http://student.bg.univ.gda.pl

1

Równanie kosztów:

K = k

z

x + k

s

Równanie zysku ze sprzedaży:

z = (c- k

z

) x - k

s

Progi rentowności:

ilościowy

z

s

pr

k

c

K

x

−

=

wartościowy K,

Zysk na sprzedaży zależy od:

rozmiarów sprzedaży,
ceny sprzedaży,
kosztów zmiennych,
kosztów stałych okresu.

Przepływy środków pieniężnych – ma na celu udzielenie odpowiedzi na następujące
pytania:

z jakich źródeł pochodziły fundusze niezbędne do sfinansowania zmian stanu

zasobów oraz składników majątkowych;

w jaki sposób wykorzystywano dostępne fundusze;
czy działalność w roku sprawozdawczym przyczyniła się do poprawy czy

pogorszenia płynności firmy mierzonej zmianami kapitale obrotowym netto.

Kategorie kształtujące wynik finansowy przedsiębiorstwa:

przychody:

1. przychody ze sprzedaży towarów, usług, wyrobów gotowych
2. pozostałe przychody operacyjne
3. przychody finansowe

koszty:

1. rzeczowe
2. osobowe
3. finansowe
4. pozostałe

Koszty można podzielić na:

1. koszty stałe – przedsiębiorstwo musi je ponosić niezależnie od tego czy i ile

wytwarza, są stałe co do kwoty – im więcej przedsiębiorstwo produkuje, tym na
jednostkę są niższe.

2. koszty zmienne – zmieniają się wraz ze zmianą ilości produkcji wytwarzanej przez

przedsiębiorstwo – im więcej wytwarza, tym są one wyższe, koszt zmienny na
jednostkę nie zmienia się

Sprawozdanie finansowe obejmuje:

bilans
rachunek zysków i strat
informacja dodatkowa

Dodatkowo zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunek przepływów

http://student.bg.univ.gda.pl

2

pieniężnych sporządzają podmioty spełniające przynajmniej dwa z trzech warunków:

1. średnioroczne zatrudnienie wynosiło co najmniej 50 osób;
2. suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła w walucie polskiej

równowartość co najmniej 2 500 000 euro;

3. przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za

rok obrotowy stanowiły w walucie polskiej równowartość co najmniej 5 000 000 euro.

Jednostka, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, nie
osiągnęło dwóch z trzech warunków:

1. średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 50

osób;

2. suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego w walucie polskiej nie

przekroczyła równowartości 2 000 000 euro;

3. przychody netto ze sprzedaży towarowi produktów oraz operacji finansowych w

walucie polskiej nie przekroczyły równowartości 4 000 000 euro;

może sporządzać sprawozdanie finansowe w formie uproszczonej.

Bilans – zestawienie składników majątkowych oraz źródeł ich finansowania

sporządzone na określony dzień, najczęściej na koniec roku obrotowego.
Zawiera informacje o wielkości zasobów, jakimi dysponuje firma (AKTYWA) oraz o
źródłach finansowania tych zasobów (PASYWA).

Rachunek zysków i strat –zestawienie przychodów uzyskanych ze sprzedaży dóbr i

usług produkowanych przez firmę oraz zestawienie poniesionych w tym okresie kosztów.
Wynik finansowy przedsiębiorstwa

Kategorie opisujące wynik ze sprzedaży towarów:
1. przychody ze sprzedaży towarów
2. wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu
3. koszty handlowe (transport, zakup, magazynowanie)
4. koszty zarządu

Kategorie opisujące wynik ze sprzedaży usług:

1. przychody ze sprzedaży usług
2. koszt wytworzenia usług sprzedanych
3. koszty zarządu

Kategorie opisujące wynik ze sprzedaży wyrobów gotowych;

1. przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych
2. koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów gotowych
3. koszty sprzedaży
4, .koszty zarządu

