlenu (VO2max). Nazywany popularnie „pułapem tlenowym” to

największa ilość tlenu, jaką zużywa organizm w ciągu jednej minuty.

Poziom VO2max najczęsniej wyrażany jest w mililitrach O2 na kilogram masy ciała na

minutę (ml * kg-1 * min-1) ale również w litrach na minutę (l * min-1).

Osoby nie aktywne fizycznie – VO2max: 35- 45 ml * kg-1 * min-1
Osoby aktywne fizycznie– VO2max: : 50 – 60 ml * kg-1 * min-1

Sportowcy w konkurencjach wytrzymałościowych – VO2max: ponad 70 ml * kg-1 * min-1

TRENING – adaptacja organizmu do wysiłku przez systematyczne wykonywanie ćwiczeń
fizycznych.
Powoduje zmiany adaptacyjne w układzie ruchowym, krążenia, nerwowym wegetatywnym i
hormonalnym.
TRENING ZDROWOTNY stabilizuje na optymalnym poziomie zdolności przystosowawcze
organizmu- szczególnie do długotrwałego wysiłku.
TRENING SPORTOWY perfekcyjne przygotowanie motoryczne, techniczne, taktyczne = wynik
sportowy.
TRENING WYTRZYMAŁOŚCIOWY (aerobowy) powoduje wzrost zdolności pobierania tlenu
przez organizm dzięki zmianom w układzie krążenia i wzrostowi wentylacji.

W mięśniach – wzrost udziału procentów tlenowych:

rozwój miocytów wolnokurczliwych
wzrost liczby naczyń włosowatych
wzrost liczby mitochondriów
wzrost aktywności enzymów
wzrost zużycia FFA

TRENING SIŁOWY I SZYBKOŚCIOWY -wzrost wydolności beztlenowej. Zmiany w układzie
krążenia niewielkie.
ZASADY PODEJMOWANIA TRENINGU ZDROWOTNEGO:

•

dostatecznie intensywny

•

dostatecznie częsty

•

dostatecznie długi

•

adekwatny do aktualnych możliwości ćwiczącego.