Monopol pełny ma miejsce, gdy jedna firma

W takiej sytuacji przedsi

ę

biorstwo jest cenotwórc

uniemo

ż

liwiaj

ą

ce wej

ś

cie na rynek.

Rynek monopolu pełnego charakteryzuje si

ę

istnieniem jednego producenta,

standaryzowanym, jednorodnym produktem

brakiem substytutów dla produktu,

wysokimi barierami wej

ś

cia i wyj

ś

cia,

wysokimi barierami wej

ś

cia i wyj

ś

cia,

doskonał

ą

informacj

ą

o rynku.

opanowuje okre

ś

lon

ą

dziedzin

ę

produkcji.

cenotwórc

ą

, a dost

ę

pu do gał

ę

zi broni

ą

bariery

si

ę

:

produktem lub zró

ż

nicowanym,

www.umcs.lublin.pl

Bariery wej

ś

cia i wyj

ś

cia s

ą

to czynniki rynkowe

pojawienia si

ę

nowych podmiotów na rynku

poszczególne przedsi

ę

biorstwa.

Naturalne bariera wej

ś

cia to taka bariera, która

działaj

ą

ce ju

ż

w gał

ę

zi firmy.

Istnienie ró

ż

norodnych barier wej

ś

cia jest zazwyczaj

rynku przedsi

ę

biorców (ogranicza konkurencj

ę

konsumentów

(ograniczona

konkurencja

wi

ąż

niedogodno

ś

ciami dla klienta).

rynkowe lub pozarynkowe, które ograniczaj

ą

mo

ż

liwo

ść

rynku lub utrudniaj

ą

opuszczenia rynku przez

która nie została rozmy

ś

lnie stworzona przez

zazwyczaj korzystne dla ju

ż

działaj

ą

cych na danym

umo

ż

liwiaj

ą

c wy

ż

sze zyski) i niekorzystne dla

wi

ąż

e

si

ę

z

wy

ż

szymi

cenami

b

ą

d

ź

innymi

www.umcs.lublin.pl

Do najwa

ż

niejszych barier nale

ż

y zaliczy

ć

:

przywileje prawne (koncesjonowanie działalno

ś

przywileje prawne (koncesjonowanie działalno

ś

bezwzgl

ę

dn

ą

przewag

ę

w kosztach (ni

ż

sze koszty

korzy

ś

ci skali,

wył

ą

czn

ą

własno

ść

surowców lub technologii,

du

ż

e koszty rozpocz

ę

cia działalno

ś

ci,

warunki klimatyczne i glebowe,

stworzenie swoistego rynku na produkty wytwarzane

marka, znak firmowy),

patenty, know – how,

patenty, know – how,

polityk

ę

pa

ń

stwa w niektórych segmentach rynku

działalno

ś

ci),

działalno

ś

ci),

koszty od pozostałych podmiotów),

wytwarzane przez przedsi

ę

biorstwo (lojalno

ść

klientów,

rynku;

www.umcs.lublin.pl

Monopol pełny - popyt

W warunkach monopolu dodatkowa produkcja

jednostek, bo ich cena spada.

jednostek, bo ich cena spada.

MR

MR, d

TR

Ep=-1

d

produkcja

0

Q1

Q2

obni

ż

a przychód z wytworzonych poprzednio

TR

produkcja

0

Q1

Q2

www.umcs.lublin.pl

Krzywa popytu rynkowego ma nachylenie negatywne

sprzeda

ż

y wymaga zmniejszenia ceny, natomiast

sprzeda

ż

y wymaga zmniejszenia ceny, natomiast

wi

ę

kszej cenie. W rezultacie linia utargu marginalnego

Monopol pełny nie b

ę

dzie dostarczał na rynek swoich

Utarg całkowity ro

ś

nie wraz ze zwi

ę

kszaniem produkcji

wielko

ś

ci produkcji Q1. W punkcie tym MR=0 a

ponad Q1, poniewa

ż

powy

ż

ej tej wielko

ś

ci produkcji

negatywne. Z tego wzgl

ę

du zwi

ę

kszenie rozmiarów

natomiast mniejsza sprzeda

ż

mo

ż

e by

ć

realizowana po

natomiast mniejsza sprzeda

ż

mo

ż

e by

ć

realizowana po

marginalnego znajduje si

ę

poni

ż

ej linii popytu.

swoich produktów je

ś

li MR spadnie poni

ż

ej zera.

produkcji i sprzeda

ż

y osi

ą

gaj

ą

c maksimum przy

E=-1. Monopol nie b

ę

dzie zwi

ę

kszał produkcji

produkcji utarg całkowity zaczyna spada

ć

.

www.umcs.lublin.pl

Monopol naturalny jest to forma rynku, kiedy to

jednego zakładu. Powstaje najcz

ęś

ciej wtedy

wielu drobnych firm. Ka

ż

da z nich miałaby bardzo

produkcji.