WYNIK FINANSOWY:

dodatni – zysk
ujemny – strata

Wynik finansowy ustalany jest w dwojaki sposób:

pozaewidencyjny (statystyczny) – salda kont wynikowych niebilansowych

(ustalane każdorazowo po zakończeniu okresu sprawozdawczego)

ewidencyjny (księgowy) - w ramach zamknięć „rocznych” i polega na

przeksięgowaniu kategorii opisujących poszczególne wyniki na konto „wynik
finansowy"

http://student.bg.univ.gda.pl

3

Funkcje zysku:

najbardziej ogólny i wszechstronny miernik oceny pracy przedsiębiorstwa
motywowanie właścicieli kapitału i załogi do jego pomnażania
źródło samofinansowania rozwoju

Struktura kapitału – różnie definiowana, w zależności od autorów

1. wg Masuliusa, Rossa, Westerfirlda i Jaffe, Mączyńskiej i Higginsa. Struktura

kapitału tożsama jest ze strukturą pasywów, zwaną też strukturą finansowania,
którą można odczytać z prawej strony bilansu przedsiębiorstwa.

2. wg Helferta, Downsa i Goodmana. Struktura kapitału to podział kapitału stałego

(długoterminowego) na kapitał własny i zobowiązania długoterminowe.

3. wg Brealeya i Myersa. Struktura kapitału to struktura papierów wartościowych

wyemitowanych przez przedsiębiorstwo w podziale na papiery dłużne (bony,
obligacje) oraz papiery właścicielskie (udziałowe), takie jak akcje zwykłe i
uprzywilejowane.

Docelowa struktura kapitału - zestawienie w odpowiednich proporcjach zadłużenie, zwykły
i uprzywilejowany kapitał akcyjny, jakimi firma zamierza finansować swoje inwestycje.

Teoria substytucji - rozważania na temat wzajemnych relacji korzyści i kosztów związanych
z zaciąganiem zobowiązań w kontekście poszukiwania optymalnej struktury kapitału w
przedsiębiorstwie.
Optymalne dostosowanie źródeł i form finansowania do sytuacji rynkowej i wewnętrznej
przedsiębiorstwa jest bardzo istotnym czynnikiem mającym wpływ na maksymalizację
wartości przedsiębiorstwa.

Decyzje dotyczące struktury kapitału powinny uwzględniać:

dostępność kapitału
koszt kapitału
efektywność zaangażowania środków finansowych
ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej

Koszt kapitału – suma kosztów kapitałów pochodzących z różnych źródeł.
Średni ważony koszt kapitału składa się z:

a. koszt kapitału własnego

uprzywilejowanego ku=D

u

/C

n

zwykłego k

e

=(D

i

/C

o

)+g

b. koszt kapitału obcego k

d

= r

d

(l-T)

krótkoterminowe zobowiązania nieoprocentowane
zobowiązania długoterminowe

k

A

= w

u

k

u

+ w

e

k

e

+ w

d

k

d

Praktyczne aspekty kształtowania struktury kapitału:

1. Stabilność sprzedaży
2. Struktura aktywów firmy
3. Dynamika wzrostu firmy
4. Rentowność produkcji
5. Sprawowanie kontroli nad firmą
6. Stanowisko kierownictwa firmy
7. Sytuacja wewnątrz firmy

http://student.bg.univ.gda.pl

4

8. Warunki rynkowe
9. Poglądy agencji klasyfikacyjnych i kredytodawców
10. Opodatkowanie

Ryzyko operacyjne zależy od:

a. Zmienność popytu
b. Zmienność cen sprzedaży
c. Zmienność cen nakładów
d. Możliwość dostosowania cen wyrobów do zmian cen nakładów
e. Zakres kosztów stałych (dźwignia operacyjna)

Dźwignia operacyjna – waga kosztów stałych w działalności firmy.

Jeżeli znaczna część całkowitych kosztów w przedsiębiorstwie ma charakter kosztów

stałych, to firma ma wysoką dźwignię operacyjną.

Wysoka dźwignia operacyjna przy pozostałych warunkach nie zmienionych

oznacza, że stosunkowo mała zmiana w wielkości sprzedaży spowoduje dużą
zmianę rozmiarów zysku operacyjnego.