Mo

ż

liwo

ść

wykorzystania

du

ż

ych

zmniejszania liczby podmiotów na rynku. Oznacza

długookresowe koszty przeci

ę

tne w pozostaj

ą

cym

to popyt całej gał

ę

zi zaspokajany jest tylko z

kiedy gał

ąź

rynku nie jest w stanie utrzyma

ć

bardzo wysokie koszty przeci

ę

tne przy niskiej

ż

ych

korzy

ś

ci

skali,

skłania

do

naturalnego

Oznacza to,

ż

e wraz ze wzrostem produkcji malej

ą

ą

cym podmiocie.

www.umcs.lublin.pl

Monopol wielozakładowy powstaje najcz

ęś

ciej

wszystkie zakłady w gał

ę

zi wolnokonkurencyjnej.

produkcji zostaj

ą

scentralizowane.

Wiedz

ą

c,

ż

e wi

ę

ksza produkcja obni

ż

a utarg osi

ą

monopol ogranicza wielko

ść

produkcji w celu podwy

Aby umo

ż

liwi

ć

istniej

ą

cym zakładom mo

ż

liwo

ść

okresie czasu zamknie niektóre zakłady tym samym

okresie czasu zamknie niektóre zakłady tym samym

ęś

ciej wtedy, kiedy jeden z podmiotów przejmuje

. Dzi

ę

ki temu decyzje dotycz

ą

ce cen i rozmiarów

osi

ą

gany ze sprzeda

ż

y ju

ż

wytworzonych jednostek,

podwy

ż

szenia ceny.

korzystania z korzy

ś

ci skali monopol w długim

samym ograniczaj

ą

c poda

ż

.

samym ograniczaj

ą

c poda

ż

.

www.umcs.lublin.pl

Ró

ż

nicowanie cen – stosowanie innych cen

konsumentów ró

ż

nych stawek cenowych za ró

ż

ne

konsumentów ró

ż

nych stawek cenowych za ró

ż

ne

Warunki ró

ż

nicowania cen:

-monopol jest w stanie utrzyma

ć

oddzielne rynki

w przeciwnym razie towar byłby kupowany po ni

ż

szej

-elastyczno

ś

ci cenowe popytu, przy ka

ż

dym poziomie

rynkach,

-przyczyny ró

ż

nic cen na poszczególnych rynkach

-przyczyny ró

ż

nic cen na poszczególnych rynkach

sprzeda

ż

y produktu na tych rynkach.

Je

ż

eli monopol sprzedaje ka

ż

d

ą

jednostk

ę

produktu

niedyskryminuj

ą

cym. Je

ż

eli ró

ż

ne jednostki tego

cenach mamy do czynienia z dyskryminacj

ą

monopolistyczn

wobec ró

ż

nych odbiorców lub pobieranie od

ż

ne ilo

ś

ci tego samego dobra

ż

ne ilo

ś

ci tego samego dobra

lub sprzedawa

ć

kolejne jednostki po innej cenie;

ni

ż

szej a odsprzedawany po wy

ż

szej cenie,

poziomie ceny musz

ą

si

ę

ró

ż

ni

ć

na poszczególnych

rynkach nie mog

ą

wynika

ć

z kosztów produkcji i

rynkach nie mog

ą

wynika

ć

z kosztów produkcji i

produktu po tej samej cenie mówimy o monopolu

tego samego produktu sprzedawane s

ą

po ró

ż

nych

monopolistyczn

ą

.

www.umcs.lublin.pl

Poszukuj

ą

c wielko

ś

ci produkcji maksymalizuj

ą

zmiany kosztów produkcji. Przyjmujemy,

ż

e

czynniki produkcji na rynku doskonale konkurencyjnym

produkcji ustalaj

ą

si

ę

na rynku, a koszty produkcji

przypadku przedsi

ę

biorstwa działaj

ą

cego w ramach

Bior

ą

c pod uwag

ę

koszty produkcji oraz kształtowanie

Bior

ą

c pod uwag

ę

koszty produkcji oraz kształtowanie

optymalnej kombinacji mi

ę

dzy cen

ą

i wielko

ś

zmaksymalizuje zysk monopolu w krótkim okresie

maksymalizuj

ą

cej zysk monopol musi uwzgl

ę

dni

ć

tak

ż

e

ż

e przedsi

ę

biorstwo monopolistyczne kupuje

konkurencyjnym. W konsekwencji ceny czynników

produkcji monopolu kształtuj

ą

si

ę

tak samo, jak w

ramach konkurencji doskonałej.

kształtowanie si

ę

przychodów monopol poszukuje

kształtowanie si

ę

przychodów monopol poszukuje

wielko

ś

ci

ą

produkcji, tzn. takiej kombinacji która

okresie czasu.

www.umcs.lublin.pl

Cena monopolowa wyznaczona jest w punkcie

produkcji maksymalizuj

ą

c

ą

zysk monopolu.

Okre

ś

lenie

poziomu

ceny

monopolowej

maksymalizuj

ą

cej zysk a nast

ę

pnie, bior

ą

wyznaczeniu ceny maksymalnej, po której te rozmiary

punkcie przeci

ę

cia si

ę

krzywej popytu z wielko

ś

ci

ą

polega

na

wyznaczeniu

wielko

ś

ci

Q

bior

ą

c pod uwag

ę

dan

ą

krzyw

ą

popytu, na

rozmiary produkcji mog

ą

by

ć

sprzedane.

www.umcs.lublin.pl

Model monopolu pełnego w krótkim okresie czasu przy zało

SMC, SATC,

SAVC, MR

E

MR

P - cena

SATC

C

TR (Utarg całkowity) = P x TP = Pole prostok

ą

ta (P, E, O, TPR)

0

TPR – wielkość produkcji

MR

TI (Zysk) = TR – TC = Pole prostok

ą

ta (P, E, C, SATC)

TC (Koszt całkowity) = SATC x TP = Pole prostok

ą

ta (SATC, C, O, TPR)

Model monopolu pełnego w krótkim okresie czasu przy zało

ż

eniu

ż

e p>SATC

SATC

SMC

p = d

SATC

TP

Model monopolu pełnego w krótkim okresie czasu przy zało

SMC, SATC,

SAVC, MR

E=C

MR

P =SATC

TR (Utarg całkowity) = P x TP = Pole prostok

ą

ta (P, E, O, TPR)

0

TPR – wielkość produkcji

MR

TC (Koszt całkowity) = SATC x TP = Pole prostok

ą

ta (SATC, C, O, TPR)

TI (Zysk) = TR – TC =0

Model monopolu pełnego w krótkim okresie czasu przy zało

ż

eniu

ż

e p=SATC

SATC

SMC

p = d

TP

Je

ż

eli celem monopolu jest maksymalizacja zysku,

i wielko

ś

ci produkcji w sposób dowolny. Monopol

w postaci krzywej popytu na swoje produkty

technologii oraz cen czynników produkcji).

Fakt,

ż

e przedsi

ę

biorstwo posiada pozycj

ę

monopolu

zysku pozytywnego. Monopol pełny mo

ż

e by

ć

zysku pozytywnego. Monopol pełny mo

ż

e by

ć

zysku, wówczas nie mo

ż

e on wyznacza

ć

ceny

Monopol musi uwzgl

ę

dnia

ć

ograniczenia rynkowe

produkty a tak

ż

e danych kosztów produkcji (danej

monopolu pełnego nie gwarantuje osi

ą

gania

nierentowny, czyli przynosi

ć

straty.

nierentowny, czyli przynosi

ć

straty.

www.umcs.lublin.pl

Zysk monopolu odpowiada ró

ż

nicy mi

ę

dzy TR

Gdy monopol wyznacza cen

ę

powy

ż

ej ATC zysk

Gdy monopol wyznacza cen

ę

poni

ż

ej ATC monopol

Je

ż

eli cena jest mniejsza od AVC w punkcie

powinien zamkn

ąć

przedsi

ę

biorstwo i zaprzesta

ć

dalszym ci

ą

gu wytwarza

ć

produkcj

ę

Qe, mimo

dalszym ci

ą

gu wytwarza

ć

produkcj

ę

Qe, mimo

monopolu.

TR i TC.

zysk monopolu jest dodatni.

monopol osi

ą

ga strat

ę

.

punkcie maksymalizacji zysku wówczas monopol

zaprzesta

ć

produkcji. Je

ś

li P>AVC monopol mo

ż

e w

mimo

ż

e nie pokrywa ona cało

ś

ci kosztów stałych

mimo

ż

e nie pokrywa ona cało

ś

ci kosztów stałych

www.umcs.lublin.pl

W przypadku monopolu nie istnieje jedyna zale

produkcji – nie istnieje wi

ę

c krzywa poda

ż

y monopolu

W

odniesieniu

do

monopolu

pełnego

oraz

konkurencyjnych mo

ż

na pomin

ąć

analiz

ę

funkcji

rynków niedoskonałych maj

ą

kształtowanie si

ę

zale

ż

no

ść

mi

ę

dzy cen

ą

a oferowan

ą

ilo

ś

ci

ą

monopolu w krótkim okresie czasu.

oraz

do

wszystkich

rynków niedoskonale

funkcji poda

ż

y. Zasadnicze znaczenie dla analizy

si

ę

popytu oraz kosztów produkcji.