Przy innych warunkach nie zmienionych, im wyższa jest dźwignia operacyjna,

tym większe jest ryzyko działalności gospodarczej (operacyjnej).

Miernikiem ryzyka operacyjnego jest wskaźnik efektu dźwigni operacyjnej (DOL - degree
of operating leverage) będący relacją względnych zmian zysku operacyjnego do względnej
zmiany wielkości sprzedaży.

Procentowa zmiana EBIT

∆ EBIT / EBIT x ( c – kz )

DOL = = =

Procentowa zmiana sprzedaży

∆ x / x x ( c – kz) – Ks operacyjne

EBIT [earnings before interest and taxes] = x ( c - k

z

) - K

s operacyjne

Wskaźnik efektu dźwigni operacyjnej jest wyliczany dla danej wielkości sprzedaży x.

Jego wartość różni się dla różnych wielkości sprzedaży. Jeżeli poziom sprzedaży jest bliski
poziomowi wyznaczającemu próg rentowności, poziom wskaźnika DOL jest wysoki.

Wraz ze wzrostem wielkości sprzedaży poziom wskaźnika DOL maleje, co oznacza,

że zmniejsza się ryzyko operacyjne . Dzieje się tak dlatego, że spada udział kosztów stałych w
relacji do przychodów ze sprzedaży.

Wskaźnik efektu dźwigni operacyjnej jest miernikiem elastyczności (wrażliwości)

zysku operacyjnego pod wpływem zmian wielkości sprzedaży. Wartość wskaźnika efektu
dźwigni operacyjnej informuje, o ile procent wzrośnie (lub spadnie) zysk operacyjny na
skutek jednoprocentowego wzrostu (spadku) sprzedaży.

Np. DOL = 2,5 - zmiana wielkości sprzedaży o 1% spowoduje zmianę zysku

operacyjnego o 2,5%

Dźwignia finansowa - udział kapitałów obcych w strukturze kapitałów firmy.

Im większy jest udział długu obciążonego oprocentowaniem w kapitale firmy, tym większe
jest ryzyko finansowe przedsiębiorstwa. Koszty finansowe wynikające z oprocentowania
długu stanowią stały element kosztów przedsiębiorstwa, wywołując efekt dźwigni
finansowej. Im wyższe są koszty finansowe, tym działanie dźwigni finansowej jest silniejsze
i ryzyko finansowe większe.

http://student.bg.univ.gda.pl

5

Efekty dźwigni finansowej mogą być pozytywne, gdy przyczyniają się do wzrostu

zysków przypadających na jedną akcję lub negatywne, gdy powodują spadek zysków.
Siła tego oddziaływania zależy od udziału stałych kosztów finansowych w
całkowitych kosztach ponoszonych przez przedsiębiorstwo. Miernikiem oceny ryzyka
finansowego jest wskaźnik efektu dźwigni finansowej (DFL - degree of financial leverage),
będący relacją względnej zmiany zysku netto przypadającego na jedną akcję do względnej
zmiany zysku operacyjnego.

∆ EPS / EPS EBIT x ( c – kz ) -

Ks operacyjne

DFL = = =

∆ EBIT / EBIT EBIT - 1 x ( c – kz) – Ks operacyjne – Ks finansowe

EPS [earnings per share]= (EBIT- K

s finansowe

) (1 - T)/n

Wskaźnik efektu dźwigni finansowej wyliczany jest dla danej wartości zysku

operacyjnego (EBIT). Gdy wartość zysku operacyjnego jest bliska kosztom finansowym
(czyli gdy zysk netto jest bliski zera), poziom wskaźnika DFL jest wysoki.

Wraz ze wzrostem zysku operacyjnego poziom wskaźnika DFL maleje, co oznacza, że

zmniejsza się ryzyko finansowe. Spada bowiem udział stałych kosztów finansowych w relacji
do przychodów ze sprzedaży i kosztów operacyjnych.