www.umcs.lublin.pl

Równowaga monopolu w długim okresie czasu

LRAC

P > LRAC = zysk

P < LRAC = strata

P

MR

Q1

Równowaga monopolu w długim okresie czasu

LRAC

LRMC

TP

d

Dyskryminacja cenowa ma miejsce wówczas,

tym samym miejscu i czasie, po ró

ż

nych cenach

Mo

ż

liwo

ść

stosowania dyskryminacji cenowej

warunków:

(a) Przedsi

ę

biorstwo monopolistyczne musi

kupuj

ą

cych na ró

ż

nych rynkach musz

ą

posiada

ć

kupuj

ą

cych na ró

ż

nych rynkach musz

ą

posiada

ć

(b) Monopol posiada mo

ż

liwo

ś

ci zapobiegania

(usługi) przez kupuj

ą

cych, którzy nabywaj

ą

go

cenie wy

ż

szej

wówczas, kiedy ten sam produkt sprzedawany jest, w

cenach.

cenowej przez monopol wymaga spełnienia dwóch

mie

ć

mo

ż

liwo

ść

dzielenia rynków, a popyty

posiada

ć

ró

ż

ne elastyczno

ś

ci cenowe.

posiada

ć

ró

ż

ne elastyczno

ś

ci cenowe.

zapobiegania praktykom odsprzedawania produktu

go po ni

ż

szej cenie, tym którzy kupuj

ą

go po

www.umcs.lublin.pl

Model monopolu – doskonała dyskryminacja cenowa

SMC, SATC,

SAVC, MR

Zyski zwi

ą

zane z dyskryminacj

E

MR

P - cena

0

TPR – wielkość produkcji

MR

doskonała dyskryminacja cenowa

SATC

SMC

zane z dyskryminacj

ą

cenow

ą

p = d

TP

Monopol stosuj

ą

cy dyskryminacj

ę

cenow

ą

zmierza

zrównał si

ę

z kosztem marginalnym na wszystkich

produkt.

Monopol stosuj

ą

cy dyskryminacj

ę

cenow

ą

sprzedaje

rynku, na którym popyt jest stosunkowo sztywny

bardziej elastycznym.

bardziej elastycznym.

zmierza do tego, aby przychód marginalny

wszystkich rynkach, na których sprzedaje swój

sprzedaje ten sam produkt po cenie wy

ż

szej na

sztywny oraz po cenie ni

ż

szej na rynku o popycie

www.umcs.lublin.pl

Popyt na rynku II jest bardziej elastyczny,

sprzedaje ten sam produkt koszt marginalny jest

sprzedaje ten sam produkt koszt marginalny jest

Dla uproszczenia MC przedstawiamy jako lini

ę

na obydwu rynkach.

Na rynku pierwszym monopol maksymalizuje

monopolowej PN. Na rynku II maksymalny syk

po cenie monopolowej PE.

Zysk całkowity jest sum

ą

zysków na obydwu

Zysk całkowity jest sum

ą

zysków na obydwu

wymaga maksymalizacji zysku na poszczególnych

wówczas sum

ę

optymalnych wielko

ś

ci produkcji

Gdyby nie stosowa

ć

dyskryminacji monopol obrałby

ni

ż

popyt na rynku I. Poniewa

ż

monopol

jest identyczny na rynku pierwszym i drugim.

jest identyczny na rynku pierwszym i drugim.

lini

ę

prost

ą

, oznaczaj

ą

c

ą

ten sam poziom kosztu

maksymalizuje zysk sprzedaj

ą

c produkcj

ę

TPN po cenie

syk osi

ą

gany jest przy wielko

ś

ci produkcji TPE

obydwu rynkach. Maksymalizacja zyski całkowitego

obydwu rynkach. Maksymalizacja zyski całkowitego

poszczególnych rynkach. Produkcja całkowita stanowi

produkcji na runku I i II.

obrałby cen

ę

P0.

www.umcs.lublin.pl

Monopol pełny – niedoskonała dyskryminacja cenowa

MR, d

Nieelastyczny

MR, d

Elastyczny

MR

TP

0

d

0

p0

TPN

PN

TPE

PE

Warunki zastosowanie dyskryminacji niedoskonałej:

rynki musz

ą

ró

ż

ni

ć

si

ę

znacznie elastyczno

ś

ci

ą

cenow

ą

,

jednoznaczne przyporz

ą

dkowanie wszystkich nabywców do którego

ś

rynku,

system kontroli uniemo

ż

liwiaj

ą

cy odsprzeda

ż

ta

ń

szych produktów.

MR

niedoskonała dyskryminacja cenowa

Elastyczny

MR, d

Cały rynek

TP

d

TP

0

d

MR

TPR

ś

rynku,

MR