Gdy przedsiębiorstwo nie ma zobowiązań, od których płacone jest oprocentowanie,

efekt dźwigni finansowej nie występuje, a DFL = 1.

Wartość wskaźnika efektu dźwigni finansowej informuje, o ile procent wzrośnie (lub

spadnie) zysk netto na jedną akcję na skutek jednoprocentowego wzrostu (spadku) zysku
operacyjnego.
Im wyższe jest ryzyko finansowe, tym większe jest ryzyko całkowite. Miernikiem
całkowitego ryzyka jest m.in. wskaźnik efektu dźwigni całkowitej (DTL - degree of total
leverage), będący relacją względnej zmiany zysku netto przypadającego na jedną akcję do
względnej zmiany wielkości sprzedaży:

∆ EPS / EPS

DTL = = DOL x DFL

∆ x / x

Wskaźnik efektu dźwigni całkowitej określa, o ile procent zmieni się zysk netto

przypadający na jedną akcję pod wpływem jednoprocentowej zmiany w wolumenie
sprzedaży.

Strategie stosowane przez przedsiębiorstwa:

1) konserwatywna - polega na finansowaniu trwałego stanu aktywów obrotowych za

pomocą funduszy własnych bądź długoterminowego kredytu bankowego. Strategia ta
przywiązuje szczególną uwagę do zachowania wysokiej płynności finansowej. Prowadzi też
do wzrostu kosztów, gdyż kredyt długoterminowy jest zwykle wyżej oprocentowany niż
krótkoterminowy.

2) agresywna - znaczna część stałego zapotrzebowania przedsiębiorstwa na -

fundusze finansujące aktywa obrotowe pokrywana jest za pomocą kredytu
krótkoterminowego. Sprzyja ona minimalizacji kosztów finansowania aktywów
obrotowych (niższe oprocentowanie kredytów krótkoterminowych) i sprzyja poprawie
poziomu stopy zwrotu kapitału własnego przez wykorzystanie dźwigni finansowej.

http://student.bg.univ.gda.pl

6

3) umiarkowana - połączenie poprzednich przy odrzuceniu rozwiązań

ekstremalnych. Wyrazem jej stosowania jest polityka zmierzająca do dostosowania długości
okresu, na jaki pozyskiwane są fundusze, do długości „okresu życia” aktywów
finansowanych za pomocą tych funduszy.

Rozliczenia pieniężne - stosowane są do regulowania powstających w przedsiębiorstwach
należności i zobowiązań wynikających z prowadzonej przez nie działalności.

Rodzaje rozliczeń pieniężnych:

1. Bezpośrednie

A) gotówkowe (kasowe)
B) bezgotówkowe

- kredyt w rachunku otwartym
- zapłata wekslem
- kompensata

2. Za pośrednictwem banków

A) gotówkowe

- wpłaty gotówki na rachunek bankowy

- czek gotówkowy zwykły lub potwierdzony

B) bezgotówkowe

- przelew bankowy
- czek rozrachunkowy
- akredytywa
- inne formy

Weksel - dokument zobowiązujący wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do
bezwarunkowego zapłacenia określonej sumy pieniężnej w oznaczonym terminie.
Wyróżniamy:

własny (sola weksel, weksel prosty) - papier wartościowy, zobowiązuje którym

wystawca zobowiązuje się do zapłacenia w oznaczonym terminie określonej sumy
pieniężnej na rzecz lub zlecenie wymienionej w wekslu osoby; w tym wypadku
wystawcą i zobowiązanym do zapłaty jest ta sama osoba.

weksel trasowany (trata, weksel ciągniony) - papier wartościowy, w którym

wystawca - zwany trasantem, poleca innej osobie, zwanej trasantem zapłacić w
oznaczonym terminie określoną sumę pieniężną na rzecz lub zlecenie wymienionej w
wekslu osoby, zwanej remitentem.

Ze względu na termin płatności:

płatny za okazaniem

płatny w pewien czas po okazaniu

płatny w pewien czas po dacie wystawienia

płatny w oznaczonym dniu

Kompensata - stosowana między kontrahentami, dokonującymi operacji, w wyniku których w
pewnym okresie powstają wzajemne zobowiązania i należności. Kontrahenci ograniczają się
do zapisywania wzajemnych obrotów na kontach księgowych, kompensując je bez
dokonywania regulacji każdej operacji (kompensata okresowa) lub kompensując tylko dwie
przeciwstawne operacje (kompensata jednorazowa).
Czek- papier wartościowy wystawiony w ściśle określonej formie, w który wystawca czeku
poleca bankowi zapłatę określonej sumy pieniężnej okazicielowi lub oznaczonej osobie, za
okazaniem czeku.
Czek gotówkowy na jego podstawie wierzyciel podejmuje gotówkę z rachunku bankowego

http://student.bg.univ.gda.pl

7

wystawcy
Czek rozrachunkowy- oznaczony klauzulą „tylko do rozrachunku" - służą do
przeprowadzania rozliczeń bezgotówkowych, w drodze przelewu z rachunku bankowego
wystawcy na rachunek posiadacza czeku
Przelew bankowy – wydanie przez dłużnika bankowi pisemnego polecenia, aby z jego
rachunku przekazał wskazaną sumę środków pieniężnych na rachunek bankowy wierzyciela.
Akredytywa dokumentowa - samodzielne, pisemne zobowiązanie banku wystawione na
zlecenie dłużnika (importera), w którym bank zobowiązuje się zapłacić wierzycielowi
(eksporterowi) określoną kwotę w danym czasie, po spełnieniu przez niego warunków
określonych w akredytywie. Zobowiązany do zapłaty jest bank i to on podejmuje decyzję o
zapłacie za towar, a nie dłużnik.
Rozliczenia międzynarodowe
Główne elementy ryzyka w transakcjach międzynarodowych:

1. ryzyko polityczne
2. ryzyko kulturowe
3. ryzyko walutowe

a. transakcyjne ryzyko kursowe
b. b) ryzyko ekonomiczne
c. c) ryzyko translacyjne ( księgowe )

Ekspozycja transakcyjna - najczęściej występujący obszar ryzyka kursowego powodujący
narażenie przedsiębiorstwa na straty. Powstaje w przypadku przeprowadzania transakcji
handlowych, które będą musiały być przeliczane na inną walutę po nieznanym w dniu
transakcji kursie.
Ekspozycja przeliczeniowa (bilansowa)-jest skutkiem konieczności dopasowania (
przewalutowania ) pozycji bilansowych filii przedsiębiorstwa operującej w innym
kraju, w przypadku konsolidacji sprawozdań przez spółkę macierzystą.
Zarządzanie ryzykiem walutowym w przedsiębiorstwie

1. Identyfikacja i prognozowanie ryzyka
2. kwantyfikacja (oszacowanie wielkości) ryzyka
3. opracowanie strategii zabezpieczającej
4. wybór i realizacja transakcji zabezpieczającej
5. monitoring i kontrola wykonania

Instrumenty wykorzystywane do zabezpieczania się przed ryzykiem walutowym
(hedging ):

kontrakty forward (rzeczywiste i nierzeczywiste )
kontrakty futures
opcje walutowe
swapy walutowe

Forward - umowa między dwoma stronami, z których jedna zobowiązuje się dostarczyć a
druga zobowiązuje się przyjąć określoną kwotą waluty, w określonym momencie w
przyszłości, po z góry określonym kursie.

transakcje rzeczywiste - rozliczenie kończy się rzeczywistą fizyczną dostawą lub

zakupem określonej kwoty waluty

transakcje nierzeczywiste - rozliczenie nie wiąże się z fizyczną dostawą lub

przyjęciem walut, rozliczeniu podlega jedynie różnica kursowa powstała
pomiędzy ceną w dniu zawarcia transakcji (kurs terminowy)a ceną w dniu jej
rozliczenia (kurs rozliczeniowy).

Futures - umowa kupna lub sprzedaży określonej waluty w określonym czasie w przyszłości
po określonej cenie. Cechą kontraktów jest ścisła standaryzacja warunków kontraktu; jedyne,
co jest określane przez rynek, to cena kontraktu. Obrót futures odbywa się na giełdzie i to do

http://student.bg.univ.gda.pl

8

niej należy standaryzacja kontraktu.
Opcje walutowe – instrumenty dające nabywcy prawo do kupna lub sprzedaży w przyszłości
określonej kwoty walut po określonym z góry kursie. Za to prawo nabywca opcji płaci
wystawcy premię. Opcje charakteryzują się asymetrią praw i obowiązków - wystawca ma
obowiązek realizacji opcji a jego ryzyko potencjalnych strat jest praktycznie nieograniczone.
Swap walutowy -umowa pomiędzy dwiema lub więcej stronami obejmująca wymianę
przepływów gotówkowych. Wymiany walutowe polegają na zamianie płatności w jednej
walucie na płatności w drugiej i służą do zarządzania ryzykiem walutowym.
Planowanie - proces, który stwarza możliwość wyboru najbardziej
satysfakcjonujących rozwiązań ze wszystkich możliwych alternatyw oraz zastosowania
przedsięwzięć niezbędnych dla uzyskania zamierzonych celów.
Elementy procesu planowania:

1. analiza opcji finansowania i opcji inwestycyjnych dostępnych w firmie
2. przewidywanie przyszłych konsekwencji obecnie podejmowanych decyzji, mające na

celu uniknięcie ewentualnych niespodzianek i zrozumienie związku pomiędzy
obecnymi i przyszłymi decyzjami

3. podjęcie ostatecznych decyzji finansowych ( znajdują odzwierciedlenie w planie

finansowym)

4. porównanie osiągniętych wyników względem celów przyjętych w planie finansowym.

Techniki planowania:

1. planowanie tradycyjne
2. technika budżetowa
3. planowanie ośrodków odpowiedzialności
4. planowanie strategiczne

Planowanie tradycyjne koncentruje się na powiązaniu przyszłych bilansów i rachunków
wyniku z poziomem przychodów ze sprzedaży.
Technika budżetowa - opiera się na budżetach, przy założeniu, że:

istnieje związek między długoterminowymi celami przedsiębiorstwa i

budżetami;

zarząd przedsiębiorstwa jest zainteresowany realizacją długoterminowych

celów;

system informacyjno - decyzyjny w przedsiębiorstwie został opracowany.

Wyodrębnienie ośrodków odpowiedzialności - wyszczególnienie zgodne z podziałem
organizacyjnym elementów organizacji przedsiębiorstwa, które ze względu na uprawnienia i
odpowiedzialność decyzyjną zarządzają wyłącznie: kosztami, przychodami, inwestycjami itp.
Planowanie strategiczne - ma na celu pomnażanie wartości przedsiębiorstwa dla właścicieli
majątku.
PLAN FINANSOWY powinien obejmować:

1. preliminarz obrotów gotówkowych - narzędzie świadomego odgórnie

wyznaczonego sterowania płynnością finansową firmy, obejmując w odpowiednich
przedziałach czasowych przewidywane wpływy i wydatki gotówkowe i przewidując
sposoby pokrycia niedoborów i wykorzystania przejściowych nadwyżek gotówki

2. preliminarz zysków i strat - zawiera konfrontacją planowanych przychodów z

kosztami ich uzyskania oraz określający przewidywane zyski

3. planowany bilans majątkowy - zawiera planowaną wielkość i strukturą majątku na

określony dzień w przyszłości oraz źródeł sfinansowania majątku (kapitałów własnych
i obcych)

4. preliminarz przepływów finansowych - obrazuje zestawienie

przewidywanego przyrostu źródeł sfinansowania w odpowiednim przekroju oraz
kierunków jego przeznaczenia'

http://student.bg.univ.gda.pl

9

Efektywne planowanie musi obejmować:

1. prognozowanie
2. znalezienie optymalnego planu finansowego
3. monitorowanie realizacji planu finansowego